Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2013 r. w Szczecinie

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 lutego 2013 r. sygn. akt VII U 2499/11

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko SSA Zofia Rybicka - Szkibiel

Sygn. akt III AUa 357/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 14.11.2011 roku odmówił M. M. prawa do renty
z tytułu niezdolności do pracy, na dalszy okres. W uzasadnieniu decyzji wskazał,
że przyznanie przedmiotowego świadczenia było niemożliwe, bowiem Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 8.11.2011 roku nie stwierdziła u ubezpieczonego niezdolności do pracy.

Odwołanie od decyzji złożył ubezpieczony i wskazał, że dotychczas miał ustalone prawo do renty z powodu skutków cukrzycy insulinozależnej, powodującej częste utraty świadomości oraz hospitalizację. Ponadto, pogorszył mu się wzrok, ma podwyższone ciśnienie krwi, krwawienia z nosa i nadal cierpi na bóle w obrębie kręgosłupa lędźwiowego z promieniowaniem do prawej kończyny dolnej i to mimo odbytej w dniu 3.11.2010r. operacji oraz rehabilitacji. Ubezpieczony wniósł
o powołanie biegłych sądowych z zakresu neurochirurgii, diabetologa, okulisty, reumatologa, celem przeprowadzenia rzetelnej oceny stanu jego zdrowia i zmianę zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości
i podtrzymał argumentację jak w zaskarżonej decyzji. Pozwany dodatkowo podniósł, że zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity opubl. w Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227, ze zmianami) - zwaną dalej ustawą emerytalną - orzeczenie komisji lekarskiej jest wiążące dla organu rentowego i stanowi podstawę do wydania decyzji
w sprawie konkretnego świadczenia. Wobec uznania ubezpieczonego za osobę zdolną do pracy przez lekarza orzecznika ZUS, a następnie komisję lekarską ZUS, organ rentowy nie stwierdził podstaw prawnych do wydania innej decyzji niż zaskarżona.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 26.02.2013 roku oddalił odwołanie.

Sąd I Instancji oparł rozstrzygnięcie na ustaleniach faktycznych, z których wynika, że M. M. urodził się (...) roku. Decyzją z dnia 16 sierpnia 1999 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał wnioskodawcy prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, na okres od 1 lipca 1999 roku do 31 sierpnia 2000 roku. Następnie kolejnymi decyzjami prawo
do świadczenia rentowego przyznane zostało na dalsze okresy i przysługiwało ubezpieczonemu do 31 października 2011 roku. W dniu 30 sierpnia 2011 roku M. M. złożył w organie rentowym wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty
z tytułu niezdolności do pracy.

Sąd meriti ustalił, że aktualnie rozpoznaje się u ubezpieczonego następujące schorzenia:

- astygmatyzm krótkowzroczny dobrze skorygowany szkłami okularowymi,

- wielopoziomową dyskopatię lędźwiową, stan po operacji dyskopatii L3-L4
w następstwie centralnej przepukliny L3/L4, bliznę pooperacyjną kanału kręgowego na tym poziomie,

- cukrzycę typu 1,

- nadciśnienie tętnicze w okresie początkowym,

- chorobę wrzodową żołądka,

- kamicę nerkową w wywiadzie.

Powyższe schorzenia nie czynią ubezpieczonego osobą niezdolną do pracy
po dniu 31.10.2011 roku. Opisane w badaniu NRM kręgosłupa L/S z dnia 16.11.2012r. zmiany nie powodują występowania objawów ostrego zespołu bólowego i neurologicznych objawów ubytkowych. Nie występują też ciężkie stany hipoglikemii, a stwierdzone powikłania cukrzycowe (retinopatia) nie wpływają
na zdolność do pracy zarobkowej. Stan układu wzrokowego nie był do tej pory, jak
i aktualnie nie jest powodem niezdolności ubezpieczonego do pracy.

W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy rozważył zasadność odwołania ubezpieczonego w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity opubl. w Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227, ze zmianami) - zwaną dalej ustawą emerytalną. W ocenie Sądu I instancji odwołanie, stanowiące przedmiot niniejszego rozpoznania, nie zasługiwało na uwzględnienie. W sprawie istotnym bowiem było ustalenie, czy ubezpieczony, któremu przysługiwało prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do dnia 31.10.2011r., i który zgłosił wniosek
o przyznanie prawa do renty, na dalszy okres, jest nadal niezdolny
do pracy, czy też jego niezdolność do pracy ustała.

Sąd pierwszej instancji podniósł, że zgodnie z treścią art. 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia następujące warunki:

1)  jest niezdolny do pracy,

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy – tj. 5 lat, jeżeli niezdolność powstała w wieku powyżej 30 lat,

3)  niezdolność do pracy powstała w czasie trwania ubezpieczenia lub w ciągu 18 miesięcy od jego ustania.

Sąd pierwszej instancji w swoich rozważaniach prawnych wskazał, że przez osobę niezdolną do pracy należy rozumieć osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ustawy). Dalej Sąd Okręgowy podniósł, że podstawową przesłanką dla uzyskania (a także kontynuowania) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest częściowa bądź całkowita niezdolność do pracy osoby starającej się o świadczenie, przy czym musi to być niezdolność w rozumieniu cytowanych przez sąd przepisów. W tej sytuacji dla rozstrzygnięcia sporu koniecznym było ustalenie czy stan zdrowia ubezpieczonego powoduje niezdolność do pracy – częściową bądź całkowitą. Ustalenia w tym przedmiocie zostały poczynione przez Sąd Okręgowy w oparciu
o analizę dokumentacji rentowej, w szczególności dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu: okulistyki, kardiologii, diabetologii, neurologii, ortopedii, neurochirurgii i medycyny pracy. Biegli rozpoznali u M. M. ww. schorzenia i przekonywująco wyjaśnili, dlaczego obecny stopień ich zaawansowania nie czyni ubezpieczonego osobą niezdolną do pracy. W opinii z dnia 23 lutego 2012 roku biegła sądowa w zakresie okulistyki wskazała, że w zakresie jej specjalności, nie znajduje podstaw do orzekania niezdolności do pracy częściowej czy całkowitej. Stan układu wzrokowego nie był do tej pory i nie jest aktualnie powodem niezdolności wnioskodawcy do pracy. Biegli ortopeda, neurolog, kardiolog, diabetolog, neurochirurg i specjalista medycyny pracy jednomyślnie uznali, iż badany jest zdolny do pracy po dniu 31 października 2011 roku. Biegli zwrócili uwagę,
że przedstawiony wynik badania wnioskodawcy NRM kręgosłupa L/S z dnia 16 listopada 2012 roku, nie różni się od badania z dnia 6 marca 2012 roku, a opisywane
w badaniu zmiany nie powodują występowania objawów ostrego zespołu bólowego
i neurologicznych objawów ubytkowych. Biegli podkreślili, że cukrzyca typu 1 nie jest schorzeniem, które z nazwy powoduje niezdolność do pracy (jak sugeruje ubezpieczony). W tym typie cukrzycy występują wahania pomiarów cukrów, z którymi chory musi umieć sobie radzić. U badanego nie występują ciężkie stany hipoglikemii, a stwierdzone powikłania cukrzycowe (retinopatia) nie wpływają na zdolność do pracy zarobkowej. Zdaniem biegłych ubezpieczony może podjąć pracę lekką fizycznie, może wykonywać prace pomocnicze, usługowe (portier, konserwator, magazynier, kontroler). Przeciwwskazane są prace ciężkie fizyczne, przy maszynach w ruchu oraz praca nocą.

Sąd Okręgowy podniósł, iż opinie biegłych były wiarygodne i na ich podstawie należało dokonać ustaleń faktycznych w sprawie. Opinie zostały bowiem sporządzone w prawidłowy sposób, po zapoznaniu się z przedstawioną dokumentacją medyczną,
a wnioski w nich zawarte są jasne i logiczne. Opinie te spełniają wszystkie wymagania stawiane przez Sąd opiniom biegłych i uwzględniają również wymogi prawne stawiane przez ustawodawcę przy orzekaniu o niezdolności do pracy. Z treści zapisów zawartych w protokole badań sądowo - lekarskich jednoznacznie wynika rzetelne wykonanie badań przedmiotowych ubezpieczonego. Biegli sporządzający opinie posiadali właściwe kwalifikacje z zakresu specjalności odpowiadających schorzeniom wnioskodawcy. Żaden z biegłych sądowych powołanych przez Sąd
nie miał najmniejszych wątpliwości co do zdolności skarżącego do pracy.

W pismach procesowych z dnia 19 czerwca 2012 roku i 22 stycznia 2013 roku ubezpieczony nie zgodził się z treścią opinii, podnosząc argumenty tożsame co
w odwołaniu od skarżonej decyzji. Odnosząc się do nich Sąd wyjaśnił na czym polega poprawa stanu zdrowia ubezpieczonego. Sąd zgodził się z ubezpieczonym, że rozpoznane schorzenia mogą okresowo powodować dolegliwości i potrzebę leczenia, jednakże nie oznaczają niezdolności do pracy; konieczne jest bowiem ustalenie, że zmiany te upośledziły funkcje organizmu w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie pracy. Kierując się opinią biegłych sądowych, Sąd pierwszej instancji uznał, że stan zdrowia ubezpieczonego nie czyni go po dniu 30.10.2011 roku osobą choćby częściowo niezdolnym do pracy. Sąd Okręgowy tak argumentując uznał zaskarżoną decyzję organu rentowego za prawidłową i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego nie zgodził się ubezpieczony.
Apelujący podniósł, że przebyta operacja dyskopatii w odcinku lędźwiowym spowodowała naruszenie fizjologiczne. Nadto odczuwa ostre bóle. Nie może wykonywać ciężkich prac, ani w ogóle wykonywać prac fizycznych przez dłuższy okres. Jest pozbawiony zdolności do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami także z powodu cukrzycy i występującej hipoglikemii. Apelujący podkreślił, że pomimo oszczędnego trybu życia, nawet zwykłe czynności ruchowe powodują nasilenie różnych dolegliwości chorobowych.

Wskazując na powyższe, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie dochodzonego prawa, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji w całości

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w toku procesu dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych
i wyprowadził z nich należycie uzasadnione wnioski, które stały się podstawą do wydania orzeczenia przez Sąd Odwoławczy bez potrzeby ich uzupełniania bądź korygowania. Wskazał w pisemnych motywach wyroku jaki stan faktyczny stał się podstawą jego rozpoznania oraz podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu, dokonując przy tym trafnej interpretacji przepisów mających zastosowanie w niniejszej sprawie. Wnioski, które wywiódł Sąd Okręgowy z opinii biegłych sądowych były uzasadnione i w niczym nie naruszały zasady swobodnej oceny dowodów, o ktorej stanowi art. 233 § 1 kpc. Prawidłowo również rozstrzygnął, że ubezpieczony nie spełnił przesłanki z art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalno - rentowej, co musiało skutkować, zgodnie z treścią art. 107 ustawy, odmową przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres. Zarzuty apelacji dotyczące oceny stanu zdrowia w pryzmacie zdolności do pracy okazały się niezasadne. W tym stanie rzeczy Sąd Odwoławczy przyjął za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji w zakresie stanu faktycznego oraz podzielił ocenę prawną zebranego w sprawie materiału dowodowego. Powyższe czyni zbytecznym ponowne przytaczanie ustaleń oraz szczegółowych rozważań zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 listopada 1998 roku, sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 roku, nr 24, poz. 776).

Sąd Apelacyjny dokonując oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego miał na uwadze, że w niniejszej sprawie przedmiotem sporu pozostało ustalenie stanu zdrowia ubezpieczonego w pryzmacie jego zdolności do pracy zgodnie z posiadanym wykształceniem podstawowym, bez wyuczonego zawodu, według stanu po dniu 31.10.2011 roku (jako kontynuacja przyznanego do tej daty świadczenia rentowego), lecz nie później niż na dzień wydania zaskarżonej decyzji, tj. na dzień 14.11.2011.roku. Należy zatem powtórzyć za sądem merita, że rozpoznane zmiany w obrębie kręgosłupa lędźwiowego i cukrzyca, jak też pozostałe rozpoznane schorzenia, nie upośledzają sprawności organizmu w stopniu powodującym choćby częściową niezdolność do lekkiej pracy fizycznej, jak też nie wymagającej szczególnych kwalifikacji (portier, konserwator, magazynier, kontroler). Analiza opinii biegłych sądowych, sporządzonych na potrzeby niniejszego procesu, wraz z ich uzupełnieniami, w konfrontacji z dokumentacją medyczną, w tym zgromadzoną
w aktach rentowych, doprowadziła w ocenie Sądu Apelacyjnego do trafnych wniosków, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, w szczególności z uwagi na niewystępowanie objawów ostrego zespołu bólowego, brak neurologicznych objawów ubytkowych oraz stabilną cukrzycę, bez większych powikłań (bez retinopatii i bez ciężkiego stanu hipoglikemii).

Należy przy tym podkreślić, że Sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność zaskarżonej decyzji z chwili jej wydania, a ewentualne pogorszenie stanu zdrowia ubiegającego się o rentę po tej dacie pozostaje zasadniczo, bez wpływu na wydaną decyzję administracyjną. Zespół biegłych sądowych z dziedzin medycyny, adekwatnych do zgłaszanych przez ubezpieczonego i rozpoznanych schorzeń,
po zbadaniu ubezpieczonego i analizie dokumentacji medycznej, w przekonywujący
i logiczny sposób wyjaśnili dlaczego rozpoznane zmiany chorobowe nie upośledzają
w znacznym stopniu sprawności, aby powodowały one niezdolność do pracy. Biegli sądowi sporządzając opinię w sprawie na zlecenie Sądu Okręgowego przeprowadzili kompleksowe badania stanu zdrowia ubezpieczonego i szczegółową analizę związku rozpoznanych u niego schorzeń z możliwością podjęcia zatrudnienia, w kontekście posiadanych kwalifikacji do pracy fizycznej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, w tym opinie biegłych sądowych, nie przekroczył granic zakreślonych przez art. 233 § 1 k.p.c. Ocena Sądu była swobodna, a nie dowolna. Należy przy tym wyjaśnić, że swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań Sądu, jego wiedzy oraz posiadanego zasobu doświadczeń życiowych. Zarzucając przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów (sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego) strona nie może poprzestać na przedstawieniu alternatywnego stanu faktycznego, skoro skutecznym podważeniem podstaw tej oceny jest wykazanie, że jest ona rażąco wadliwa lub oczywiście błędna, co w okolicznościach niniejszej sprawy nie miało miejsca. Przedłożone bowiem w sprawie wnioski opinii biegłych sądowych okazały się przekonywujące, kategoryczne i były logicznie uzasadnione.

Poczucie natomiast krzywdy u ubezpieczonego i inne subiektywne odczucia w związku z brakiem stałego zatrudnienia i dochodów, nie stanowią podstawy przyznania prawa do renty z ubezpieczeń społecznych, gdyż renta z tytułu niezdolności do pracy nie jest świadczeniem socjalnym. Odczucia ubezpieczonego w zakresie występujących u niego zmian w organiźmie nie mogą mieć zasadniczego wpływu na ocenę medyczną stanu zdrowia. Odczucia osoby badanej, z natury rzeczy subiektywne, należy uwzględniać, do czego służy zbieranie wywiadu podczas badania, i co miało miejsce w przypadku ubezpieczonego, ale nie może zastępować, ani przesądzać ocen medycznych. Dla takich ocen należy bowiem stosować mierniki zobiektywizowane, wynikające nie tylko z wywiadu, ale też z wyników badań przedmiotowych, specjalistycznych, ewentualnych dodatkowych konsultacji, końcowych ocen biegłych lekarzy medycyny o odpowiednich kwalifikacjach związanych z posiadaną wiedzą czy odbytą specjalizacją. Kumulacja schorzeń nie oznacza upośledzenia sprawności organizmu powodującego niezdolność do pracy i w tym zakresie jednoznacznie wypowiedział się zespół biegłych sądowych, w opinii łącznej. W ocenie Sądu Apelacyjnego, przeprowadzone w postępowaniu pierwszoinstancyjnym opinie – pozwalają na nie budzące wątpliwości ustalenie,
że stan zdrowia M. M. w dacie wydawania spornej decyzji nie pozwalał
na przyjęcie choćby częściowej niezdolności do pracy, zgodnie z rzeczywistymi kwalifikacjami. Należy zauważyć, iż przedłożone w toku postępowania pierwszoinstancyjnego nowe dokumenty medyczne, wzięte również pod uwagę przez zespół biegłych, dotyczył stanu faktycznego już po dacie wydania zaskarżonej decyzji. Sądy ubezpieczeń społecznych badają zaś legalność zaskarżonej decyzji z chwili jej wydania, co następuje w związku z wniesieniem odwołania. Ewentualne zatem pogorszenie stanu zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie rentowe po tej dacie pozostaje bez wpływu na wydaną decyzję administracyjną. Zgodnie bowiem
z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu, według stanu rzeczy w dniu jej wydania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2011 r. sygn. II UK 360/10 , lex nr 901610, postanowienie z dnia 2 marca 2011 r. sygn. II UZ 1/11 , lex nr 844747, wyrok z dnia 1 września 2010 r. sygn. III UK 15/10, lex nr 667499, wyrok z dnia 23 kwietnia 2010 r. II UK 309/09, lex nr 604210, postanowienie z dnia 3 lutego 2010 r. sygn. II UK 314/09, lex nr 604214, postanowienie z dnia 20 stycznia 2010 r. sygn. II UZ 49/09, lex nr 583831, postanowienie z dnia 13 października 2009 r. sygn. II UK 234/08, lex nr 553692, wyrok z dnia 2 sierpnia 2007 r. sygn. III UK 25/07, opubl. w OSNP 2008/19-20/293, OSP 2009/4/45, lex 454749, wyrok z dnia 7 lutego 2006 r. I UK 154/05 teza 1, wyrok z dnia 6 września 2000 r. II UKN 685/09, postanowienie z dnia 13 maja 1999 r. II UZ 52/99). Warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określone w art. 57 ustawy emerytalnej muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. Skoro zaś w postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do tego świadczenia sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r., sygn. II UK 395/03, opubl. w OSNP 2005/3/43, M.P.Pr.-wkł. 2005/7/19, lex nr 141848, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r., sygn. I UK 154/05, lex nr 272581).

Mając na uwadze przedstawioną argumentację Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, o czym orzekł jak w sentencji.

SSO del. Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko SSA Zofia Rybicka - Szkibiel