Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lipca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Grzegorz Krężołek
Sędziowie:	SSA Marek Boniecki (spr.) SSA Sławomir Jamróg
Protokolant:	sekr. sądowy Krzysztof Malinowski

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa (...) spółki jawnej w K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej
w K.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 29 czerwca 2018 r. sygn. akt IX GC 990/15

1. oddala apelację strony powodowej;

2. oddala apelację strony pozwanej;

3. zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Marek Boniecki SSA Grzegorz Krężołek SSA Sławomir Jamróg

Sygn. akt I AGa 461/18

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 19 lipca 2019 r.

Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2018 r. Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od (...) S.A. w K. na rzecz Przedsiębiorstwo (...) i (...) spółki jawnej w K. kwotę 373.674,60 zł z ustawowymi odsetkami od 30 października 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz orzekł o kosztach procesu i nieuiszczonych kosztach sądowych.

Sąd Okręgowy przyjął za bezsporne, że: pozwana nie zapłaciła kwoty żądanej pozwem; transformatory do kolumn głośnikowych nie były ujęte w projekcie, a ich zamontowanie było wynikiem zmiany typu wzmacniaczy sprzętu; wartość prac wskazanych w załączniku nr (...)do protokołu odbioru z dnia 27.08.2014 r. wynosi 404.689,61 zł; powódka nie wykonała prac wskazanych w punktach A i C (co do transformatorów) załącznika nr (...)do protokołu odbioru z dnia 27.08.2014 r.; inwestycja była finansowana z (...) Regionalnego Programu Operacyjnego oraz ze środków Ministerstwa Skarbu Państwa. Ponadto Sąd pierwszej instancji ustalił, że w ramach konsorcjum z M. F. (1) powódka (lider konsorcjum) zawarła z pozwaną umowę o roboty budowlane polegające na modernizacji (...)w K.. Strony zawarły umowę z dnia 31.10.2012 r. w trybie zamówienia publicznego (przetarg nieograniczony) w wariancie „zaprojektuj i wybuduj”. Obowiązkiem umownym konsorcjum było opracowanie dokumentacji projektowej, wykonanie prac budowlanych i uzyskanie pozwolenia na użytkowanie. M. F. (1) zajmował się pracami projektowymi, a powódka pracami budowlanymi. Została także określona część wynagrodzenia każdego z członków konsorcjum. W § 8 ust. 1 umowy konsorcjum strony postanowiły, że w przypadku zawarcia umowy między zamawiającym a konsorcjum, lider konsorcjum jest uprawniony do wystawiania zamawiającemu faktur i przyjmowania od niego wynagrodzenia z tytułu wykonania umowy. Zgodnie z umową z dnia 31.10.2012r. powódka była zobowiązana do wykonania robót budowlanych polegających na modernizacji pijalni (wymiana dachu, konstrukcji stalowej, rozbiórka, roboty żelbetowe, wykonanie elewacji z aluminium i kamienia, prace wykończeniowe, wykonanie posadzek, sufitów, balustrad, sali wielofunkcyjnej, wykonanie instalacji elektrycznych, sanitarnych, AV, teletechnicznych, zieleń, dokumentacja powykonawcza). Zgodnie z §4 pkt 53 wykonawca był zobowiązany do zaprojektowania robót budowlano-montażowych objętych umową, których wartość nie może przekroczyć kwoty 18.220.000 zł netto oraz do opracowania projektu dla wyposażenia i technologii AV, których dostawa nie jest objęta niniejszym zamówieniem (umową), a opisanej w PFU dostawie poza zasadniczym zakresem robót budowlano-montażowych (cz. I, rozdz. 1.2 Wymagania inwestora w stosunku do realizacji robót budowlanych pkt 6b). Zakres prac projektowych był szerszy niż zakres prac budowlanych, a w stosunku do projektu wykonawczego z zakresu prac budowlanych powódki były wyłączone w części prace obejmujące dostawę materiałów i wykonawstwo części wyposażenia, tj. m.in. punktu 6 b PFU Dostawy poza zasadniczym zakresem robót budowlano-montażowych Cz. l Wyposażenie - wymagania funkcjonalne i estetyczne parametry techniczne: sala wielofunkcyjna: podesty w sali mobilnej. Zgodnie z zapisami PFU (str. 11 ) w zakres inwestycji wchodziła dostawa pierwszego wyposażenia i środków trwałych (przy czym w zakres pierwszego etapu robót budowlano-montażowych wchodziła wydzielona część: opisana w rozdziale 1.2.6. lit. a ). Z kolei w punkcie 1.2.6 lit. a PFU (str. 138) wskazano dostawy wyposażenia w ramach zasadniczego zakresu robót budowlano - montażowych, które miała obowiązek wykonać powódka, a były to: lustra, podajniki do papierów, suszarki elektryczne do rąk, kosze na śmieci, toalety, dozowniki mydła i poręcze dla niepełnosprawnych. Obowiązkiem powódki było także wykonanie zapadni scenicznej. W piśmie z 9.10.2013r. pozwana wskazała powódce, że jej zdaniem boksy handlowe, podgrzewacze wody, myjka kubków, zlewnia resztek wody należą do kosztów wykonawcy. Powódka nie była zobowiązana wykonać i dostarczyć wyposażenia w postaci: podestu scenicznego W., schodów modułowych W., poręczy i uchwytów montażowych, podgrzewacza do wody, zlewni resztek wody, myjni do kubków, donic drewnianych, boksów handlowych, na co zwróciła pozwanej uwagę w piśmie z dnia 15.10.2013r. Powódka była zobowiązana wykonać prace budowlane w węższym zakresie, niż wskazano w projekcie, bowiem pozwana miała plan, by realizować - po uzyskaniu źródeł finansowania - inwestycję w kolejnych etapach, by zamontować np. lepszy sprzęt. W piśmie z dnia 30.07.2013r. pozwana wskazała, że część wyposażenia nie jest objęta umową o wykonanie robót budowlanych, ale jest objęta umownym obowiązkiem ich zaprojektowania (dostawa inwestora), co wynika z PFU, a które to elementy powódka powinna szczegółowo opisać i wycenić tak, by pozwana mogą przeprowadzić postępowania przetargowe. Pozwana w trakcie inwestycji przekroczyła kwoty przeznaczone na dostawę wyposażenia w ramach dostaw inwestorskich, dlatego na wniosek pozwanej na spotkaniu w dniu 14.02.2014r. powód opracował nowe kosztorysy niezbędne pozwanej do przeprowadzenia przetargu na dostawę wyposażenia W piśmie z dnia 25.02.2014r. pozwana poprosiła powódkę o przygotowanie materiałów do przetargu w pakietach: pakiet I - dostawa wyposażenia: podgrzewacze wody, zlewnie resztek wody, myjnia kubków, koryto do wydawania wód, ławki, donice na zieleń, lada kawiarni i lada do wydawania wód, pakiet II - dostawa wyposażenia w zakresie sprzętu AV i technologii sceny, pakiet III - wyposażenie pozostałe. W piśmie z dnia 5.03.2014r. pozwana wskazała, że akceptuje dokumenty przesłane przez powódkę co do dostaw i jednocześnie wskazała, że okablowanie powinno być zakresem zgodne z dokumentacją projektową, by umożliwić w przyszłości pozwanej doposażenie obiektu w sprzęt i urządzenia oświetlenia scenicznego AV jak w projekcie. W piśmie z dnia 22.04.2014r. pozwana wezwała powódkę do dostarczenia i zamontowania podestu scenicznego. W odpowiedzi powódka w piśmie z dnia 23.04.2014r. wskazała, że podest nie był objęty zakresem umówionych robót budowlanych. Pod koniec maja powódka na prośbę pozwanej wskazała jej adresy potencjalnych wykonawców boksów handlowych. Powódka na prośbę pozwanej opracowała także kosztorysy dotyczące boksów handlowych, które były potrzebne pozwanej do przygotowania postępowań przetargowych dotyczących boksów, na co wskazała w piśmie z dnia 18.06.2014r. Powódka wykonała podejścia pod prąd w miejscach, gdzie miały być boksy oraz kamienną posadzkę pod boksy. W pierwotnym projekcie wykonawczym zostały zaprojektowane: podest sceniczny, schody modułowe zgodnie z PFU. W projekcie zamiennym opracowanym w kwietniu 2013r. znalazły się stwierdzenia, że pierwsza część projektu jest realizowana w oparciu o założenia PFU przez wykonawcę i obejmuje: wykonanie zapadni scenicznej z szybem i napędem, dostawę podestów ze schodami, dostawę barierek ochronnych, wykonanie punktów dostępowych podłączenia urządzeń, barierek ochronnych szybu. Zmiana w projekcie wykonawczym wynikała ze zmiany na etapie prac przez inwestora koncepcji sceny i technologii sceny. W PFU (str. 133) wskazano, że dla wszystkich systemów elektroakustycznych, video, oświetlenia efektowego, tłumaczeń symultanicznych na etapie w ramach zasadniczego etapu robót budowlano-montażowych należy zaprojektować i wykonać kompletne okablowanie: zasilające, sterujące i sygnałowe. Dostawa urządzeń dla systemów przewidziana w drugim etapie. Dalej wskazano, że w ramach zasadniczego etapu robót budowlano-montażowych należy przewidzieć opisane w PFU rozwiązania i wytyczne do systemów oraz wymagania techniczne i funkcjonalne dla sprzętu i urządzeń: elektroakustycznych, video, oświetlenia efektowego, tłumaczeń symultanicznych. Wraz z okablowaniem należy przewidzieć wszystkie elementy instalacyjne, szafy typu rack, puszki przyłączeniowe oraz urządzenia nadawczo/odbiorcze do przesyłu sygnału video o rozdzielczości FullHD po kablach typu skrętka kat 5e. Całość urządzeń trujących zainstalowana będzie w szafach rack. W projekcie wykonawczym w zakresie technologii i oświetlenia scenicznego określono w zakresie instalacji elektrycznej ilość punktów dostępowych podłączenia urządzeń - puszka przyłączeniowa(...)13 sztuk po cenie 3439 zł za sztukę (44707 zł). W projekcie zamiennym z kwietnia 2013r. przewidziano 34 punkty dostępowe (...) w cenie po 3439 zł za sztukę. Kompletne okablowanie wraz z elementami instalacyjnymi wraz punktami dostępowymi zostało wykonane zgodnie z projektem i wolą inwestora, który ograniczył ilość tych punktów ze względu na redukcję planów co do liczby urządzeń, a odebrana w dniu 30.06.2014r. przez inspektora nadzoru jako wykonana zgodnie z projektem. Powódka wykonała punkty dostępowe i okablowanie zgodnie z projektem i PFU, natomiast na prośbę inwestora nie wykonała wypełnienia gniazd bowiem nie było wiadomo, jakiego rodzaju sprzęt będzie montowany (inwestor nie dokonał wówczas wyboru). Prace z zakresu elektroakustyki zostały wykonane zgodnie z projektem i ustaleniami z inwestorem. W piśmie z dnia 27.01.2014r. powódka zawiadomiła pozwaną, że wybór przez pozwaną innych dostawców systemów specjalistycznych już po wykonaniu okablowania, może spowodować, że już wykonana instalacja nie będzie działać poprawnie. W piśmie z dnia 11.02.2014r. pozwana zawiadomiła powódkę, że dostawa sprzętu i urządzeń będąca w zakresie dostaw inwestora będzie realizowana po przeprowadzeniu przetargu w maju 2014r. Na podstawie zaprojektowanego przez powódkę okablowania i jego wykonania pozwana ogłaszała przetargi na dostawy sprzętu. Typy urządzeń nie były znane w I etapie prac, tj. w czasie ich wykonywania przez powódkę, zatem nie było wiadomo, jakie wkłady do puszek podłogowych będą musiały być wykonane. Strony zatem zgodnie przewidziały w projekcie zakres zasadniczy prac, tj. wykonanie instalacji i wyciągnięcie kabli do puszek podłogowych i w takim zakresie prace wykonano. Z uwagi na okoliczność, że pozwana nie wiedziała wówczas, jaką ilość pieniędzy przeznaczy na urządzenia elektroakustyki i jaki typ urządzeń zamontuje, stąd także nie było możliwe określenie rodzaju wyposażenia rozdzielni do zasilania urządzeń elektroakustyki. Wyposażenie rozdzielni nie było objęte obowiązkiem umownym powódki, a typ wyposażenia rozdzielni został określony na etapie późniejszych postępowań przetargowych dotyczących dostawy urządzeń elektroakustyki. Pozwana także w trakcie realizacji prac przez powódkę nie wiedziała, czy zakupi urządzenia, które dostawcy będą musieli dopasować do wykonanej podstawowej instalacji czy też zdecyduje się na urządzenia (np. o mocniejszym nagłośnieniu czy lepsze) wymagające np. zmian w instalacji. Pozwana bowiem wówczas nie wiedziała, ile środków finansowych ostatecznie na ten cel przeznaczy. Wobec powyższego ustaliła z powódką podstawowy zakres elektroakustyki i oświetlenia scenicznego, a powódka wykonała zakres tych prace zgodnie z ustaleniami z pozwaną, do czego pozwana nie zgłaszała zastrzeżeń do dnia 27.08.2014r. W projekcie były przewidziana obudowa słupów i kolumn kamienna z piaskowca lub drewnopochodne, a wartość tych prac według kosztorysu inwestorskiego wynosiła 41.114,46 zł netto (505,34 złx81,36 mkw.), ale w trakcie prac inwestor stwierdził, że zmienia obudowę i zmieniono okładzinę na podstawie zmian do projektu wykonawczego wprowadzonej przez nadzór autorski i uzgodnienia stron. Powódka ostatecznie wykonała okładziny słupów żelbetowych z płyt kartonowo-gipsowych oraz dwukrotne malowanie farbami emulsyjnymi powierzchni wewnętrznych płyt gipsowych spoinowanych ze szpachlowaniem i gruntowaniem. Inwestor prace te odebrał. Wartość tych prac wynosiła 10.099,45 zł, zatem była niższa o 31.015,01 zł od wartości z kosztorysu inwestorskiego. W piśmie z dnia 14.07.2014r. pozwana podniosła, że konsorcjum było zobowiązane wykonać podest sceniczny i punkty dostępowe do urządzeń multimedialnych, a rezygnacja przez pozwaną z części wyposażenia nie zwalania wykonawcy od zrealizowania całości części pierwszej. Powódka umówione prace projektowe i budowlane wykonała w całości. W 2012r. strony oraz pracownia projektowaM. F. (1)prowadziły rozmowy na temat prac projektowych i oczekiwań inwestora. Prace przedprojektowe zakończyły się 7.01.2013r. Następnie w dalszych miesiącach 2013r. strony oraz pracownia projektowa M. F. (1) prowadziły rozmowy na temat prac projektowych i oczekiwań inwestora, wykonując m.in. zestawienia rozbieżności między PFU a projektem. Projekt budowlany był wykonany na dzień 12.06.2013r., a wykonawczy na dzień 8.01.2014r. Faktycznie prace budowlane zostały rozpoczęte w dniu 3.06.2013r., a zakończone 30.06.2014r. Protokołem kontroli z 30.07.2014r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego stwierdził zgodność obiektu z zatwierdzonym projektem budowlanym, a w dniu 31.07.2014r. wydał decyzję o pozwoleniu na użytkowanie, która uprawomocniła się w dniu 16.08.2014r. Powódka prace zarówno budowlane, jak też dokumentację projektową odebrała protokołem odbioru końcowego z dnia 27.08.2014r. i wówczas także otrzymała od wykonawcy decyzję o pozwoleniu na użytkowanie. W protokole odbioru z dnia 27.08.2014r. stwierdzono, że prace zostały wykonane zgodnie z umową i aneksem oraz zgodnie z projektem budowlanym, pozwoleniem na budowę z dnia 29.04.2013r. zmienionym decyzją z dnia 01.08.2013r., pozwoleniem (...) Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Przy odbiorze w dniu 27.08.2014r. inwestor stwierdził, że wykonawca nie zrealizował zakresu przedmiotowego umowy opisanego w załączniku nr (...) do protokołu, tj. robót budowlanych o wartości 404.698,61 zł netto. Wskazano, że wartość odebranych robót budowlanych wynosi zatem 21.912.831,78 zł brutto. Powódka nie zgadzała się z twierdzeniami zawartymi w protokole co do niewykonania robót wskazanych w załączniku nr (...) dlatego jej przedstawiciel nie podpisał protokołu w dniu 27.08.2014r. Przedstawiciel powódki J. C. podpisał ostatecznie protokół w dniu 29.09.2014r. z uwagami z pisma z dnia 2.09.2014r. kwestionującymi obniżenie wynagrodzenia. W załączniku nr (...)do protokołu odbioru z dnia 27.08.2014r. wskazano następujące zestawienie prac, których według inwestora nie wykonał wykonawca: A/ zestawienie wyposażenia, które zastępczo wykonał zamawiający - łącznie na sumę 272.527,15 zł:

1.  Podest sceniczny W. (24 sztuki) - 25.392 zł,

2.  Schody modułowe W., poręcze i uchwyty montażowe (2 sztuki) - 3050 zł,

3.  Podgrzewacz do wody (4 sztuki) - 14.160 zł,

4.  Zlewnia resztek wody (8 sztuk) - 19.008 zł,

5.  Myjnia do kubków (2 sztuki) - 7440 zł,

6.  Donice drewniane (15 sztuk) - 17820 zł,

7.  Boksy handlowe (12 sztuk) - wg kosztorysu pracowni projektowejM. F. (1) do przetargu 185.657.15 zł;

B/ Technologia i oświetlenie sceniczne - łącznie suma 53268 zł (wyłącznie materiały bez robocizny)

- brak wykonania punktów dostępowych od PP-2 do PP-7, od PPK - 1 do PPK-4, PPC -1 i PPC-2;

- puszka przyłączeniowa F. (12 sztuk, wg kosztorysu do umowy 41248 zł),

- okablowanie wg własnej wyceny zamawiającego - 12.000 zł;

C/ Elektroakustyka - razem 37.780 zł

1.  koszt transformatorów wg aneksu do umowy z dostawcą sprzętu 25.600 zł,

2.  wkłady podłogowe TPI-TPS oraz przyłącza głośnikowe - nie wykonane n a etapie prac zasadniczych wg umowy z dostawcą sprzętu koszt 9680 zł,

3.  wyposażenie rozdzielni do zasilania urządzeń elektroakustyki - 2500 zł (kalkulacja własna);

D/ obudowa granitowa słupów - wg kosztorysu do umowy (81,36 mkw. x 505,34 zł) – 41.114,46 zł.

W protokole z dnia 27.08.2014r. wskazano, że nastąpiła zmiana w zakresie wprowadzenia dodatkowych transformatorów do kolumn głośnikowych i zmiana typu wzmacniaczy mocy z uwagi na zmianę kabli w kolumnach głośnikowych wobec zaprojektowania głośników sufitowych do sufitów podwieszanych i do montażu w płycie żelbetowej. Na dzień 27.08.2014r. trwało postępowanie przetargowe co do wyłonienia wykonawcy boksów handlowych według kosztorysu opracowanego przez pracownię M. F. (1). Na dzień 27.08.2014r. zostali w drodze przetargów wyłonieni wykonawcy i dostawcy: przedsiębiorstwo (...) co do podgrzewaczy wody, zlewni resztek wody, myjni do kubków, donic drewnianych oraz przedsiębiorstwo (...) co do podestu scenicznego i schodów modułowych. Powódka prace wykonała i zostały odebrane. Pozwana bezzasadnie obniżyła wynagrodzenie powódki o kwotę żądaną pozwem w niniejszej sprawie, przyjmując, że powódka nie wykonała prac wskazanych w załączniku nr(...) do protokołu odbioru z dnia 27.08.2014r. W piśmie z dnia 2.09.2014r. powódka wskazała pozwanej, że nie zgadza się z obniżeniem wynagrodzenia. W dniu 29.09.2014r. powódka wystawiła pozwanej fakturę VAT nr (...) na kwotę 4.537.456,64 zł z terminem płatności w dniu 29.10.2014r. Faktura została odebrana. W dniu 29.09.2014r. pozwana wystawiła powódce notę księgową nr (...) tytułem odszkodowania za niezrealizowanie przedmiotu umowy na kwotę 404.689,61 zł. W piśmie z dnia 30.09.2014r. pozwana oświadczyła, że potrąca wymagalne wynagrodzenie tytułem zastępczego wykonania robót oraz dostaw wskazanych w protokole odbioru z dnia 27.08.2014r. z noty nr (...) w kwocie 404.689,61 zł z wierzytelnością z tytułu wynagrodzenia wskazaną w fakturze VAT nr (...). Do pisma dołączono dokument kompensaty. Stare elementy wyposażenie zostały przekazane inwestorowi, który podjął próbę ich ponownego wykorzystania w pijalni.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym, po dokonaniu analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego, Sąd Okręgowy uznał powództwo za częściowo uzasadnione w świetle art. 647 k.c. Za sporne uznał Sąd, czy powódka wykonała całość umówionych prac budowlanych, tj. czy prace wskazane w załączniku nr 2 do protokołu odbioru z dnia 27.08.2014r. były objęte obowiązkiem wykonania przez powódkę. Podkreślono, że ustalone między stronami wynagrodzenie miało charakter ryczałtowy. Obowiązkiem powódki było zaprojektowanie prac i ich wybudowanie. Zakres przedmiotowy prac powódki określała umowa z aneksem, SIWZ (Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia) wraz z PFU (Program Funkcjonalno-Użytkowy), projekt budowlany i wykonawczy, oferta przetargowa wykonawcy. Zakres prac projektowych był szerszy niż zakres prac budowalnych, a w stosunku do projektu wykonawczego z zakresu prac budowlanych powódki były wyłączone w części prace obejmujące dostawę materiałów i wykonawstwo części wyposażenia. W konkluzji swoich rozważań Sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, że prace opisane w ww. załączniku nie były objęte umową. Wyjątkiem był tu obowiązek wykonania okładzin słupów żelbetowych, których powódka nie wykonała, co spowodowało obniżenie wartości umówionych prac o 31.015,01 zł

Od powyższego wyroku apelacje wniosły obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach postępowania, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości, zasądzenie kosztów oraz uchylenie orzeczenia w zakresie, w jaki została obciążona kosztami sądowymi.

Apelująca zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego art. 632 k.c., polegające na przyjęciu, że w związku ze zmianą sposobu wykonania okładzin słupów żelbetowych, tj. obłożenia ich płytami kartonowymi w miejsce przewidywanych płyt granitowych, wynagrodzenie powoda, powinno ulec obniżeniu o kwotę równą różnicy kosztów obłożenia słupów granitem a płytami gipsowo – kartonowymi, pomimo tego, że wynagrodzenie umówione przez strony było wynagrodzeniem ryczałtowym, a faktyczna wartość robót wykonanych przez powoda, w związku ze zmianami projektowymi wprowadzanymi w trakcie realizacji prac była wyższa niż ustalone wynagrodzenie ryczałtowe.

Pozwana zaskarżyła wyrok w części uwzględniającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach procesu, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Apelująca zarzuciła naruszenie: 1. art. 233 §1 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z materiałem dowodowym polegającą na: 1) uznaniu za bezsporne, że zamontowanie nie ujętych w dokumentacji projektowej transformatorów do kolumn głośnikowych było wynikiem zmiany typu wzmacniaczy mocy, podczas gdy pozwana konsekwentnie począwszy od odpowiedzi na pozew wskazywała, że to błędy projektowe powódki ujawnione na etapie dostawy sprzętu nagłośnieniowego przez (...) Sp. z o.o. (zaprojektowano głośniki sufitowe do sufitu żelbetowego w miejsce głośników do sufitu podwieszanego, który został zaprojektowany i wykonany przez powódkę w(...)w K.) skutkowały koniecznością dokonania zmian polegających na wprowadzeniu dodatkowych transformatorów do kolumn głośnikowych i zmiany typu wzmacniaczy mocy oraz ułożeniu do kolumn głośnikowych kabli (...) 3x1,5mm2 za wynagrodzenie w wysokości 25 600,00 zł jednocześnie przedkładając na dowód swoich twierdzeń Projekt wykonawczy (...) z kwietnia 2013r. oraz aneks oraz umowę o zamówienie publiczne z (...) Sp. z o.o. z dnia 5 sierpnia 2014r. na dodatkową dostawę ww. elementów; 2) uznaniu za bezsporne, że powódka uzyskała dla inwestycji pozwolenie na użytkowanie, PINB stwierdził zgodność obiektu z zatwierdzonym projektem budowlanym i wydał decyzje o pozwoleniu na użytkowanie, podczas gdy nie wynika to z materiału dowodowego zebranego w sprawie, a pozwolenie na użytkowanie i ocena PINB dotyczyła wyłącznie budowy kotłowni, a tym samym nie całej inwestycji; 2. art. 233 §1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego (uznanego przez Sąd za wiarygodny) skutkujący błędnym ustaleniem stanu faktycznego, tj.: 1) ustaleniem, że z zakresu prac budowlano-montażowych powódki była wyłączona na podstawie pkt 6b Programu Funkcjonalno- Użytkowego (str.139) dostawa podestów w sali mobilnej, podczas gdy PFU we wskazywanym punkcie nie wyłącza z zakresu umownego powódki wszystkich podestów w sali mobilnej, a jedynie „podesty w sali mobilnej (pozwalające na zabudowę min. 11 lub 13 rzędów) i obowiązkowo fotele widowni montowane do podestów (...). ” czyli podesty do zabudowy widowni, które nie zostały zaprojektowane przez powódkę z uwagi na zmianę przez pozwaną koncepcji sali widowiskowej, a tym samym ich niewykonanie nie było przedmiotem sporu oraz podstawą obniżenia wynagrodzenia powódki przez pozwaną, tj. nie ma znaczenia dla niniejszego postępowania sądowego; 2) ustaleniem, że pozwana w trakcie inwestycji przekroczyła kwoty przeznaczone na dostawę wyposażenia w ramach dostaw inwestorskich, dlatego na wniosek pozwanej na spotkaniu dnia 14 lutego 2014r. powódka opracowała nowe kosztorysy niezbędne pozwanej do przeprowadzenia postępowań przetargowych, podczas gdy z pisma pozwanej do powódki z dnia 30 lipca 2013r., 19 lutego 2014r., 10 marca 2014r. jednoznacznie wynika, że powódka co najmniej od spisania protokołów rozbieżności między projektem budowlanym a PFU początkiem 2013r. posiadała wiedzę o kwocie wyposażenia, które ma zaprojektować, a przyczyną opracowania kosztorysów było pilne zorganizowanie przetargów na wyposażenie, co deklarowała pracownia projektowa na spotkaniu dnia 14 marca 2014r.; 3) ustaleniem, że w pierwotnym projekcie wykonawczym zostały zaprojektowane: podest sceniczny, schody modułowe zgodne z PFU, natomiast w projekcie zamiennym opracowanym w kwietniu 2013r., znalazły się stwierdzenia, że pierwsza część projektu realizowana jest w oparciu o PFU przez wykonawcę i obejmuje: wykonanie zapadni scenicznej z szybem i napędem, dostawę podestów ze schodami, dostawę barierek ochronnych, wykonanie punktów dostępowych podłączenia urządzeń, barierek ochronnych szybu, przy czym zmiana wynikała ze zmiany koncepcji sceny mobilnej przez pozwaną na etapie prac, podczas gdy: z pierwotnego projektu w zakresie technologii i oświetlenia „Projekt Wykonawczy. Tom IX - Technologia i Oświetlenie Sceniczne. Egzemplarz III” autorstwa A. B. z kwietnia 2013r. wynika, że do pierwszej części prac budowlano-montażowych realizowanych przez powódkę należy wykonanie kompletnej zapadni scenicznej z napędem, wykonanie bezpiecznego szybu zapadni, montaż napędu z systemem sterowania, dostawa podestów scenicznych wraz z akcesoriami (nie podestów do zabudowy widowni), dostawa barierek ochronnych otworu szyby zapadni, wykonanie 34 sztuk punktów dostępowych podłączenia urządzeń, wykonanie prac odbiorowych wymaganych przez UDT (pkt 4.1 - str. 4-5, pkt 5.4- str.8); z ww. projektu wynika, że podesty sceniczne zostały ujęte wraz z zapadnią, barierkami jako elementy związane ze sceną „dostosowane wymiarami i kształtami do kształtu sceny”, posiadające ramę umożliwiającą zamocowanie fartucha wysłaniającego przód sceny, barierki zabezpieczające oraz nogi teleskopowe umożliwiające zróżnicowanie poziomu sceny (pkt.5.1-5.3 - str. 5-7), a nie z elementami zabudowy widowni; z ww. projektu wynika, że 34 sztuki punktów dostępowych o szczelności (...) zostanie wykonane na etapie zasadniczego etapu robót budowlano-montażowych w zależności od rodzajów odbiorników i wykonanej instalacji (pkt 5.4 - str.8); z dowodów z zeznań świadków: M. B. (1) (protokół rozprawy z dnia 18 kwietnia 2017r. 00:07:21-00:18:20), M. F. (1) (protokół rozprawy z dnia 18 kwietnia 2017r. 00:48:40-01:06:50), M. Ś. (1) (protokół rozprawy z dnia 18 kwietnia 2017r. 02:29:03-02:46:02), w których wskazywano, że pierwotny projekt był zgodny z PFU, a wszelkie zmiany były realizowane na podstawie kart nadzoru autorskiego oraz nie dokonywano zmian w dokumentacji projektowej oraz z dokumentów załączonych do pisma pozwanej z dnia 10 października 2017r. w postaci pism, protokołów rozbieżności miedzy projektem budowlanym a PFU z dnia 18 lutego 2013r., kart nadzoru autorskiego nr 1-37 z okresu od dnia 6 września 2013r. do 8 sierpnia 2014r., notatek służbowych wynikało, że zmiana koncepcji sceny nastąpiła w miesiącach luty- marzec 2013r., a więc przed sporządzeniem projektu wykonawczego Tom IX - Technologia i Oświetlenie Sceniczne. Egzemplarz III„ autorstwa A. B. z kwietnia 2013r. będącego podstawą realizacji inwestycji, a ponadto w toku realizacji inwestycji nie dokonywano zmian w zakresie spornych elementów technologii sceny i oświetlenia (wskazanych w załączniku nr (...) do protokołu odbioru z sierpnia 2014r.); z dowodu z pism pozwanej do powódki z dnia 11 lutego, 5 marca, 22 kwietnia, 29 maja, 14 lipca 2014r. oraz dokumentu „Projekt zamienny. Tom IX- Technologia i oświetlenie sceniczne. Egzemplarz I” wraz z kosztorysem autorstwa A. B. (str. 26 projektu) wynika, że projekt zamienny (nazwa nadana przez powódkę) został sporządzony w miesiącu lutym 2014r. (na pierwszej stronie mylnie podano jako datę opracowania kwiecień 2013r.) i przekazany pozwanej w marcu 2014r. jedynie celem ogłoszenia przetargów na dostawę sprzętu, a nadto podesty sceniczne wraz z montażem, nogi teleskopowe, schody modułowe, barierka, kompletne puszki przyłączeniowe(...)(poz.5-8,12 kosztorysu) zostały zakwalifikowane do wykonania przez powódkę, a pozwany konsekwentnie domagał się realizacji prac przez powódkę zgodnie z projektem wykonawczym z kwietnia 2013r. (pierwszy projekt wykonawczy „Projekt Wykonawczy. Tom IX - Technologia i Oświetlenie Sceniczne. Egzemplarz III); 4) ustaleniem, że w projekcie wykonawczym w zakresie technologii i oświetlenia scenicznego określono w zakresie instalacji elektrycznej ilość punktów dostępowych podłączenia urządzeń - puszka przyłączeniowa (...) w ilości 13 sztuk w cenie 3439,00 zł/sztuka (łącznie 44.707 zł), natomiast w projekcie zamiennym z kwietnia 2013r. przewidziano 34 punkty dostępowe (...) w cenie 3439,00 zł/sztuka, podczas gdy „Projekt Wykonawczy. Tom IX - Technologia i Oświetlenie Sceniczne. Egzemplarz III z kwietnia 2013r. przewidywał 34 punkty przyłączeniowe dla urządzeń multimedialnych i oświetleniowych, wykonanych w zależności od rodzaju odbiorników i rodzaju wykonanej instalacji (str. 8) a „Projekt zamienny. Tom IX- Technologia i oświetlenie sceniczne. Egzemplarz I” został opracowany w lutym 2014r. wyłącznie celem przygotowania postępowań przetargowych na dostawę sprzętu (nie był podstawą do wykonania prac budowlano-montażowych przez powódkę chociażby z powodu daty jego powstania) i przewidywał 13 punktów przyłączeniowych(...) (poz. 12 kosztorysu); 5) ustaleniem, że kompletne okablowanie wraz z elementami instalacyjnymi i punktami dostępowymi zostało wykonane zgodnie z projektem i PFU, wolą inwestora, odebrane dnia 30 czerwca 2014r. przez inspektora nadzoru jako wykonane zgodnie z projektem, podczas gdy z dowodu z pism pozwanej do powódki z 8 stycznia, 11 lutego, 5 marca, 22 kwietnia, 29 maja, 14 lipca 2014r. oraz daty opracowania dokumentu „Projekt zamienny. Tom IX - Technologia i oświetlenie sceniczne. Egzemplarz I” na końcowym etapie prac powódki w przedmiotowym zakresie, umowy Stron (§7 ust. 5), oświadczenia z dnia 28 czerwca 2018r., protokołu robót zgłoszonych do odbioru z dnia 30 czerwca 2014r., protokołu odbioru z dnia 27 sierpnia 2014r. wraz z załącznikami wynika, że pozwana konsekwentnie żądała wykonania punktów dostępowych zgodnie z projektem „Projekt Wykonawczy. Tom IX - Technologia i Oświetlenie Sceniczne. Egzemplarz III z kwietnia 2013r. zakładającym wykonanie 34 sztuk punktów dostępowych, kwestionowała zakres prac wykonanych przez powódkę, odebrała prace budowlano-montażowe, wskazując zakres robót niewykonanych przez powódkę, a uprawnioną do odbioru końcowego prac była komisja powołana przez pozwaną, a nie samodzielnie inspektor nadzoru, przy czym dnia 30 czerwca 2014r. inspektor nadzoru A. K. potwierdził, że okablowanie zostało wykonane zgodnie z Projektem Wykonawczym. Tom X - Elektroakustyka z marca 2014r. (brak takiej dokumentacji), a nie z projektem wykonawczym z kwietnia 2013r. oraz złożył wraz z powódka oświadczenie, że okablowanie z zakresu instalacji specjalistycznej zostało wykonane zgodnie z dokumentacja powykonawczą (nie wykonawczą); 6) ustaleniem, że powódka na prośbę inwestora nie wykonała wypełnienia gniazd, nie zamontowała wkładów do puszek, bowiem nie było wiadomo, jakiego rodzaju sprzęt będzie montowany (inwestor nie dokonał wówczas wyboru) oraz strony zgodnie ustaliły zakres prac (wyciągnięcie kabli do puszek podłogowych, podczas gdy nie wynika to z materiału dowodowego, przeciwnie z pism pozwanej do powódki z dnia: 11 lutego, 5 marca 2014r., 29 maja, 14 lipca 2014r., projektu „Projekt zamienny. Tom IX - Technologia i oświetlenie sceniczne. Egzemplarz I” wynika, że pozwana żądała wykonania puszek zgodnie z projektem „Projekt Wykonawczy. Tom IX - Technologia i Oświetlenie Sceniczne. Egzemplarz III z kwietnia 2013r. zakładającym wykonanie 34 sztuk punktów dostępowych wykonanych w zależności od rodzaju odbiorników i rodzaju wykonanej instalacji, przy czym powódka była zobowiązana do określenia rodzaju odbiorników (typ) w dokumentacji przetargowej wraz z podaniem parametrów oceny równoważności adekwatnej do wykonanej przez powódkę instalacji i uczyniła to w projekcie „Projekt zamienny. Tom IX - Technologia i oświetlenie sceniczne. Egzemplarz I” opracowanym w lutym 2014r. czyli na ok. 6 miesięcy przed końcowym odbiorem robót, a tym samym nie było przeszkód do wykonania wkładów. Ponadto z daty podpisania protokołu końcowego odbioru robót (27 sierpnia 2014r.) oraz umowy z dostawcą sprzętu (...) Sp. z o.o. (5 sierpnia 2014r.) wynika, że co najmniej od początku sierpnia 2014r. dostawca i sprzęt był wybrany, a więc do dnia odbioru powódka mogła zamontować wypełnienie gniazd lub zlecić ich wykonanie na własny koszt; 7) ustaleniem, że pozwana na etapie prac budowlano-montażowych wykonywanych przez powódkę nie wiedziała, jaką kwotę przeznaczy na urządzenia elektroakustyki i jaki typ urządzeń zamontuje, nie było możliwe określenie rodzaju wyposażenia rozdzielni do zasilania elektroakustyki, wyposażenie rozdzielni nie było objęte obowiązkiem umownym powódki, powódka wykonała prace zgodnie z projektem i o zakresie uzgodnionym z pozwaną i nie zakwestionowanym do dnia odbioru, podczas gdy z PFU (str.133 i nast.) pisma pozwanej do powódki z dnia 30 lipca 2013r., 19 lutego 2014r., 10 marca 2014r. oraz projektu „Projekt Wykonawczy. Tom X- Elektroakustyka. Egzemplarz III” z kwietnia 2013r. wynika, że powódka była zobowiązana do zaprojektowania i wykonania wyposażenia rozdzielni, znała wartość zamówienia co najmniej od początku 2013r. i w ww. dokumentacji projektowej z kwietnia 2013r. określiła standardowe wyposażenie rozdzielni (str. 15), którego wykonania domagała się pozwana. Ponadto (abstrahując od tego czy wyposażenie rozdzielni jest uzależnione od urządzeń, sprzętu) z daty podpisania protokołu końcowego odbioru robót (27 sierpnia 2014r.) oraz umowy, z dostawcą sprzętu (...) Sp. z o.o. (5 sierpnia 2014r.) wynika, że co najmniej od początku sierpnia 2014r. sprzęt był już wybrany na podstawie dokumentacji projektowej opracowanej w lutym 2014r. przez powódkę, a więc do dnia odbioru 27 sierpnia 2014r. powódka mogła zamontować wyposażenie rozdzielni, ponieważ posiadała wszelkie informacje w tym zakresie; 8) ustaleniem, że typ rozdzielni został określony na etapie późniejszych postępowań przetargowych dotyczących dostawy elektroakustyki, mimo że nie wynika to z materiału dowodowego zebranego w sprawie, przeciwnie z PFU (str.133 i następne) oraz dokumentu „Projekt Wykonawczy. Tom X - Elektroakustyka. Egzemplarz III” z kwietnia 2013r. (str. 15) wynika, że typ rozdzielni został określony przez powódkę w kwietniu 2013r. czyli ponad rok przed końcowym odbiorem inwestycji; 9) ustaleniem, że stare elementy wyposażenia zostały przekazane inwestorowi, który podjął próbę ich ponownego wykorzystania w (...) podczas gdy z zeznań M. Ś. wynika, że podjęto próbę wykorzystania zdemontowanych elementów wyposażenia w innych pijalniach posiadanych przez pozwaną, w innej pijalni wykorzystano ławki z demontażu (protokół rozprawy z dnia 18 kwietnia 2017 r. 02:07:50-02:29); 10) ustaleniem, że strony zgodnie uzgodniły zakres w zakresie podestów scenicznych o schodów modułowych ponieważ kosztorys inwestorski z czerwca 2013r. oraz harmonogram rzeczowo-finansowy nie obejmuje powyższych elementów, podczas gdy zgodnie z umową stron nie są to dokumenty określające zakres rzeczowy obowiązków powódki, a harmonogram rzeczowo-finansowy stanowił załącznik do umowy z 31 października 2012r., więc na dzień sporządzenia nie mógł określać szczegółowego zakresu robót 11) ustaleniem, że co prawda pozwana w piśmie z dnia 9 października 2013 r. wskazała, że wykonanie boksów handlowych, podgrzewaczy wody, myjki kubków, zlewni resztek wody powinno nastąpić na koszt powódki, jednak w późniejszych pismach przyjęła odmienne wyjaśnienia powódki, podczas gdy nie wynika to z materiału dowodowego zebranego w sprawie; przeciwnie z pisma pozwanej z dnia 30 lipca 2013r., załącznika wiadomości e-mail M. Ś. z dnia 5 grudnia 2013r. oraz korespondencji prowadzonej po odbiorze wynika, że zdaniem pozwanej omawiany zakres powinna wykonać powódka; 12) ustaleniem, że podgrzewacze wody, zlewnie resztek wody, myjnie do kubów nie stanowiły zakończenia kluczowych dla pijalni instalacji warunkujących jej funkcjonowanie zgodnie z przeznaczeniem, podczas gdy w PFU zostały opisane w części instalacyjnej, jako zakończenie instalacji stanowiącej konkretne rozwiązanie; 13) ustaleniem, że donice drewniane nie zostały ujęte w PFU lecz w projekcie, dlatego ich wykonanie nie należy do zakresu rzeczowego powódki, mimo że niemożliwym jest, aby PFU inwestycji realizowanej w trybie zaprojektuj i wybuduj, gdy nieznana jest nawet koncepcja, określała zakres robót i wyposażenia, a w konsekwencji ich podział pomiędzy stronami; 14) ustaleniem, że pozwana akceptowała prace powódki, a zaczęła ją kwestionować od kwietnia 2014r., podczas gdy jak wynika z zeznań świadków, sporne prace były wykonywane w końcowej fazie inwestycji, pozwana nie mogła ich akceptować wcześniej ponieważ nie były wówczas wykonywane; 3. art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. poprzez ustalenie przez Sąd, że typ rozdzielni z zakresu elektroakustyki i jej wyposażenie uzależnione jest od rodzaju urządzeń i ich wartości, z pominięciem opinii biegłego, w sytuacji gdy dla ustalenia tej okoliczności wymagane były wiadomości specjalne; 4. art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. poprzez ustalenie przez Sąd, że powódka wykonała prace z zakresu zamontowania wkładów podłogowych oraz wyposażenia rozdzielni zgodnie z umową i dokumentacją w oparciu o zeznania świadków zamiast z opinii biegłego, w sytuacji gdy dla ustalenia tej okoliczności wymagane były wiadomości specjalne; 5. art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. poprzez niedopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia, czy zgodnie z dokumentacją projektową i specjalistyczną wiedzą powódka była zobowiązana do wykonania prac polegających na zamontowaniu wkładów podłogowych oraz wyposażenia rozdzielni, czyli na okoliczności wiadomości specjalnych z zakresu elektroakustyki, z uwagi na to, że wypowiadali się na ten temat świadkowie, podczas gdy żaden ze wskazywanych przez Sąd świadków nie posiadał wiedzy specjalistycznej, uprawnień do projektowania i doboru instalacji i urządzeń (świadek Z. B. nie posiada uprawnień do nadzorowania robót w tym zakresie i pozostaje w sporze z pozwaną z uwagi na odstąpienie od umowy przez pozwaną po zapoznaniu się z ekspertyzą ujawniającą nieprawidłowości w nadzorze nad pracami; świadek K. G. przyznała, że nie ma specjalistycznej wiedzy w tym zakresie i nie zna szczegółów; świadek M. B. (1) nie wypowiadał się w tym zakresie; świadek M. F. (1) zeznał, że nie jest autorem projektu i nie potrafi wypowiedzieć się precyzyjnie, świadek Z. S. był podwykonawcą powódki i może wypowiadać się jedynie co do zakresu umowy zawartej z powódką, nie był bezpośrednim świadkiem rozmów stron w tym zakresie, świadek J. R. nie posiadał szczegółowej wiedzy i nie ma uprawnień budowlanych lub projektowych w tym zakresie), tym samym Sąd poczynił ustalenia z zakresu wiedzy specjalnej. Sąd oddalił wniosek pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na rozprawie, na której nastąpiło zamknięcie przewodu sądowego pod nieobecność pozwanej, a tym samym pozwana nie miała możliwości złożenia zastrzeżenia do protokołu naruszenia przepisów postępowania w zakresie odmowy dopuszczenia dowodu z opinii biegłego w trybie art. 162 k.p.c.; 6. art. 233 §1 k.p.c. poprzez uznanie dowodu z ekspertyzy technicznej na płycie CD za nieprzydatny do wyjaśnienia niniejszej sprawy, ponieważ nie uwzględnia umowy i ustaleń stron, dlatego nie ma znaczenia w sprawie, podczas gdy z dowodu z pisma pozwanej do powódki z dnia 15 października 2014r., treści części wstępnej ekspertyzy wynika, że obejmuje ona ocenę zgodności prac z umową, PFU, dokumentacją projektową, przepisami prawa, czyli odnosi się do okoliczności istotnych dla sprawy; 7. art. 233 §1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę, że wdrożenie przez pozwaną na dzień końcowego odbioru prac przetargowych na wyłonienie dostawców wyposażenia wskazanego w załączniku nr 2 protokołu odbioru, żądanie dostarczenia przez powódkę adresów potencjalnych dostawców boksów handlowych, wyłonienie dostawców i oszacowanie kosztów, odebranie robót potwierdza stanowisko powódki, że nie była zobowiązana do jego dostawy, a obniżenie jej wynagrodzenia jest bezpodstawne, a ponadto stanowi przejaw uznania przez pozwaną, że powódka nie była zobowiązana do wykonania powyższego zakresu; 8. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę, że rozważanie przez pozwaną ponownego wykorzystania materiału z demontażu w (...) np. zlewni potwierdza, że powódka nie była zobowiązana do wykonania elementów pochodzących z demontażu; 9. art. 233 §1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę, że powódka nie może odpowiadać za synchronizacje urządzeń z zakresu elektroakustyki z wkładami (gniazdami) i okablowaniem, ponieważ nie dokonywała zakupu urządzeń i nie wiedziała na etapie prac, jaki typ urządzeń będzie zakupiony; 10. prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 139 ust. 2 prawa zamówień publicznych, zgodnie z którym umowa o udzielenie zamówienia publicznego wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, w wyniku czego Sąd za miarodajne do oceny zakresu rzeczowego umowy uznał zeznania świadków o rzekomych ustaleniach stron dokonywane ustnie na spotkaniach w zakresie odbiegającym od zakresu rzeczowego wynikającego z umowy, PFU oraz dokumentacji projektowej wykonawczej z kwietnia 2013 r. oraz kart nadzoru autorskiego; 11. art. 632 §1 k.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnię i uznanie, że umowne wynagrodzenie ryczałtowe nie obejmuje zakresu rzeczowego i wartości elementów wskazanych w załączniku nr 2 do protokołu odbioru robót z dnia 27 sierpnia 2014 r. podczas gdy należą one do zakresu przedmiotowego umowy stron, ponieważ zostały określone w PFU oraz dokumentacji projektowej wykonawczej z kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Żadna z apelacji nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Okręgowy co do zasady w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Nieistotne było, kiedy obiekt został oddany do użytkowania. Sąd odwoławczy nie podzielił natomiast w pełni ustalenia, że w pierwotnym projekcie wykonawczym zostały zaprojektowane: podest sceniczny, schody modułowe zgodnie z PFU. Program Funkcjonalno-Użytkowy nie przewidywał bowiem wykonania ww. urządzeń przez powódkę.

Apelacja powodowej spółki ograniczyła się do podniesienia zarzutu naruszenia art. 632 k.c., który jednak nie był uzasadniony. Przede wszystkim wskazać należy, że w sprawie poza sporem pozostawało, że przedsiębiorstwo powódki nie wykonało prac związanych z okładziną słupów żelbetowych o wartości 31.015,01 zł. Strona powodowa okoliczności tej nie kwestionowała, podnosząc jednocześnie, że ogólnie wykonała prace o wartości wyższej niż umówione wynagrodzenie ryczałtowe. Argument ten pozostawał jednakże bez znaczenia dla rozstrzygnięcia. Zauważyć wypada, że powoływany w apelacji przepis w ogóle nie ma zastosowania w przypadku żądania obniżenia wynagrodzenia. Powódka nie domagała się podwyższenia wynagrodzenia na podst. art. 632 §1 k.c., a zatem nie może powoływać się na fakt wykonania robót o większej wartości. Skarżąca nie skorzystała także z możliwości wskazanej w art. 632 §2 k.c. Skoro zatem z umówionego zakresu powodowa spółka nie wykonała części prac, nie może żądać skutecznie zapłaty za nie, nawet jeżeli de facto poniosła ogólnie wyższe niż kalkulowane koszty innych robót.

Nieskuteczne okazały się również zarzuty apelacji strony pozwanej, które mimo swej mnogości skupiały się w istocie do kwestionowania przyjętej przez Sąd Okręgowy tezy, że umowa między stronami nie obejmowała prac określonych w załączniku nr (...) do protokołu odbioru.

Ocenę zarzutu uchybienia art. 233 §1 k.p.c. rozpocząć należy od podzielanego przez Sąd Apelacyjny poglądu doktryny, zgodnie z którym naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów nie może polegać na przedstawieniu przez stronę alternatywnego stanu faktycznego, a tylko na podważeniu przesłanek tej oceny z wykazaniem, że jest ona rażąco wadliwa lub oczywiście błędna. Zarzut przekroczenia swobodnej oceny dowodów, skutkującej błędnymi ustaleniami faktycznymi może być skuteczny jedynie wtedy, gdy skarżący wykażą przekroczenie swobody sędziowskiej w zakresie któregoś z powyżej wymienionych kryteriów. Sąd na podstawie art. 233 §1 k.p.c. przykładowo z dwóch przeciwstawnych źródeł wiedzy o zdarzeniach faktycznych ma prawo oprzeć swoje stanowisko, wybierając to, które uzna za bardziej wiarygodne. Jeżeli w danej sprawie istnieją dwie grupy przeciwstawnych dowodów, wiadomo, że ustalenia faktyczne z konieczności muszą pozostawać w sprzeczności z jedną z nich. Wówczas sąd orzekający według swobodnej oceny dowodów ma prawo eliminacji określonych dowodów, przyjmując, że według jego oceny pozbawione są one wiarygodności. W takiej sytuacji nie narusza art. 233 §1 k.p.c. (por. K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1–366, Wyd. 7. Warszawa 2016). Stanowisko to jest powszechnie akceptowane także w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w jednym z orzeczeń stwierdził, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 §1, choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne. Tylko w przypadku wykazania, że brak jest powiązania, w świetle kryteriów wyżej wzmiankowanych, przyjętych wniosków z zebranym materiałem dowodowym, możliwe jest skuteczne podważenie oceny dowodów dokonanej przez sąd; nie jest tu wystarczająca sama polemika naprowadzająca wnioski odmienne, lecz wymagane jest wskazanie, w czym wyraża się brak logiki lub uchybienie regułom doświadczenia życiowego w przyjęciu wniosków kwestionowanych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2005 r., II PK 34/05).

Niezależnie od powyższego pamiętać należy o tym, że zarzut obrazy art. 233 §1 k.p.c. ma charakter procesowy, co oznacza, że może się on okazać skuteczny wyłącznie, jeżeli strona skarżąca wykaże, że ewentualne uchybienie w tym zakresie miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

Pozwana zarzuciła Sądowi Okręgowemu uznanie za bezsporną okoliczności uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu. Jako że jednak przedmiotem sporu było wyłącznie, czy wymienione w załączniku do protokołu odbioru prace, których powódka bezspornie nie wykonała, były objęte umową czy nie, ww. okoliczność była dla rozstrzygnięcia nieistotna.

Odnośnie z kolei do kwestii wystąpienia rzekomych błędów projektowych w zakresie montażu transformatorów (pkt C1 załącznika), jej wyjaśnienie wymagało wiadomości specjalnych, lecz ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na pozwanej (wniosek dowodowy w tej części nie został podtrzymany).

Ocenę zarzutu naruszenia art. 233 §1 k.p.c. w sposób wskazany w punkcie 2. apelacji pozwanej spółki poprzedzić należy dwiema uwagami. Po pierwsze, w rozpoznawanej sprawie bezsporne było, że strony zawarły umowę o roboty budowlane w systemie „zaprojektuj i wybuduj”. Niemniej poza sporem pozostawało również, że zakres części projektowej był szerszy niż wykonawczej. Po wtóre, zgodnie z §1.2 umowy z 31 października 2012 r., dokumentami, które określały szczegółowo przedmiot zamówienia były: Program Funkcjonalno-Użytkowy (PFU), oferta wykonawcy oraz Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ). Kluczowe znaczenie PFU dla realizacji przedmiotu umowy podkreślone zostało dodatkowo w §3.5 oraz §4.53 umowy. Gdy zauważyć przy tym, że umowa zawierana była w trybie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, co wiązało się z ograniczeniami wskazanymi w art. 139 ust. 2 i art. 140 ust. 1 i 3 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t. jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 1986), oczywistym być winno, że zakres zobowiązania umownego powódki był determinowany ww. dokumentami.

Strona pozwana, zarzucając Sądowi pierwszej instancji brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, powoływała się na sprzeczność przyjętego przez ten Sąd zakresu robót przede wszystkim z pierwotnym projektem wykonawczym. Nie można zapominać jednak, że projekt ten sporządzony został po podpisaniu umowy, podobnie zresztą jak projekt zamienny. Albo zatem przy ocenie zakresu umówionych robót należy się ograniczyć do PFU (oferta powódki i SIWZ nie zawierały istotnych szczegółów), albo dopuścić możliwość dookreślenia ww. zakresu przez projekt zamienny czy karty nadzoru autorskiego, jak to uczynił Sąd Okręgowy, wspierając się w tym zakresie dowodami ze źródeł osobowych. W ocenie Sądu Apelacyjnego, zważywszy na fakt, że wynagrodzenie ustalane było na podstawie PFU, sięgnąć należy przede wszystkim do tego dokumentu. Przypomnieć w tym miejscu należy przy tym, że prace projektowe i kosztorysowe miały zakres szerszy niż prace budowlane, do wykonania których zobowiązała się powodowa spółka. Jeżeli natomiast pojawiły się wątpliwości na tle zakresu robót przewidzianych w PFU, winny one być rozstrzygane na korzyść wykonawcy, albowiem dokument ten pochodził od strony pozwanej, nawet jeśli go samodzielnie nie sporządzała.

Na stronie 11. PFU postanowiono, że w zakres inwestycji wchodzi dostawa pierwszego wyposażenia i środków trwałych (przy czym w zakres zasadniczego etapu robót budowlano-montażowych wchodzi wydzielona część opisana w rozdziale I.2.6) lit. a). Odwołując się do PFU, strony postanowiły zatem, że punktem odniesienia co do zobowiązania wykonawcy w zakresie robót budowlano-montażowych będzie pkt I.2.6.a. W punkcie tym, dotyczącym wyposażenia budynku (k. 87 i nast.) nie ma mowy o podeście scenicznym ani schodach modułowych. Nie przekonuje przy tym argument o braku ujęcia podestu w wyłączeniu z dostaw obciążających wykonawcę w PFU. Zauważyć trzeba, że wyposażenie budynku, które dostarczyć miała powódka było określone bardzo precyzyjnie (ppkt 6a), zaś wyłączenia wskazane w punkcie 6b miały charakter ogólny, co związane było z tym, że wymienione zostały jedynie jako „informacje istotne dla realizacji robót budowlano-montażowych”. Trudno także nie dostrzec, że skoro w podpunkcie 6a wymieniono takie elementy jak suszarkę elektryczną, tym bardziej powinien się tam znaleźć podest sceniczny ze schodami. Wiarygodnie w tym kontekście brzmi argument, że ww. element nie był objęty zobowiązaniem powódki, co znajduje zresztą potwierdzenie w opisie do rysunku projektanta z kwietnia 2013 r. (k. 190). Stanowisko powódki potwierdza także fakt wyszczególnienia w PFU (k. 66) dodatkowego wyposażenia, w ramach którego przewidziano wykonanie zapadni scenicznej. Także w tym miejscu nie wspomniano jednak o podeście scenicznym i schodach modułowych. Brak jest przy tym, w ocenie Sądu odwoławczego, jakichkolwiek podstaw dowodowych do przyjęcia , że podest i schody miały stanowić z zapadnią jedną całość.

Nie zostało wykazane również, aby pozostałe wyposażenie wymienione w punkcie A załącznika miało zostać dostarczone w ramach umowy przez powodową spółkę. Nie sposób uznać za sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego i logiką ocenę Sądu pierwszej instancji dotyczącą żądania dostarczenia przez powódkę danych potencjalnych dostawców boksów handlowych. Wręcz przeciwnie, jak najbardziej logicznym wydaje się, że tego rodzaju żądanie świadczy o tym, że obowiązek dostarczenia boksów nie spoczywał na powodowej spółce. Sama zresztą pozwana przyznała, że element ten nie był objęty PFU, a skoro tak – nie obciążał wykonawcy. Nie przekonuje przy tym argument o braku ujęcia boksów w wyłączeniu z dostaw obciążających wykonawcę w PFU. Aktualne w tym miejscu pozostają uwagi o szczegółowym charakterze pkt. I.2.6.a i ogólnym pkt. I.2.6.b PFU. Ponadto, jak również już wcześniej wskazywano, wobec faktu, że dokument ten (PFU) pochodził od inwestora, wszelkie nieścisłości w jego treści należało interpretować na korzyść wykonawcy. Korespondencja między stronami oraz zeznania świadków wskazują jedynie na spór w tej kwestii.

Nie jest także nielogiczne przyjęcie, że możliwość ponownego wykorzystania zdemontowanych elementów wyposażenia, przemawia za brakiem zobowiązania powódki do dostarczenia nowych urządzeń. Niezależnie od tego treść pism pozwanej spółki z 25 lutego i 5 marca 2014 r. (k. 194, 196) wskazuje, że dostawa elementów w postaci: podgrzewaczy, zlewni, myjni kubków i donic obciążała inwestora. W innym wypadku niezrozumiałe byłoby przygotowywanie dokumentacji przetargowej przez pozwaną oraz zaakceptowanie przez nią przedstawionego przez powódkę zakresu dostaw.

PFU nie przewidywał także określonej liczby punktów dostępu w zakresie instalacji elektrycznej. Pozwanej nie udało się skutecznie podważyć oceny dowodów w zakresie ustaleń co do pierwotnie zwiększenia, a następnie zmniejszenia liczby punktów dostępu, co wynika zarówno z zeznań M. B. (1), jak i przedstawiciela powodowej spółki. Zeznania te znajdują potwierdzenie także w pisemnym oświadczeniu inspektora nadzoru A. K. (k. 234), a także jego zeznaniach (protokół rozprawy z 17.10.2017r. od 01:46:53 – k. 769). Analogiczna sytuacja zachodzi w przypadku instalacji elektroakustycznej (oświadczenie – k. 235). Nie są wystarczające argumenty pozwanej o późniejszym podpisaniu załącznika nr (...) także przez tożsamego inspektora nadzoru oraz potwierdzenie przez niego jedynie zgodności z dokumentacją powykonawczą. Zauważyć wypada, że pierwotnie inspektor podpisał protokoły zgłoszonych robót, w których wskazano, że zarówno instalacja elektryczna, jak i elektroakustyczna są kompletne. W tej sytuacji, gdyby zachodziła rozbieżność między dokumentacją wykonawczą a powykonawczą, oczywistym jest, że inspektor zamieściłby w tym względzie stosowną adnotację. Zresztą, jak sam wskazał w swoich zeznaniach, skoro prace odebrał, to znaczy, że były one zgodne z projektem. Fakt późniejszego podpisania załącznika nr (...)nie może mieć przesądzającego znaczenia, gdy się zważy, że sam protokół odbioru podpisany został przez stronę powodową z zastrzeżeniami. Równie dobrze podpis inspektora nadzoru może świadczyć o samym udziale w czynności i stwierdzeniu rozbieżności. Świadczyć o tym może także fakt, że podpisał się pod tą częścią zastrzeżeń, która nie leżała w jego kompetencjach jako inspektora nadzoru robót elektrycznych. Niezależnie od tego raczej trudno wyobrazić sobie, aby jako przedstawiciel inwestora na budowie kontestował jego spostrzeżenia przy podpisywaniu protokołu odbioru.

Stwierdzenie przez Sąd Okręgowy, że powódka nie może odpowiadać za synchronizację urządzeń z zakresu elektroakustyki, gdyż nie dokonywała zakupu tych urządzeń nie jest samo w sobie nielogiczne. Ma to jednak o tyle znaczenie drugorzędne, że jak wskazano wyżej, instalacja elektroakustyczna odebrana została jako kompletna.

Nie ma racji także skarżąca, twierdząc, że z zeznań świadków: M. B. (1), M. F. (1) i M. Ś.wynikało, że pierwotny projekt wykonawczy był zgodny z PFU. M. B. (1)zeznał, że projekt budowlany, na podstawie którego miał zostać sporządzony projekt wykonawczy uwzględniał zarówno PFU, jak i sugestie Prezesa zarządu pozwanej. Ponadto wskazał, że zakres robót budowlanych nie pokrywał się z zakresem projektu. Z kolei M. F. (1) zeznał, że podest i schody nie wchodziły w zakres PFU, zaś co do instalacji audio-video, do pierwotnych założeń z PFU powrócono dopiero po rezygnacji prezesa pozwanej z rozbudowy tej instalacji. M. Ś. w swoich zeznaniach wskazał natomiast, że w czasie projektowania pojawiły się zmiany w stosunku do PFU.

Reasumując tę część rozważań, stwierdzić należy, że w zarzutach dotyczących ustaleń faktycznych i wadliwej oceny dowodów pozwana szeroko odnosiła się do zapisów w projekcie wykonawczym oraz kosztorysie. Gdy się jednak zważy, że bezspornie strony modyfikowały pewne rozstrzygnięcia w toku realizacji umowy, a kosztorys miał obejmować również prace, do których powódka nie była zobowiązana, dokumenty te nie mogły mieć decydującego znaczenia. Sąd Apelacyjny podzielił w tym względzie ocenę dowodów dotyczących ustaleń stron, które miały zostać wykonane, szczególnie w zakresie punktów dostępu. Oczywiście dostrzec należało fakt, że w istotnej części wzajemne zobowiązania stały się sporne już na etapie realizacji. W tym zakresie jednak, skoro strony nie potrafiły dojść do porozumienia, sięgnąć należało do warunków wskazanych w PFU.

Przechodząc do zarzutów naruszenia art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. apelacji, zauważyć wypada, że w istocie stwierdzenie, czy określone prace z zakresu instalacji elektrycznych i elektroakustycznych wykonane zostały prawidłowo, wymaga wiadomości specjalnych. Niemniej przypomnieć należy, że przedmiotem sporu było, czy dane prace były objęte umową czy też nie. Tymczasem, jak już wskazywano wyżej, prace w tym zakresie odebrane zostały przez inspektora nadzoru jako kompletne. W zakresie zatem, w jakim wniosek pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego nie został cofnięty, a następnie oddalony, dowód ten jawił się jako zbędny.

Sąd Okręgowy nie naruszył też art. 233 §1 k.p.c. poprzez uznanie dowodu z ekspertyzy technicznej złożonej przez pozwaną za nieprzydatny dla sprawy. Przypomnieć należy, że tzw. „opinia prywatna” de lege lata nie jest nośnikiem wiadomości specjalnych, a ma wyłącznie charakter dokumentu prywatnego w rozumieniu art. 245 k.p.c.

Wobec nietrafności zarzutów naruszenia prawa procesowego nie mogły okazać się skuteczne te o charakterze materialnoprawnym.

Zaskarżony wyrok nie narusza art. 139 ust. 2 prawa zamówień publicznych. Zakres prac, które miała wykonać powódka wynikał z PFU. Niesłusznie natomiast skarżąca sięga z powołaniem się na powyższy przepis do dokumentacji projektowej wykonawczej oraz kart nadzoru autorskiego. Dokumenty te nie mogły być traktowane jako aneksy do umowy, a to wobec braku działania umocowanych osób. Ponadto nie były przewidziane w umowie jako określające wprost zakres zobowiązania wykonawcy.

Nie mógł się także ostać zarzut naruszenia art. 632 §1 k.c., albowiem, jak wskazano wyżej powódka wykonała prace, do których zobowiązała się w umowie, z wyjątkiem tych związanych z obudową słupów. Zauważyć w tym miejscu należy niekonsekwencję strony powodowej w uzasadnianiu swojego stanowiska w zakresie odmowy zapłaty wynagrodzenia. Z jednej strony bowiem powódka powoływała się na uprawnienie do obniżenia wynagrodzenia, z drugiej – złożyła oświadczenie o obciążeniu powódki kosztami zastępczego wykonania prac oraz potrąceniu wzajemnych wierzytelności (k. 161). Podkreślić jednak należy, że strona powodowa nie wykazała, aby ww. koszty poniosła.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił obie apelacje jako bezzasadne. Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku dowodowego strony pozwanej, uznając go za spóźniony w rozumieniu art. 381 k.p.c. Niezależnie od powyższego kwestia odbioru prac przez organ nadzoru budowlanego była w rozpoznawanej sprawie irrelewantna.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po obu stronach ograniczyły się do opłat od apelacji i wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika przyjęto art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. Zarówno powódka, jak i pozwana przegrały swoje apelacje, jednakże wyższa wartość przedmiotu zaskarżenia w środku odwoławczym strony pozwanej, uzasadniała zasądzenie różnicy w wynagrodzeniach pełnomocników procesowych na rzecz powodowej spółki.

SSA Marek Boniecki SSA Grzegorz Krężołek SSA Sławomir Jamróg