Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23 października 2019 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. przeciwko (...)Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie i zobowiązanie oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Rejonowy wskazał, że przedmiotem sporu było nie tylko żądanie ustalenia, że powód nie jest zobowiązany do zapłaty na rzecz pozwanego kwoty 894,12 zł, ale także zobowiązanie pozwanego do wykreślenia w (...) oraz w (...) informacji o zadłużeniu pozwanego. Oddalając powództwo w zakresie pierwszego żądania Sąd Rejonowy wskazał, że powód nie ma interesu prawnego w dochodzeniu ustalenia skoro może się bronić zarzutami w procesie o zasądzenie, zaś do żądania w pozostałym zakresie nie odniósł się w ogóle. (wyrok k. 92, uzasadnienie k. 93-95)

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając powyższy wyrok w całości, wnosząc - jak w pozwie - zarówno o ustalenia jak i o zobowiązanie pozwanego. Skarżący nie sprecyzował zarzutów, wskazując jedynie że nie może uzyskać usunięcia informacji gospodarczych ani wystąpić z powództwem o świadczenie. (apelacja k. 104)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Okręgowego apelacja powoda jest zasadna i skutkuje uchyleniem wyroku Sądu Rejonowego i przekazaniem sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy podejmując powyższe rozstrzygnięcie stwierdza, że w rozpoznawanej sprawie doszło do nierozpoznania jej istoty sprawy. Jak wynika z art. 386 § 4 k.p.c. pojęcie „nierozpoznania istoty sprawy” dotyczy jej aspektu materialnego i zachodzi wówczas, gdy sąd nie zbadał podstawy materialnej pozwu, jak też skierowanych do niego zarzutów merytorycznych i w swoim rozstrzygnięciu nie odniósł się do tego, co jest przedmiotem sprawy ergo nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron (w tym wypadku powoda). Do nierozpoznania istoty sprawy w rozpoznawanym procesie doszło wobec przyjęcia przez Sąd I instancji że powód nie ma interesu prawnego w dochodzenie ustalenia w rozumieniu art. 189 k.p.c., której oceny Sąd II instancji nie podziela, ale także wobec całkowitego braku odniesienia się przez Sąd Rejonowy do pozostałych roszczeń powoda sformułowanych w pozwie.

Wyjaśnić należy, iż powołane przez Sąd Rejonowy orzeczenia sądów powszechnych mają walor aktualności, ale w sytuacji i jedynie w sytuacji kolizji powództwa o ustalenia oraz powództwa o zasądzenie świadczenia. Tylko bowiem kiedy powództwo o świadczenia zostało wytoczone przed wszczęciem procesu albo w trakcie trwającego postępowania którego przedmiotem jest ustalenia istnienia tego samego roszczenia, dłużnik będący pozwanym w tym pierwszym procesie, a powodem w tym drugim ma możliwość podnoszenia odpowiednich zarzutów w procesie o świadczenia i jego ochrona jest możliwa w tym procesie, co usuwa materialnoprawną przesłankę zasadności powództwa o ustalenia.

Sąd Okręgowy wskazuje, że podziela stanowisko sądów zwarte w orzeczeniach powołanych przez Sąd Rejonowy sprecyzowane jednak zgodnie ze poglądem wyrażonym w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 października 2019 r., sygn. akt V ACa 731/18 (www.orzeczenia.ms.gov.pl, Legalis nr 2271703) w ten sposób, że strona nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieistnienia zobowiązania jeżeli o spełnienie świadczenia, wynikającego z tego zobowiązania, toczy się postępowanie przed sądem i to nawet wówczas, gdy zostało ono wszczęte później niż zostało wytoczone powództwo o ustalenie.

Wskazuje na to zresztą sam Sąd Rejonowy na str. 5 uzasadnienia, pomijając jednak kwestię czy w niniejszej sprawie taka kolizja zachodzi. Sąd Rejonowy zaś kwestii czy taki proces się toczy nie wyjaśnił w ogóle, a jak jednak słusznie wskazała w apelacji skarżący, on sam – jako dłużnik – z powództwem o świadczenia nie ma możliwości wystąpienia.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, pozostawiając jednocześnie temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji wyjaśnić przede wszystkim musi czy faktycznie powód ma możliwość podniesienia zarzut nieistnienia jego zobowiązania w innym procesie (czy toczy się proces o to świadczenie) i dopiero w tym kontekście zbadać kwestię istnienia po stronie powoda interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieistnienia jego zobowiązania. Stosownie do tych ustaleń, w dalszej zaś kolejności ewentualnie Sąd ten dokonać będzie musiał merytorycznej oceny roszczenia o ustalenie. Nadto Sąd Rejonowy, po wyjaśnieniu charakteru pozostałych roszczeń sformułowanych w pozwie, powinien merytorycznie odnieść się do ich dopuszczalności i zasadności.

Ryszard Badio Katarzyna Kamińska-Krawczyk Bartosz Kaźmierak