Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2020 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Ludmiła Dulka - Twarogowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Arleta Ratajczak

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2020 roku w Wąbrzeźnie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko A. W.

- o zapłatę

1) zasądza od pozwanej A. W. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 4.135,85 zł (cztery tysiące sto trzydzieści pięć złotych osiemdziesiąt pięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od tej kwoty za okres od dnia 12 sierpnia 2019 roku do dnia zapłaty;

2) oddala powództwo w pozostałej części;

3)  zasądza od pozwanej A. W. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w W. 134,26 zł (sto trzydzieści cztery złote dwadzieścia sześć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

ZARZĄDZENIE

1.  (...) C;

2.  (...)

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

W., dnia 19 lutego 2020 r.

Sygn. akt I C 859/19 upr

UZASADNIENIE

W dniu 12 sierpnia 2019 roku powód (...) S.A. w W. wystąpił do Sądu z pozwem, w którym domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej A. W. kwoty 8.337,53 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, a także kosztów procesu. Uzasadniając swoje żądanie wskazał, iż dochodzona wierzytelność wynika z zawartej z pozwaną umowy pożyczki nr (...) z 25 stycznia 2018 roku, z której A. W. nie wywiązała się (k.2-4). Powód podtrzymał swoje stanowisko w dalszym piśmie procesowym (k.41-47).

W dniu 17 września 2019 roku referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Wąbrzeźnie, uwzględniając w całości roszczenie powoda zawarte w pozwie, wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (k.22).

W sprzeciwie od wskazanego nakazu zapłaty pozwana domagała się oddalenia powództwa w całości, zarzucając, iż umowa pożyczki zawierała niedozwolone klauzule umowne w odniesieniu do opłat związanych z planem elastycznym i prowizją (k.24-28).

Sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie umowy pożyczki pieniężnej nr (...) z (...) roku (...) S.A. w W. udzielił A. W. pożyczki w kwocie 6.234,00 zł (w tym 234 zł przelano na konto agenta ubezpieczeniowego na poczet zapłaty za składkę ubezpieczeniową). Zgodnie z umową pozwana była zobowiązana oprócz zwrotu kwoty pożyczki, także do zapłaty 777,59 zł odsetek, 40 zł opłaty przygotowawczej, 2.939,38 zł prowizji za udzielenie pożyczki oraz 1.259,74 zł opłaty za elastyczny plan spłat. Pożyczka miała zostać spłacona w 18 miesięcznych ratach wynoszących po 625,04 zł (ostatnia 625,03 zł), płatnych do 25 dnia każdego miesiąca. Elastyczny plan spłat stanowił pakiet świadczeń pozwalający na zarządzanie pożyczką i składał się z okresowej przerwy w spłacie oraz gwarancji zniesienia obowiązku spłaty. Okresowa przerwa w spłacie, to świadczenie polegające na uprawnieniu klienta do odroczenia terminu spłaty raty wynikającej z harmonogramu określonego w umowie w wymiarze 1 raty w całym okresie obowiązywania umowy bez podania przyczyny. Termin wymagalności odroczonej raty miesięcznej miał zostać przesunięty w czasie, a odroczona rata miesięczna miała być płatna w terminie miesiąca po terminie spłaty pożyczki, wynikającym z pierwotnego harmonogramu spłat. Tym samym czas obowiązywania umowy miał ulec automatycznemu przedłużeniu o 1 miesiąc. Warunkiem skorzystania przez klienta z tego przywileju było spełnienie łącznie następujących przesłanek:

a) upływ co najmniej 2 miesięcy od daty zawarcia umowy,

b) spłata co najmniej kwoty równej 2 pełnym ratom pożyczki,

c) złożenie wniosku o okresową przerwę w spłacie telefonicznie na infolinii spółki najpóźniej na jeden tydzień przed terminem płatności raty, której spłata miała być odroczona, albo złożenie wniosku na piśmie podczas wizyty doradcy w domu klienta najpóźniej w dniu płatności raty, której dotyczy wniosek o okresową przerwę w spłacie.

W umowie zastrzeżono, że z tytułu odroczonej płatności raty nie są naliczane żadne dodatkowe odsetki od kwoty pożyczki brutto, a łączna kwota odsetek umownych nie ulega zmianie. Z kolei gwarancja zniesienia obowiązku spłaty to warunek umowy polegający na tym, że w przypadku zgonu pożyczkobiorcy w trakcie trwania umowy, pożyczkodawca zwalnia klienta z długu w odniesieniu do niezapłaconych na dzień zgonu klienta zobowiązań wynikających z umowy.

A. W. dokonała spłaty pożyczki w zakresie kwoty 2.604 zł.

Pismem z 04 grudnia 2018 roku (...) S.A. wypowiedział pozwanej umowę pożyczki w związku z brakiem płatności za kwotę równą co najmniej dwóm pełnym ratom pożyczki, przy czym termin wypowiedzenia upływał 10 stycznia 2019 roku.

Dowody:

- umowa pożyczki pieniężnej (k.10-12v);

- wniosek o pożyczkę (k.13-14);

- historia spłat (k.7-8v),

- pismo powoda z 04.12.2018 r. (k.9).

Sąd zważył, co następuje:

Podstawę prawną roszczenia powoda stanowił art. 720 k.c., zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki w świetle unormowań kodeksu cywilnego może mieć zarówno charakter odpłatny, jak i nieodpłatny, a do głównych świadczeń stron należy zaliczyć udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony czas (po stronie pożyczkodawcy) oraz zwrot tych środków (po stronie pożyczkobiorcy).

Pozwana jest konsumentem, który zawarł umowę z przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych i posługuje się wzorcami umownymi, dlatego zastosowanie w niniejszej sprawie winny znaleźć także przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz.U.2018.993 j.t.), w szczególności art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, zgodnie z którymi przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się między innymi umowę pożyczki.

Art. 385 ¹ i nast. k.c. regulują materię niedozwolonych postanowień umownych, nazywanych także klauzulami abuzywnymi. Celem wprowadzenia tych przepisów do porządku prawnego był zamiar zapewnienia konsumentom skuteczniejszej ochrony w stosunkach umownych z profesjonalistami oraz potrzeba uwzględnienia postanowień dyrektywy nr 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 roku o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich (Dz.Urz. WE z 1993 r. L 95). Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Należy wyjaśnić, że wynagrodzeniem za korzystanie przez pożyczkobiorcę z kwoty uzyskanej w ramach pożyczki są zasadniczo odsetki, których górny pułap w celu zapobieżenia lichwie został wyznaczony przepisem art. 359 § 2 ¹ k.c. - jako dwukrotność odsetek ustawowych. Strony pożyczki łączył dobrowolny stosunek zobowiązaniowy i to one autonomicznie mogły decydować o warunkach zawartej umowy. Pierwotny wierzyciel udzielając pożyczki, co do zasady był uprawniony do obciążenia kontrahenta kosztami/opłatami za różne czynności związane z zawarciem umowy, w szczególności prowizją. Za niedopuszczalną należy uznać jednak sytuację, w której jedna ze stron wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w ten sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną prowadzącą do pokrzywdzenia drugiej strony – konsumenta, poprzez jego obciążenie nadmiernymi, rażąco wygórowanymi kosztami znacznie odbiegającymi od faktycznie poniesionych wydatków. Umowa pożyczki sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym powinna jasno określać, które opłaty/prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Wspólną cechą ustalania wysokości wszelkich opłat/prowizji, jest to że muszą one stanowić ekwiwalent świadczonych usług i co do zasady odpowiadać rzeczywistym kosztom poniesionym z tego tytułu.

Za niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienia, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, faktycznie stanowią dla pożyczkodawcy wyłącznie źródło zysku. Przywołany przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. chroni konsumenta, jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. W sytuacji, gdy przedsiębiorca narzucił pożyczkobiorcy (konsumentowi) wszystkie warunki umowy, w tym także dotyczące dodatkowych kosztów i opłat, nie pozostawiając mu żadnego wyboru, zachodzi nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków stron umowy - na niekorzyść strony pozwanej.

W przedmiotowej umowie pożyczki określono, że pozwana w związku z udostępnieniem jej kapitału w kwocie 6.234 zł na okres 18 miesięcy, oprócz jego zwrotu wraz z odsetkami kapitałowymi – 777,59 zł, opłatą przygotowawczą – 40 zł, zapłaci na rzecz pożyczkodawcy także 2.939,38 zł prowizji oraz 1.259,74 zł opłaty za elastyczny plan spłat.

Postanowienie regulujące prowizję bez wątpienia nie zostało uzgodnione indywidulanie z pozwaną, z racji posłużenia się przez pożyczkodawcę formularzem (wzorcem) umowy. Zatem A. W. nie miała rzeczywistego wpływu na jego treść. Strona powodowa w żaden sposób nie uzasadniła wysokości naliczonej prowizji, w szczególności nie wskazała kryteriów ustalenia jej wysokości. Ponadto w ocenie Sądu kwota prowizji jest nadmiernie wysoka, skoro stanowi ponad 47% kwoty udzielonej pożyczki, a tym samym nieadekwatna do wartości zaciągniętego zobowiązania. Generowała ona dla pożyczkodawcy dodatkowy zysk, a unormowanie umowne ją przewidujące stanowiło faktyczne obejście przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 ¹, § 2 ² i § 2 ³ k.c.). Postanowienie to rażąco naruszało interesy strony pozwanej, kształtowało jej obowiązki w sposób niezgodny z dobrymi obyczajami i nie wynikało z kalkulacji rzeczywistych kosztów. Tym samym zapis umowy pożyczki dotyczący prowizji, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. nie wiązał pozwanej, jako niedozwolona klauzula umowna, a więc nie może być ona zobowiązana do zapłaty tego rodzaju należności.

Nawet gdyby przyjąć, że w odniesieniu do prowizji nie znajdują zastosowania przepisy dot. klauzul niedozwolonych, to postanowienie umowy w tym zakresie i tak trzeba uznać za nieważne (art. 58 § 1 i 2 k.c.), ponieważ pozostaje w rażącej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) oraz przepisami regulującymi odsetki maksymalne (art. 359 § 2 ¹ - § 2 ³ k.c.).

Ponadto Sąd zakwestionował także prawo powoda do pobierania opłaty za elastyczny plan spłat w wysokości 1.259,74 zł, polegające na możliwości odroczenia na wniosek konsumenta płatności jednej raty oraz zwolnienia z długu na wypadek śmierci pożyczkobiorcy. Kwotę 1.259,74 zł należy uznać za nieproporcjonalną do usługi oferowanej przez pożyczkodawcę, ponieważ w pierwszym przypadku klient i tak musiałby spłacić całą pożyczkę, a odroczeniu ulegałaby spłata raty o 1 miesiąc, natomiast w drugim występował niepewny warunek, którego spełnienie wiązałoby się z niewielka korzyścią jedynie dla spadkobierców pożyczkobiorcy, a nie samego pożyczkobiorcy. Oferowana usługa nie była więc ekwiwalentna do naliczonego wynagrodzenia, a ponadto umowa nie określała żadnych kryteriów pozwalających na ustalenie wysokości tej opłaty. W tej sytuacji Sąd przyjął, iż zapis umowny dotyczący opłaty za elastyczny plan spłat pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, dlatego jest nieważny (art. 58 § 1 i 2 k.c.).

Oznacza to, że w oparciu o przedmiotową umowę pożyczki pozwana była zobowiązana do zapłaty tylko 6.739,85 zł, w tym 6.234 zł zwrotu pożyczki, 40 zł opłaty przygotowawczej i 465,85 zł odsetek umownych za okres rzeczywistego korzystania z kapitału, pomniejszoną następnie o 2.604 zł już spłaconej pożyczki. Zobowiązanie pozwanej zamyka się więc kwotą 4.135,85 zł, którą Sąd zasądził na rzecz powoda w pkt 1 wyroku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 12 sierpnia 2019 roku do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu, jako nieuzasadnione (pkt 2 wyroku).

O kosztach procesu w pkt 3 sentencji Sąd postanowił zgodnie z zasadą ich stosunkowego rozdzielenia wyrażoną w treści art. 100 k.p.c., przyjmując, że powód przegrał proces na poziomie 50,40 %, a łączne koszty procesu stron wyniosły 3.934 zł (2.117 zł powoda i 1.817 zł pozwanej). Ponieważ powód powinien ponieść koszty procesu wynoszące 1.982,74 zł, zapłatą różnicy wynoszącej 134,26 zł Sąd obciążył stronę pozwaną.

Sędzia

Ludmiła Dulka-Twarogowska

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

W., dnia 09 marca 2019 r.

SSR Ludmiła Dulka-Twarogowska