Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Joanna Czernecka

Sędziowie: Renata Stępińska

Beata Kurdziel

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2019 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi M. B. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie, sygnatura I Nc 6132/17/N

przy udziale Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie

postanawia:

1. stwierdzić, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie pod sygnaturą akt I Nc 6132/17/N nastąpiła przewlekłość postępowania;

2. przyznać skarżącej M. B. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie kwotę 2.000 zł (dwa tysiące złotych);

3. oddalić skargę w pozostałej części;

4. zasądzić od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie na rzecz skarżącej M. B. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

5. zwrócić skarżącej kwotę 200 zł (dwieście złotych) uiszczoną tytułem opłaty od skargi.

SSO Renata Stępińska SSO Joanna Czernecka SSO Beata Kurdziel

UZASADNIENIE

W dniu 11 września 2019 r. M. B. złożyła skargę o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie, sygnatura I Nc 6132/17/N, domagając się stwierdzenia przewlekłości postępowania; przyznania od Skarbu Państwa sumy pieniężnej w wysokości 7000 zł; zasądzenia kosztów postępowania. W uzasadnieniu skargi skarżąca podała, że postanowieniem z dnia 6 grudnia 2018 r. Sąd zawiesił postępowanie. Pismem z dnia 6 marca 2019 r. powódka wniosła o podjęcie zawieszonego postępowania, który na datę wniesienia skargi nie został rozpoznany.

W piśmie z dnia 4 października 2019 r. skarżąca podała, że po niemal siedmiu miesiącach od złożenia wniosku, Sąd odmówił podjęcia zawieszonego postępowania. Gdyby Sąd I instancji odmówił podjęcia zawieszonego postępowania we właściwym terminie, to powódka od razu złożyłaby ponowny wniosek o jego podjęcie, wskazując PESEL o prawidłowej ilości cyfr.

Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie wniósł o oddalenie skargi. Podkreślił, że zasadniczą przyczyną długotrwałości postępowania jest znaczne obciążenie referatów sędziów orzekających w Wydziale I Cywilnym, utrzymujące się od kilku lat. Wskazał, że po wpływie pisma z dnia 11 marca 2019 r., akta omyłkowo nie zostały zdjęte z kalendarza spraw zawieszonych i nie przedłożono ich Sędzi celem rozpoznania wniosku.

Sąd Okręgowy ustalił, że:

1. W dniu 29.06.2017 r. powódka wniosła do Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie pozew o zapłatę (k. 2 i nast.);

2. W dniu 21 lutego 2018 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie wydał nakaz zapłaty;

3. W dniu 5 marca 2018 r. powódka złożyła wniosek o nadanie klauzuli wykonalności wydanemu nakazowi zapłaty;

4. W dniu 12 czerwca 2018 r. do Sądu Rejonowego wpłynęło ponaglenie w sprawie realizacji wniosku z dnia 5 marca 2018 r. o nadanie klauzuli wykonalności;

5. Zarządzeniem z dnia 23 sierpnia 2018 r. powódka została wezwana do wskazania danych umożliwiających ustalenie numeru PESEL pozwanej i zweryfikowanie jej adresu w terminie 1 tygodnia pod rygorem uchylenia nakazu zapłaty i zawieszenia postępowania wskazując, że z danych rejestru PESEL wynika, że osoba o podanych danych osobowych i adresowych nie istnieje, a z danych rejestru CEIDG wynika, że brak w nim przedsiębiorcy o podanych w pozwie numerze NIP;

6. W odpowiedzi na zarządzenie, w piśmie złożonym w dniu 28 sierpnia 2018 r. powódka przedłożyła wydruk CEIDG, z którego wynika numer NIP, wskazując, że nie posiada innych danych umożliwiających ustalenie numeru PESEL pozwanej;

7. Postanowieniem z dnia 6 grudnia 2018 r. Sąd Rejonowy uchylił wydany w sprawie nakaz zapłaty z dnia 21 lutego 2018 r.; zawiesił postępowanie; oddalił wniosek o nadanie klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty;

8. W piśmie złożonym w Sądzie w dniu 11 marca 2019 r. powódka wniosła o podjęcie zawieszonego postępowania;

9. W aktach sprawy zamieszczono zapisek urzędowy z dnia 27 września 2019 r., zgodnie z którym wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania został wraz z aktami przedłożony Sędziemu Referentowi w dniu 27 września 2019 r. Sędzia wskazał, że z zapisów w systemie Currenda wynika, że akta od dnia 7 marca 2019 r. do 25 września 2019 r. były na kalendarzu zawieszeń;

10. Postanowieniem z dnia 27 września 2019 r. Sąd Rejonowy odmówił podjęcia zawieszonego postępowania, gdyż wskazany przez powódkę numer PESEL pozwanej nie był prawidłowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga podlegała częściowemu uwzględnieniu.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Przepis art. 2 ust. 2 tej ustawy stanowi, że dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Po myśli art. 1 ust. 3 powołanej ustawy, jej przepisy stosuje się zgodnie ze standardami wynikającymi z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. poz. 284, ze zm.). Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, dotyczące wykładni art. 6 Konwencji wskazuje, że długotrwała i całkowita bezczynność sądu zwykle oznacza naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji. Jeśli przewlekłość wynika z nadmiernego nagromadzenia niezałatwionych spraw, dużego ich napływu w krótkim czasie itp., państwo nie ponosi odpowiedzialności na podstawie Konwencji, gdy zaległości te są tylko przejściowe i zostały podjęte rozsądne, szybkie i skuteczne środki zaradcze (wyrok Zimmermann i Steiner v. Szwajcaria z dnia 13 lipca 1983 r., A. 66, § 29; Pammel v. Niemcy z dnia 1 lipca 1997 r., RJD 1997-IV, § 69-71; Probstmeier v. Niemcy z dnia 1 lipca 1997 r., RJD 1997-IV, § 64, 66). Do nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu sprawy może dojść zarówno wskutek bezczynności (zaniechania), jak i wskutek działania sądu. Odpowiada temu nakaz rozważenia przy rozpoznawaniu skargi nie tylko terminowości podjętych przez sąd czynności, ale także ich prawidłowości. W konsekwencji o przewlekłości postępowania można mówić zarówno wtedy, gdy sąd nie podejmuje żadnych czynności, jak i wtedy, gdy je podejmuje, ale są one nieprawidłowe i w ich następstwie dochodzi do zwłoki w rozpatrzeniu sprawy.

Odnosząc powyższe do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy uznać należało, że na przestrzeni ponad 2 lat trwania postępowania dochodziło do nadmiernego wydłużania okresów dzielących kolejne czynności zmierzające do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, ponad rozsądne miary, a także do wadliwej organizacji toku postępowania i okresowego zaniku aktywności Sądu Rejonowego, co podważało konstytucyjne, konwencyjne i proceduralne dyrektywy osądzania w rozsądnym terminie spraw sądowych. Dla uzasadnienia twierdzenia o zaistnieniu przewlekłości postępowania wskazać należy na okoliczność, że Sąd Rejonowy wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania rozpoznał dopiero po upływie ponad 6 miesięcy od daty jego złożenia, nie podejmując w tym okresie żadnej czynności. Ponadto przy ocenie terminowości czynności podejmowanych w postępowaniu zauważyć należy, że sam nakaz zapłaty wydany został po upływie niemal 8 miesięcy od wniesienia pozwu. W czasie pomiędzy złożeniem w dniu 5 marca 2018 r. wniosku o nadanie klauzuli wykonalności a wydaniem zarządzenia wzywającym skarżącą o podanie danych pozwanej upłynęło ponad 5 miesięcy. Odpowiedź na powyższe zarządzenie została złożona w dniu 28 sierpnia 2018 r., natomiast kolejna czynność w postaci wydania postanowienia w sprawie, nastąpiła dopiero w dniu 6 grudnia 2018 r. Mając na uwadze charakter sprawy, przy uwzględnieniu nieznacznego stopnia jej faktycznej i prawnej zawiłości, konieczności podjęcia czynności technicznych mających na celu ustalenie prawidłowych danych pozwanej - uznać należy, że doszło do naruszenia prawa skarżącej do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Nie da się odeprzeć zarzutu skarżącej, iż gdyby Sąd I instancji odmówił podjęcia zawieszonego postępowania we właściwym terminie, to powódka od razu złożyłaby ponowny wniosek o jego podjęcie, wskazując PESEL o prawidłowej ilości cyfr. W świetle powyższych uwag objęte skargą postępowanie trwało niewątpliwie znacznie dłużej, aniżeli powinno w okolicznościach rozpatrywanej w nim sprawy i jako takie dotknięte było przewlekłością w rozumieniu art. 2 powołanej ustawy.

Dostatecznego usprawiedliwienia zaistniałego stanu rzeczy nie mogło stanowić powołane w odpowiedzi na skargę znaczące obciążenie sędziów wydziału cywilnego. Tego rodzaju okoliczność świadczyć może jedynie o braku zawinienia po stronie konkretnych osób np. sędziów lub referendarzy, którym sprawę przydzielono do rozpoznania. Wina wskazanych osób nie stanowi jednak przesłanki stwierdzenia przewlekłości postępowania. Obowiązek rozpoznania sprawy przez sąd w rozsądnym terminie polega na takiej organizacji systemu jurysdykcyjnego, aby właściwe sądy mogły podołać rozstrzyganiu spraw sądowych w rozsądnych terminach. Wyraźnie akcentowane jest w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, że to Państwo ma obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej, w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej sądów, aby nie dochodziło do przewlekłości postępowania (por. np. wyrok ETPCz 32734/96 z 21 grudnia 2000 r. Wasilewski przeciwko Polsce). Przewlekłość postępowania ma więc charakter obiektywny w tym sensie, że jest oderwana od kwestii „zawinienia” organu prowadzącego to postępowanie, zaś powinnością Państwa jest podjęcie takich działań organizacyjnych, legislacyjnych i finansowych, by sprawy toczyły się bez zbędnej zwłoki. Stąd też braki kadrowo-organizacyjne ani nadmierne obciążenie pionu orzeczniczego lub pracowników sekretariatu, będące skutkiem dużego wpływu spraw i niedostatecznej obsady etatów orzeczniczych i urzędniczych nie mogą usprawiedliwiać pozbawienia strony prawa do sprawnego rozpoznania jej sprawy (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2006 r., III SPP 154/05, OSNP 2006 nr 21-22, poz. 342 oraz z dnia 21 marca 2006 r., III SPP 13/06, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 121). Okoliczność, że pomimo wpływu wniosku o podjęcie postępowania, akta nie zostały przedstawione Sędziemu Referentowi, niewątpliwe nie została zawiniona przez Sędziego. Nie zwalnia to jednak Państwa z odpowiedzialności za przewlekłość spowodowaną wadliwym działaniem pracowników sekretariatu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji, na podstawie art. 12 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

Stosownie do treści art. 12 ust. 4 powołanej ustawy uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2.000 do 20.000 złotych. Wysokość sumy pieniężnej, w granicach wskazanych w zdaniu pierwszym, wynosi nie mniej niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów postępowania dotyczy stwierdzona przewlekłość postępowania. Sąd może przyznać sumę pieniężną wyższą niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, jeżeli sprawa ma szczególne znaczenie dla skarżącego, który swoją postawą nie przyczynił się w sposób zawiniony do wydłużenia czasu trwania postępowania. Mając na uwadze czas trwania postępowania, Sąd Okręgowy uznał, że kwota 2.000 zł będzie odpowiednią dla zrekompensowania skarżącej naruszenia jej praw. Zawarte w skardze żądanie przyznania kwoty 7.000 zł Sąd Okręgowy uznał za wygórowane, zarówno ze względu na czas trwania postępowania jak i relację pomiędzy tą kwotą, a roszczeniem, dochodzonym w sprawie, której dotyczy skarga.

Wobec zasadności skargi skarżąca mogła również domagać się zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 240 zł, to jest w stawce minimalnej ustalonej stosownie do przedmiotu sprawy w oparciu o § 14 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

O zwrocie uiszczonej przez skarżącego opłaty od skargi orzeczono stosownie do treści art. 17 ust. 3 ustawy o skardze.

SSO Renata Stępińska SSO Joanna Czernecka SSO Beata Kurdziel