Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2020 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi - Widzewa w Łodzi VIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący Sędzia Tomasz Kalsztein

Protokolant Dorota Piasek

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2020 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko M. B.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego M. B. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 4.749,56 zł (cztery tysiące siedemset czterdzieści dziewięć złotych pięćdziesiąt sześć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 czerwca 2019 roku do dnia 18 lutego 2020 roku;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądzoną w punkcie pierwszym kwotę rozkłada pozwanemu na 12 (dwanaście) miesięcznych rat płatnych w następujący sposób:

- pierwsze jedenaście rat w wysokości po 400 zł (czterysta złotych);

- 12 (dwunasta) rata w kwocie 349,56 zł (trzysta czterdzieści dziewięć złotych pięćdziesiąt sześć groszy)

płatne z góry do dnia 10 każdego miesiąca z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, ustalając termin płatności pierwszej raty na pierwszy miesiąc po uprawomocnieniu się wyroku;

4.  zasądza od pozwanego M. B. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 1.261,87 zł (jeden tysiąc dwieście sześćdziesiąt jeden złotych osiemdziesiąt siedem groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt VIII C 1388/19

UZASADNIENIE

W dniu 6 czerwca 2019 roku powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., reprezentowany przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wytoczył przeciwko pozwanemu M. B. w elektronicznym postępowaniu upominawczym powództwo o zapłatę kwoty 5.742,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód podniósł, że przedmiotowa wierzytelność powstała w wyniku zawarcia przez pozwanego w dniu 2 lipca 2017 roku umowy pożyczki nr (...), na mocy której pozwany zobowiązał się do spłaty kwoty 9.567,92 zł wraz z odsetkami umownymi w 60 tygodniowych ratach. M. B. nie wywiązał się z warunków umownych i nie dokonywał spłat zgodnie z harmonogramem. Po upływie terminu płatności ostatniej raty całe zadłużenie pozwanego stało się wymagalne.

(pozew w e.p.u. k. 4-6)

W dniu 17 lipca 2019 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie wydał w przedmiotowej sprawie nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym, którym zasądził od pozwanego na rzecz powoda dochodzoną wierzytelność wraz z kosztami procesu.

Powyższy nakaz pozwany, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, zaskarżył sprzeciwem w całości, wnosząc o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany zgłosił zarzut braku legitymacji czynnej i przedawnienia roszczenia, ponadto zakwestionował powództwo co do zasady i wysokości.

Postanowieniem z dnia 24 września 2019 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie stwierdził skuteczne wniesienie sprzeciwu i utratę mocy nakazu zapłaty w całości oraz przekazał rozpoznanie sprawy do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi.

(nakaz zapłaty k. 6v., sprzeciw k. 7v.-8v., postanowienie k. 15)

Po przekazaniu sprawy z e.p.u., powód uzupełnił braki pozwu i podtrzymał powództwo w całości. Uzupełniająco wyjaśnił, że naliczone koszty pożyczki nie przekraczają pozaodsetkowych kosztów kredytu, z kolei wynagrodzenie z tytułu elastycznego pakietu spłat zostało naliczone w związku z dodatkowymi usługami pozwalającymi na zarządzanie pożyczką.

(pismo procesowe k. 18, pozew k. 19-21)

Na rozprawie w dniu 18 lutego 2020 roku pełnomocnik powoda nie stawił się. Pozwany oświadczył, że nie kwestionuje roszczenia i chce je spłacić w ratach po 400 zł miesięcznie.

(protokół rozprawy k. 43-44)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 2 lipca 2017 roku pozwany M. B. zawarł z powodem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę pożyczki gotówkowej nr (...), na mocy której powód udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 5.680 zł (5.500 zł w gotówce plus 180 zł poprzez przelew na rachunek ubezpieczyciela z tytułu składki ubezpieczeniowej). Kwotę pożyczki wraz z odsetkami (536,72 zł – 10% w stosunku rocznym), opłatą przygotowawczą (40 zł), prowizją (2.317,84 zł) oraz opłatą za elastyczny pakiet spłat (993,36 zł), a więc łącznie 9.567,92 zł, pozwany zobowiązał się spłacić w 60 tygodniowych ratach po 159,47 zł pierwsze 59 raty i 159,19 zł ostatnia rata. W ramach elastycznego planu spłat pozwanemu przysługiwały następujące usługi: okresowa przerwa w spłacie polegająca na uprawnieniu do odroczenia terminu spłaty od 1 do 4 rat wynikających z pierwotnego harmonogramu określonego w umowie bez podania przyczyny, gwarancja zniesienia obowiązku spłaty polegająca na tym, że w przypadku zgonu pożyczkobiorcy w trakcie trwania umowy, pożyczkodawca zwalniał pożyczkobiorcę z długu w odniesieniu do jakichkolwiek jeszcze nie niezapłaconych na dzień zgonu zobowiązań wynikających z umowy.

Odsetki od udzielonej pożyczki powód naliczał w stałej wysokości, odpowiadającej wysokości odsetek maksymalnych, o których mowa w art. 359 § 2 ¹ k.p.c. W przypadku, gdy wartość odsetek maksymalnych ulegała zmniejszeniu poniżej wartości odsetek oznaczonych w umowie, oprocentowanie pożyczki również ulegało stosownemu zmniejszeniu. Wysokość odsetek od zadłużenia przeterminowanego odpowiadała aktualnej rocznej stopie oprocentowania pożyczki powiększonej o 4 punkty procentowe, z zastrzeżeniem, iż odsetki te nie mogły być wyższe niż wysokość maksymalnych odsetek za opóźnienie.

W umowie zastrzeżono również, że w przypadku, gdy pożyczkobiorca opóźnia się ze spłatą kwoty równej co najmniej 2 pełnym ratom pożyczki, pożyczkodawca ma prawo wezwać pożyczkobiorcę do zapłacenia zaległych rat lub ich części w terminie 7 dni od doręczenia wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy, a przypadku braku zapłaty może wypowiedzieć umowę w terminie 30 dni od doręczenia wezwania do zapłaty.

Składając podpis pod umową M. B. oświadczył, że otrzymał w gotówce kwotę 5.500 zł.

Podstawę zawarcia pożyczki stanowił wniosek pozwanego z dnia 2 lipca 2017 roku. W jego treści M. B. oznaczył wnioskowaną kwotę pożyczki, termin spłaty, wyraził ponadto zgodę na objęcie go ubezpieczeniem grupowym przez (...) S.A. w W. oraz upoważnił powoda do udostępnienia mu części całkowitej kwoty pożyczki w wysokości 180 zł w ten sposób, iż kwota ta zostanie przekazana na rachunek bankowy ubezpieczyciela.

(umowa pożyczki k. 27-29v., wniosek o pożyczkę k. 30-31v., okoliczności bezsporne)

Pozwany nie wywiązywał się z obowiązków umownych i nieterminowo spłacał zaciągnięte zobowiązanie. W okresie trwania umowy pozwany wpłacił na rzecz powoda łącznie kwotę 3.325 zł. Na dzień 11 września 2018 roku zadłużenie pozwanego wynosiło 6.342,92 zł. Po tej dacie pozwany spłacił dodatkowo kwotę 600 zł zmniejszając zadłużenie do kwoty 5.742,92 zł.

(historia spłat k. 23-24, k. 25, informacja o przekazaniu sprawy do departamentu windykacji k. 33-33v., okoliczności bezsporne)

Pozwany do dnia wyrokowania nie uregulował wskazanego zadłużenia, dochodzonego przedmiotowym powództwem.

M. B. ma 45 lat. Ma na utrzymaniu żonę i małoletnie dziecko. Mieszka w wynajętym mieszkaniu. Dochody pozwanego wynoszą 3.500 zł. W 2018 roku pozwany był operowany z powodu nowotworu płuc, w tym okresie stracił również pracę. Po urodzeniu dziecka, które było wcześniakiem, pozwany musiał nabyć specjalistyczne lekarstwa i pożywienie.

(okoliczności bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie znajdujących się w aktach sprawy dowodów z dokumentów, których prawdziwość i rzetelność sporządzenia nie budziła wątpliwości, nie była również kwestionowana przez strony procesu.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części – Sąd oddalił żądanie powoda wyłącznie w zakresie naliczonego wynagrodzenia z tytułu elastycznego planu spłaty. W odniesieniu do tego rozstrzygnięcia strona powodowa wniosła o uzasadnienie wyroku, wobec czego uzasadnienie podlegało sporządzeniu w granicach zakreślonych wnioskiem.

Dokonując analizy postanowień umowy pożyczki odnoszących się do wynagrodzenia z tytułu elastycznego planu spłat uznać należy, iż postanowienia te nie dotyczą głównych świadczeń stron, jak również nie zostały indywidualnie uzgodnione z pozwanym. Są one częścią standardowej umowy, którą – co jest Sądowi wiadome z urzędu – powód stosuje do wszystkich klientów wybierających produkt, jak pozwany. Uważna analiza zapisów umownych dotyczących omawianego pakietu daje przy tym asumpt do wniosku, iż niósł on ze sobą dla pożyczkobiorcy w istocie niewielkie korzyści, z tytułu których pożyczkobiorca był obowiązany uiścić znacznie zawyżoną i zupełnie nieodpowiadającą tymże korzyściom opłatę. Zdaniem Sądu nie sposób uznać, aby realną korzyść dla pozwanego mogło stanowić prawo do bezpłatnego odroczenia terminu płatności od 1 do 4 (!!!) tygodniowych rat, zwłaszcza, że z uprawnienia tego pożyczkobiorca mógł skorzystać wyłącznie jednokrotnie w całym okresie kredytowania, nadto odroczone raty podlegały spłaceniu w dodatkowym okresie kredytowania. Co więcej suma tychże rat wyraża się kwotą 637,88 zł (4x159,47 zł), a więc jest znacznie niższa od opłaty naliczonej przez powoda – 993,36 zł, brak jest zatem racjonalnych przesłanek do przyjęcia, iż naliczona przez powoda opłata odpowiada oferowanym dłużnikowi korzyściom. Sąd dostrzega oczywiście, iż omawiane postanowienia umowne gwarantowały również - w przypadku zgonu pożyczkobiorcy - zniesienie obowiązku spłaty zobowiązania przez jego spadkobierców, ale i w tym przypadku brak jest podstaw do uznania, iż omawiana opłata została w sposób właściwy wyceniona. Wyjaśnienia w tym miejscu wymaga, że wprawdzie opłata, o której mowa, została ustalona umową stron, to jednakże pamiętać należy, że swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom. Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Dokonując oceny rzetelności określonego postanowienia umowy konsumenckiej należy zawsze rozważyć indywidualnie rozkład obciążeń, kosztów i ryzyka, jaki wiąże się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadać jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone, pamiętając jednocześnie podczas dokonywania kontroli o tym, że każdorazowo istotny jest charakter stosunku prawnego regulowanego umową, który w konkretnej sytuacji może usprawiedliwiać zastosowaną konstrukcję i odejście do typowych reguł wyznaczonych przepisami dyspozytywnymi. W ocenie Sądu naliczone z tytułu elastycznego planu spłat wynagrodzenie było w istocie dodatkowym obciążeniem dla pożyczkobiorcy, ów plan nie daje bowiem realnych korzyści odpowiadających wartości tej ceny.

Powództwo w powyższym zakresie, a więc co do kwoty 993,36 zł, było zatem niezasadne.

W zajętym stanowisku procesowym pozwany wniósł o rozłożenie zasądzonej należności na raty w wysokości po 400 zł każda.

Zgodnie z przepisem art. 320 k.p.c., w szczególnie uzasadnionych wypadkach Sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Przepis ten daje Sądowi możliwość orzekania o sposobie spełnienia świadczenia w sposób bardziej dogodny dla zobowiązanego, aniżeli wynikałoby to z regulacji prawa materialnego. Uprawnienie do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty przysługuje Sądowi w szczególnie uzasadnionych wypadkach, a więc w sytuacjach, w których ze względu na stan majątkowy, rodzinny czy zdrowotny spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla pozwanego niemożliwe do wykonania lub w każdym razie bardzo utrudnione i narażałoby go na niepowetowane szkody. Trudności w spełnieniu świadczenia mogą być obiektywne bądź subiektywne – spowodowane działaniem samego dłużnika. Należy podkreślić, że rozłożenie na raty należności nie eliminuje konieczności uwzględnienia żądania powoda zasądzenia na jego rzecz odsetek za okres do dnia wydania wyroku zasądzającego świadczenie, powoduje natomiast, że nie przysługują mu odsetki od świadczeń ratalnych za okres pomiędzy wydaniem wyroku a datą płatności poszczególnych rat (por. uchwała składu 7 Sędziów Sądu Najwyższego z 22 września 1970 roku, III PZP 11/70, OSNCP 1971/4/61, a także L. Stecki: Glosa do uchwały z 22 września 1970 roku, III PZP 11/70, OSPiKA 1971/11/202; por. też W. Siedlecki, w: Kodeks postępowania cywilnego, Komentarz , t. I, Warszawa 1975, s. 504). Stąd też odsetki ustawowe za opóźnienie Sąd zasądził wyłącznie za okres od dnia 6 czerwca 2019 roku do dnia 18 lutego 2020 roku, tj. do dnia wydania wyroku, nie zaś do dnia zapłaty.

W ocenie Sądu w stosunku do pozwanego zachodzi taki szczególny przypadek, o którym mowa w przepisie art. 320 k.p.c. Z jednej strony należy wskazać, że ryzyko wystąpienia okoliczności uniemożliwiających lub utrudniających wykonanie zobowiązań umownych – spłatę zadłużenia z tytułu umowy pożyczki – obciąża pozwanego, z drugiej jednak strony należy mieć na względzie fakt, że pozwany M. B. znajduje się w trudnej sytuacji życiowej i materialnej. Pozwany w okresie obowiązywania umowy pożyczki utracił pracę, ponadto był operowany z powodu choroby nowotworowej. Jednocześnie, wobec urodzenia się pozwanemu dziecka, będącego wcześniakiem, pozwany był zmuszony do zakupu specjalistycznych lekarstw i pożywienia. Obecnie pozwany wprawdzie pracuje, otrzymując wynagrodzenie w wysokości 3.500 zł, to jednocześnie ma na utrzymaniu nie tylko dziecko, ale także niepracującą żonę, co znacznie wpływa na jego sytuację finansową. Korzystając z uprawnienia wynikającego z art. 320 k.p.c., Sąd miał na celu także uchronienie pozwanego od postępowania egzekucyjnego oraz naliczania dalszych odsetek. Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, iż jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla M. B. bardzo utrudnione, o ile w ogóle byłoby możliwe.

Rozkładając zasądzone świadczenie na raty, Sąd określił dokładnie wysokość tychże rat i termin ich zapłaty. Kwota 4.749,56 zł została rozłożona na 12 miesięcznych rat, w tym pierwsze 11 rat po 400 zł każda rata, zaś ostatnia 12-ta rata w wysokości 349,56 zł, uznając że w tej wysokości M. B. będzie w stanie spłacać zadłużenie i zachowana zostanie funkcja przepisu art. 320 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.749,56 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 czerwca 2019 roku do dnia 18 lutego 2020 roku (do dnia wyrokowania – w związku z rozłożeniem zasądzonego świadczenia na raty), oddalając powództwo w pozostałym zakresie. Podkreślić przy tym należy, że strona powodowa miała prawo, oprócz żądania należności głównej, żądać za czas opóźnienia odsetek w umówionej wysokości, jako że przepis art. 481 k.c. obciąża dłużnika obowiązkiem zapłaty odsetek bez względu na przyczyny uchybienia terminu płatności sumy głównej. Sam fakt opóźnienia przesądza, że wierzycielowi należą się odsetki. Dłużnik jest zobowiązany uiścić je, choćby nie dopuścił się zwłoki w rozumieniu art. 476 k.c., a zatem nawet w przypadku, gdy opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności i choćby wierzyciel nie doznał szkody. Odpowiedzialność dłużnika za ustawowe odsetki w terminie płatności ma zatem charakter obiektywny. Do jej powstania jedynym warunkiem niezbędnym jest powstanie opóźnienia w terminie płatności. Zgodnie z treścią § 2 art. 481 k.c. jeżeli strony nie umówiły się co do wysokości odsetek z tytułu opóźnienia lub też wysokość ta nie wynika ze szczególnego przepisu, to wówczas wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

Kwota 4.749,56 została rozłożona na 12 miesięcznych rat, płatnych z góry
do 10-go dnia każdego miesiąca z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, a termin płatności pierwszej raty Sąd ustalił na dzień 10-ty dzień pierwszego miesiąca po uprawomocnieniu się wyroku.

O kosztach procesu rozstrzygnięto w oparciu o art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c.

Strona powodowa wygrała sprawę w 83 % i dlatego w takim stopniu należy się jej zwrot kosztów procesu.

Koszty poniesione przez powoda wyniosły łącznie 1.889 zł i obejmowały: opłatę sądową od pozwu – 72 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł oraz koszty zastępstwa radcy prawnego w kwocie 1.800 zł – § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. 2018, poz. 265).

Z kolei koszty poniesione przez pozwanego wyniosły łącznie 1.800 zł i obejmowały wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika w stawce minimalnej – § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015, poz. 1800).

Całość poniesionych przez strony kosztów procesu wyniosła zatem 3.689 zł.

Powód wygrał spór w 83 %, a przegrał w 17 %. Powód winien zatem ponieść z tytułu kosztów procesu kwotę 627,13 zł (17 % kwoty ogólnej), a pozwany 3.061,87 zł (44 % kwoty ogólnej).

Mając na uwadze powyższe należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.261,87 zł, stanowiącą różnicę pomiędzy kosztami faktycznie poniesionymi a kosztami, które strona powodowa powinna ponieść.