Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2020 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Wiesław Grajdura

po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2020 roku w Tarnowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. M.

przeciwko J. G.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Tarnowie z dnia 19 listopada 2019 roku, sygn. akt I C 2607/19

oddala apelację.

Sygn. akt I Ca 154/20

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 29 kwietnia 2020 r.

Powód M. M. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) w S. wystąpił z pozwem o zasądzenie od pozwanego J. G. kwoty 401,86 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 22.06.2009 r. do dnia 31.12.2015 r. i odsetkami maksymalnymi za opóźnienie od dnia 01.01.2016 r. do dnia zapłaty – liczonymi od kwoty 396,66 zł.

Sąd Rejonowy w Tarnowie wyrokiem z dnia 19 listopada 2019 r. oddalił powództwo.

W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd I instancji stwierdził, że powód nie zdołał wykazać, z czego wynika kwota dochodzona pozwem, że wierzytelność we wskazanej kwocie faktycznie istnieje, a ponadto że powód posiada własną legitymację czynną. W ocenie Sądu brak potwierdzenia przez pozwanego konkretnych warunków pożyczki, jak też brak wykazania faktycznej wypłaty kwoty udzielonej pożyczki na rachunek pożyczkobiorcy nie dają uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że pozwanego i W. C. (poprzednika prawnego powoda) łączyła umowa pożyczki. Wskazane w pozwie okoliczności nie pozwalają, zdaniem Sądu, dokonać prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu, stwierdzić, na jakiej podstawie została naliczona dochodzona należność, czy występowała podstawa do naliczania odsetek w umownej wysokości wskazanej przez powoda, czy zachodziły podstawy do naliczenia wynagrodzenia pożyczkodawcy we wskazanej wysokości. Powołując się na przepis art. 340 k.p.c. , Sąd Rejonowy stwierdził, że wprowadzone nim swoiste domniemanie zgodności twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem rzeczy nie zwalnia powoda od przytoczenia faktów, które są niezbędne do dokonania subsumpcji materialnoprawnej, stanowiącej faktyczną i materialnoprawną podstawę wyroku. Sąd obowiązany jest bowiem, nawet przy uznaniu twierdzeń powoda za prawdziwe, dokonać prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu opartego na tych twierdzeniach, z punktu widzenia prawa materialnego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości.

Skarżący zarzucił Sądowi I instancji:

- bezpodstawne oddalenie powództwa,

- obrazę art. 720 k.c. przez niewłaściwe jego zastosowanie,

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że nie udowodnił on faktu

udzielenia pożyczki oraz przejęcia wierzytelności podczas gdy okoliczności tych

pozwany nie kwestionował,

- nieprzeprowadzenie dowodu z: umów pożyczki, umów przelewu wierzytelności,

potwierdzenia przelewu tytułem zakupu wierzytelności, zeznań pozwanego,

- faworyzowanie niesumiennego dłużnika,

- niewydanie wyroku uwzględniającego powództwo w sytuacji, gdy pozwany nie

kwestionuje roszczenia i nie stawia się na rozprawę,

- tworzenie odmiennej linii orzeczniczej od dotychczas przyjętej przez sądy w Polsce,

- błędne przyjęcie, że jest on profesjonalistą w swojej dziedzinie, podczas gdy nie

posiada on wyksztalcenia prawniczego.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący w pierwszej kolejności o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu. We wniosku ewentualnym domagał się uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu.

Na wstępie należy wskazać, że sprawa podlegała rozpoznawaniu w postępowaniu uproszczonym, zaś Sąd odwoławczy nie przeprowadził postępowania dowodowego, zatem zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. uzasadnienie niniejszego orzeczenia powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do sformułowanego w apelacji zarzutu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów proceduralnych w zakresie nieprawidłowego zastosowania przesłanek ustawowych wydania wyroku zaocznego, zawartych w szczególności w art. 339 § 2 k.p.c., choć przepis ten nie został wprost przez skarżącego wymieniony, stwierdzić należy, że zarzut ten okazał się niezasadny. W art. 339 § 2 k.p.c. określono podstawę faktyczną wyroku zaocznego. Przepis ten przewiduje swoiste domniemanie zgodności twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem rzeczy, stanowiąc, że sąd wydając wyrok zaoczny – co do zasady - nie dokonuje weryfikacji prawdziwości twierdzeń o faktach przytoczonych przez powoda. Regulacja ta zrównuje w skutkach brak zajęcia stanowiska przez pozwanego z przyznaniem przez niego okoliczności faktycznych. Domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda nie obowiązuje jednakże, jeżeli budzą one uzasadnione wątpliwości lub zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Przyjąć zatem należy, że tylko w przypadku niepowzięcia uzasadnionych wątpliwości sąd zobligowany jest do uznania podanej przez powoda podstawy faktycznej (tj. twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych) za zgodną z prawdą bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Niezależnie od ustalenia podstawy faktycznej, sąd zawsze jest jednak zobowiązany rozważyć, czy żądanie pozwu jest uzasadnione w świetle norm prawa materialnego. Negatywny wynik takiej analizy powoduje wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo (tak wyrok SN z dnia 7.06.1972 r., III CRN 30/72, LEX nr 7094). Jak wskazano wielokrotnie w orzecznictwie, przewidziane w art. 339 § 2 k.p.c. domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda dotyczy wyłącznie strony faktycznej wyroku i nie obowiązuje w zakresie prawa materialnego. Domniemanie to zastępuje jedynie postępowanie dowodowe i to tylko wówczas, gdy twierdzenia powoda nie budzą uzasadnionych wątpliwości (tak wyrok SN z 31.03.1999 r., I CKU 176/97 , LEX nr 37430; por. również uzasadnienie SN z dnia 18 lutego 1972 r., III CRN 539/71, OSNCP 1972, z. 7-8, poz. 150). Przyjmuje się, że twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych budzą uzasadnione wątpliwości wtedy, gdy są one wzajemnie sprzeczne lub niezgodne albo się wzajemnie wykluczają, ewentualnie ze swej istoty są nieprawdopodobne bądź sprzeczne z faktami, które są znane powszechnie albo znane sądowi urzędowo. Wprowadzone przez przepis art. 339 § 2 k.p.c. swoiste domniemanie zgodności twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem rzeczy nie zwalnia powoda od przytoczenia faktów, które są niezbędne do dokonania subsumcji materialnoprawnej, stanowiącej faktyczną i materialnoprawną podstawę wyroku. Sąd obowiązany jest bowiem, nawet przy uznaniu twierdzeń powoda za prawdziwe, dokonać prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu opartego na tych twierdzeniach z punktu widzenia prawa materialnego

W podsumowaniu wskazać więc należy, że choć pozwany nie zajął stanowiska w sprawie, a tym samym nie zakwestionował roszczenia, to jednak Sąd I instancji nie był zobligowany do uznania zarówno faktu istnienia, jak i wysokości zadłużenia jako faktu przyznanego i wydania wyroku zaocznego uwzględniającego powództwo. Nie był też zwolniony od oceny materialnoprawnej roszczenia we wszystkich aspektach jego istnienia. Ponadto, wskazać trzeba, że z uzasadnienia zaskarżonego wyroku jasno wynika skąd wzięły się wątpliwości Sądu I instancji co do prawdziwości twierdzeń powoda o przysługującym mu roszczeniu. Otóż powód w ocenie Sądu Rejonowego w szczególności nie dołączył do pozwu dokumentów wskazujących na przekazanie pożyczki pozwanemu przez pożyczkodawcę. Odnosząc się do zarzutów nieprzeprowadzenia dowodu z dokumentów stwierdzić należy, że nie są one zasadne, gdyż dowód taki został przez Sąd I instancji przeprowadzony. Z protokołu rozprawy z dnia 19 listopada 2019 r. jasno wynika, że Sąd przedstawił dokumenty zawarte w aktach sprawy. Natomiast wskazać jednocześnie należy, że w świetle art. 243 ² zdanie pierwsze k.p.c. dokumenty znajdujące się w aktach sprawy lub do nich dołączone stanowią dowody bez potrzeby wydawania odrębnego postanowienia w tym przedmiocie.

Ustosunkowując się do zarzutu naruszenia art. 720 k.c. podkreślić na wstępie należy, że bez wątpienia w świetle tego przepisu (§ 1) umowa pożyczki jest umową konsensualną i dwustronnie zobowiązującą. Rację ma skarżący, że do jej powstania wystarczające jest więc złożenie zgodnych oświadczeń woli przez strony umowy (pożyczkodawcę i pożyczkobiorcę), co nie wymaga szczególnej formy (art. 720 § 2 k.c.). Przedmiotem sporu nie było jednak samo istnienie umowy, ile jej wykonanie przez pozwanego, którego obowiązkiem (jako pożyczkobiorcy) był zwrot pieniędzy. W świetle analizowanego przepisu nie budzi wątpliwości, że użyte w nim sformułowanie „zwrócić" oznacza, że obowiązek oddania pożyczki zachodzi tylko wtedy, gdy jej przedmiot został wydany przez dającego pożyczkę (por. S. Grzybowski, w: System Prawa Cywilnego, t. III, cz. 2, s. 708). W pierwszej kolejności aktualizuje się więc obowiązek pożyczkodawcy przeniesienia na własność biorącego określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku. Jak wskazał Sąd Najwyższy, dowód spełnienia tego obowiązku obciąża - w myśl art. 6 k.c. – pożyczkodawcę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2012 r., V CSK 394/11). Tak więc przed wydaniem przedmiotu pożyczki nie powstaje wierzytelność pożyczkodawcy o jej zwrot. Pożyczkobiorca nie musi zatem, co oczywiste, wykonać świadczenia (zwrócić pożyczki), jeżeli wcześniej nie wykonał go pożyczkodawca (nie przekazał pieniędzy pożyczkodawcy). W okolicznościach sprawy na podkreślenie zasługuje dodatkowo fakt, że w świetle treści umowy pożyczki (§ 9 ust.1), jak i twierdzeń powoda zawartych w uzasadnieniu pozwu aktualizacja obowiązków umownych (w tym zwrotu pożyczki) uzależniona była od faktycznego spełnienia świadczenia na rzecz pożyczkobiorcy (przekazania mu pieniędzy).

Jeśli uwzględni się powyższe uwarunkowania wynikające z powołanego przepisu prawa materialnego i treści umowy pożyczki, kluczowe dla uznania istnienia wierzytelności o zwrot pożyczki (będącej następnie przedmiotem przelewu na rzecz powoda) jest ustalenie, że w wyniku wykonania umowy pożyczki pozwany otrzymał określoną kwotę pieniędzy od pożyczkodawcy. Ta zaś okoliczność nie tylko nie wynika z żadnego dowodu, ale nawet nie była przedmiotem twierdzenia powoda w uzasadnieniu pozwu. Powód opisał w nim różne okoliczności dotyczące swojego roszczenia, w tym obowiązki wynikające z umowy pożyczki (błędnie przywołując § 8 pkt 1 umowy pożyczki, podczas gdy chodzi o § 9), ale w żadnym miejscu wprost nie stwierdził, że w wykonaniu umowy pożyczki jego poprzednik prawny, W. C. przekazał pieniądze pozwanemu, co – jak wcześniej wyjaśniono – jest faktem kluczowym dla powstania roszczenia o zwrot. W tej sytuacji nawet przy uwzględnieniu treści art. 339 § 2 k.p.c. i przyjęciu na tej podstawie twierdzeń powoda za prawdziwe, nie można było ustalić zaistnienia ww. faktu przekazania pieniędzy przez pożyczkodawcę, skoro powód takiego faktu nie twierdził w pozwie. Fakt ten nie został też wykazany żadnym dokumentem. W tym kontekście nie można też uznać za zasadny zarzut nieprzeprowadzenia dowodu z przesłuchania pozwanego. Po pierwsze, wniosek taki nie został zgłoszony w pozwie, ale dopiero w piśmie procesowym powoda z dnia 6 listopada 2019 r., które zostało skutecznie zwrócone zarządzeniem wydanym na rozprawie w dniu 19 listopada 2019 r. Po drugie, dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron jest w świetle art. 299 k.p.c. uprawnieniem sądu w wypadku spełnienia przesłanek ustawowych dopuszczenia tego dowodu, a nie jego obowiązkiem.

Mając zatem na względzie powyższe okoliczności natury faktycznej i prawnej uznać należało, że apelacja powoda jako niezasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.