Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa B. W. (1) i J. F.

przeciwko Ł. G. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powodów od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 12 września 2018r. sygn. akt VII GC 133/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów na rzecz pozwanego kwoty po 4050zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych), tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Marek Boniecki SSA Sławomir Jamróg

Sygn. akt I AGa 17/19

UZASADNIENIE

Powodowie B. W. (1) i J. F. domagali się zasądzenia od pozwanego Ł. G. (1) solidarnie kwoty 250 000 zł wraz z należnościami ubocznymi wynikającej z weksla własnego wystawionego 12 stycznia 2015r opiewającego na tę kwotę.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa na tej podstawie, że zapłacił w dniu 25 stycznia 2016r objętą wekslem należność przed wezwaniem do wykupu weksla na rachunek bankowy powoda J. F..

Wyrokiem z dnia 12 września 2018r Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił powództwo; (pkt I) i zasądził od B. W. (1) i J. F. na rzecz Ł. G. (1) po 5408,50 zł tytułem kosztów procesu(pkt II).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

W dniu 4 września 2014r powodowie oraz pozwany , jego żona O. G. (1) oraz M. C. zawarli umowę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pn. (...) z siedzibą w W., która została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 26 lutego 2015r. Przed zarejestrowaniem spółki w/w wspólnicy zawarli porozumienie , w którym powodowie zobowiązali się wpłacić na konto pozwanego jako pożyczkę 250 000 zł na rozbudowę przetwórni owoców i warzyw, która jako aport miała wejść do spółki z o.o. (ostatecznie do tego nie doszło) i jako zaliczkę na budowę chłodni należącej do spółki.

Pozwany - prowadzący własną jednoosobową działalność gospodarczą otrzymał od powodów jako pożyczkę po 125 000 zł od każdego z nich w okresie po zawarciu umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością a przed jej zarejestrowaniem.

Na zabezpieczenie jej zwrotu pozwany wystawił w dniu 12 stycznia 2015r weksel własny opiewający na tę kwotę. W dniu 25 stycznia 2016r tj. przed wezwaniem do wykupu weksla , pozwany przelał na konto J. F. jako zwrot pieniędzy również dla B. W. kwotę 250 000 zł na poczet należności objętej wekslem. W tym też dniu dokonał powtórnie , omyłkowo, przelewu kwoty 250 000 zł z tego samego tytułu z tym , że w dniu 27 stycznia 2016r po interwencji pozwanego powód J. F. zwrócił mu tę kwotę.

Powodowie dokonywali także wpłat na konto już zarejestrowanej spółki z o.o. (...) . J. F. wpłacał na jej konto m.in. 10 000 zł 22 lipca 2015r, 10 000 zł 23 czerwca 2015r, 10 000 zł 7 października 2015r , kolejne 10 000 zł 31 lipca 2015r. następnie wpłacił 70 000 zł tytułem pożyczki wg aktu notarialnego Rep. A. (...) z 2.11.2015r, która została zwrócona przez spółkę 7 grudnia 2015r), 21600 zł 18 listopada 2015r tytułem pożyczki na zakup ziemi. Po dniu 25 stycznia 2016r powodowie nie wpłacali już żadnych kwot na konto pozwanego .

Powodowie wezwali pozwanego do wykupu weksla pismem dnia 13.09.2017r.

Przy tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał bezzasadność powództwa. Wskazał, że na gruncie obowiązującej ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe zobowiązanie wekslowe ma charakter samodzielny i abstrakcyjny, co oznacza między innymi, że samo podpisanie weksla rodzi zobowiązanie wystawcy (a także akceptanta, indosantów i poręczycieli) bez względu na przyczynę jego wystawienia. Odwołując się do art. 101 prawa wekslowego zwrócił uwagę, że już samo umieszczenie podpisu na wekslu stanowi wyłączną przyczynę i podstawę zobowiązania wekslowego. W przypadku jednak dochodzenia roszczenia wekslowego przez pierwszego wierzyciela wekslowego, dopuszczalne było powoływanie się przez dłużnika na zarzuty wynikające z łączącego te podmioty stosunku podstawowego, tzn. będącego podstawą wystawienia weksla.

Weksel objęty sporem był wystawiony przed zarejestrowaniem spółki z o.o. tj. 12 stycznia 2015r a więc nie mógł dotyczyć należności , które powstały później i to należności, które ewentualnie powodowie mieliby wobec spółki a nie wobec Ł. G. (1). Wypełnił on weksle jako osoba fizyczna a zatem mógł dotyczyć tylko tych kwot, które Ł. G. (1) otrzymał od powodów na swoje konto. Sąd pierwszej instancji przyjął więc, że doszło do rozliczenia przyszłych wspólników spółki w odniesieniu do kwoty 250 000 zł, którą niewątpliwie pozwany otrzymał od powodów. To powodowie powinni wykazać co legło u podstaw wystawienia weksla (art. 6 kc). Powodowie natomiast nie mogli się zdecydować na zabezpieczenie jakich wierzytelności weksel został wystawiony. J. F. raz twierdził, że weksel był zabezpieczeniem przyszłych roszczeń powodów wobec Ł. G. (1) bo ten nie rozliczył się z zysków spółki, raz zaś twierdził (podobnie jak B. W.) , że był on zabezpieczeniem wobec niewywiązania się pozwanego z porozumienia zawartego przed rejestracją spółki, obejmował ich pracę na rzecz spółki wstępnie wyliczoną na 1 mln. zł , a raz , że to były wpłaty na udziały w spółce z o.o., (k. 41 wyjaśnienia informacyjne; zeznanie J. F. w charakterze strony k. 158). O tym że pozwany uregulował należność wekslową świadczy także treść e – maila z 26 stycznia 2016r tj. dzień po zapłacie należności wekslem objętej, oraz zwrot przez J. F. pozwanemu omyłkowo wpłaconej kwoty 250 000 zł nie wspominając przy tym nawet o zadłużeniu wekslowym. Co więcej – dopiero po upływie ponad 1,5 roku od wystawienia weksla powodowie wezwali pozwanego do wykupu weksla.

Sąd Okręgowy stwierdził, że ważność czy skuteczność zwolnienia z zobowiązania nie jest uzależniona do wydania dokument potwierdzającego istnienie zobowiązania. Pozwany nie doczekał się wprawdzie zwrotu weksla, jednakże otrzymał od powodów potwierdzenie zapłaty kwoty 250 000 zł, która to kwota bezspornie wpłynęła na konto J. F. co było równoznaczne z zapłatą sumy wekslowej i świadczyło o wykonaniu zobowiązania wekslowego. Sąd uznał więc, iż zobowiązanie wekslowe wynikające z weksla z dnia 12 stycznia 2015r. wygasło, co skutkowało oddaleniem powództwa.

Jako podstawę rozstrzygnięci o kosztach procesu Sąd Okręgowy powołał art. 98 § 1 i 3 k.p.c .

Apelację od tego wyroku wnieśli powodowie zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucając naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sformułowanie uzasadnienia, nieodpowiadającego dyrektywom wskazanym w tym przepisie, tj. w szczególności Sąd I instancji:

a). nie wskazał, którym dowodom, w szczególności pochodzącym ze źródeł osobowych, przydał wiarygodność, a którym jej odmówił nie wiadomo, czy Sąd uznał zeznania J. F., B. W. (1) i Ł. G. (1) za wiarygodne, a jeśli tak to w jakim zakresie (były one ze sobą wprost sprzeczne),

b) nie wskazał, na których dowodach oparł swoje rozstrzygnięcie, tj. np. czy wynika ono również z przesłuchania Pozwanego i O. G. (1), lub czy wynika ono po części zeznań Powodów i Pozwanego,

c) nie wskazał powodu, dla którego nie zobowiązał pozwanego ani należącej do niego spółki do przekazania ksiąg rachunkowych spółki, o co wnioskowała strona powodowa ,

d) nie wskazał dowodów z dokumentów, które dopuścił.

Powyższe uniemożliwiło powodom sformułowanie apelacji i tym samym pozbawiło ich prawa do w pełni dwuinstancyjnego procesu.

Nadto powodowie zarzucili naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy a to:

1. art. 217 k.p.c. oraz art. 236 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niewypowiedzenie się w jakikolwiek sposób w przedmiocie wniosków dowodowych z dokumentów obu stron postępowania, pomimo przyjęcia ich do akt sprawy i zapewne oparcia na części z nich swojego rozstrzygnięcia, co wynika wprost z uzasadnienia podczas gdy Sąd ma obowiązek wypowiedzenia się co do każdego wniosku dowodowego złożonego przez strony i określić ramy jego dopuszczenia, chociażby poprzez wskazanie okoliczności na jakie jest on dopuszczony co w konsekwencji doprowadziło do braku wiedzy po stronie powodów, na których konkretnie dokumentach Sąd I instancji się oparł i w konsekwencji nie wiadomo, czy poprawnie został ustalony materiał dowodowy stanowiący podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia, co uniemożliwia skuteczną kontrolę instancyjną,

2. art. 217 k.p.c., art. 236 k.p.c. oraz art. 248 k.p.c. w zw. 2 art. 227 k.p.c. poprzez niewydanie postanowienia dowodowego w przedmiocie wniosku zawartego w piśmie datowanym na 18 kwietnia 2018 roku) o zwrócenie się do pozwanego o złożenie do akt ksiąg rachunkowych spółki (...) sp. z o. o. za lata 2014 - 2016 oraz faktyczne niezwrócenie się o te księgi podczas gdy dopuszczenie i przeprowadzenie tego dowodu było dla niniejszej sprawy kluczowe, gdyż pozwoliłoby stwierdzić pod jaką pozycją zostały zaksięgowane pożyczki powodów i ich spłatą przez pozwanego tj. dokumenty wykazałyby brak związku pomiędzy udzieloną Pozwanemu pożyczką, a należnościami wynikającymi z weksla co w konsekwencji doprowadziło do nierozpoznania istoty sprawy i zgromadzenie niepełnego materiału dowodowego, a nadto uniemożliwiło powodom zgłoszenie zastrzeżenia do protokołu w tym zakresie i wniesienia o reasumpcję postanowienia oraz uznanie twierdzeń powodów co braku związku pożyczki z roszczeniami wekslowymi,

3. art. 233 § 2 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c. , poprzez niepotraktowanie w odpowiedni sposób (na korzyść Powodów) odmowy dostarczenia dokumentów przez Pozwanego na skutek złożenia przez Powoda wniosku dowodowego (w piśmie datowanym na dzień 18 kwietnia 2018 roku) o zwrócenie się do Pozwanego o złożenie do akt sprawy ksiąg rachunkowych spółki (...) sp. z o. o. za lata 2014 -2016, gdyż Pozwany mimo braku formalnego zobowiązania Sądu do przedłożenia tychże ksiąg oświadczył w piśmie z dnia 25 czerwca 2018 roku, iż nie przedłoży ich do akt sprawy ze względu na rzekomą konkurencyjność pomiędzy (...)sp. z o.o., a (...)sp. z o. o., a której to jednak konkurencyjności nie udowodnił. (Sam wydruk z KRS a tym nie przesądza) co w konsekwencji doprowadziło do niepotraktowania te czynności procesowej jako przemawiającej za twierdzeniami Powodów i u konsekwencji uznanie, iż weksel zabezpieczał spłaconą pożyczkę,

4. art. 232 k.p.c. oraz art. 6 k.c. poprzez błędne uznanie, iż to do powodów należy udowodnienie faktu istnienia zobowiązania, podczas gdy ujednoliconej linii orzeczniczej wynika, iż jeśli pozwany nie kwestionuje istnienia roszczenia w ogóle (a nie było ono kwestionowane), to do niego należy inicjatywa dowodowa, iż zobowiązanie wygasło, na co żadnego konkretnego dowodu nie przedstawił (w szczególności nie świadczył o tym tytuł przelewu, nie zażądał też zwrotu weksla i nie wytoczył o to powództwa co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, iż to do stron Powodowej należało udowodnienie, iż roszczenie wciąż istnieje, a nie do strony pozwanej, iż zostało wygaszone,

5. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a) wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego przejawiającego się w błędnym stwierdzeniu, że J. F. w trakcie swojego przesłuchania zmieniał wersje co do wierzytelności, którą miał zabezpieczać weksel przedstawiony z pozwem, podczas gdy J. F. w sposób spójny i logiczny wytłumaczył, że przed wystawieniem weksla pożyczył wraz z B. W. (1) pozwanemu kwotę 250.000 PLN, którą pozwany zwrócił, a weksel został wystawiony ze względu na niewniesienie aportem do spółki nieobciążonej nieruchomości oraz wobec faktu. iż bez tego zabezpieczenia powodowie wycofaliby się ze spółki co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, iż weksel zabezpieczał kwotę pożyczki w wysokości 250000zł , która pozwany zwrócił,

b) wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego przejawiającego się w błędnym stwierdzeniu, iż skoro J. F. zwrócił Pozwanemu błędnie przelane 250.000 PLN, to oznacza, iż uważa, że Pozwany nie był mu wówczas nic winien, podczas gdy w trakcie swoich zeznań J. F. wyjaśnił, iż zatrzymanie tejże kwoty uniemożliwiłoby dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa Pozwanego, a nie miał tego na celu, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, iż weksel zabezpieczał kwotę pożyczki w wysokości 250.000 PLN, którą Pozwany zwrócił i w konsekwencji do oddalenia powództwa,

c) wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego przejawiającego się w błędnym stwierdzeniu, iż skoro w mailu z dnia 26 stycznia 2016 roku J. F. oświadczył, iż pozwany jest mu winien tylko kwotę 3.998 PLN to oznacza, iż weksel zabezpieczał wcześniejszą pożyczkę, podczas gdy powodowie w swym stanowisku procesowym jasno wyjaśnili, iż weksel był rodzajem gwarancji wystawionej przez pozwanego, w razie gdyby biznes się nie powiódł i był wystawiony w związku z tym, że pozwany nie wywiązał się ze swojego zobowiązania co do przeniesienia na rzecz spółki nieobciążonej nieruchomości, czym naraził zainwestowane przez Powodów pieniądze na stratę, J. F. co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, iż weksel zabezpieczał kwotę pożyczki w wysokości 250.000 PLN, którą Pozwany zwrócił i w konsekwencji do oddalenia powództwa,

d) wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego przejawiającego się w pominięciu przez Sąd I instancji, iż Pozwany raz stwierdził, iż nie wiedział, że powinien odebrać weksel (rozprawa z dnia 4 kwietnia 2018 roku), a raz, że zwrot tego weksla był dla niego oczywisty : że zadał jego zwrotu w obecności notariusza M. S. (rozprawa dnia 26 czerwca 2018 roku). Kwestia braku żądania zwrotu weksla jest istotna, gdyż pozwany dobrze wiedział, że weksel nie zabezpieczał spłaconej pożyczki, tylko był formą zabezpieczenia związaną z jego nieuczciwym działaniem i powstrzymywał powodów przed wycofaniem się z interesu, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, ze weksel zabezpieczał kwotę pożyczki w wysokości 250.000zł , która pozwany zwrócił i w konsekwencji do oddalenia powództwa,

e) wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego przejawiającego się w pominięciu przez Sąd I instancji, iż pozwany zapewniał, że żądał zwrotu weksla i na rozprawie dnia 26 czerwca 2018 roku oświadczył, iż posiada związane z tym e-maile, podczas gdy nigdy nie przedłożył ich kopii do akt sprawy i nie przedstawił żadnego wiarygodnego dowodu, który miałby tą wersję potwierdzać, a nadto nie wytoczył powództwa o zwrot weksla ani nie żądał jego zwrotu w drodze oficjalnego pisma , a nadto nie zażądał co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, iż weksel zabezpieczał kwotę pożyczki w wysokości 250.000 PLN, którą pozwany zwrócił i w konsekwencji do oddalenia powództwa,

f) wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego przejawiającego się w pominięciu niespójności zeznań Pozwanego i jego żony O. G. (1). Pozwany oświadczył na rozprawie dnia 26 czerwca 2018 roku, iż żądał zwrotu weksla w siedzibie notariusza, a O. G. (1) zeznała na rozprawie dnia 6 sierpnia 2018 roku. iż jej mąż domagał się zwrotu weksla w siedzibie spółki (...), o czym pozwany nie wspomniał, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania. iż weksel zabezpieczał kwotę pożyczki w wysokości 250.000 PLN, którą Pozwany zwrócił i w konsekwencji do oddalenia powództwa,

g) wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego przejawiającego się w pominięciu przez Sąd pierwszej instancji, iż weksel miał być płatny w Ć. , a został zapłacony przelewem na konto bez przedstawienia weksla do zwrotu oraz bez zastrzeżenia w tytule płatności, że dotyczy on tego weksla, podczas gdy miejsce płatności weksla jest zastrzeżone między innymi po to, żeby w tym miejscu wymienić gotówkę za weksel, ewentualnie pozwany powinien wpisać w tytule przelewu że dotyczył on weksla, a tego nie zrobił, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, iż weksel zabezpieczał kwotę pożyczki w wysokości 250.000 PLN, którą Pozwany zwrócił i w konsekwencji do oddalenia powództwa,

h) wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego przejawiające się błędnym uznaniu, iż potwierdzenie wpłynięcia na konto Powodów kwoty 250.000 PLN stanowi pokwitowanie zapłaty za weksel w rozumieniu art. 465 k.c. podczas gdy żaden z powodów nigdy nie oświadczył, iż ten przelew dotyczy wystawionego weksla, a jedynie potwierdzili wpływ środków, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, iż weksel zabezpieczał kwotę

pożyczki w wysokości 250.000 PLN, którą pozwany zwrócił i w konsekwencji do oddalenia powództwa,

Powodowie wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpatrzenia Sądowi 1 instancji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wedle norm prawem przewidzianych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny zasadniczo uznał za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji co do przebiegu zdarzeń, nieco jednak inaczej ocenił ich skutki, w tym odmiennie niż Sąd pierwszej instancji ocenił charakter zabezpieczenia wekslowego i uznał , że w dniu 25 stycznia 2016r. nie doszło do wygaśnięcia zobowiązania wekslowego.

Zarzuty dotyczące pominięcia dowodów wnioskowanych przez powodów były zasadne w sytuacji, gdy istniały poważne wątpliwości co do kwestii celu wystawienia weksla.

Uzupełnienie postępowania dowodowego na etapie postepowania przed Sądem Apelacyjnym nie zmieniało jednak ostatecznej prawidłowej konkluzji Sądu pierwszej instancji, że zobowiązanie wekslowe wygasło, choć później niż przyjął to Sąd Okręgowy.

Sąd Apelacyjny pierwszej kolejności zwraca jednak uwagę, że pozwany wystawił weksel własny zupełny. Remitent dochodząc wierzytelności wekslowej nie musi wykazywać podstawy gospodarczej zobowiązania wekslowego ani tego, że ta podstawa w ogóle istniała, stąd ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na pozwanym. Obie strony nie kwestionowały jednak, że taki stosunek istniał i że weksel miał charakter gwarancji zabezpieczającej. W sprawie zaś wykazano, że wystawienie weksla wiązało się z przekazywaniem przez powodów kwot w związku z działalnością stron w charakterze wspólników spółki z o.o. (...).

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego zabezpieczenie wekslowe nie dotyczyło tylko spłaty udzielonej pozwanemu pożyczki. Zwrócić bowiem trzeba uwagę na treść umowy: „ Postanowienia Ogólne Przedsięwzięcia (...) /S. C. (...)/ zawartej W. pomiędzy Ł. G. (1), O. G. (1), J. F., B. W. (1) i M. C. (2) (k67-70), z której wynika , że wszystkie działania stron miały być skierowane na budowę i rozwój zawiązanej przez strony spółki (...) Spółka z o.o., a ta działalność miała być ubezpieczona co najmniej do równowartości ponoszonych nakładów. Z porozumienia wynika, że kwota 250000zł wpłacona na konto Ł. G. (1) była formą inwestycji na rozbudowę przetwórni owoców i warzyw lub chłodni , które w perspektywie miały wejść do majątku spółki. Treść §5 tej umowy wskazuje, że wpłaty dokonywane przez powodów na rzecz Ł. G. (1) miały być traktowane jak pożyczki lecz nie można ich było traktować jako pożyczki stricte osobistej, lecz miała to być forma inwestycji w przedsięwzięcie określone tą umową. Potwierdzeniem tego jest także nawiązanie w porozumieniu do wyprzedającego roszczenia o zwrot pożyczek przed roszczeniami z tytułu dywidendy jak i przedłożone na etapie postępowania apelacyjnego zestawienie informacji finansowych dotyczących spółki (...) (313-327), z których wynika, że pożyczki udzielane przez powodów miały charakter celowy powiązany z działalnością spółki i miały być rozliczane w ramach rozliczeń wspólników lub rozliczeń ze spółką. Wystawienie weksla na kwotę 250000zl niewątpliwie powiązane było kwotowo z wysokością już zainwestowanej kwoty przekazanej przez powodów w formie pożyczki pozwanemu. Przyjęcie jednak przez pozwanego na siebie zobowiązania wekslowego do spłaty kwoty 250000zł powiązane było nie tylko z kwestią rozliczenia kwoty pożyczki w tej wysokości, lecz także związane było z zamiarem dalszych pożyczek i inwestycji. Zeznania powodów dość spójnie wskazują, że wystawienie weksla warunkowało dalsze wpłaty a więc weksel miał więc gwarantować także rozliczenie z tytułu dalszych wpłat dokonywanych przez powodów na rzecz pozwanego jako wspólnika i jednocześnie członka organów spółki lub też wpłaty na rzecz spółki. Zauważyć trzeba, że wpłaty przez powodów w łącznej kwocie 250000zł nastąpiły jeszcze w 2014r. a wówczas nie doszło do żadnego zabezpieczenia wekslowego. Wiarygodnie brzmiały więc zeznania powodów, że chcieli oni się wycofać ze spółki w 2014r. Wówczas do tego nie doszło i uzgodniono kontynuowanie stosunku spółki. Wystawienie weksla w dniu 12 stycznia 2015r było zaś warunkiem dalszych wpłat jako formy dalszych inwestycji w spółkę. Świadczy o tym także okoliczność, że pozwany zapłacił kwotę 250000zl przed wezwaniem do wykupu weksla jak i fakt, że pozwany nie żądał zwrotu weksla w chwili dokonania spłaty oraz nie nawiązał w tytule spłaty do zobowiązania wekslowego. To pozwany zaś powinien wykazać , że doszło wówczas do wygaśnięcia zobowiązania wekslowego. Nie istniało bowiem w trym przypadku żadne pokwitowanie ze strony powodów jako remitentów.

Powodowie spójnie zeznawali, że zwrot weksla nie nastąpił bo pozwany miał jeszcze dalsze zobowiązania. Powołana zaś umowa zawarta w W. zakładała, że działania powodów a więc także działania inwestycyjne formie kwot przekazywanych musiały być odpowiednio zabezpieczone.

Słusznie apelujący zarzucili naruszenie art. 233§1 k.p.c. poprzez nieprawidłowa ocenę dowodów z zeznań pozwanego i jego żony w zakresie kwestii żądania zwrotu weksla. O. G. (1) podawała, że jej mąż osobiście domagał się zwrotu weksla w siedzibie spółki, podczas gdy pozwany podawał , że miał to uczynić w formie wiadomości e-mail . Uzupełniające przesłuchanie pozwanego w postępowaniu apelacyjnym nie wyjaśniło tych sprzeczności. Co więcej pozwany podczas tego przesłuchania podawał kolejna wersję o możliwości żądania zwrotu w kancelarii notarialnej. Ostatecznie jednak pozwany wskazał, że nie pamięta czy wówczas żądał zwrotu, a żadnych dowodów obiektywnych potwierdzających wysłanie wiadomości mail (o jakich zeznawał wcześniej) nie przedłożył. Wówczas jeszcze nie nastąpiło całkowite wycofanie się powodów ze spółki i rozliczenie. Fakt, że w dniu 27 stycznia 2016r. doszło do zwrotu omyłkowo przekazanej przez pozwanego kwoty 250000 zł nie oznacza, że nie istniała już żadna wierzytelność, a jedynie że wówczas jeszcze nie istniały jeszcze podstawy do rozliczenia wspólników. Także fakt, że po przeniesieniu własności części udziałów nie było już dalszych wpłat nie tworzy domniemania faktycznego całkowitego rozliczenia wspólników.

Z zestawienia biegłego rewidenta (k 315) wynika bowiem , że na dzień 31 grudnia 2016r. istniały zobowiązania spółki wobec wspólników w tym na rzecz J. F. w wysokości 63691,23zł a na rzecz B. W. (1) 36750zł .

W aspekcie więc uznania, ze celem wystawienia weksla miało być zabezpieczenie także dalszych wpłat dokonywanych przez powodów jako formy inwestycji w spółkę dokonanie spłaty 250000zł nie mogło doprowadzić do wygaśnięcia zobowiązania wekslowego.

Sąd Apelacyjny uzupełniająco jednak ustalił, że w dniu 29 kwietnia 2019r. została zawarta pomiędzy B. W. (1), a pozwanym i jego żoną ugoda dotycząca zakończenia współpracy pomiędzy stronami, mocą której doszło do rozliczenia stron tej umowy, a powód B. W. (1) zrzekł się wszelkich istniejących i przysługujących mu wobec Wspólników Większościowych roszczeń wynikających z lub związanych, choćby pośrednio, z działalnością Spółki, stosunkiem Spółki, faktem bycia Wspólnikiem, piastowania funkcji w organach Spółki, wykonywania jakichkolwiek świadczeń na rzecz Spółki, jakimikolwiek umowami zawartymi pomiędzy wspólnikami Spółki lub jakimikolwiek umowami zawartymi pomiędzy Wspólnikiem Mniejszościowym a Spółką, a których podstawą są znane mu zdarzenia zaistniałe przed dniem podpisania niniejszej Ugody; jak również zrzeczenia się ewentualnych wszelkich innych roszczeń ujawnionych po zawarciu ugody .

Analogiczna umowa została zawarta przez tego wspólnika ze spółką. Jednocześnie uzgodniono, że za 5 udziałów o wartości nominalnej 50 zł każdy, B. W. (1) otrzyma kwotę 120000zł.

W dniu 10 października 2018r. została zawarta umowa pomiędzy Ł. G. (2) , O. G. (1) i J. F. , mocą której J. F. zrzekł się wszelkich istniejących i przysługujących mu wobec wspólników większościowych roszczeń wynikających z lub związanych, choćby pośrednio, z działalnością Spółki, stosunkiem Spółki, faktem bycia Wspólnikiem, piastowania funkcji w organach Spółki, wykonywania jakichkolwiek świadczeń na rzecz Spółki, jakimikolwiek umowami zawartymi pomiędzy wspólnikami Spółki lub jakimikolwiek umowami zawartymi pomiędzy wspólnikiem mniejszościowym, a Spółką, a których podstawą są znane mu zdarzenia zaistniałe przed dniem podpisania tej Ugody; jak również wszelkich innych roszczeń które powstaną lub staną się wymagalne po dniu zawarcia tej Ugody.

Jednocześnie uzgodniono, ze dojdzie do zbycia udziałów J. F. przez mniejszościowych wspólników, za które J. F. otrzyma 100000zł.

W ugodach doszło ponadto do rozwiązania pomiędzy stronami powołanej wyżej umowy zawartej w W. pomiędzy stronami oraz także M. C. (2) i O. G. (1) regulującej zasady porozumienia o współpracy w przedsięwzięciu (...)

/dowód: ugoda z dnia 10 października 2018r. k337, ugody z dnia 29 kwietnia 2019r. odpowiednio k316 i 328/.

J. F. zawarł analogiczną ugodę także ze spółką /fakt przyznany/

Jakkolwiek z ugód wyłączono wprost roszczenie wynikające z przedmiotowego weksla to trzeba wskazać, że poza sporem w tej sprawie było, że weksel miał charakter gwarancyjny. Strony różniły się jedynie kwestią jakiej wierzytelności zabezpieczenie miało dotyczyć. Powód twierdził, że chodziło tylko o zabezpieczenie pożyczki w kwocie 250000zł, co jak wyżej wskazano zakwestionował Sąd Apelacyjny. Natomiast treść apelacji wskazuje pośrednio, że był to rodzaj kary umownej za nieprzekazanie nieobciążonego majątku na spółkę. Żaden z dowodów tego jednak nie potwierdził by strony ustalały jakąkolwiek karę umowną lub by ustalały by weksel miał zabezpieczać ewentualne roszczenia odszkodowawcze. Należy bowiem wskazać, że J. F. podawał przy wysłuchaniu informacyjnym, że chodziło o zabezpieczenie tego co powodowie włożyli do spółki i wyliczyli łącznie z należnościami ubocznymi na 250000zł. Zeznając potwierdził ten fakt i konsekwentnie podawał , że nie oddał weksla bo pozwany nie rozliczył się z zysków spółki. B. W. (1) zaś zeznał, że weksel obejmuje to co zostało pozwanemu przekazane zarówno na zakup ziemi jak i na bieżące rachunku na wypadek gdyby nie doszło do przeniesienia na rzecz spółki chłodni i przetwórni. Jakkolwiek nie można przyjąć pełnej spójności twierdzeń powodów to jednak nie można przyjąć , że istniała istotna sprzeczność zeznań. Przyjmując wersję powodów zatrzymanie weksla należało traktować jako zabezpieczenie tego co powodowie przekazali powodowi jako wspólnikowi lub spółce, a nie otrzymali zwrotu w formie w formie udziałów ewentualnie zapłaty za udziały i to w sytuacji gdy nie doszło do spodziewanego przeniesienia własności nieruchomości na spółkę. Tu jednak trzeba zwrócić uwagę, że nie wykazano też żadnego roszczenia spółki względem powoda.

Zgodnie z zawartym w W. porozumieniem nakłady i kwoty przekazywane pozwanemu bądź spółce miały być traktowane jako pożyczki. Potwierdza to zresztą treść twierdzeń powodów wyrażonych w toku procesu(k-66), z których wynikało że zatrzymanie weksla wiązało się z brakiem rozliczenia wspólnego przedsięwzięcia i że wspólnicy nie otrzymali zwrotu kwot wpłacanych, odsetek od pożyczek, dywidend i świadczenia pracy wspólników w ramach wspólnego przedsięwzięcia. Potwierdza to, że weksel miał zabezpieczać ewentualny zwrot nakładów na rzecz spółki a więc skutek przyszłego rozliczenia z tytułu świadczeń dokonywanych pośrednio lub bezpośrednio w związku z udziałem powodów w spółce .

W aspekcie jednak rozwiązania umowy zawartej w W. (k67), zbycia udziałów i rozliczenia oraz zrzeczenia się wszelkich roszczeń zarówno wynikających z tytułu umowy spółki jak i tylko pośrednio związanych, z udziałem powodów w spółce (...) jak i zrzeczenia się roszczeń związanych z jakimikolwiek umowami zawartymi pomiędzy wspólnikami Spółki należy przyjąć, że wygasła wierzytelność której spłatę miało zabezpieczać wystawienie weksla przez pozwanego.

Weksel gwarancyjny miał bowiem stanowić zabezpieczenie wpłat a te były traktowane jako zobowiązania wynikające ze wspólnego przedsięwzięcia pod nazwą (...). Dokonano jednak ostatecznego rozliczenia i doszło do wygaśnięcia wszystkich wierzytelności z tego tytułu.

Wprawdzie zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny (oderwany), co oznacza, że jego istnienie i ważność nie są zależne od przyczyny wystawienia weksla, to jednak nie pozbawia to uprawnienia dłużnika wekslowego do kwestionowania roszczenia wierzyciela przez podniesienie zarzutów opierających się na porozumieniu dłużnika z wierzycielem co do celu wystawienia weksla, czy też zarzutów osobistych, subiektywnych wynikających ze stosunku , który stanowił podstawę do wystawienia weksla (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2004 r. V CK 427/03 Pr.Bankowe 2005/4/32 ). Skoro w tym przypadku doszło do wygaśnięcia stosunku łączącego wystawcę z remitentem, z którego wynikały wierzytelności stanowiące przyczynę wystawienia weksla i doszło do zrzeczenia się wszelkich roszczeń z tym związanych, to skuteczne jest powołanie się przez pozwanego na nieistnienie zobowiązania stanowiącego przyczynę wystawienia weksla i taki zarzut jest skuteczny w stosunku do powodów jako remitentów.

Mimo więc nieco odmiennej oceny faktów przez Sąd drugiej instancji i uwzględnienie okoliczności zaistniałych po dacie zamknięcia przez Sąd pierwszej instancji rozprawy, zaskarżony wyrok trzeba uznać za prawidłowy.

Trzeba bowiem podkreślić niewątpliwy gwarancyjny charakter weksla , na którym oparto podstawę powództwa w przedmiotowej sprawie. Wygaśnięcie więc zobowiązania, którego zabezpieczenie stanowił weksel własny a przede wszystkim dokonanie rozliczenia stron nie pozwala na uwzględnienie roszczenia.

Wzmacnia tę argumentację sprzedaż udziałów przez powodów za cenę wyższą niż ich rzeczywista wartość. Z wyjaśnień J. F. wynikało, że już w chwili kiedy otrzymywali udziały spółka nie była nic warta. W dniu 25 stycznia 2016r. za 20 udziałów otrzymał jedynie wartość nominalną. Także same twierdzenia powodów wskazywały , że spółka nie ma majątku i rozlicza starty (k66). W ugodzie zaś doszło do sprzedaży udziałów za kwoty, które przekraczały realną wartość udziałów. Należy wiec przyjąć, że wyjście powodów ze spółki nastąpiło ze stosownym rozliczeniem, które dodatkowo przewyższa kwoty wpłacane przez powodów.

Ewentualne więc zasądzenie dochodzonej kwoty prowadziłoby do bezpodstawnego wzbogacenia powodów. Ponadto uwzględnienie tego powództwa naruszałoby zasady współżycia społecznego przy uwzględnieniu faktu, że powodowie wyszli ze spółki mimo jej strat, będąc rozliczeni ze spółką i większościowymi wspólnikami i przy istniejącym niezaspokojonym zobowiązanie spółki względem Ł. G. (1) (k. 315).

W takiej sytuacji mimo częściowego podzielenia zarzutów powodów apelację należało uznać za bezzasadną. Niewątpliwie doszło bowiem do wygaśnięcia długów, które sami powodowie wskazywali jako przyczynę zatrzymania weksla mimo spłaty przez pozwanego kwoty 250000zł. Skutkowało to oddaleniem na podstawie art. 385 k.p.c. tego środka odwoławczego.

Sąd drugiej instancji uwzględnił więc stan istniejący na datę zamknięcia rozprawy apelacyjnej. Mimo ujawnienia na tym etapie wskazanej okoliczności , powodowie nadal podtrzymali pozew i nie cofnęli powództwa. W takiej sytuacji należało traktować ich nadal jako przegrywających proces.

Z tych względów Sąd Apelacyjny zasądził od powodów na rzecz pozwanego na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art.105§1 k.p.c. i art. 391§1 k.p.c. oraz przy zastosowaniu §2 pkt 7 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265), kwotę 8100zl tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Marek Boniecki SSA Sławomir Jamróg