Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny - Rodzinny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 października 2020 r. w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa mał. W. M.

przeciwko P. M.

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 19 czerwca 2020 r. III RC 334/19

1.  oddala obie apelacje;

2.  koszty procesu za instancję odwoławczą między stronami wzajemnie znosi.

Marta Banaś-Grabek Jolanta Biernat-Kalinowska Lech Dłuski

Sygn. akt VI RCa 129/20

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 19 czerwca 2020 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III RC 334/19 z powództwa małoletniej W. M. reprezentowanej przez matkę M. W. przeciwko P. M. o podwyższenie alimentów zasądził od pozwanego na rzecz małoletniej powódki tytułem podwyższonych alimentów kwotę po 750 zł miesięcznie, płatnych do rąk ustawowej przedstawicielki małoletniej powódki M. W. do dnia 10 każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 1 lipca 2020 r., w miejsce alimentów ustalonych wyrokiem sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 24 października 2012 r. w sprawie III RC 283/12 w kwocie po 600 zł miesięcznie (punkt I.); oddalił powództwo w pozostałej części (punkt II.); wyrokowi w punkcie I nadał rygor natychmiastowej wykonalności (punkt III.); koszty procesu między stronami wzajemnie zniósł (punkt IV.); nie obciążał stron kosztami sądowymi (punkt V.).

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy podał, że od czasu ostatniego procedowania w przedmiocie alimentów minęło ponad (...) roku i już sam upływ czasu i związany z nim spadek siły nabywczej pieniądza czyni zasadnym zweryfikowanie wysokości zasądzonych alimentów. Podał, że zakres uzasadnionych potrzeb małoletniej powódki uległ zwiększeniu, co jest związane z rozpoczęciem przez małoletnią edukacji szkolnej oraz pojawieniem się u niej problemów zdrowotnych. U powódki zdiagnozowano liczne wady układu narządu ruchu i wady postawy. Małoletnia pozostaje pod stałą kontrolą lekarska, co generuje koszty w wysokości ok. 240 zł rocznie. Raz w tygodniu małoletni uczestniczy w zajęciach fizjoterapeutycznych. Jedna wizyta kosztuje 80 zł. Małoletnia będzie musiała uczestniczyć w rehabilitacji do momentu zakończenia procesu wzrostu. Sąd uwzględnił fakt, że rehabilitacja w ramach NFZ byłaby niewystarczająca dla potrzeb małoletniej i tym samym uznał za usprawiedliwione potrzeby małoletniej związane z wydatkami na ochronę zdrowia. Małoletnia ponadto korzysta z aparatu ortodontycznego i opieki ortodontycznej. Sąd wskazał, że dodatkowe koszty utrzymania małoletniej generowane są poprzez aktywność pozalekcyjną powódki. Małoletnia uczęszcza na dodatkowe zajęcia z języka angielskiego, bierze udział w wydarzeniach kulturalnych i wyjazdach wakacyjnych. Sąd zauważył, że obecny styl życia dziewczynki i wydatki ponoszone na jej utrzymanie są konsekwencją dotychczasowych wyborów podejmowanych przez rodziców dziecka w stosunku do jej osoby. Pozwany odpowiada za przyzwyczajenie małoletniej do pewnego stylu życia, ponieważ, jak sam wskazywał, w przeszłości zapewniał córce liczne atrakcje, obdarowywał kosztownymi prezentami, zabierał na zagraniczne wyjazdy. W ocenie Sądu, nie ma powodu, aby dziecko rezygnowało z pewnych potrzeb, kiedy to pozwany sam doprowadził do pogorszenia swojej sytuacji majątkowej. Sąd uznał, że możliwości zarobkowe pozwanego są ograniczone, co nie pozwalało na uwzględnienie powództwa w całości. Pozwany nie ma wyuczonego zawodu, nie pracuje, nie uzyskuje stałych dochodów. Toczy się wobec niego postępowanie karne, co rzutuje na jego niekorzystną sytuację na rynku pracy. Zmianie uległa także sytuacja osobista pozwanego. Wstąpił on w związek małżeński, z którego posiada (...) małoletnich dzieci. Naturalną konsekwencją takiego stanu rzeczy jest, iż środki finansowe, którymi dysponuje pozwany będą przeznaczane również na utrzymanie jego nowo założonej rodziny, co z kolei doprowadzi do ograniczenia środków, które dotychczas mogły być przeznaczane na powódkę. Sąd zauważył, że pozwany prowadzi dostatni tryb życia. Mieszka w domu o wysokim standardzie, korzysta z drogiego samochodu, jego zobowiązania finansowe są regularnie uiszczane, posiadał także wystarczające zasoby finansowe do zapłacenia poręczenia majątkowego w kwocie 50 000 zł. Jego poziom życia również wpływa na ocenę jego aktualnych możliwości płatniczych. Sąd wskazał, że dobro dziecka jest priorytetowe i rodzice muszą łożyć na jego utrzymanie nawet kosztem ograniczenia własnych potrzeb. Gdyby zatem pozwany nie dysponował wystarczającymi środkami na pokrycie wszystkich uzasadnionych potrzeb małoletniej powódki, w pierwszej kolejności powinien ograniczyć wszelkie ponadstandardowe wydatki, które dotychczas czynił na siebie. Sąd podkreślił, że dzieci pozwanego, niezależnie od tego z jakiego związku pochodzą, mają prawo do równej stopy życiowej, natomiast uwzględnienie żądań pozwanego i oddalenie powództwa nastąpiłoby ze szkodą dla powódki, zaś na korzyść synów pozwanego z obecnego związku. Ta sama zasada odnosi się do żądań powódki. Ustalenie alimentów w żądanej przez powódkę kwocie 1500 zł miesięcznie oznaczałoby nieuzasadnioną poprawę sytuacji małoletniej powódki z pokrzywdzeniem pozostałych dzieci pozwanego.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosły obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok w części tj. w punkcie II w zakresie oddalenia powództwa co do kwoty 250 zł miesięcznie tytułem podwyższonych alimentów. Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego zarzuciła:

1.  naruszenie prawa procesowego mające wpływ na wynik sprawy, tj.:

- przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną oraz sprzeczną z zasadami logicznego rozumowania ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci zeznań stron, polegającą na przyjęciu, że możliwości zarobkowe pozwanego są znacznie ograniczone w sytuacji, gdy pozwany prowadzi dostatni tryb życia;

- przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną oraz sprzeczną z zasadami logicznego rozumowania ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, tj. dokumentów w postaci zdjęć oraz wyciągu z rachunków bankowych pozwanego, polegającą na przyjęciu, że możliwości zarobkowe pozwanego są znacznie ograniczone, w sytuacji, gdy pozwany żyje na wysokiej stopie;

2. naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 135 k.r.o. poprzez błędne przyjęcie, że możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego są ograniczone w sytuacji, gdy pozwany prowadzi dostatni tryb życia.

W konsekwencji powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa także co do kwoty 250 zł, a tym samym zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki tytułem podwyższonych alimentów kwoty po 1000 zł miesięcznie; zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu za I instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych; zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka podała, że Sąd I instancji błędnie przyjął, że możliwości zarobkowe pozwanego są znacznie ograniczone, w sytuacji, gdy prowadzi on dostatni tryb życia. Podała, że stałe miesięczne wydatki pozwanego kształtują się na poziomie co najmniej 5250 zł miesięcznie. Do tego należy doliczyć koszt utrzymania czteroosobowej rodziny. Okoliczności te świadczą o tym, że kondycja pozwanego jest bardzo dobra, skoro ma on środki na pokrycie wymienionych wydatków. Sąd nie uwzględnił również, że pozwany pracuje na czarno z powodu egzekucji komorniczej, stąd nie można ustalić rzeczywistych dochodów pozwanego. Skarżąca zgodziła się z twierdzeniami Sądu, który zauważył, w kontekście podejmowanej uprzednio przez pozwanego działalności przestępczej, że nie można oczekiwać od osoby zobowiązanej do alimentacji, że będzie celem utrzymywania wysokiego poziomu życia zdobywała na to środki w sposób sprzeczny z prawem, czy zasadami współżycia społecznego. Skarżąca podkreśliła jednak, że pozwany sam zeznał, iż po (...)zmienił swoje postępowanie, współpracuje z organami (...), a jego stopa życiowa utrzymuje się na tak samo wysokim poziomie, jak przed (...), mimo że od tego czasu upłynęło ponad(...) roku. Stąd należy uznać, że obecne dochody pozwanego pozwalające na zapewnienie mu dostatniego życia nie muszą pochodzić z nielegalnych źródeł, zaś ich dokładna wysokość jest trudna do ustalenia z uwagi na brak oficjalnego zatrudnienia. Wobec powyższego miarodajnym wyznacznikiem sytuacji majątkowej pozwanego jest standard życia, jaki prowadzi. Powódka podała ponadto, że zobowiązanie pozwanego do uiszczania alimentów w kwocie po 1000 zł miesięcznie nie spowoduje, że powódka będzie żyła na wyższej stopie niż ojciec, a jedynie doprowadzi do wyrównania poziomu życia ojca i dziecka. Skarżąca podała, że nie posiada wystarczających środków na utrzymanie poziomu życia, do którego przyzwyczaił ją ojciec. Podała również, że pozwany nie utrzymuje kontaktów z powódką.

Pozwany zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego wnosząc o oddalenie powództwa w całości. Podał, że wbrew twierdzeniom matki powódki nie jest możliwe przeznaczanie na miesięczne koszty utrzymania powódki kwoty po 2700 zł. W jego ocenie dziecko w wieku (...) lat nie jest w stanie generować tak ogromnych kosztów utrzymania. Podał, że nie wszystkie składniki majątku, które powódka przypisuje pozwanemu są faktycznie jego własnością, jak mieszkanie w S. oraz ziemia. Samochód marki B. jest wzięty w (...) i od dłuższego czasu wraz z żoną próbują go sprzedać, jednak jest to bezskuteczne z uwagi na brak kupca. Pozwany podał, że jego sytuacja finansowa jest na tyle zła, że wystąpił wraz z żoną o zawieszenie rat (...)na 6 miesięcy oraz kredytu za dom na 3 miesiące. Podkreślił, że rok temu matka powódki podała go do komornika, który co miesiąc pobiera od niego opłatę 100 zł, w związku z tym podniesienie mu alimentów do kwoty po 750 zł będzie oznaczało, że w rzeczywistości będzie płacił co miesiąc kwotę 850 zł. Podał, że zrezygnował obecnie ze wszystkich zbędnych kosztów (telewizja i Internet) i stara się podejmować jakikolwiek prace budowlane. Oczekiwanie na wyrok w postępowaniu(...)oraz fakt, że nie może on opuszczać kraju uniemożliwia mu wyjazd za granicę w celu podjęcia lepiej płatnej pracy. Wskazał, że nigdy nie miał na celu rozpieszczenia dziecka, natomiast przy okazji różnych okoliczności to z polecenia matki powódki kupował małoletniej drogie prezenty, ponieważ wskazywała ona, że zbyt tanimi dziecko będzie rozczarowane. Gdy małoletnia podrosła, sama dopominała się od drogie rzeczy. Swój obecny brak kontaktu z małoletnią pozwany tłumaczy faktem, iż małoletnia była wykorzystywana do robienia zdjęć i opisów majątku należącego do pozwanego i donoszenia na niego. Podał, że poręczenie majątkowe zapłacił za niego teść. W najbliższym czasie natomiast najprawdopodobniej trafi do (...)i zostanie obciążony karami finansowymi. Podał, że matka małoletniej powódki jest obecnie w świetnej sytuacji finansowej, zaś on nie będzie w stanie udźwignąć wyższych alimentów.

Powódka w odpowiedzi wniosła o oddalenie apelacji pozwanego w całości. Podała, że nie twierdziła, iż mieszkanie w S. jest własnością pozwanego, a jedynie, że ma on możliwość zamieszkiwania w nim i ograniczenia kosztów utrzymania domu w D., w którym obecnie mieszka. Podała, że na rozprawie w dniu 28 lutego 2020 r. pozwany zeznał, że grunt rolny w S. jest jego własnością. Wskazała, że twierdzenia pozwanego o rezygnacji z telewizji i Internetu nie zostały udowodnione, a odnośnie zawieszenia rat kredytu pozwany skorzystał jedynie z możliwości związanej z nowych regulacji w tym zakresie wprowadzonych wskutek wybuchu pandemii koronawirusa w kraju. Podkreśliła, że w odpowiedzi na pozew pozwany szczegółowo opisał wszelkie prezenty oraz atrakcje organizowane przed laty córce bez zająknięcia się, iż wynikały one z presji związanej z postawą powódki, czy jej matki. Ówczesne działania pozwanego były podejmowane w sposób świadomy i dobrowolny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje złożone przez obie strony nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy dokonał weryfikacji przeprowadzonego postępowania i kończącego je rozstrzygnięcia przez pryzmat zarzutów apelacyjnych. W całej rozciągłości podziela dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę zebranego materiału dowodowego oraz poczynione na tej podstawie ustalenia faktyczne oraz wyciągnięte wnioski. Sąd Rejonowy zajęte stanowisko w przekonujący i wyczerpujący sposób uzasadnił w pisemnych motywach orzeczenia. Ustalenia Sądu I instancji Sąd Okręgowy przyjął za własne.

Wbrew zarzutom apelacji powódki dotyczącym błędnej oraz sprzecznej z zasadami logicznego rozumowania oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, Sąd Okręgowy w całej rozciągłości podziela dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę w tym zakresie oraz poczynione na tej podstawie prawidłowe ustalenia faktyczne oraz wyciągnięte wnioski. Wszechstronna i dogłębna analiza przeprowadzonych przez Sąd Rejonowy dowodów, odpowiada wymogom staranności i rzetelności, jak również znajduje oparcie we wskazaniach wiedzy i doświadczenia życiowego. W ocenie Sądu odwoławczego, zebrany w sprawie materiał dowodowy, nie wskazuje na konieczność uwzględnienia którejkolwiek z apelacji i zmiany zaskarżonego wyroku.

Odwołując się do przepisów przywołanych przez Sąd I instancji, zgodnie treścią art. 138 k.r.o., w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez zmianę stosunków rozumieć należy wszelkie modyfikacje w statusie ekonomicznym stron mające wpływ zarówno na zwiększenie, jak i na zmniejszenie, zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zwiększenie lub zmniejszenie zakresu możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. W art. 135 § 1 k.r.o. natomiast ustawodawca wskazał zasadnicze przesłanki, od których zależy zakres obowiązku alimentacyjnego, a jeżeli obowiązek ten ma charakter świadczenia pieniężnego – jego wysokość. Pierwszą przesłankę stanowią usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, zaś drugą pozytywną przesłankę wpływającą na zakres świadczeń alimentacyjnych stanowią majątkowe możliwości zobowiązanego.

W ślad za Sądem Rejonowym podnieść należy, że od czasu ostatniego orzekania o alimentach, po obydwu stronach nastąpiły istotne zmiany. Potrzeby małoletniej powódki wzrosły, co jest naturalną konsekwencją rozwoju dziecka, a ponadto spowodowane zostało dolegliwościami małoletniej ujawnionymi od czasu ostatniego orzekania w przedmiocie alimentów. W związku z tym powództwo należało uwzględnić w części. Możliwości zarobkowe pozwanego natomiast obecnie są ograniczone, a ponadto jego sytuacja życiowa uległa zmianie z uwagi na założenie nowej rodziny. Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd I instancji uwzględnił aktualną sytuację materialną, majątkową i rodzinną obu stron oraz w dostateczny sposób odniósł się do usprawiedliwionych potrzeb małoletniej powódki, jak też możliwości zarobkowych pozwanego, które zasadniczo decydują o wysokości obowiązku alimentacyjnego.

Odnosząc się do zarzutów powódki należy wskazać, że w praktyce sprowadzają się one do kwestii możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanego. Powódka kilkukrotnie podkreślała dostatni tryb życia prowadzony przez pozwanego. Fakt ten został uwzględniony przez Sąd Rejonowy, co znajduje odzwierciedlenie w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia. Fakt posiadania znacznego majątku nie ma jednak wpływu na możliwości zarobkowe pozwanego, które słusznie Sąd Rejonowy uznał za ograniczone. Bezspornym jest, że wobec pozwanego toczy się postępowanie (...), co rzutuje na jego niekorzystną sytuację na rynku pracy. Podkreślić należy, że pozwany sam doprowadził do takiej sytuacji, natomiast, jak słusznie przyjmuje się w orzecznictwie, małoletnie dzieci nie mogą ponosić negatywnych konsekwencji sprzecznego z prawem zachowania rodziców. Mimo niekorzystnej sytuacji finansowej, pozwany nie jest zwolniony z obowiązku utrzymania córki. Słusznie również podnosi powódka, że faktycznego zatrudnienia i dochodów pozwanego nie sposób ustalić, ponieważ ze względu na swoją sytuację, pozwany nie ma żadnego oficjalnego zatrudnienia. Faktem jest, iż pozwany najprawdopodobniej posiada nieudokumentowane źródło dochodów, skoro stać go na życie na wysokim poziomie. W tym zakresie twierdzenia powódki są słuszne.

Jednakże, w ocenie Sądu odwoławczego, kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ma fakt, iż zmieniła się sytuacja osobista pozwanego. W czasie poprzedniego orzekania w przedmiocie alimentów pozwany nie miał na utrzymaniu innych osób, poza powódką. Obecnie pozwany ma żonę i przede wszystkim (...) małoletnich synów. Okoliczność ta bez wątpienia ma istotne znaczenie dla istniejącego dotychczas zobowiązania alimentacyjnego. Sąd musi mieć na uwadze, że na pozwanym ciąży także obowiązek utrzymania pozostałych dzieci, co w oczywisty sposób przekłada się na jego możliwości finansowe, które zmniejszyły się w stosunku do możliwości finansowych jakie posiadał przed urodzeniem się dzieci. Gdyby łożył on na powódkę wyższe alimenty, nie posiadałby środków utrzymania na swoje pozostałe dzieci. Stąd też, w ocenie Sądu Okręgowego, nie jest możliwe uwzględnienie apelacji powódki.

W odniesieniu do zarzutów pozwanego natomiast, należy wskazać, że były one w całości chybione. Pozwany powołuje się na swoją trudną sytuację materialną, jednocześnie podejmowane przez niego działania w celu poprawy tej sytuacji są znikome. Trudno bowiem uznać, że rozwiązanie umowy na telewizję i Internet miałoby przynieść rodzinie pozwanego jakąkolwiek zauważalną poprawę. Zawieszenie rat (...) i kredytu jest natomiast rozwiązaniem krótkoterminowym i nie wydaje się, że będzie miało znaczący wpływ na sytuację finansową pozwanego. Dotychczasowa wysoka stopa życiowa pozwanego również przeczy jego twierdzeniom o trudnej sytuacji materialnej. Stąd też Sąd Okręgowy przyjął, że pozwany ma możliwość świadczenia alimentów na rzecz małoletniej córki w dotychczasowej wysokości.

Twierdzenia pozwanego, że wysoki poziom życia powódki wynikał z nacisków jej matki, która domagała się drogich prezentów dla małoletniej Sąd uznał za całkowicie bezzasadny, a przy tym niemający znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. W sytuacji, gdyby pozwany miał jakikolwiek obiekcje dotyczące wartości prezentów dla powódki, czy organizowanego dla niej atrakcyjnego wypoczynku, mógł wyrazić swój sprzeciw, czego jednak wcześniej nie zrobił.

Powyższe okoliczności, zdaniem Sądu Okręgowego, przemawiają za słusznością rozstrzygnięcia dokonanego przez Sąd Rejonowy i stąd też uznano apelacje obu stron za niezasadne i nie zasługujące na uwzględnienie.

W konsekwencji, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelacje obu stron. O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Marta Banaś-Grabek Jolanta Biernat-Kalinowska Lech Dłuski