Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie II Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w W. na rozprawie w dniu 9 marca 2018 r.

sprawy z powództwa L. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o ochronę praw autorskich

I.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz L. P. kwotę 2 385,00 zł (dwa tysiące trzysta osiemdziesiąt pięć złotych złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 września 2016 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz L. P. kwotę 1042 zł (tysiąc czterdzieści dwa złote) tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  nakazuje zwrócić L. P. ze środków Skarbu Państwa-kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 75 zł (siedemdziesiąt pięć złotych) tytułem różnicy pomiędzy pobraną a należną opłatą sądową od pozwu.

UZASADNIENIE

W pozwie z 1 marca 2017 r. skierowanym do Sądu Rejonowego dla Warszawy
- Ś. w W. powódka L. P. wniosła o wydanie nakazu zapłaty
w postępowaniu upominawczym i zobowiązanie pozwanej (...) S.A. z siedzibą
w W. do zapłaty na rzecz powódki kwoty 2495 zł z odsetkami ustawowymi od 6 września 2016 r. do dnia zapłaty. Ponadto wniosła o przyznanie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a także kosztów uiszczenia opłaty od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty lub w przypadku skutecznego wniesienia sprzeciwu przez stronę pozwaną powódka wniosła o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 2495 zł z odsetkami ustawowymi od 6 września 2016 r. do dnia zapłaty. Ponadto wniosła o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a także kosztów uiszczenia opłaty od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Postanowieniem z 17 marca 2017 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia
w W. przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie.

W odpowiedzi na pozew z 4 października 2017 r. pozwana (...) S.A. z siedzibą
w W., wcześniej działająca pod firmą (...), wniosła o oddalenie powództwa
w całości.

Na wypadek nieoddalenia powództwa w całości wniosła ewentualnie o oddalenie powództwa w zakresie roszczeń o zapłatę kwot wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży utworów wymienionych w punkcie 2 i 11 pozwu tj. utworu wystawionego na sprzedaż 29 maja 2008 r.
o nazwie „(...)” z 2005 r. oraz utworu wystawionego na sprzedaż 13 marca 2012 r.
o nazwie (...).

Pozwana podniosła ponadto zarzut przedawnienia w stosunku do roszczeń strony powodowej powstałych przed 1 marca 2014 r.

Pozwana wniosła o zawiadomienie o toczącym się postępowaniu na podstawie przepisu art. 84 par. 1 k.p.c. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W..

Pozwana wniosła także o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Zawiadomiona o postępowaniu spółka (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., obecnie działająca pod firmą (...), nie zgłosiła przystąpienia do sprawy
w charakterze interwenienta ubocznego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od maja 2008 r. do października 2015 r. spółka akcyjna (...) z siedzibą w W., obecnie działająca pod firmą (...), dokonała odsprzedaży szesnastu oryginałów utworów plastycznych, których autorką jest L. P. ( warunki sprzedaży aukcyjnej k. 90-91v).

1. Utwór o nazwie „(...)” z 2006 r. (25 x 33, 5 cm) został sprzedany 30 września 2009 r. za kwotę 2000 zł.

2. Utwór o nazwie „. (...) co dalej” z 2004 r. (akryl/płótno, 40 x 80 cm) został sprzedany 26 listopada 2009 r. za kwotę 4400 zł.

3. Utwór o nazwie (...) z 2004 r. (olej/płótno, 24,5 x 30 cm) został sprzedany 4 marca 2010 r. za kwotę 1300 zł.

4. Utwór o nazwie „(...)” z 2004 r. (olej/płótno, 25 x 30 cm) został sprzedany 20 maja 2010 r. za kwotę 1900 zł.

5. Utwór o nazwie (...) z 2004 r. (olej/płótno, 50 x 71 cm) został sprzedany 28 października 2010 r. za kwotę 3600 zł.

6. Utwór o nazwie „(...)” z 2003 r. (akryl/płótno, 40,5 x 80,5 cm) został sprzedany 24 marca 2011 r. za kwotę 5000 zł.

7. Utwór o nazwie „(...)” z 2003 r. (akryl/płótno, 40,5 x 80,5 cm) został sprzedany 24 marca 2011 r. za kwotę 5000 zł.

8. Utwór o nazwie „(...)” (akryl/płótno, 30 x 40 cm) został sprzedany 20 października 2011 r. za kwotę 2600 zł.

9. Utwór o nazwie „(...)” z 2004 r., akryl/płótno, 50 x 100 cm) został sprzedany 28 maja 2013 r. za kwotę 2600 zł.

10. Utwór o nazwie (...) (akryl/płótno, 30 x 40 cm) został sprzedany 21 listopada 2013 r. za kwotę 2800 zł.

11. Utwór o nazwie „(...)” z 2005 r. (akwarela/płótno, 40 x 48 cm wraz z ramą) został sprzedany 24 czerwca 2014 r. za kwotę 1200 zł.

12. Utwór o nazwie „(...)” z 2004 r. (olej/płótno, 70 x 70 cm) został sprzedany 6 listopada 2014 r. za kwotę 8000 zł

13. Utwór o nazwie (...) (olej/płótno, 15 x 100 cm) został sprzedany 6 listopada 2014 r. za kwotę 2600 zł.

14. Utwór o nazwie (...) z 2004 r., (olej/płótno, 24,5 x 30 cm) został sprzedany 23 kwietnia 2015 r. za kwotę 2600 zł.

15. Utwór o nazwie (...) z 2003 r., (akryl/płótno, 40 x 80 cm) został sprzedany 23 kwietnia 2015 r. za kwotę 5500 zł.

16. Utwór o nazwie (...) ed. 1/2 z 2005 r., (akryl/płótno, 25 x 7 cm) został sprzedany 29 października 2015 r.

(dowód: wydruki strony internetowych k. 12 – 25, 28 – 51)

Nie doszło natomiast do sprzedaży wystawionej na sprzedaż 29 maja 2008 r. pracy o nazwie „(...)” z 2005 r. (akwarela/płótno 40 x 48 cm wraz z ramą) oraz wystawionej na sprzedaż 13 marca 2012 r. pracy (...) (akryl/płótno, 30 x 40 cm).

(dowód: wydruk strony internetowej k. 10, 11, 26, 2, oświadczenie I. R. z 3 października 2017 r., k. 79)

L. P. skierowała 26 sierpnia 2016 r. do (...) S.A. z siedzibą w W. ostateczne wezwanie do zapłaty żądanej kwoty w terminie 7 dni od doręczenia. Wezwanie zostało doręczone 29 sierpnia 2016 r. i pozostało bezskuteczne.

(dowód: kopie wezwania i dowodów doręczenia k. 52 - 56)

Podstawę ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie stanowiły dowody z dokumentów w postaci warunków sprzedaży aukcyjnej, oświadczenia I. R. z 3 października 2017 roku oraz wydruki komputerowe załączone do pozwu. W oparciu o wymienione dowody Sąd ustalił, że pozwana dokonała zawodowej odsprzedaży prac plastycznych wymienionych w pozwie, których autorką jest powódka poza dwoma utworami o pt. „(...)” i (...). W tym zakresie za wiarygodne Sąd uznał oświadczenie I. R. zatrudnionej w pozwanej spółce, zgodnie z którym wskazane prace plastyczne zostały wystawione na sprzedaż, ale ostatnie nie doszło ona do skutku. Załączone do pozwu wydruki ze strony internetowej pozwanej zawierają jedynie informację o wysokości wylicytowanej ceny, a nie ceny faktycznie zapłaconej. Nie można zatem wykluczyć, że licytant zrezygnował z nabycia utworu, pomimo wyboru jego oferty trakcie aukcji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w przeważającej części.

Według art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych ( DZ.U. 2017, poz.880, dalej jako prawo autorskie) twórcy i jego spadkobiercom, w przypadku dokonanych zawodowo odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego lub fotograficznego, przysługuje prawo do wynagrodzenia stanowiącego sumę poniższych stawek:

1) 5% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale do równowartości 50 000 euro, oraz

2) 3% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 50 000,01 euro do równowartości 200 000 euro, oraz

3) 1% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 200 000,01 euro do równowartości 350 000 euro, oraz

4) 0,5% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 350 000,01 euro do równowartości 500 000 euro, oraz

5) 0,25% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale przekraczającym równowartość 500 000 euro

- jednak nie wyższego niż równowartość 12 500 euro. Zgodnie z ust 2. przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku ceny sprzedaży niższej niż równowartość 100 euro. Przytoczony przepis ustanawia na rzecz twórcy i jego spadkobierców majątkowe prawo autorskie powszechnie określane jako droit de suite. Jego istota sprowadza się do przyznania autorowi dzieła plastycznego oraz autorom niektórych innych kategorii dzieł, a także ich spadkobiercom prawa do określonego ułamka ceny osiągniętej przez dzieło sztuki przy każdej kolejnej odsprzedaży dokonanej w obrocie profesjonalnym. Zgodnie z art. 18 ust. 3 prawa autorskiego prawo do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży jest prawem niepodlegającym zrzeczeniu się, zbyciu oraz egzekucji.

Pod pojęciem zawodowej odsprzedaży należy rozumieć każdą sprzedaż następująca po pierwszym rozporządzeniu egzemplarzem przez twórcę (art. 19 ² ust. 1 prawa autorskiego). Zawodową odsprzedażą w rozumieniu art. 19 ust. 1 i art. 19 ¹ są wszystkie czynności o charakterze odsprzedaży dokonywane, w ramach prowadzonej działalności, przez sprzedawców, kupujących, pośredników oraz inne podmioty zawodowo zajmujące się handlem dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych (art. 19 ² ust. 2 prawa autorskiego) . W piśmiennictwie przyjmuje się, że odsprzedażą jest każda sprzedaż egzemplarza utworu. Chodzi tutaj o czynność polegającą na zawarciu umowy sprzedaży na podstawie art. 535 i n. k.c., a więc umowy, której treścią jest zobowiązanie się sprzedawcy do przeniesienia na nabywcę własności rzeczy (egzemplarza utworu) za wynagrodzeniem. Jak wiadomo, możliwe są różne warianty tej umowy, np. umowa z zastrzeżeniem własności, z zastrzeżeniem prawa odkupu lub pierwokupu. Roszczenie twórcy (spadkobierców) o wynagrodzenie powstanie w każdym przypadku zawarcia umowy sprzedaży, bez względu na zastosowany wariant. Wystarczające jest przy tym dokonanie czynności zobowiązującej (por. E. Ferenc-Szydełko, Ustawa i prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2016, komentarz do art. 192 Nb 1). Zgodnie z art. 19 ³ ust. 1 prawa autorskiego do zapłaty wynagrodzenia jest obowiązany sprzedawca, a gdy działa na rzecz osoby trzeciej, zawodowo zajmującej się handlem dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych, odpowiada z nią solidarnie. Zgodnie z ust. 2 tego przepisu jest on obowiązany do ujawnienia osoby trzeciej, o której mowa w ust. 1. Z obowiązku tego może się zwolnić płacąc należne wynagrodzenie.

Odnosząc te rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, należy stwierdzić, że pozwana, dokonując sprzedaży utworów plastycznych powódki działała jako komisant, o czym świadczą stosowane przez nią warunki sprzedaży aukcyjnej załączone do akt sprawy. Zgodnie z tymi warunkami (...) S.A. (obecnie (...) S.A.) pełni funkcję pośrednika handlowego pomiędzy komitentami wstawiającymi obiekty na aukcję a kupującymi. Stosownie do art. 765 k.c., stronami umowy komisu są komisant (przyjmujący zlecenie), którym jest osoba prowadząca przedsiębiorstwo i komitent (dający zlecenie), którym może każda osoba fizyczna lub prawna. Do istotnych elementów tej umowy należy zobowiązanie komisanta do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek komitenta, lecz w imieniu własnym i za wynagrodzeniem przyjmującym postać prowizji. Najbardziej charakterystyczną cechą umowy komisu jest stanowisko prawne komisanta, który występuje wobec komitenta w roli zastępcy pośredniego zawierającego umowę sprzedaży z osobą trzecią w imieniu własnym, lecz na rachunek komitenta, co oznacza obowiązek rozliczenia się z komitentem z ceny uzyskanej ze sprzedaży. Taki status pozwanej w sprzedaży aukcyjnej potwierdza pkt 2 warunków sprzedaży (k. 91), z którego wprost wynika, że pozwana występuje jako zastępca pośredni działający w imieniu własnym, lecz na rachunek komitenta uprawnionego do rozporządzenia obiektem.

Biorąc pod uwagę tak ukształtowany status prawny pozwanej, nie ma wątpliwości, że w obrocie prawnym występuje jako sprzedawca, a sprzedaży dzieł sztuki dokonuje w ramach prowadzonego przedsiębiorstwa, co kwalifikuje tę transakcję jako zawodową odsprzedaż w rozumieniu art. art. 19 ² ust. 2 prawa autorskiego. Taką odsprzedażą jest także sprzedaż dokonana przez pośrednika niekoniecznie będącego właścicielem rzeczy. Cechy takie spełnia komisant, który w imieniu własnym dokonuje sprzedaży rzeczy stanowiącej własności komitenta, działając na rachunek tego ostatniego. Przedstawiona wykładnia art. 19 ² ust. 2 prawa autorskiego odnośnie do podmiotu zobowiązanego do zapłaty wynagrodzenia z tytułu droit de suite znajduje potwierdzenie w poglądach doktryny. E. T. przyjmuje, że podstawą powstania roszczenia z tytułu droit de suite jest sprzedaż dokonywana za pośrednictwem zawodowego kupca, który może działać jako agent zleceniobiorca, komisant (por. E. Traple, w; System Prawa Prywatnego. Tom 13. Prawo autorskie. pod red. J. Barty, Warszawa 2003, s. 166). W konsekwencji za pozbawione słuszności należy uznać twierdzenia zawarte w odpowiedzi na pozew, że pozwana jest pośrednikiem w handlu dziełami sztuki i zasadniczo nie dokonuje sprzedaży we własnym imieniu i na własną rzecz, a skoro beneficjentem umowy sprzedaży jest komitent, to na nim spoczywa obowiązek zapłaty wynagrodzenia z tytułu droit de suite. Podobnie należy odnieść się do twierdzeń o rzekomo zawartych przez pozwaną porozumieniach, z których miałoby wynikać, że podmiotem zobowiązanym do zapłaty droit de suite miałby być kupujący. Twierdzenie to nie zostało udowodnione i z tego względu oparty na nim zarzut niweczący roszczenie dochodzone przez powódkę nie może odnieść skutku.

Rację należy natomiast przyznać pozwanej, że obowiązek zapłaty wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży utworu plastycznego aktualizuje się tylko wtedy, gdy sprzedaż doszła do skutku, a więc kiedy sprzedający i kupujący wywiązali się ze swoich zobowiązań wynikających z umowy sprzedaży (art. 535 k.c.). Doszło zatem do zapłaty uzgodnionej ceny i przejścia własności rzeczy na kupującego. Za taką wykładnią przemawia sformułowanie „(…) dokonanych zawodowo odsprzedaży”, którym ustawodawca posłużył się w art. 19 ust. 1 prawa autorskiego. Z tego względu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie w zakresie kwoty 110 zł z w związku z niewykazaniem przez powódkę (art. 6 k.c.), że doszło do odsprzedaży jej prac plastycznych wymienionych w pkt 2 i 11 pozwu.

Nietrafny był zarzut przedawnienia dochodzonego przez powódkę roszczenia. W ocenie Sądu nie jest to roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c. Przedawnia się zatem w terminie 10- letnim. Przedstawiony w odpowiedzi na pozew wywód prawny, którego konkluzją jest przyznanie twórcy statusu przedsiębiorcy, nie zasługuje na aprobatę. Należy podkreślić, że działalność gospodarcza jest prowadzona na własny rachunek w sposób stały, zorganizowany w celu zarobkowym. Jest nastawiona na generowanie zysku, nawet jeśli zysk taki nie jest osiągany (tak też Sąd Najwyższy w uchwale z 6 grudnia 1991 r., III CZP 117/91, OSNCP 1992, Nr 5, poz. 65). W ocenie Sądu Okręgowego takiego charakteru nie ma działalność w dziedzinie sztuki, jaką zajmuje się powódka.

Z tych przyczyn powództwo zasługiwało na uwzględnienie w pozostałej części. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. obciążając nimi w całości stronę pozwaną, ponieważ powódka przegrała proces co do niewielkiej części dochodzonego roszczenia (110 zł). Ponadto na podstawie art. 80 ust. u.k.s.c. w pkt IV wyroku Sąd nakazał zwrócić powódce różnicę pomiędzy opłatą uiszczoną a opłatą należną od pozwu w kwocie 75 zł.