Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SA Alicja Fronczyk

Sędziowie: SA Ewa Klimowicz-Przygódzka (spr.)

SO (del.) Joanna Piwowarun-Kołakowska

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2020 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. G.

przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia z siedzibą w W.

o ustalenie

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 22 stycznia 2018 r., sygn. akt IV C 1013/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie pierwszym w ten sposób, że oddala powództwo o ustalenie, iż wypowiedzenie umowy nr (...) dokonane pismem z dnia 27 kwietnia 2015 roku było bezskuteczne;

b)  w punkcie czwartym w ten sposób, że kosztami postępowania obciąża w całości powoda, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu;

II.  oddala apelację powoda w całości;

I.  zasądza od R. G. na rzecz Narodowego Funduszu Zdrowia w W. kwotę 18.733 (osiemnaście tysięcy siedemset trzydzieści trzy) złote tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Ewa Klimowicz-Przygódzka Alicja Fronczyk Joanna Piwowarun-Kołakowska

V ACa 469/18 UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie z powództwa R. G. przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia w W. ustalił, iż wypowiedzenie przez pozwanego łączącej strony umowy nr (...), dokonane pismem z dnia 27 IV 2015 r. było bezskuteczne. W pozostałej części roszczenie powoda o ustalenie, iż umowa ta nadal łączy strony w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych w 8 enumeratywnie wskazanych poradniach specjalistycznych oddalił, umorzył postępowanie o zapłatę odszkodowania z tytułu utraconych korzyści w związku z cofnięciem pozwu oraz obciążył kosztami procesu obie strony po połowie.

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez ten sąd wynikało, że strony niniejszego procesu łączyła umowa o nr jak powyżej , której przedmiotem było udzielanie przez powoda w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Umowa miała być realizowana zgodnie z zasadami i na warunkach określonych w zarządzeniu Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia, wydanym na podstawie art. 146 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 27 VIII 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Umowa została zawarta na czas określony od dnia 1 I 2011 r. do dnia 30 VI 2016 r. .

W dniach od 7 XI do 20 XII 2013 pozwany przeprowadził u powoda kontrolę w zakresie realizacji zawartych z nim umów z dnia 27 XII 2012 r. , 17 I 2013 r. i 14 I 2013 r.. W toku kontroli badając prawidłowość wykonania umowy z 17 I 2013 r. o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna, świadczenia w zakresach: endokrynologii, gastroenterologii, kardiologii, nefrologii, urologii, dermatologii i wenerologii, chirurgii ogólnej, medycyny sportowej, pozwany stwierdził następujące uchybienia polegające na nie umieszczeniu: w Centrum Medycznym (...) w P. na zewnątrz podmiotu informacji o numerach telefonów alarmowych ratownictwa medycznego, tj. nr „112” i „999”; wewnątrz podmiotu dotyczących imienia i nazwiska osoby kierującej pracą komórki organizacyjnej, imion i nazwisk osób udzielających świadczeń oraz godzin i miejsca udzielania świadczeń w zakresach: endokrynologii, gastroenterologii, kardiologii, nefrologii, urologii, dermatologii i wenerologii, chirurgii ogólnej, medycyny sportowej, zasad zapisów na porady i wizyty z uwzględnieniem świadczeń udzielanych w warunkach domowych; brak informacji dla pacjentów o godzinach przyjęć lekarzy udzielających świadczeń w zakresach: kardiologii, neurologii, chirurgii ogólnej, urologii w Centrum Medycznym (...) w M.. Kontrolerzy stwierdzili również nieudzielanie świadczeń zgodnie z umową przez: lek. M. B., w zakresie neurologii w Centrum Medycznym (...) w M. w dniu 16 XI 2013 r.; lek. J. W. w zakresie gastroenterologii w dniu 23 XI 2013 roku od godziny 10:15, a nie od godziny 8:00 jak to zostało wskazane w załączniku(...) do umowy „Harmonogram – zasoby”; lek. J. T. w zakresie urologii tj. od godziny 10:30 a nie jak wskazano w umowie od godziny 9:00. Kontrolerzy negatywnie ocenili także sposób prowadzenia indywidualnej dokumentacji medycznej w zakresie kardiologii, m.in. ze względu na nieczytelność wpisów dotyczących wyników badań dodatkowych w indywidualnej dokumentacji medycznej, wykazanych raportach statystycznych do (...) Oddziału Wojewódzkiego (...) dla 24 świadczeniobiorców.

Z uwagi na stwierdzone powyżej uchybienia, pozwany w wystąpieniu pokontrolnym nałożył na powoda karę umowną w wysokości 15 941,59 zł.

W dniach od 26 V do 14 VIII 2014 r. miała miejsce u powoda kolejna kontrola, tym razem realizacji umów z dnia 31 XII 2013 r. , z 28 I 2014 r. , z 21 I 2014 r. oraz ocena wykonania zaleceń pokontrolnych zawartych w wystąpieniu pokontrolnym nr (...) (...): (...).

Przy ocenie realizacji umowy z dnia 28 I 2014 r. o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna w zakresach kardiologii, endokrynologii, neurologii, chirurgii ogólnej, urologii, gastroenterologii, nefrologii, dermatologii i wenerologii, medycyny sportowej, leczenia chorób naczyń, dostrzeżono uchybienia w wykonaniu zaleceń pokontrolnych z dnia 17 I 2014 r. , dotyczące sposobu prowadzenia indywidualnej dokumentacji medycznej w zakresie świadczeń urologii, oraz wykazanie w raportach statystycznych świadczeń w zakresie neurologii zgodnie z wpisami w indywidualnej dokumentacji medycznej 23 świadczeniobiorców. Negatywnie oceniono zaniechanie podania do wiadomości świadczeniobiorców w Centrum Medycznym (...) w zakresie leczenia chorób naczyń - informacji wewnątrz budynku o możliwości i sposobie zapisania się na listę oczekujących oraz na zewnątrz budynku o godzinach i miejscu udzielania świadczeń; brak aparatu USG w Centrum Medycznym (...); nieprawidłowe prowadzenie indywidualnej dokumentacji medycznej w tym Centrum w zakresie leczenia chorób naczyń, z uwagi na brak wpisów danych z wywiadu i badania przedmiotowego u jednego świadczeniobiorcy oraz brak czytelnych odpisów badań diagnostycznych, oryginału lub kopii tych badań.

W efekcie powyższej kontroli na powoda ponownie nałożono kary umowne w łącznej kwocie 73 734,27 zł ( za uchybienia w realizacji wymienionych na wstępie 3 umów).

Pismem datowanym na dzień 27 IV 2015 r. pozwany złożył powodowi oświadczenie o rozwiązaniu umowy nr (...) w części tj. o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna w zakresach: endokrynologii, neurologii, chirurgii ogólnej, urologii, gastroenterologii, nefrologii, dermatologii i wenerologii, medycyny sportowej , bez zachowania okresu wypowiedzenia ze skutkiem od dnia doręczenia rzeczonego pisma, z uwagi na niewykonanie przez powoda zaleceń pokontrolnych zawartych w wystąpieniu pokontrolnym (...) Następnie pozwany zaprzestał finansowania świadczeń przewidzianych powyższą umową w zakresie ośmiu poradni specjalistycznych.

Uwzględnienie powództwa w zakresie dotyczącym ustalenia bezskuteczności rozwiązania przez pozwanego pismem z dnia 27 IV 2015 r. umowy łączącej strony bez wypowiedzenia , sąd I instancji uzasadniał tym, iż ani powyższa umowa ani przepisy prawa nie przewidywały takiego sposobu zakończenia tego stosunku zobowiązaniowego.

W szczególności zgodnie z § 36 pkt 10 obowiązującego do dnia 31 XII 2015 r. rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z dnia z dnia 6 maja 2008 r. (Dz.U. Nr 81, poz. 484) dyrektor oddziału wojewódzkiego (...) mógł rozwiązać umowę w części albo w całości bez zachowania okresu wypowiedzenia w przypadku niewykonania przez świadczeniodawcę zaleceń pokontrolnych, z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy, o ile w tym przypadku wcześniej nie nałożono kary umownej z tego tytułu.

W niniejszej jednak sprawie z uwagi na niewykonanie przez powoda zaleceń pokontrolnych pozwany był uprawniony do obciążenia go karami umownymi , co zdaniem Sądu Okręgowego czyniło niemożliwym zastosowanie przez niego trybu rozwiązania umowy bez wypowiedzenia właśnie z uwagi na regulację zawartą w § 36 pkt 10 rozporządzenia. Również w samej umowie nr (...) strony nie zawarły postanowień przewidujących taki sposób jej rozwiązania.

Sąd Okręgowy uznał ponadto, iż powód miał interes prawny w żądaniu ustalenia bezskuteczności rozwiązania umowy w rozumieniu art. 189 k.p.c. Przyjął, że przedmiotem tak określonego żądania jest ustalenie faktu prawotwórczego, bowiem w istocie zmierza ono do usunięcia niepewnego stanu prawnego powstałego wskutek dokonanego wypowiedzenia oraz ma na celu ochronę sfery prawnej powoda powstałej w następstwie zawarcia umowy z pozwanym. Spór między stronami nie dotyczył kwestii, czy strony łączy umowa, lecz czy dokonane wypowiedzenie jest skuteczne w świetle § 36 pkt 10 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 6 V 2008 r.. Sąd I instancji podnosił ponadto , iż utrwalone w orzecznictwie stanowisko, iż interes ten nie zachodzi gdy możliwe jest wniesienie powództwa o zasądzenie świadczenia nie zawsze znajduje zastosowanie. Mimo bowiem możliwości żądania zasądzenia świadczenia z określonego stosunku prawnego, powód może skutecznie żądać ustalenia takiego stosunku prawnego, gdy wynikają z niego dalsze skutki, których dochodzenie w drodze powództwa o zasądzenie świadczenia nie jest możliwe lub na razie nie jest aktualne.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że poprzez uwzględnienie powództwa o ustalenie, powód uzyska ochronę prawną, co oznacza, iż ma interes prawny o jakim mowa w art. 189 k.p.c..

Przyjmując , iż umowa nr (...) zawarta została na czas określony, który minął w dacie wyrokowania sąd I instancji uznał, iż niemożliwym było ustalenie w wyroku, że umowa ta nadal obowiązuje , co musiało skutkować oddaleniem powództwa o ustalenie w pozostałym zakresie.

Ponadto wobec skutecznego cofnięcia przez powoda powództwa o zapłatę odszkodowania za utracone korzyści za każdy miesiąc, w którym w/w umowa nie była realizowana, umorzył postępowanie sądowe w tym zakresie. Uznał, iż cofnięcie to nie było bowiem sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego ani nie zmierzało do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.).

Jako podstawa rozstrzygnięcia o kosztach procesu wskazany został art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 100 zd. 1 k.p.c..

Z rozstrzygnięciem powyższym nie zgodziły się obie strony.

Pozwany zaskarżył wyrok w części uwzględniającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach procesu, podnosząc w swojej apelacji następujące zarzuty:

- naruszenia art. 189 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż powód miał interes prawny w żądaniu ustalenia ,

- naruszenia art. 65 k.c. poprzez dokonanie nieprawidłowej wykładni oświadczeń woli stron objętych umową nr (...) w zakresie wynikającym z § 36 ust 1 pkt 10 załącznika do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 6 V 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej.

Tym samym pozwany wnosił o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na swoją rzecz od powoda zwrotu kosztów postępowania.

Powód z kolei zaskarżył wyrok sądu I instancji w zakresie oddalającym powództwo i rozstrzygającym o kosztach procesu podnosząc zarzut naruszenia art. 233 § 1 i art. 230 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na wnioskach sprzecznych z zebranym materiałem dowodowym oraz wydanie wyroku z pominięciem dowodu mającego istotne znaczenie dla sprawy.

Z uzasadnienia apelacji wynikało, że w ocenie powoda umowa zawarta przez strony nadal obowiązuje wobec jej kolejnego aneksowania, co uszło uwadze sądu I instancji.

Dlatego też apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie, że umowa nr (...) nadal łączy strony w zakresie świadczeń udzielanych w poradniach specjalistycznych: endokrynologii, neurologii, chirurgii ogólnej, urologii, gastroenterologii, nefrologii, dermatologii i wenerologii, medycyny sportowej . Wnosił ponadto o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacji strony pozwanej nie można było odmówić słuszności w zakresie w jakim podważała ona argumentację prawną sądu I instancji dotyczącą bezskuteczności wypowiedzenia umowy o świadczenie usług zdrowotnych w części dotyczącej świadczeń wykonywanych w ramach 8 w/w poradni specjalistycznych. Uchybienie Sądu Okręgowego nie wiązało się jednak z naruszeniem art. 65 k.c. tylko było wynikiem wadliwej interpretacji postanowień ogólnych warunków umowy określonych w §36 ust 1 pkt 10 załącznika do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 V 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej ( Dz.U. 2008. 81.484).

Przed przejściem do oceny naruszenia przez sąd I instancji przepisów prawa materialnego należało jednak uzupełnić zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ustalenia faktyczne .

Otóż w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 17 I 2014 r. na powoda została nałożona kara pieniężna za uchybienia związane z realizacją umowy z dnia 17 I 2013 r. o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna w zakresie: endokrynologii, gastroenterologii, kardiologii, nefrologii, urologii, dermatologii i wenerologii, chirurgii ogólnej , medycyny sportowej, a konkretnie za uchybienia polegające m.in. na nieudzieleniu świadczeń zgodnie z „ Harmonogramem – zasoby” stanowiącym załącznik (...)do umowy przez lekarzy zatrudnionych u powoda , w zakresie neurologii, chirurgii ogólnej, urologii, dermatologii i wenerologii, gastroenterologii, endokrynologii i medycyny sportowej oraz nefrologii ( k 113, 114, 126). Zalecono aby niezwłocznie świadczenia opieki zdrowotnej były udzielane w dniach i godzinach zgodnie z w/w „Harmonogramem- zasoby” ( k 124).

W dniach od 26 V do 14 VIII 2014 r. została przeprowadzona druga kontrola w ramach której dokonując oceny realizacji kolejnej umowy o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjnej opieki specjalistycznej , tym razem z dnia 28 I 2014 r. , stwierdzono w wystąpieniu pokontrolnym ( z dnia 9 X 2014 r. ) te same co poprzednio uchybienia tj. negatywnie oceniono niewykonanie zaleceń pokontrolnych dotyczących udzielenia świadczeń w dniach i godzinach zgodnie z „ Harmonogramem – zasoby” stanowiącym załącznik (...) do umowy w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna , zawartych w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 17 I 2014 r. ( k 181, nr wskazanego wystąpienia pokontrolnego odpowiadał znakowi pisma podanemu na wystąpieniu pokontrolnym z 17 I 2014 r. k 108).

W związku z innymi stwierdzonymi nieprawidłowościami w realizacji umowy z dnia 28 I 2014 r. na powoda została nałożona kara pieniężna na podstawie § 30 ust 1 pkt 3 b, ust 1 pkt 2a, ust 1 pkt 3e, ust 1 pkt 3 f, ust 1 pkt 3a, ust 1 pkt 2 c OWU ( k 193). Karą nie zostały natomiast objęte uchybienia dotyczące braku realizacji zaleceń pokontrolnych, opisane w pkt III.5 wystąpienia pokontrolnego ( k 181 i 193).

Skoro na powoda nie została nałożona kara pieniężna za niewykonanie zaleceń pokontrolnych dotyczących udzielania świadczeń w dniach i godzinach zgodnie z „ Harmonogramem – zasoby” stanowiącym załącznik (...) do umowy w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna , to wbrew stanowisku sądu I instancji i powoda, strona pozwana mogła w oparciu o § 36 ust 1 pkt 10 ogólnych warunków umów o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej stanowiących załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 V 2008 r., dokonać częściowego rozwiązania umowy o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna w zakresie 8 poradni . Przywołany przepis stanowił, że dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu może rozwiązać umowę w części albo w całości bez zachowania okresu wypowiedzenia w przypadku niewykonania przez świadczeniodawcę zaleceń pokontrolnych, z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy, o ile w tym przypadku wcześniej nie nałożono kary umownej z tego tytułu.

Wykładnia literalna tego postanowienia OWU , a w szczególności ostatnia część jego brzmienia ( „ z tego tytułu”) wskazuje w sposób jednoznaczny, że tylko nałożenie kary za niewykonanie zaleceń pokontrolnych ( gdyż tylko uchybienie z tego tytułu zostało w nim wymienione) wykluczało możliwość dokonania przez pozwanego rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym, czyli zastosowania wobec świadczeniodawcy niejako podwójnej sankcji za stwierdzone nieprawidłowości .

Taki również wniosek wypływa z wykładni systemowej postanowień ogólnych warunków umowy czyli załącznika do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 6 V 2008 r.. Należy bowiem mieć na uwadze, że w § 30 ust 1 pkt 1 e wprost została przewidziana kara umowna za niewykonanie w terminie zaleceń pokontrolnych , natomiast w ust 1 pkt 2 a tego paragrafu wymieniono karę za nieudzielanie świadczeń w czasie i miejscu ustalonym w umowie. Rozróżnienie tychże rodzajów przewinień przy określeniu kary umownej świadczy o tym, iż w § 36 ust 1 pkt 10 może chodzić tylko i wyłącznie o uchybienie zagrożone karą wprost w nim wymienione tj. polegające na niewykonaniu zaleceń pokontrolnych.

Rozumowanie sądu I instancji, iż nałożenie kary umownej w wystąpieniu pokontrolnym z 21 I 2014 r, za nieudzielanie świadczeń zgodnie z ustalonym harmonogramem wykluczało rozwiązanie umowy w związku ze stwierdzeniem podczas drugiej kontroli, iż zalecenia niezwłocznego wyeliminowania tego rodzaju uchybień nie zostały zrealizowane , było zatem błędne.

Wobec nienałożenia przez pozwanego na powoda kary umownej z tytułu niewykonania powyższych zaleceń pokontrolnych , tryb rozwiązania umowy określony w § 36 ust 1 pkt 10 OWU mógł znaleźć zastosowanie. Inną natomiast kwestią jest, czy w istocie jego zastosowanie w niniejszej sprawie było uzasadnione tj. czy istniała w rzeczywistości wskazana przez pozwanego przyczyna rozwiązania, czy w ramach realizacji umowy z dnia 17 I 2013 r. o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju opieki specjalistycznej w prowadzonych przez powoda placówkach medycznych doszło do stwierdzonych w protokole kontroli i wystąpieniu pokontrolnym uchybień w zakresie nieudzielania świadczeń specjalistycznych zgodnie z ustalonym harmonogramem , a tym samym czy zasadnym było wydawanie zaleceń pokontrolnych mających na celu wyeliminowanie tego rodzaju wadliwej praktyki. Zarzuty niezgodności z prawem przeprowadzonych przez pozwanego kontroli , poczynienia przez kontrolerów niezgodnych z rzeczywistością ustaleń faktycznych podnosił powód w uzasadnieniu swojego pozwu. Strony na powyższe okoliczności zgłaszały wnioski dowodowe, z dokumentów w tym z akt kontroli, z zeznań świadków i strony powodowej ( k 261- 262) tym niemniej jednak wobec wadliwej interpretacji postanowień § 36 ust 1 pkt 10 OWU i przyjęcia, iż określony w nim tryb rozwiązania umowy o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej w ogóle nie mógł znaleźć w niniejszej sprawie zastosowania, Sąd Okręgowy nie poczynił w tym zakresie żadnych ustaleń faktycznych ani nie przeprowadził żadnych rozważań prawnych. Nie istniała jednak potrzeba uzupełnienia w tym zakresie przez Sąd Apelacyjny postępowania dowodowego ani ustaleń stanu faktycznego , ponieważ powództwo wytoczone w niniejszej sprawie podlegało w całości oddaleniu z innych przyczyn, podanych poniżej.

Pozwany w swojej apelacji podniósł zarzut naruszenia art. 189 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie przez sąd I instancji, iż powód legitymował się interesem prawnym w rozumieniu tego przepisu w żądaniu ustalenia , że umowa nr (...) nie została skutecznie rozwiązana i nadal łączy strony w zakresie świadczeń udzielanych w poradniach specjalistycznych w zakresie: endokrynologii, neurologii, chirurgii ogólnej, urologii, gastroenterologii, nefrologii, dermatologii i wenerologii, medycyny sportowej. Ustosunkowując się do powyższego zarzutu w pierwszej kolejności podnieść należy, że zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdzenie, iż „ Nie ulega wątpliwości, że spór między stronami nie dotyczył kwestii , czy strony łączy umowa, lecz czy dokonane wypowiedzenie jest skuteczne w świetle § 36 pkt 10 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 6 V 2008 r.” ( k 566) było całkowicie nietrafne, sprzeczne z wyraźnie wynikającą z akt sprawy intencją powoda, któremu chodziło właśnie o ustalenie, iż częściowo rozwiązana umowa o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej nadal obowiązuje i może być realizowana .

Temu zresztą służyło wydane w niniejszej sprawie postanowienie zabezpieczające nakazujące pozwanemu finansowanie 30 % wartości świadczeń udzielanych w poradniach : endokrynologii, neurologii, chirurgii ogólnej, urologii, gastroenterologii, nefrologii, dermatologii i wenerologii oraz medycyny sportowej na rzecz pacjentów uprawnionych do bezpłatnej opieki zdrowotnej jak i nakazujące pozwanemu umożliwienie powodowi dostępu do portalu (...) pozwalającego rozliczyć świadczenia wykonywane na podstawie wypowiedzianej umowy ( k 218).

Przede wszystkim należy jednak mieć na uwadze, że pierwotnie tj. w pozwie powód domagał się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz odszkodowania za utracone korzyści za każdy miesiąc , w którym umowa nr (...) nie będzie realizowana przez pozwanego od dnia 5 V 2015 r. do końca czerwca 2016 r. tj. do zakończenia okresu na jaki umowa ta została zawarta oraz o nakazanie pozwanemu realizacji w/w umowy w szczególności poprzez realizację zobowiązań do zapłaty oraz umożliwienie dostępu do portalu (...) .

Na wezwanie sądu powództwo w zakresie pkt 2 pozwu zostało sprecyzowane , w ten sposób, iż powód żądał „ ustalenia, że umowa nr (...) nie została skutecznie rozwiązana i nadal łączy strony w zakresie świadczeń udzielanych w poradniach specjalistycznych: endokrynologii, neurologii, chirurgii ogólnej, urologii, gastroenterologii, nefrologii, dermatologii i wenerologii , medycyny sportowej” ( k 225).

Pismem z dnia 29 XII 2017 r. powód cofnął z kolei powództwo w zakresie odszkodowania za utracone korzyści za każdy miesiąc, w którym w/w umowa nie była realizowana wraz ze zrzeczeniem się roszczenia ( k 543).

W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, iż intencją powoda było uzyskanie ochrony prawnej gwarantującej mu przywrócenie możliwości świadczenia usług opieki zdrowotnej w zakresie w/w 8 poradni specjalistycznych na podstawie umowy zawartej z NFZ, wyeliminowanie wyrokiem sądu stanu niepewności co do dalszego obowiązywania w powyższym zakresie umowy. Powód dążył zatem do udzielenia mu ochrony prawnej jak sam twierdził (w odpowiedzi na apelację pozwanego, k 614) skierowanej na przyszłość, co w ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadniało przyjęcie, iż ma interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. w żądaniu ustalenia, iż umowa o nr (...) nadal łączy strony w zakresie świadczeń udzielanych w poradniach specjalistycznych enumeratywnie wyliczonych. Wobec bowiem kwestionowania przez pozwanego tej okoliczności, zaprzestania z jego strony realizacji umowy, wyrok ustalający sądu byłby jedyną drogą umożliwiającą powodowi powrót do wykonywania umowy, do wznowienia w tym zakresie współpracy z pozwanym.

Dla zaspokojenia tak ujmowanego przez niego interesu prawnego wystarczające było jednak zgłoszenie roszczenia o ustalenie, że umowa nadal łączy strony , czyli ustalenia istnienia stosunku prawnego tj. istnienia umowy o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej , ambulatoryjna opieka specjalistyczna – świadczenia w poradniach: endokrynologii, neurologii, chirurgii ogólnej , urologii, gastroenterologii, nefrologii, dermatologii i wenerologii , medycyny sportowej. Kwestia natomiast bezskuteczności dokonanego przez pozwanego częściowego rozwiązania tej umowy stanowiłaby w tym przypadku jedynie przesłankę takiego ustalenia, innymi słowy żądanie ustalenia, iż umowa w części rozwiązanej przez pozwanego „ nadal łączy strony” pochłaniało żądanie ustalenia bezskuteczności jej rozwiązania. Oczywistym bowiem jest, iż skoro umowa w zakresie świadczenia opieki zdrowotnej w ramach 8 specjalistycznych poradni nadal miałaby obowiązywać to jest to równoznaczne z tym, że oświadczenie pozwanego o jej rozwiązaniu nie wywarło zamierzonych skutków prawnych.

Pomimo jednak legitymowania się przez powoda interesem prawnym w żądaniu ustalenia, iż umowa o udzielenie świadczeń zdrowotnych w zakresie objętym rozwiązaniem nadal łączy strony, żądanie to podlegało oddaleniu , ponieważ było merytorycznie niezasadne.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sąd I instancji jednym zdaniem odniósł się do powyższej kwestii, a mianowicie stwierdził, że skoro umowa została zawarta na czas określony, to nie mógł w dacie wyrokowania orzec , że nadal obowiązuję. W żaden sposób nie ustosunkował się do twierdzeń i dowodu strony powodowej ( aneksu ) dotyczących kwestii przedłużenia umowy nr (...) w zakresie nieobjętym rozwiązaniem, z której to okoliczności powód wyprowadzał wniosek, iż gdyby nie bezskuteczne rozwiązanie umowa uległaby także przedłużeniu w zakresie świadczenia usług zdrowotnych w w/w 8 poradniach specjalistycznych, a tym samym należy przyjąć, iż nadal obowiązuje. Jak słusznie także podnosił powód w swojej apelacji, z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika nawet do jakiej daty sąd I instancji uznał , że umowa obowiązywała .

Odnosząc się natomiast do w/w stanowiska powoda podnieść należało , że było ono całkowicie błędne.

Przedłużenie umowy nr (...) w części nie objętej oświadczeniem o jej rozwiązaniu nastąpiło na podstawie art. 2 ustawy z dnia 16 XII 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. 2015.2198), która weszła w życie z dniem 1 I 2016 r.. Przepis ten stanowił, że na wniosek dyrektora oddziału wojewódzkiego (...) , za zgodą świadczeniodawcy , obowiązywanie umowy o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych w dniu wejścia w życie tej ustawy może zostać przedłużone na okres nie dłuższy niż do dnia 30 VI 2017 r. oraz, że wniosek taki, dyrektor oddziału kieruje do wszystkich świadczeniodawców realizujących umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w poszczególnych zakresach udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej, które nie zostały wypowiedziane na dzień nadania wniosku. Ponieważ umowa będąca przedmiotem niniejszego postępowania ( jej część) została objęta oświadczeniem pozwanego o jej rozwiązaniu, które powód otrzymał w dniu 5 V 2015 r. to w świetle przywołanego przepisu nie sposób jest przyjąć, że po dokonaniu takiego rozwiązania wniosek o jej przedłużenie zostałby przez dyrektora właściwego oddziału NFZ złożony. Działanie takie byłoby niezgodne z przywołanym przepisem i tak też się nie stało. Nie można natomiast przyjmować jak to czyni powód fikcji, że „ gdyby umowy nie wypowiedziano w zakresie ośmiu spornych poradni , to aneksy przedłużające umowę objęłyby także owych osiem poradni.” , a tym samym umowa także w powyższym zakresie nadal łączy strony ( k 459). Przedłużenie umowy o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej nie następowało bowiem z mocy samego prawa tyko na skutek oświadczenia woli obu stron , które przyjmowały formę określoną w przywołanym art. 2 ustawy z 16 XII 2015 r. ( wniosek NFZ, zgoda świadczeniodawcy) . Poza sporem jest, że takie oświadczenia w niniejszym przypadku jeżeli chodzi o udzielanie świadczeń zdrowotnych w zakresie poradni: endokrynologii, neurologii, chirurgii ogólnej, urologii, gastroenterologii, nefrologii, dermatologii i wenerologii , medycyny sportowej nie zostały złożone ani przez powoda ani przez pozwanego. Niezależnie zatem od tego czy rozwiązanie umowy w tej części było skuteczne czy też nie, do jej przedłużeniu na kolejny okres w sposób określony prawem w rzeczywistości nie doszło, co jest równoznaczne z tym, że nawet gdyby rozwiązanie umowy okazało się bezskuteczne , to umowa w tej części wygasła wraz z upływem okresu na jaki została zawarta tj. 30 VI 2016 r..

Gdyby okazało się, iż częściowe rozwiązanie umowy przez pozwanego było bezpodstawne powód mógłby co najwyżej udowadniać, że doszłoby do przedłużenia jej obowiązywania i dochodzić z tego tytułu odszkodowania za utracone korzyści, których co należy przypomnieć jednak się zrzekł ( k 543).

Dlatego też powództwo o ustalenie, iż umowa nadal łączy strony w zakresie świadczeń udzielanych w poradniach specjalistycznych: endokrynologii, neurologii, chirurgii ogólnej, urologii, gastroenterologii, nefrologii, dermatologii i wenerologii, medycyny sportowej – jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Wbrew z kolei ustaleniom sądu I instancji powód nie wykazał na czym miałby polegać jego interes prawny w żądaniu ustalenia, że umowa nr (...) nie została skutecznie rozwiązana. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podniesione zostało, że powód ma interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. w żądaniu ustalenia bezskuteczności częściowego wypowiedzenia umowy „ z uwagi na to, że w przypadku uwzględnienia powództwa o ustalenie powód uzyska ochronę prawną”, tym niemniej jednak Sąd Okręgowy nie wskazał na czym ochrona ta miałaby polegać.

Jeszcze raz natomiast podkreślić należy, że poprzez wytoczenie niniejszego powództwa powód dążył do kontynuowania umowy w zakresie objętym oświadczeniem pozwanego o jej rozwiązaniu . Jak wyjaśnił jego pełnomocnik na rozprawie apelacyjnej temu celowi miało służyć zgłoszenie żądania o ustalenie bezskuteczności rozwiązania umowy, zaś kolejne żądanie ustalenia, iż umowa nadal łączy strony było już tylko logiczną konsekwencją pierwszego roszczenia. Jak już jednak wyjaśniono powyżej rzecz ma się zupełnie odwrotnie. Żądanie ustalenia istnienia w dalszym ciągu stosunku umownego pochłania żądanie ustalenia, iż rozwiązanie tego stosunku dokonane oświadczeniem woli pozwanego o jego rozwiązaniu było bezskuteczne.

Powód zrzekł się roszczeń z tytułu utraconych korzyści za każdy miesiąc, w którym umowa nie była realizowana Nie można wykluczyć, iż mógłby dochodzić wynagrodzenia za świadczone usługi opieki zdrowotnej za okres obowiązywania w jego ocenie umowy tj. przynajmniej do końca okresu na jaki była zawarta czyli 30 VI 2016 r. . W takiej jednak sytuacji właściwym powództwem byłoby powództwo o zapłatę, które niweczyłoby istnienie po jego stronie interesu prawnego w żądaniu ustalenia bezskuteczności rozwiązania umowy. Jak bowiem wynika z utrwalonej linii orzecznictwa interes prawny o jakim mowa w art. 189 k.p.c. nie zachodzi gdy istnieje możliwość wystąpienia z dalej idącym żądaniem o zasądzenie świadczenia. Rozpoznając sprawę o zapłatę wynagrodzenia za udzielone w okresie obowiązywania umowy świadczenia opieki zdrowotnej sąd i tak musiałby przesłankowo zbadać kwestię skuteczności oświadczenia o rozwiązaniu umowy złożonego przez pozwanego.

Reasumując powyższe rozważania stwierdzić należy, iż powód nie wykazał na czym miałby polegać jego interes prawny w ustaleniu , iż umowa nr (...) nie została skutecznie rozwiązana i Sąd Apelacyjny istnienia takiego interesu prawnego po jego stronie się nie dopatrzył . Nie sposób było także przyjąć, że umowa ta przy założeniu bezskuteczności jej rozwiązania przez pozwanego nadal łączy strony , skoro nie została faktycznie, zgodnie z prawem przedłużona.

Dlatego też powództwo zgłoszone w niniejszej sprawie, w postaci zawartej w piśmie procesowym z dnia 29 XII 2017 r. powinno było ulec w całości oddaleniu. Tym samym Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił wyrok sądu I instancji poprzez oddalenie uwzględnionego w jego pkt 1 roszczenia. W konsekwencji powód jako strona przegrywająca proces został w całości obciążony kosztami postępowania, w tym obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego poniesionych przez niego kosztów zastępstwa procesowego.

Apelacja powoda jako bezzasadna podlegała zaś oddaleniu.

Za stronę wygrywającą w całości postępowanie apelacyjne należało tym samym uznać pozwanego. Dlatego też na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. na jego rzecz zostały zasądzone w całości od powoda: koszty opłaty od apelacji 10 633 zł oraz koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych tj. 8100 zł .

Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.

E. Klimowicz-Przygódzka A. Fronczyk J.Piwowarun-Kołakowska