Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II K 363/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2020 roku

Sąd Rejonowy w Łukowie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący sędzia Edyta Cieliszak

Protokolant st. sekr. sądowy Beata Siestrzewitowska

w obecności prokuratora Mariusza Semeniuka i Jolanty Świerczewskiej- Zarzyckiej

po rozpoznaniu dnia 15 października, 17 grudnia 2019 roku i 27 lutego 2020 roku sprawy R. K. s. J. i M. z domu K. ur. (...) w M.

oskarżonego o to, że:

w dniu 9 grudnia 2018r. w Ł., woj. (...), kierując samochodem osobowym m- ki T. (...) o nr rej. (...), ulicą (...) w kierunku ul. (...), umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że nie zachował należytej ostrożności podczas zbliżania się do wyznaczonego przejścia dla pieszych i niewłaściwie obserwował przedpole przed pojazdem w wyniku czego nieumyślnie spowodował wypadek w skutek którego nie ustąpił pierwszeństwa pieszemu Z. P. przechodzącemu na tym przejściu ze strony lewej na prawą i potrącił go, w wyniku czego Z. P. doznał urazu wielonarządowego w następstwie którego zmarł w dniu 10 grudnia 2018 r. na Oddziale (...) w Ł.-

tj. o czyn z art. 177 §2 kk

orzeka:

R. K. uznaje za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu ustalając, iż miał on miejsce na ul. (...) w Ł. i że zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym naruszył w sposób nieumyślny i za czyn ten na podstawie art. 177 §2 kk skazuje go i wymierza mu karę 10 (dziesięciu) miesięcy pozbawienia wolności; na podstawie art. 69 §1 i 2 kk i art. 70 §1 kk wykonanie tej kary warunkowo zawiesza oskarżonemu tytułem próby na okres 2 (dwóch) lat zobowiązując go w tym czasie na podstawie art. 72 §1 pkt 1 kk do informowania Sądu o przebiegu okresu próby; na podstawie art. 46 §2 kk orzeka od oskarżonego nawiązki w kwocie 4000 zł (cztery tysiące) na rzecz J. P. oraz 2500 zł (dwa tysiące pięćset) na rzecz E. J.; zasądza od oskarżonego na rzecz E. J. 6420, 60 zł (sześć tysięcy czterysta dwadzieścia 60/100) brutto tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego; zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa 180 zł (sto osiemdziesiąt) tytułem opłaty oraz 3000 zł (trzy tysiące) tytułem wydatków, zwalnia go od ponoszenia wydatków w pozostałym zakresie, obciążając nimi w tej części Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Formularz UK 1

Sygnatura akt

IIK363/19

Jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku dotyczy tylko niektórych czynów lub niektórych oskarżonych, sąd może ograniczyć uzasadnienie do części wyroku objętych wnioskiem. Jeżeli wyrok został wydany w trybie art. 343, art. 343a lub art. 387 k.p.k. albo jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku obejmuje jedynie rozstrzygnięcie o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu, sąd może ograniczyć uzasadnienie do informacji zawartych w częściach 3–8 formularza.

1.USTALENIE FAKTÓW

0.1.Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn przypisany oskarżonemu (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

1.1.1.

R. K.

jak w akcie oskarżenia, z tym, że przyjęto iż wypadek miał miejsce na ul. (...) w Ł. a oskarżony naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w sposób nieumyślny

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za udowodnione

Dowód

Numer karty

oskarżony w dniu 9 grudnia 2018r nie zachował należytej ostrożności podczas zbliżania się do wyznaczonego przejścia dla pieszych i niewłaściwie obserwował przedpole jazdy przed pojazdem i spowodował nieumyślnie wypadek, nie ustąpił pierwszeństwa pieszemu Z. P. przechodzącemu na przejściu dla pieszych ze strony lewej na prawą i potrącił go, w wyniku czego pieszy doznał urazu wielonarządowego w następstwie którego zmarł w dniu 10 grudnia 2018r

protokół oględzin miejsca wypadku drogowego

3-4

protokół oględzin pojazdu

5-7

szkic miejsca wypadku

21

zeznania R. W.

29v-30, 123-126

materiał poglądowy fotograficzny

k.51 koperta

pisemna opinia biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych

59- koperta

częściowo wyjaśnienia oskarżonego

75v-76, 122-123

zeznania M. M. (2)

141-142

zeznania D. W.

142-143

ustna opinia biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych P. M.

161-164

dokumentacja dotycząca stanu zdrowia pokrzywdzonego

146-152,

protokół oględzin i otwarcia zwłok

27-koperta

pieszy Z. P. był w stanie nietrzeźwości - 1,76 promila

wynik badania na stan trzeźwości

38-39

0.1.Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn przypisany oskarżonemu (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

1.2.1.

R. K.

jak wyżej

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za nieudowodnione

Dowód

Numer karty

oskarżony nie mógł uniknąć wypadku bowiem pieszy wtargnął na jezdnię, wbiegł na przejście dla pieszych i nie było żadnej możliwości uniknięcia potrącenia

wyjaśnienia oskarżonego

75v-76, 122-123

1.OCena DOWOdów

0.1.Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

zeznania R. W.

sąd uznał zeznania tego świadka za szczere i wiarygodne, świadek podał wyczerpująco znane mu okoliczności i zapamiętane fakty, przekonująco przedstawił je a jego relacja nie budzi wątpliwości

protokół oględzin miejsca wypadku drogowego

zarówno ten dowód jak i pozostałe dowody w postaci szkicu, protokołu oględzin pojazdu, protokołu otwarcia zwłok, materiału fotograficznego, protokołu badania stanu trzeźwości uczestników zdarzenia nie budzą wątpliwości, zostały wykonane przez osoby do tego uprawnione zgodnie z zasadami sztuki, wiedzy, obowiązującymi przepisami, nie były też kwestionowane przez żadną ze stron

zeznania M. M. (2)

zeznania tego świadka podobnie jak D. W. nie budzą zastrzeżeń sądu, funkcjonariusze Policji zeznali o posiadanej wiedzy na temat zdarzenia, z zeznań D. W. i sporządzonej przez niego notatki k.1 tuż po zdarzeniu, której treść po odczytaniu potwierdził, wynika, że oskarżony mówił na miejscu iż pokrzywdzonego zobaczył jak przechodzi z lewej strony na prawą na tyle blisko przejścia , że nie zdążył podjąć żadnego manewru obronnego, był bowiem ubrany na ciemno a padał deszcz, gęsta mżawka, widoczność była zła, jego zeznania w tym zakresie częściowo potwierdza świadek W. jeśli chodzi o złe warunki atmosferyczne, złą widoczność i to, że w momencie kiedy zauważył iż samochód przed nim gwałtowanie hamuje, widział już reklamówkę lecącą a zatem praktycznie w momencie potrącenia pieszego doszło do hamowania pojazdu, co potwierdza też wywołana opinia z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych

pisemna opinia biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych

zarówno pisemną opinię jak też następnie ustną uzupełniającą z rozprawy, gdzie biegły ustosunkował się do wyjaśnień złożonych przez oskarżonego na rozprawie oraz zmianę podawanej wcześniej i wskazanej następnie prędkości z 30 km/h na 50 km/h Sąd w pełni podzielił i uznał, wbrew twierdzeniom obrony, że brak jest podstaw do jej kwestionowania i że nie można mówić o tym, że jest niepełna i niejasna tak jak formułował to obrońca oskarżonego składając wniosek o wywołanie opinii innego biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych, opinia zawiera stosowane wyliczenia, argumentację przyjętych wniosków, biegły na rozprawie szczegółowo odniósł się do możliwości uniknięcia wypadku przez oskarżonego i wyczerpująco a dla sądu także logicznie i przekonująco swoje wniosku uargumentował opierając się na materiale rzeczowym, protokołach z miejsca zdarzenia, materiale fotograficznym a jego wniosków i tezy nie może obalić wersja wskazywana przez oskarżonego o wbiegnięciu pokrzywdzonego na przejście jeśli się zważy na to, gdzie doszło do potrącenia ( poza osią jezdni na drugim pasie a więc pieszy pokonał już jeden pas zanim został potrącony) oraz na stan nietrzeźwości pokrzywdzonego połączony z jego stanem zdrowia, stopa cukrzycowa ze stwierdzonymi dolegliwościami kończyn- k.146-152, które niewątpliwie znacznie utrudniały poruszanie czy bieganie oraz treść notatki i zeznań M. M. (2)- oskarżony nic nie mówił tuz po zdarzeniu o nagłym wtargnięciu, wbiegnięciu na jezdnię pieszego. Nie może być podstawą do kwestionowania wniosków opinii to, że świadek W. także nie widział pokrzywdzonego, momentu wchodzenia na jezdnię. Może to oznaczać, że także w nienależyty i niedostosowany do panujących warunków drogowych obserwował przedpole jazdy albo też, co bardziej przekonujące jadąc za pojazdem oskarżonego w pewnej odległości obserwował tenże pojazd i sposób jego jazdy aby reagować na ewentualne manewry pojazdu, nie był w odległości bezpośrednio przed przejściem dla pieszych a za pojazdem.

0.1.Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 1.1 albo 1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

częściowo wyjaśnienia oskarżonego

wyjaśnienia oskarżonego Sąd obdarzył wiarą jedynie w części dotyczącej bardzo złych warunków atmosferycznych i złej widoczności na miejscu w trakcie wypadku i tego, że nie zauważył pieszego ubranego w niekontrastującą odzież bez elementów odblaskowych, wyjaśnienia odnośnie panujących warunków znajdują potwierdzenie w zeznaniach praktycznie wszystkich świadków oraz protokole oględzin miejsca zdarzenia, nie podzielił sąd natomiast i nie uznał za przekonujące wyjaśnień odnośnie braku możliwości uniknięcia wypadku oraz wtargnięcia pokrzywdzonego, wbiegnięcia na przejście z uwagi, jak już wskazano, na to, gdzie doszło do potrącenia ( poza osią jezdni na drugim pasie a więc pieszy pokonał już jeden pas zanim został potrącony) oraz na stan nietrzeźwości pokrzywdzonego połączony z jego stanem zdrowia- stopa cukrzycowa ze stwierdzonymi dolegliwościami kończyn- k.146-152, które niewątpliwie znacznie utrudniały poruszanie czy bieganie oraz treść notatki i zeznań M. M. (2)- oskarżony nic nie mówił tuż po zdarzeniu o nagłym wtargnięciu, wbiegnięciu na jezdnię pieszego oraz z uwagi na podzielone przez sąd wnioski opinii biegłego P. M.

1.PODSTAWA PRAWNA WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Oskarżony

3.1. Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania zgodna z zarzutem

R. K.

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

sąd przyjął, że naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym przez oskarżonego było nieumyślne poprzez niezachowanie należytej ostrożności i nienależyte obserwowanie przedpola jazdy podczas zbliżania się do przejścia dla pieszych. Sąd podzielił argumentację biegłego M. i podkreśla, że pieszy znajdujący się na przejściu jest osobą chronioną i ma pierwszeństwo. W niniejszej sytuacji drogowej nie może być mowy o jego wtargnięciu na przejście, jak podkreślono wyżej. Zarówno przy prędkości 30 km/h jak i 50 km/k oskarżony miał możliwość uniknięcia wypadku- wyliczenia biegłego. Przy bardzo złych warunkach drogowych zasada zachowania szczególnej ostrożności może polegać nawet na konieczności zatrzymania pojazdu, kiedy kierujący nie ma odpowiedniej widoczności, zmniejszenia prędkości, miejsce gdzie pieszy wchodził na jezdnię było oświetlone światłem latarni ulicznej, przynajmniej częściowo, biegły w pierwotnej opinii przyjął do wyliczeń szybki krok pieszego- najkorzystniej dla oskarżonego, pieszy z uwagi na stwierdzone schorzenia a także stan nietrzeźwości mógł przechodzić wolniej i znajdować się dłużej na przejściu a więc kierujący miałby więcej czasu na manewry obronne. Pieszy musiał pokonać do miejsca potrącenia odległość ok.6 m a biorąc to pod uwagę i nawet wersję taką, ze pokrzywdzony biegł, miał on możliwość zatrzymania, wyhamowania- stan zagrożenia trwałby ok.3 s- k.162. W tej sytuacji zdaniem sądu nie ma wątpliwości co do tego, że oskarżony mógł uniknąć wypadku a jego zachowanie opisane w zarzucie ma bezpośredni związek i było przyczyna zaistnienia wypadku, którego skutkiem była śmierć pokrzywdzonego. Zachowanie oskarżonego wyczerpało dyspozycje art.177§2 kk.

3.2. Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania niezgodna z zarzutem

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

3.3. Warunkowe umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach warunkowego umorzenia postępowania

3.4. Umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach umorzenia postępowania

3.5. Uniewinnienie

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach uniewinnienia

1.KARY, Środki Karne, PRzepadek, Środki Kompensacyjne i
środki związane z poddaniem sprawcy próbie

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się
do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

R. K.

kara 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na 2 lata i zobowiązanie do informowania sądu o przebiegu okresu próby

Kara ta spełnia, zdaniem Sądu wymogi z art.53 kk – jest współmierna do stopnia zawinienia oskarżonego i społecznej szkodliwości zarzucanego mu czynu. Uwzględnia z jednej strony nieumyślne, naruszenie przez oskarżonego zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, które doprowadziło do tragicznych skutków, zgonu pokrzywdzonego. Z drugiej zaś strony wyrażoną skruchę, dotychczasowy sposób życia oskarżonego, daleki od przestępnego, to, że nie był karany i cieszy się dobrą opinią w miejscu zamieszkania a przestępstwo nieumyślne, którego się dopuścił niewątpliwie było incydentem w jego życiu, który nie powtórzy się w przyszłości. Oskarżony naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym nieumyślnie, do wypadku doszło przy złej widoczności i złych warunkach drogowych ale z drugiej strony bezpieczeństwo pieszego, poruszającego się po oznaczonym przejściu dla pieszych, gdzie ma pierwszeństwo i gdzie bezwzględnie powinien być chroniony i ma prawo oczekiwać owego bezpieczeństwa jest przecież kardynalną zasadą obowiązującą wszystkich kierowców. W niniejszej sprawie pieszy przechodził po przejściu w sposób prawidłowy (brak dowodów aby było inaczej), w żaden sposób nie przyczyniając się do wypadku, przeszedł już ponad połowę jezdni, przy działającym oświetleniu ulicznym, a mimo to oskarżony nie widział go, nie zredukował prędkości, nie uczynił niczego, co pozwoliłoby na uniknięcie wypadku, Oznacza to, że naruszył zasadę szczególnej ostrożności i udzielenia pierwszeństwa pieszemu. Tak ukształtowany ogół dolegliwości uwzględnia w ocenie Sądu stopień winy oskarżonego i społecznej szkodliwości jego czynu, spełnia swe cele zapobiegawcze i wychowawcze wobec oskarżonego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (art. 53 § 1 kk).

nawiązka w kwocie 4000 zł na rzecz J. P. (żona) i 2500 zł na rzecz E. J. (córka)

w toku postępowania ujawniono jako pokrzywdzonych żonę i córkę Z. P., brak było powodów do zasądzania nawiązki na rzecz pozostałych osób z wniosku pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, co do których nie wykazano pokrewieństwa, sąd orzekając nawiązkę miał na uwadze to, że ma ona charakter kompensacyjny ale też, że nie wykazano ze strony oskarżycieli jej wysokości, wpływu na obecną sytuację, oskarżonemu zarzucono nieumyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa a to postępowanie cywilne z udziałem ubezpieczyciela- w tym właśnie celu wprowadzono przecież instytucje ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej i obowiązek opłacania składek, ma doprowadzić do- z pewnością częściowego- zrekompensowania poniesionej straty

1.Inne ROZSTRZYGNIĘCIA ZAwarte w WYROKU

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

1.inne zagadnienia

W tym miejscu sąd może odnieść się do innych kwestii mających znaczenie dla rozstrzygnięcia,
a niewyjaśnionych w innych częściach uzasadnienia, w tym do wyjaśnienia, dlaczego nie zastosował określonej instytucji prawa karnego, zwłaszcza w przypadku wnioskowania orzeczenia takiej instytucji przez stronę

1.KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg złożonego zestawienia, obciążenie opłatą i wydatkami do kwoty 3 000 zł, zwolnienie w pozostałej części

art.627 i 624§1 kpk- biorąc pod uwagę sytuacje majątkową oskarżonego oraz wysokość nałożonych obciążeń finansowych sąd częściowo zwolnił go od ponoszenia wydatków.

1.Podpis

sędzia Edyta Cieliszak

POUCZENIE O UPRAWNIENIACH I OBOWIĄZKACH

Strona ma prawo do złożenia w terminie 7 dni od daty ogłoszenia wyroku wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Oskarżony pozbawiony wolności, który nie ma obrońcy i – pomimo złożenia wniosku o doprowadzenie go na termin rozprawy, na którym ogłoszono wyrok – nie był obecny podczas ogłoszenia wyroku, ma prawo do złożenia wniosku o sporządzenia na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku w terminie 7 dni od daty doręczenia mu wyroku.

Sporządzenie uzasadnienia z urzędu nie zwalnia strony od złożenia wniosku o doręczenie uzasadnienia. Wniosek składa się na piśmie wskazując:

1)  oznaczenie organu, do którego jest skierowany, oraz sprawy, której dotyczy;

2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo, a także – w pierwszym piśmie złożonym w sprawie – numer telefonu, telefaksu i adres poczty elektronicznej lub oświadczenie o ich nieposiadaniu;

3) treść wniosku, czy dotyczy całości wyroku czy też niektórych czynów, których popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu, bądź też jedynie rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu oraz oznaczenie oskarżonego, gdy wniosek nie pochodzi od oskarżonego;

4) datę i podpis składającego pismo (za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu).

Wniosek złożony przez osobę nieuprawnioną, po terminie lub którego braki formalne nie zostały uzupełnione w terminie przez wnoszącego nie zostanie przyjęty (art. 119, art. 422 § 1, § 2 i § 3) 2).

Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom i podmiotowi zobowiązanemu przysługuje apelacja (art. 444).

Apelację wnosi się na piśmie do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie 14 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem (art. 428 § 1, art. 445 § 1).

Apelację co do winy uważa się za wniesioną przeciwko całości wyroku, a apelację co do kary uważa się za wniesioną przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych. Natomiast apelację co do środka karnego, środka kompensacyjnego albo przepadku uważa się za wniesioną odpowiednio przeciwko całości rozstrzygnięcia o środkach karnych albo o środkach kompensacyjnych albo o przepadku (art. 447 § 1-3).

W apelacji można podnosić zarzuty, które nie stanowiły lub nie mogły stanowić przedmiotu zażalenia (art. 447§ 4).

Podstawą apelacji nie może być błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia, oraz rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka, związane z treścią zawartego porozumienia w sprawie wydania wyroku skazującego, wymierzenia określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego lub rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu (art. 447 § 5).

Podstawą apelacji nie mogą być wyłącznie zarzuty, których uwzględnienie mogłoby nastąpić w trybie sprostowania omyłki pisarskiej lub rachunkowej oraz w obliczeniu terminów w wyroku albo uzasadnieniu do niego, w trybie rozstrzygnięcia co do przepadku, zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania lub okresu rzeczywistego pozbawienia wolności, okresu zatrzymania prawa jazdy lub innego odpowiedniego dokumentu lub okresu zawieszenia oskarżonego w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakazania powstrzymania się od określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów, lub zakazania ubiegania się o zamówienia publiczne na czas trwania postępowania, nałożenia obowiązku zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu albo dowodów rzeczowych, oraz w trybie rozstrzygnięcia o kosztach procesu (art. 447 § 6).

Apelacja wniesiona po terminie lub przez osobę nieuprawnioną albo niedopuszczalna z mocy ustawy nie zostanie przyjęta (art. 429 § 1).

Oskarżony ma prawo do korzystania przy sporządzeniu apelacji z pomocy ustanowionego przez siebie obrońcy, a strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika. Do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba. Apelacja od wyroku sądu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratoralub pełnomocnika będącego radcą prawnym, powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata, radcę prawnego albo radcę Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. Wydatki związane z ustanowieniem obrońcy albo pełnomocnika ponosi strona, która go ustanowiła (art. 6, art. 83 § 1, art. 87 § 1,art. 446 § 1, art. 620).

Jeśli strona nie ma obrońcy albo pełnomocnika z wyboru, może żądać, aby wyznaczono obrońcę albo pełnomocnika z urzędu, w tym w celu dokonania określonej czynności, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów ustanowienia obrońcy albo pełnomocnika z wyboru bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Pełnomocnik z urzędu zostanie wówczas wyznaczony z listy pełnomocników. Wyznaczenie pełnomocnika z urzędu może zostać cofnięte, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których go wyznaczono (art. 78 i art. 81a § 1 w zw. z art. 88 § 1 zd. drugie).

Udział obrońcy w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania w nim oskarżonego, a udział pełnomocnika nie wyłącza osobistego działania w nim strony innej niż oskarżony (art. 86 § 2 w zw. z art. 88 § 1 zd. drugie).

Do biegu wskazanych powyżej terminów nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin. Jeżeli koniec tego terminu przypadnie na dzień przez ustawę uznany za dzień wolny od pracy lub na sobotę, czynność można wykonać następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą (art. 123 § 1 i § 3). Termin jest zachowany, jeżeli przed jego upływem wniosek o sporządzenie uzasadnienia na piśmie lub apelacja zostaną złożone bezpośrednio w sądzie albo:

1.  nadane w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie Unii Europejskiej;

2.  nadane w polskim urzędzie konsularnym;

3.  złożone przez żołnierza, z wyjątkiem żołnierza pełniącego terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie, w dowództwie jednostki wojskowej;

4.  złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji odpowiedniego zakładu;

5.  złożone przez członka załogi polskiego statku morskiego kapitanowi statku (art. 124).

1)  należy wybrać właściwy zwrot;

2)  podane w nawiasach przepisy oznaczają odpowiednie artykuły ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1987, z późn. zm.).