Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA – Maciej Kowalski

Sędzia SA – Ewa Śniegocka (spr.)

Sędzia SA – Małgorzata Kuracka

Protokolant: sekr. sądowy Katarzyna Kędzierska

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Agencji (...) w W.

przeciwko Bankowi (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 21 grudnia 2012 r., sygn. akt XXV C 1316/11

1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a) w punkcie pierwszym powództwo oddala,

b) w punkcie drugim zasądza od Agencji (...) w W. na rzecz Banku (...) S.A. w W. kwotę 7.200 (siedem tysięcy dwieście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

2. zasądza od Agencji (...) w W. na rzecz Banku (...) S.A. w W. kwotę 26.586 (dwadzieścia sześć tysięcy pięćset dwadzieścia sześć) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI A Ca 644/13

UZASADNIENIE

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna, co prowadziło do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Na wstępie zaznaczyć należy, że Sąd Apelacyjny podziela co do zasady wszystkie ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne.

Nie ma w sprawie niniejszej żadnych wątpliwości co do legitymacji procesowej pozwanego Banku, który bez wątpienia jest następcą prawnym (...) Banku (...) SA w Ł..

Sąd Apelacyjny nie podziela wywodów Sądu Okręgowego odnośnie przedawnienia roszczeń powoda. Powództwo w tej sprawie zostało wniesione w dniu 8.11.2011r, a odzyskanie środków finansowych przez Bank nastąpiło w dniu 11.07.2008r, o czym pozwany Bank informował pismem z dnia 20 stycznia 2011r (k-120). Termin przedawnienia w tym przypadku wynosi 3 lata z uwagi na to, że są to świadczenia okresowe i związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (odsetki są niewątpliwie świadczeniami okresowymi, naliczane są od kwoty należności głównej, związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej. Od lipca 2008r do listopada 2011r upłynęły ponad 3 lata. Roszczenie powoda uległo więc przedawnieniu i nie może być dochodzone - kwestię tę podniósł słusznie pozwany już w odpowiedzi na pozew.

Niewątpliwie do umowy kredytowej (...) zawartej z małżonkami J. w dniu 13.09.1996r zastosowanie ma umowa zawarta 29.04.1996r pomiędzy Agencją (...) a (...) Bankiem (...) SA w Ł. o numerze (...), której przedmiotem były zasady, warunki i tryb przekazywania dopłat ze środków Agencji do oprocentowania kredytów inwestycyjnych udzielanych ze środków Banku na utworzenie gospodarstw rolnych przez osoby, które nie przekroczyły 40 roku życia zgodnie z § 11 ust 3 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1996r. w sprawie szczegółowych kierunków działań powodowej Agencji oraz sposobów ich realizacji. Wynika to przede wszystkim z daty zawarcia tej umowy. Zgodnie z § 8 ust 4 pkt b) tej umowy dopłaty do oprocentowania kredytów podlegają zwrotowi wraz z odsetkami w przypadku „zaprzestania prowadzenia gospodarstwa, obsługi kredytu lub...”. Nie ulega wątpliwości, że R. J. i G. J. zaprzestali spłacania rat kredytu, czyli zaprzestali jego obsługi. Zaszły więc przesłanki do zwrotu dopłat do oprocentowania (dotychczas udzielonych) na rzecz Agencji. Zgodnie z § 14 umowy bank może postawić kredyt w stan natychmiastowej wymagalności w razie między innymi niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków umowy określonych w § 2, § 6, § 10 pkt 1, § 12 i § 16, natomiast zgodnie z §11 ust 8 pkt c) umowy „w razie stwierdzenia przez Bank lub Agencję, że kredyt został wykorzystany niezgodnie z celem określonym w umowie kredytowej, Bank wypowie umowę i wezwie kredytobiorcę do niezwłocznej spłaty kredytu oraz do zwrotu kwoty dopłat Agencji wraz z odsetkami ustawowymi, liczonymi od daty otrzymania dopłat. Jeżeli ...kredytobiorca nie dokona spłaty należności lub dokona jej w części, Bank podejmie działania windykacyjne. Środki odzyskane w drodze windykacji w pierwszej kolejności przeznaczone będą na pokrycie kosztów tej windykacji. Pozostała kwota podlega podziałowi proporcjonalnie do zaangażowanych środków stron umowy ...” Bank wypowiedział umowę kredytową, wezwał do zapłaty i po bezskutecznym oczekiwaniu na spłatę należności przystąpił do egzekucji zgodnie z ustanowionymi w umowie kredytowej zabezpieczeniami. Zdołał wyegzekwować 156.939,44 zł. Załącznik nr (...) do zarządzenia Nr (...) Prezesa Agencji (...) z dnia 4 marca 1997r określający zasady udzielania kredytów na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno-spożywczym i usługach dla rolnictwa, określonych w § 1 ust 1, § 2 ust 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1996r. w sprawie szczegółowych kierunków działań (...) oraz sposobów ich realizacji stanowił w pkt 9 ust III, że dopłaty do oprocentowania kredytu podlegają zwrotowi wraz z odsetkami ustawowymi za okres od daty ich otrzymania, a dalsze dopłaty nie przysługują w przypadku m.in. zaprzestania obsługi kredytu, czyli tak samo, jak umowa o współpracy z 29.04.1996r o numerze (...) w § 8 ust 4 pkt b).

Do umowy kredytowej zawartej z R. J. i G. J. w dniu 20.11.1997r nr (...) zastosowanie ma umowa o współpracy zawarta w dniu 22.04.1997r pomiędzy Agencją (...) a (...) Bankiem (...) SA w Ł. o numerze (...), której przedmiotem były zasady, warunki i tryb przekazywania dopłat ze środków Agencji do oprocentowania kredytów inwestycyjnych udzielanych ze środków Banku na utworzenie gospodarstw rolnych przez osoby, które nie przekroczyły 40 roku życia zgodnie z § 11 ust 3 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1996r. w sprawie szczegółowych kierunków działań powodowej Agencji oraz sposobów ich realizacji. Podobnie jak w poprzednim przypadku, wobec zaprzestania spłacania rat kredytu przez małżonków J. Bank wypowiedział umowę kredytową, wezwał kredytobiorców do zapłaty i po bezskutecznym oczekiwaniu na spłatę należności przystąpił do egzekucji zgodnie z ustanowionymi w umowie kredytowej zabezpieczeniami. Zdołał wyegzekwować 51.047 zł.

Łącznie Bank wyegzekwował od małżonków J. kwotę 207.996,44 zł. Z tej kwoty najpierw powinny być przeznaczone środki na pokrycie kosztów egzekucji, ale powód nie podał, jakie to kwoty. Powód nie wskazał także, jakie środki zostały zaangażowane w umowę kredytową z jego strony i w związku z tym, jakie kwoty należą mu się tytułem zwrotu dopłat. Tym samym powód nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia swoich twierdzeń nałożonego nań przez art. 6 kc.

Z § 6 umowy podpisanej przez strony w dniu 21.11.2005r (...) (czyli już po udzieleniu kredytu małżonkom J.) wynika, że Bank najpierw powinien wyegzekwować zwrot dopłat od kredytobiorcy i dopiero wtedy przekazać te kwoty na rachunek Agencji.

Z umów o współpracy wynika uprzednia powinność Banku windykowania należności, a dopiero następnie przekazania ich powodowej Agencji (po odtrąceniu kosztów egzekucyjnych, o czym mowa w § 11 pkt 8c umowy o współpracy z 29.04.1996r). Nie jest więc tak, że Bank ma obowiązek zwrotu dopłat na rzecz powodowej Agencji niezależnie od wyniku postępowania windykacyjnego prowadzonego przez Bank wobec kredytobiorców. Rację ma pozwany podnosząc w apelacji naruszenie przez Sąd Okręgowy zasady równowagi stron poprzez uprzywilejowanie powódki wskutek przypisania wyłącznie pozwanemu ryzyka ekonomicznego związanego z zaprzestaniem spłacania rat kredytu przez kredytobiorców i obciążenie go obowiązkiem zwrotu ze środków własnych całości dopłat do oprocentowania kredytu preferencyjnego. Zachwianie równowagi stron stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego i jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem przysługującego powódce prawa (art. 5 kc).

Ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego prowadzą do wniosku o niezasadności roszczeń powoda i nie wynika z nich jasno przyczyna uwzględnienia powództwa.

Umowy o współpracy zawierane pomiędzy powodową Agencją a poprzednikiem prawnym pozwanego były niewłaściwie zredagowane i nie zawierały wszystkich możliwych do przewidzenia przypadków, jednak wynika z nich jasno, że intencją stron było ustalenie, iż Bank ma obowiązek podjąć egzekucję należności i wyegzekwowane kwoty przekazać na rzecz powodowej Agencji. Takie brzmienie zapisów umowy jest oczywiste w przypadku umowy z 2005r, trudno przyjmować, że w przypadku umów wcześniejszych było inaczej - umowom tym przyświecała ta sama intencja, tylko dosłowna treść tych umów pozostawia wątpliwości, które zostają usunięte w drodze stosownej interpretacji zgodnej z duchem tych umów.

Słusznie podnosi pozwany w apelacji, że Sąd Okręgowy orzekł ponad żądanie powoda naruszając tym samym art. 321 kpc. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 15.05.2013r, III CSK 268/12 „Przewidziane w art. 321 k.p.c. związanie sądu żądaniem, poza wyjątkiem zawartym w art. 477 ¹ k.p.c., ma w procesie charakter bezwzględny i oznacza przywrócenie należytej rangi zasadzie dyspozycyjności.” Orzeczenie ponad żądanie powoda polega na zasądzeniu odsetek od dnia 28 listopada 2011r od całej kwoty (zawierającej należność główną i odsetki karne), podczas, gdy powód żądał jedynie zasądzenia odsetek ustawowych od dnia wniesienia pozwu (które nota bene miało miejsce w dniu 8.11.2011r, zaś w dniu 28.11.2011r dokonano doręczenia pozwu) od należności głównej wynoszącej 134.131,89 zł. W ten sposób Sąd Okręgowy dokonał podwyższenia sumy przedmiotu sporu, która wyniosła 423.706,35 zł, zmuszając pozwanego do opłacenia apelacji od tej właśnie kwoty.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 kpc, postanawiając o kosztach postępowania apelacyjnego na mocy art. 98 kpc.