Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 września 2020 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 8 września 2020 r. w Toruniu

sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko M. K.

o zapłatę

I. oddala powództwo;

II. zasądza od powoda na rzecz pozwanego 1.476 zł (tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

I C 2906/19

UZASADNIENIE

(...) S.A. w B. wniosła o wydanie przeciwko M. K. nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla własnego, wystawionego przez pozwanego.

Mając na uwadze wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 13.09.2018r., sygn. akt C – 176/17, postanowieniem z 2.10.2019r. sąd stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, a przewodniczący wezwał powódkę do usunięcia braków pozwu w zakresie umożliwiającym ocenę czy umowa podstawowa, której wykonanie było zabezpieczone wekslem in blanco, nie zawierała klauzul abuzywnych ( k. 17 ).

W piśmie przygotowawczym z 11.10.2019r. ( k. 21 ) powódka wyjaśniła, że weksel został jej wręczony dla zabezpieczenia spłaty pożyczki w kwocie 5500zł, udzielonej pozwanemu na podstawie umowy z 31.08.2018r. Pozwany popadł w opóźnienie z zapłatą rat wymagalnych 10.06.2019r. i 10.07.2019r., wobec czego powódka wezwała go do zapłaty , wyznaczając 7-mio dniowy termin, a następnie pismem z 11.08.2019r. wypowiedziała umowę i wezwała do wykupu weksla.

Postanowieniem z 2.12.2019r. sąd stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty ( k. 48 ).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa co do kwoty 5500zł i rozłożenie pozostałej części należności na raty, zarzucając powódce stosowanie klauzul niedozwolonych dotyczących kosztów pożyczki i wskazując na trudną sytuację materialna ( k. 106 ).

Sąd ustalił, co następuje.

W dniu 31.08.2018r. strony zawarły umowę, na podstawie której powódka udzieliła pozwanemu pożyczki w kwocie 5500zł, a pozwany zobowiązał się zwrócić tą kwotę w 36 miesięcznych ratach wraz z odsetkami, których wysokość wynosiła 9,79 %, a ponadto zapłacić powódce opłatę przygotowawczą w kwocie 129zł, prowizję w kwocie 4471zł oraz wynagrodzenie za przyznanie (...) w kwocie 900zł ( przy czym wszystkie wymienione koszty zostały skredytowane ).

( dowód: odpis umowy k. 32-35)

Dla zabezpieczenia spłaty pożyczki pozwany wręczył powódce weksel in blanco i upoważnił do jego uzupełnienia poprzez wpisanie sumy odpowiadającej aktualnemu zadłużeniu m.in. w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

( dowód: deklaracja wekslowa k. 9 )

W dniu 11.08.2019r. powódka uzupełniła weksel na sumę 9919,09 zł z terminem płatności 10.09.2019r. i wezwała pozwanego do jego wykupienia.

( dowód: odpis weksla k. 6, oryginał w kasetce, okoliczność bezsporna )

Sąd zważył, co następuje.

Powódka jest posiadaczem weksla własnego, wystawionego przez pozwanego. Weksel był niezupełny w chwili wystawienia, wobec czego dłużnik mógł bronić się zarzutem, iż został uzupełniony niezgodnie z porozumieniem ( art. 10 Pr. wekslowego ). Pozwany podniósł taki zarzut, wskazując na niedozwolone postanowienia umowy pożyczki, której spłatę weksel zabezpieczał. Zarzut ten okazał się uzasadniony.

Zgodnie z art. 385 ¹ kc , postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne), co nie dotyczy postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny ( § 1 ). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie ( § 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta ( § 3 ). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje ( § 4 ) .

W okolicznościach sprawy pozwanemu bezspornie przysługuje status konsumenta, a umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca.

Istotą dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. Z dobrymi obyczajami kłóci się zatem takie postępowanie, którego celem jest zdezorientowanie konsumenta, wykorzystanie jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowanie stosunku prawnego z naruszeniem zasady równości stron. W polskiej judykaturze wyjaśniono, że przez działanie wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - należy rozumieć wprowadzanie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron tego stosunku; rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zaś nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków stron, wynikających z umowy, na niekorzyść konsumenta; ocena rzetelności określonego postanowienia wzorca umownego może być dokonana za pomocą tzw. testu przyzwoitości, polegającego na zbadaniu, czy postanowienie wzorca jest sprzeczne z ogólnym wzorcem zachowań przedsiębiorców wobec konsumentów oraz jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone; jeżeli bez tego postanowienia znalazłby się on - na podstawie ogólnych przepisów - w lepszej sytuacji, należy uznać je za nieuczciwe ( vide: wyrok SN z 27.11.2015r., I CSK 954/14 i powołane tam orzecznictwo ). Z kolei Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyraził pogląd, iż dla oceny, czy zachodzi sprzeczność z dobrymi obyczajami ( stosownie do dyrektywy 93/13/EWG ) istotne jest czy przedsiębiorca, traktujący konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny, mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument zgodziłby się na sporne postanowienie wzorca w drodze negocjacji indywidualnych (wyrok z 14 marca 2013 r., C-415/11).

Zawarta przez strony umowa przewidywała, że poza odsetkami i opłatą przygotowawczą w kwocie 129zł ( które to postanowienia nie budzą zastrzeżeń) pozwany zapłaci powódce 4471 zł tytułem prowizji oraz 900 zł za samą możliwość skorzystania z odroczenia terminów płatności maksymalnie dwóch kolejnych rat albo obniżenia wysokości czterech rat ( usługa (...) ). Łączna suma dodatkowych kosztów to 5371 zł, co stanowi 97,65 % kapitału pożyczki. Ani postanowienia dotyczące prowizji, ani też postanowienia dotyczące usługi (...) nie określają głównych świadczeń stron umowy pożyczki. Należą do nich wyłącznie postanowienia dotyczące przedmiotu pożyczki i warunków jej zwrotu. Sąd Okręgowy w Toruniu konsekwentnie prezentuje stanowisko, iż prowizja, jak też inne koszty pożyczki powinny znajdować odzwierciedlenie w rzeczywiście ponoszonych przez pożyczkodawcę kosztach, a ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na pożyczkodawcy. W przypadku gdy ekwiwalentność prowizji nie zostanie wykazana, uznać należy, że postanowienia jej dotyczące stanowią klauzulę niedozwoloną, jako nieuzgodnione indywidualnie i kształtujące prawa oraz obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interes. Bez znaczenia jest przy tym, że sporne koszty mieszczą się w limicie , określonym w ustawie o kredycie konsumenckim. Dodatkowe opłaty nie mogą bowiem stanowić źródła zysku przedsiębiorcy i powinny być kształtowane w sposób odzwierciedlający rzeczywiście ponoszone koszty ( tak przykładowo wyrok z 20 lutego 2019 r., sygn. akt VIII Ca 107/19 i wyrok z 20 marca 2019r., sygn. akt VIII Ca 72/19 ). Prowizja z natury rzeczy nie odzwierciedla ponoszonych kosztów, tylko zysk przedsiębiorcy. Powódka zresztą wyraźnie wskazała, iż stanowi ona dodatkowe wynagrodzenie za udzielenie pożyczki, a nie rekompensatę poniesionych kosztów ( k. 58v ). Także sama możliwość skorzystania przez biorącego pożyczkę z możliwości odroczenia terminów płatności rat lub ich obniżenia, nie powoduje po stronie dającego pożyczkę żadnych kosztów.

Mając powyższe na uwadze, sąd uznał postanowienia dotyczące prowizji i wynagrodzenia za usługę (...) za niedozwolone klauzule umowne, niewiążące pozwanego konsumenta. Eliminacja spornych klauzul, przy zachowaniu pozostałych warunków umowy ( w tym postanowienia o spłacie pożyczki w 36 równych ratach ), skutkuje obniżeniem podlegającego spłacie kapitału ( o kwotę 5371zł ), a w konsekwencji obniżeniem sumy należnych odsetek ( z 1744 zł do 892,40 zł ) i finalnie – wysokości miesięcznych rat ( do kwoty 181,15 zł ). W rezultacie, na dzień wypełnienia weksla suma wymagalnych rat wynosiła 1992,65 zł ( 11 x 181,15 zł ). Tymczasem pozwany zapłacił łącznie 2848,60 zł ( okoliczność bezsporna k. 26 ). Nie było więc podstaw do uzupełnienia weksla. Wypełnienie weksla in blanco niezgodnie z zawartym porozumieniem, zasadniczo nie powoduje jego zupełnej nieważności, natomiast wystawca jest zobowiązany wyłącznie w granicach porozumienia. W okolicznościach sprawy brak było jednak w ogóle podstaw do uzupełnienia weksla, wobec czego jego wypełnienie nie doprowadziło do powstania, po stronie pozwanego, zobowiązania do zapłaty jakiejkolwiek części sumy wekslowej.

Mając powyższe na uwadze i na podstawie powołanych przepisów prawa, sąd oddalił powództwo jako bezzasadne.

Powyższe rozstrzygnięcie nie oznacza, że pozwany nie jest zobowiązany do zwrotu pozostałej części pożyczki ( z pominięciem sum, ustalonych na podstawie postanowień umownych, uznanych za niedozwolone ). Powód dochodził roszczenia wekslowego i w toku procesu nie zmienił powództwa, wobec czego sąd mógł orzec wyłącznie o zasadności tego roszczenia ( art. 321 § 1 kpc ). Roszczenie o zwrot pożyczki nie było przedmiotem procesu, wobec czego nie ma przeszkód aby było dochodzone w odrębnym postępowaniu. Uprawomocnienie się wyroku ostatecznie przesądzi jednak o tym, iż umowa pożyczki nie została skutecznie wypowiedziana pismem z 11.08.2019r., a pozwanego nie wiążą postanowienia umowne dotyczące prowizji i opłaty za Twój Pakiet ( art. 365 § 1 kpc ).

O kosztach postanowiono po myśli art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc. Zasądzona kwota odpowiada stawce wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi, ustanowionemu dla pozwanego z urzędu.