Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2013 r. w Katowicach

sprawy z odwołania L. K. (L. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty rodzinnej

na skutek apelacji ubezpieczonej L. K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 16 lutego 2012 r. sygn. akt XI U 2453/11

oddala apelację.

/-/ SSA E. Piotrowska/-/ SSA M. Małek - Bujak/-/ SSA J. Ansion

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 692/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 sierpnia 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S. odmówił przyznania ubezpieczonej - L. K. (ur. (...)) prawa do renty rodzinnej, uznając, iż ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy od dnia 15 września 1992r., tj. po dniu 24 czerwca 1973r., co oznacza, że nie spełnia przesłanki
z art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odwołanie od decyzji złożyła ubezpieczona, wnosząc o przyznanie renty rodzinnej po zmarłym ojcu z tytułu całkowitej niezdolności do pracy powstałej w dzieciństwie. Zakwestionowała orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS stwierdzające, iż całkowita niezdolność do pracy powstała w dniu 15 września 1992r., zarzucając, iż nie jest to prawdą, z uwagi na orzeczenie Komisji Lekarskiej ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia z dnia 26 marca 1985r., zaliczające ją do drugiej grupy inwalidzkiej. Powołała się na kartotekę z 1977r. zawierającą informację o występujących u niej w wieku 20 lat bardzo częstych atakach z utratą przytomności i drgawkami. Dodała, że szkołę zawodową specjalną dla osób z upośledzeniem umysłowym ukończyła w czerwcu 1976r.

Wyrokiem z dnia 16 lutego 2012r. (sygn. akt. XI U 2453/11 ) Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oddalił odwołanie.

W oparciu o akta rentowe, Sąd I instancji ustalił, że organ rentowy decyzją z dnia
13 kwietnia 1985r. przyznał ubezpieczonej L. K., począwszy od dnia 20 lutego 1985r. rentę inwalidzką. Decyzją z dnia 11 stycznia 1999r. przyznał rentę z tytułu
całkowitej niezdolności do pracy na stałe. Ojciec ubezpieczonej - A. K. zmarł w dniu 20 marca 2008r.

Orzeczeniem z dnia 29 lipca 2011r. lekarz orzecznik ZUS uznał, że ubezpieczona jest trwale całkowicie niezdolna do pracy od dnia 15 września 1992r., a niezdolność ta nie powstała przed 16 rokiem życia, tj. co najmniej na dzień 24 czerwca 1973r. Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 11 sierpnia 2011r. uznała, że ubezpieczona jest trwale całkowicie niezdolna do pracy, a niezdolność ta powstała w dniu 15 września 1992r., tj. po dniu
24 czerwca 1973r. Przyjmując powyższe za podstawę, organ rentowy zaskarżoną decyzją
z dnia 22 sierpnia 2011r. odmówił przyznania ubezpieczonej prawa do renty rodzinnej.

Na podstawie opinii zespołu biegłych psychologa i psychiatry, którzy rozpoznali
u ubezpieczonej organiczne zaburzenia osobowości i nastroju oraz upośledzenie umysłowe, Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczona jest aktualnie całkowicie trwale niezdolna do pracy,
a niezdolność ta powstała w dniu 15 września 1992r. Brak jest podstaw do przyjęcia, iż całkowita niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole, przed ukończeniem 25 roku życia.

U ubezpieczonej występują takie zmiany organiczne w (...), które są nieodwracalne
i mogą wykazywać tendencję do pogłębiania się i progresji, a charakter i stopień nasilenia dolegliwości psychicznych ubezpieczonej jest znaczny i zaburza w sposób istotny jej funkcjonowanie. Całkowitą niezdolność do pracy biegli uzasadnili wyraźnymi zaburzeniami emocjonalnymi, trudnościami adaptacyjnymi, trudnościami w nawiązywaniu relacji interpersonalnych, komunikowaniu się z innymi.

W ocenie Sądu I instancji, zarzuty podniesione przez ubezpieczoną, w tym zwłaszcza przedłożone dokumenty w postaci orzeczenia Komisji Lekarskiej ds. Inwalidztwa
i Zatrudnienia z dnia 26 marca 1985r. o zaliczeniu jej do II grupy inwalidzkiej z informacją
o pogorszeniu stanu zdrowia od sierpnia 1984r., kartoteka z 1977r. zawierająca adnotację
o tym, iż występują u ubezpieczonej bardzo często duże ataki z utratą przytomności, drgawkami, Sąd uznał za niezasadne. Dowody te nie pozwalają na ustalenie daty powstania
u ubezpieczonej całkowitej niezdolności do pracy, odmiennie, niż wynikałoby to z opinii biegłych sądowych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, data powstania u ubezpieczonej całkowitej niezdolności do pracy została ustalona w sposób prawidłowy i ustalenia biegłych zasługują na akceptację
w tym zakresie.

Powołując jako podstawę prawną rozstrzygnięcia art. 68 ust. 1 w związku z art. 65 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004r. Nr 39, poz.353, z późn. zm. ), którego treść przytoczył Sąd Okręgowy stwierdził, że ubezpieczonej L. K., jako córce po zmarłym ojcu A. K., nie przysługuje prawo do renty rodzinnej, gdyż nie zostały spełnione kumulatywnie wszystkie konieczne przesłanki warunkujące prawo do tego świadczenia, bowiem całkowita niezdolność ubezpieczonej do pracy nie powstała przed ukończeniem 16 roku życia lub
w trakcie nauki w szkole, do czasu ukończenia 25 roku życia, a co za tym idzie, nie zachodzi warunek określony w przepisie art. 68 ust. 1 pkt 3 w zw. z pkt 1 i 2 w/w ustawy.

Mając na uwadze powyższe, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.

Apelację od wyroku złożyła ubezpieczona.

Zarzuciła naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niedopuszczenie - zgodnie z jej wnioskiem z dnia 9 stycznia 2012r.r. - dowodu z opinii innego biegłego psychiatry
i psychologa na okoliczność ustalenia, kiedy powstała niezdolność do pracy, błąd
w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który polega na przyjęciu przez Sąd, że niezdolność do pracy nie powstała przed 16 rokiem życia.

Wskazując powyższe zarzuty, wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie jej prawa do renty rodzinnej, dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego psychiatry
i psychologa na okoliczność ustalenia daty powstania u niej niezdolności do pracy, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu podniosła, że biegli stwierdzili, iż całkowita niezdolność powstała
15 września 1992r., nie wyjaśniając w żaden sposób na jakiej podstawie tak uznali. Zaznaczyła, że przedłożyła biegłym orzeczenie Komisji Lekarskiej ds. Inwalidztwa
i Zatrudnienia z dnia 26 marca 1985r., zaliczające do drugiej grupy inwalidzkiej z informacją „pogorszenie od sierpień 84”, które było orzeczone do marca roku 1987.

Informowała też, że jej ojciec był alkoholikiem a ona przebywała (co podkreślali biegli) od I do VII klasy szkoły podstawowej specjalnej w całodobowym Zakładzie (...) z powodu poważnych trudności w nauce, stanu zdrowia i napadów padaczkowych.

Przedłożyła również dokumenty medyczne: kartoteki z roku 1977, z adnotacją: „ostatnio bardzo częste ataki, duże, z utratą przytomności, drgawkami”. Miała wówczas
20 lat. Szkołę zawodową specjalną, dla osób z upośledzeniem umysłowym, ukończyła
w czerwcu roku 1976, w wieku lat 19.

Zarzuciła, że Sąd I instancji uznał jednak, że przedłożone dokumenty nie pozwalają na ustalenie daty powstania u niej całkowitej niezdolności do pracy, odmiennie, niż wynikałoby to z opinii biegłych sądowych. Sąd nie dopuścił też, wnioskowanej opinii innych biegłych. Zdaniem ubezpieczonej, stanowisko Sądu jest błędne a w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku brak jest wskazania, na czym Sąd oparł swoje przekonanie o tym, że zarzuty i przedłożone dokumenty nie pozwalają na ustalenie innej daty niż ta wskazana przez biegłych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej jest nieuzasadniona.

Prawidłowo przyjął Sąd I instancji, że spór w niniejszym procesie dotyczył prawa ubezpieczonej do renty rodzinnej, na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy emerytalnej, którego treść przytoczył. Stosownie do treści tego przepisu, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

W tym miejscu należy przypomnieć, że pojęcie niezdolności zdefiniowane zostało
w art. 12 i 13 cyt. ustawy. W myśl tych przepisów, niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania owej zdolności po przekwalifikowaniu. Niezdolność jest przy tym całkowita, jeżeli wyklucza wykonywanie jakiejkolwiek pracy i częściowa, gdy ogranicza się do utraty w znacznym stopniu możliwości podjęcia zatrudnienia zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji. W zależności od perspektyw odzyskania zdolności do pracy, rozpatrywanych z medycznego punktu widzenia, omawiana przesłanka nabycia prawa do renty może mieć charakter trwały bądź okresowy.

Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy i rokowań na przyszłość, uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu i możliwość przywrócenia tejże sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter uprzedniego zatrudnienia, wykształcenie, wiek i warunki psychofizyczne ubezpieczonego.

Istota sporu sprowadzała się do oceny czy całkowita niezdolność powstała
u ubezpieczonej w okresie wskazanym w pkt 3 powołanego przepisu.

W tym zakresie Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, z których wysnuł trafne wnioski. Ocena zebranego materiału dowodowego nie przekracza granic zakreślonych art. 233 k.p.c. Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela stanowisko Sądu
I instancji, zarówno co do ustaleń faktycznych, jak i oceny prawnej.

Sąd I instancji zaskarżonym orzeczeniem nie naruszył przepisów procesowych ani prawa materialnego. Wszystkie dokumenty złożone do akt rentowych, a także sądowych dotyczące stanu zdrowia ubezpieczonej podlegały ocenie Sądu I instancji.

W tym miejscu pozostaje przypomnieć, że już prawomocnym wyrokiem z dnia
10 października 2007r. (sygn. akt XII U 345/07) Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oddalił odwołanie ubezpieczonej od decyzji odmawiającej prawa do renty rodzinnej. Następnie, w toku postępowania prowadzonego w sprawie XII U 1625/08 przez Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach , a zakończonego prawomocnym wyrokiem z dnia 30 grudnia 2008r. oddalającym odwołanie od decyzji odmawiającej prawa do renty rodzinnej, Sąd dopuścił dowód z opinii zespołu biegłych psychiatry i psychologa (innych niż w toku obecnego postępowania) - vide k. 109-112 a.r.

W opinii tej biegli uwzględnili okoliczności, że ubezpieczona orzeczeniem z dnia
27 sierpnia 1973r. została uznana za inwalidkę III grupy, a także, że w wyniku badania kontrolnego w dniu 4 października 1988r. uznano ją za inwalidkę III grupy oraz, że dopiero od 1992r. z powodu padaczki i upośledzenia umysłowego uznano ją za inwalidkę II grupy. Biegli uwzględnili również fakt, że ubezpieczona w dniu 28 sierpnia 1966r. została przyjęta do Specjalnego Niepublicznego Ośrodka (...)w B., na podstawie skierowania Wojewódzkiej Przychodni (...)w K.
z rozpoznaniem padaczka, anemia. Ataki padaczki były silne, często powtarzające się. Badanie psychologiczne przeprowadzone w 8 roku życia wskazało, że choroba spowodowała zahamowanie rozwoju umysłowego. Biegli odnotowali, że w czasie pobytu w zakładzie

nastąpiła znaczna poprawa zdrowia, napady epilepsji ustąpiły i w dniu 19 listopada 1972r. zakończyła pobyt w placówce. Na tej podstawie biegli wówczas stwierdzili, że całkowita niezdolność nie powstała u ubezpieczonej ani przed 16 rokiem życia, ani w okresie nauki do 25 roku życia.

W toku tamtego postępowania Sąd dopuścił również dowód z opinii biegłego neurologa (vide k. 105-107 a.r.). Poza uwzględnieniem okoliczności, przyczyn i okresu pobytu ubezpieczonej w opisanej wyżej placówce, biegła zaznaczyła, że ubezpieczona
w 1978r., z powodu nasilenia napadów padaczkowych, hospitalizowana była na Oddziale Neurologii w J.. Stale pobierała leki przeciwpadaczkowe. Ponownie na tym Oddziale przebywała w 1984r. z powodu bólów głowy, nudności, zawrotów głowy, zaburzenia równowagi, trudności w koncentracji, spowolnienia psychoruchowego, depresyjnego nastroju nasilenia napadów padaczkowych. Kolejne pobyty miały miejsce w 1997r. i 2004r., przy czym, z dokumentacji wynika, że napady padaczkowe zdarzały się średnio 1 raz w miesiącu. W oparciu o zebrane dokumenty, biegła stwierdziła, że nasilenie występowania napadów padaczkowych kwalifikowało ubezpieczoną, jako częściowo niezdolną do pracy przed
16 rokiem życia z powodów neurologicznych.

Stanowisko w/w biegłych potwierdzone zostało przez biegłych opiniujących ubezpieczoną w niniejszym postępowaniu, a zatem zasadnie Sąd I instancji uwzględniając ich stanowisko, oddalił odwołanie.

Stwierdzić należy, że prawidłowo przyjął Sąd I instancji, iż ubezpieczona nie wskazała dowodów na okoliczność wcześniejszego powstania całkowitej niezdolności do pracy. Powołane przez nią w apelacji dowody nie wnoszą bowiem nic nowego do sprawy.

Wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnych biegłych, w tej sytuacji, Sąd Apelacyjny uznał za nieuzasadniony i oddalił go.

Utrwalone stanowisko Sądu Najwyższego, które Sąd Apelacyjny podziela w całej rozciągłości wskazuje, iż postępowanie dowodowe sąd drugiej instancji przeprowadza wówczas, gdy jest to celowe w okolicznościach sprawy (vide wyrok SN z 21 maja 1997r.
II UKN 131/97 - OSNAP 1998/3/100. Niezgodne z wolą strony opinie biegłych oraz dążenie do uzyskania korzystnego dla siebie orzeczenia nie może stanowić jedynej podstawy do dopuszczenia dowodu z opinii kolejnych biegłych (vide orzeczenie Sądu Najwyższego opublikowane w OSNO 98.5.161, OSNAP 98.9.280, OSNAP 98.13.409, OSNAP 98.14.435, OSNAP 98.19.579, OSNAP 98.20.612, OSNAP 98.22.662, OSNAP 99.1.25, OSNAP 99.1.27, OSNAP 99.9.312, OSNAP 2000.6.234, OSNAP 2000.18.693, OSNAP 2000.23.869, OSNAP 2001.2.51, OSNAP 2001.1.26.)

Subiektywne poczucie ubezpieczonej powstania całkowitej niezdolności do pracy
w okresie uprawniającym do nabycia prawa do renty rodzinnej nie znalazło potwierdzenia
w materiale dowodowym.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny, z mocy art. 385 k.p.c., oddalił apelację, jako nieuzasadnioną.

/-/ SSA E. Piotrowska/-/ SSA M. Małek - Bujak/-/ SSA J. Ansion

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JR