Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 lutego 2014 r .

Sąd Okręgowy w Słupsku Wydział IV Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym

Przewodniczący: SSO Mariusz Struski

Sędziowie: SO Dorota Curzydło (spr.)

SO Jolanta Deniziuk

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2014 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku A. W.

z udziałem Gminy B. i M. Z.

o wpis hipoteki przymusowej na rzecz A. W. w dziale IV Kw Nr (...)

na skutek apelacji A. W. od postanowienia Sądu Rejonowego w Lęborku z dnia 22 października 2013 r. . Rep. Kw. (...)

p o s t a n a w i a :

oddalić apelację

Sygn. akt IV Ca 607/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 22 października 2013 roku Sąd Rejonowy w Lęborku IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg wieczystych w B. na podstawie art. 626 ⁹ k.p.c. oddalił wniosek A. W. o wpis w dziale IV księgi wieczystej (...) hipoteki przymusowej w wysokości 650.000 zł na rzecz wnioskodawcy, na zabezpieczenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 23 lutego 2009 roku, wydanego w sprawie I C 167/08, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 5 lipca 2013 roku przeciwko M. Z..

W uzasadnieniu swojego stanowiska Sąd I instancji wskazał, że księga wieczysta, w której wnioskodawca domagał się wpisu hipoteki prowadzona jest dla niezabudowanej nieruchomości obejmującej działkę nr (...), o powierzchni (...)ha, położonej w miejscowości B.. Zauważył, że w dziale II tejże księgi wieczystej, jako właściciel nieruchomości wpisany jest M. Z. syn K. i M. - P. (...). W dziale III księgi widnieje jednak uczyniony z urzędu wpis ostrzeżenia o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej ze stanem rzeczywistym, polegającej na tym, że właścicielem ww. nieruchomości stała się z mocy prawa Gmina B., na podstawie ostatecznej decyzji Wójta Gminy B. z dnia 18 listopada 2009 roku (nr(...) (...)).

Sąd Rejonowy mając na uwadze przytoczone okoliczności, a także znajdującą się w aktach ostateczną decyzję Wójta Gminy B. z dnia 18 listopada 2009 roku uznał, że stan prawny nieruchomości wynikający z treści księgi wieczystej jest niezgodny z jej stanem rzeczywistym. M. Z. nie jest już bowiem – jak wynika z decyzji Wójta Gminy B. z dnia 18 listopada 2009 roku (nr (...) (...)) - właścicielem ww. nieruchomości, a tym samym niedopuszczalne stało się wpisanie do działu IV prowadzonej dla niej księgi wieczystej hipoteki, na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi M. Z..

Wnioskodawca zaskarżył powyższe orzeczenie apelacją, domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie wniosku o dokonanie w dziale IV księgi wieczystej (...) wpisu hipoteki przymusowej w kwocie 1.669.890,23 zł, ustanowionej na rzecz wnioskodawcy, na zabezpieczenie wierzytelności wobec dłużnika M. Z., ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Nadto wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od uczestników postępowania M. Z. i Gminy B. zwrotu kosztów postepowania za obie instancje. Skarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie:

⚫

art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, poprzez błędne przyjęcie, że wyrażone w przywołanym przepisie domniemanie w większym stopniu chroni wpis ostrzeżenia w dziale III księgi wieczystej, niż wpis prawa własności w dziale II księgi wieczystej;

⚫

art. 20 ust. 1 u.k.w.h. w zw. z art. 12 ust. 1 u.k.w.h., poprzez błędne przyjęcie, że wpis ostrzeżenia zabezpieczającego roszczenie Gminy B. ma większe pierwszeństwo niż prawo własności wpisane wcześniej na rzecz dłużnika M. Z.;

⚫

art. 109 ust. 1 u.k.w.h., poprzez błędne przyjęcie, że w okolicznościach niniejszej sprawy brak jest podstaw do wpisania hipoteki na rzecz wnioskodawcy;

⚫

art. 626 ⁸ § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 193 § 1 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c., poprzez nieuwzględnienie zmodyfikowanej treści wniosku o wpis hipoteki, zawartej w punkcie 1 skargi na czynności komornika.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Zważyć należy, że bacząc na treść art. 382 k.p.c., sąd II instancji ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97 - za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex). Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem postępowania przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo.

Ponowna analiza dokumentów znajdujących się w aktach księgi wieczystej pozwoliła Sądowi rozpoznającemu apelację na konstatację, że dokonane przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcie było prawidłowe.

Skutkiem wpisu ostrzeżenia o niezgodności między stanem prawnym nieruchomości wynikającym z wpisu do księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym jest wyłączenie rękojmi wiary publicznej ksiąg w zakresie objętym wpisem oraz wyłączenie dobrej wiary nabywców ograniczonych praw rzeczowych od właściciela, przeciwko któremu zostało wpisane ostrzeżenie. Jednakże ostrzeżenie nie obala domniemania prawnego z art. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t. j. Dz. U z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, z późn. zm.), że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.

Zawarte w art. 3 cytowanej ustawy domniemanie jest domniemaniem iuris tantum i jako takie może być obalone przez przeciwstawienie im dowodu przeciwnego albo w procesie o uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, albo w każdym innym postępowaniu, w którym ocena prawidłowości wpisu ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Przy obalaniu tego domniemania można korzystać z wszelkich środków dowodowych (por. wyrok SN z dnia 5 kwietnia 2006 r., IV CSK 177/05, LEX nr 301835. Zdaniem Sądu Okręgowego obalenie tego domniemania może nastąpić także w toku postępowania wieczystoksięgowego, oczywiście w ramach kognicji tego sądu ograniczonej do badania wniosku, dokumentów oraz treści księgi wieczystej.

Zgodnie z art. 109 ust. 1 u.k.w.h., wierzyciel którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na nieruchomościach dłużnika (hipoteka przymusowa).

Hipoteka przymusowa, która polega na obciążeniu nieruchomości dłużnika w celu zabezpieczenia, nie może być wpisana, gdy dłużnik utracił już prawo własności (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZP 98/07 - za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex).

Wniosek o wpis hipoteki przymusowej nie może być uwzględniony, gdy dłużnik utracił prawo własności nieruchomości. Określona w art. 109 u.k.w.h. hipoteka przymusowa jest ustanawiana na jednostronny wniosek wierzyciela na podstawie tytułu wykonawczego w rozumieniu art. 776 k.p.c. i spełnia funkcje szczególnego rodzaju środka egzekucyjnego. Ustanowienie hipoteki przymusowej wymaga wpisu do księgi wieczystej, wpis ma charakter konstytutywny, a dla jego ustanowienia nie jest potrzebna zgoda właściciela nieruchomości. Sąd wieczystoksięgowy, rozpoznając wniosek o ustanowienie hipoteki przymusowej, nie może kontrolować prawidłowości orzeczenia stanowiącego podstawę jej wpisu, nie ulega jednak wątpliwości, że powinien kontrolować, czy wpis następuje przeciwko właścicielowi nieruchomości, który jest dłużnikiem wnioskodawcy (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2004 r., III CK 245/02 za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex).

Przenosząc powyższe rozważania na realia rozpoznawanej sprawy należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na ewidentną rozbieżność między zawartym w dziale II księgi wieczystej (...) wcześniejszym wpisem prawa własności M. Z., a dokonanym następnie w dziale III księgi, wpisem ostrzeżenia o niezgodności stanu prawnego nieruchomości ze stanem rzeczywistym oraz znajdującą się w aktach księgi wieczystej decyzją Wójta Gminy B. z dnia 18 listopada 2009 roku (nr (...) (...)). Z treści ww. decyzji jednoznacznie wynika, iż objęta opisaną wyżej księgą wieczystą działka (...), przechodzi na własność Gminy B. z dniem, w którym przedmiotowa decyzja stanie się ostateczna (punkt 3 sentencji). Z adnotacji uczynionych z kolei na odwrocie dokumentu wynika, iż owa decyzja stała się ostateczna z dniem 3 grudnia 2009 roku (k. 32v akt księgi wieczystej). Oznacza to, że sporna nieruchomość od dnia 3 grudnia 2009 roku nie jest już własnością dłużnika M. Z.. Zatem obciążenie jej hipoteką na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko M. Z. jest niedopuszczalne.

Jak słusznie zauważył Sąd I instancji, w rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z ewidentną niezgodnością stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w dziale II księgi wieczystej, z jej rzeczywistym stanem prawnym. Ewentualne uwzględnienie wniosku skarżącego doprowadziłoby do dalszej eskalacji owej niezgodności i godziło w interesy ekonomiczne obecnego właściciela nieruchomości.

W świetle powyższego chybione są zarzuty skarżącego podniesione w treści apelacji. Trudno bowiem powoływać się na domniemania prawne wynikające z wpisów dokonanych w księdze wieczystej, w przypadku dysponowania niebudzącym żadnych wątpliwości dokumentem urzędowym (decyzją Wójta Gminy B. z dnia 18 listopada 2009 roku nr (...) (...), ze stwierdzeniem ostateczności), podważającym aktualność owych wpisów i wiarygodność wynikających z nich domniemań.

Wobec powyższego - dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy - nieistotne stały się zarzuty apelującego w przedmiocie ograniczenia wysokości wnioskowanego wpisu hipotecznego.

W tym stanie rzeczy apelacja z mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. podlegała oddaleniu.