Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 05 grudnia 2019 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Ludmiła Dulka - Twarogowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Arleta Ratajczak

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2019 roku w Wąbrzeźnie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G.

przeciwko J. G.

- o zapłatę

1) zasądza od pozwanego J. G. na rzecz powódki (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. kwotę 1.610,97 zł (jeden tysiąc sześćset dziesięć złotych dziewięćdziesiąt siedem groszy) wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie naliczanymi od tej kwoty za okres od dnia 08 lutego 2019 roku do dnia zapłaty;

2) oddala powództwo w pozostałej części;

3) nie obciąża pozwanego kosztami procesu poniesionymi przez powódkę.

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

ZARZĄDZENIE

1.  (...) C;

2.  (...)

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

W., dnia 05 grudnia 2019 r.

Sygn. akt I C 473/19 upr

UZASADNIENIE

W dniu 08 lutego 2019 roku powódka (...) S.A. z siedzibą w G. wniosła pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym przeciwko J. G., domagając się zasądzenia kwoty 3.314,67 zł z odsetkami umownymi i ustawowymi za opóźnienie od poszczególnych kwot i dat, a także kosztów procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko powódka podała, że udzieliła pozwanemu pożyczki pieniężnej w kwocie 2.000 zł, która nie została w całości spłacona. Na dochodzoną kwotę składały się: 1.666,07 zł pozostałej kwoty pożyczki, 240 zł opłaty przygotowawczej, 1.360,04 zł opłaty administracyjnej, 28,48 zł skapitalizowanych odsetek umownych oraz 20,08 zł skapitalizowanych odsetek karnych (k.3-6).

W dniu 07 maja 2019 roku Sąd Rejonowy L. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniając w całości roszczenie powoda - sygn. akt (...) (...) (k.8v).

W skutecznie wniesionym sprzeciwie od wskazanego nakazu zapłaty pozwany podniósł zarzut nieudowodnienia roszczenia oraz powołał się na występowanie w umowie klauzul niedozwolonych (k.10-11v) - w odniesieniu do opłaty administracyjnej oraz opłaty przygotowawczej (k.44-48).

Postanowieniem z 22 maja 2019 roku Sąd Rejonowy (...) przekazał rozpoznanie sprawy do Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie (k.13).

Powód uzupełniając braki formalne pozwu podtrzymał swoje żądanie (k.17-21, 54).

Sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...) roku J. G. zawarł z (...) S.A. w G. umowę pożyczki nr (...) na okres do 15 sierpnia 2020 roku. Całkowita kwota pożyczki przekazana pozwanemu wynosiła 2.000 zł. Zgodnie z umową całkowita kwota do zapłaty wynosiła 4.185,93 zł i oprócz kwoty pożyczki obejmowała: opłatę przygotowawczą za rozpatrzenie wniosku o udzielenie pożyczki, ocenę zdolności kredytowej, przygotowanie, doręczenie i podpisanie umowy – 300 zł, opłatę administracyjną za obsługę pożyczki, ustanowienie zabezpieczeń, wycenę ryzyka, utrzymanie baz danych, a także inne koszty – 1.700 zł, odsetki umowne od całkowitej kwoty pożyczki - 185,93 zł. Spłata pożyczki, opłat i odsetek miała nastąpić w 30 ratach miesięcznych, płatnych do 15. każdego miesiąca w kwocie 139,53 zł i obejmowała odpowiednią cześć kapitału, opłaty przygotowawczej, opłaty administracyjnej oraz odsetki za dany okres. W przypadku braku płatności dwóch pełnych rat pożyczki wraz z odsetkami i opłatami, pożyczkodawca był uprawniony do wypowiedzenia umowy w terminie 30 dni od dnia upływu terminu płatności, po uprzednim pisemnym wezwaniu do zapłaty w terminie 7 dni.

Okoliczności bezsporne, ponadto dowody:

- umowa pożyczki (k.26-28);

- formularz informacyjny (k.29-31);

- harmonogram spłat (k.32-33).

Zarówno przed, jak i w trakcie podpisywania umowy pozwany nie został poinformowany o dodatkowych kosztach pożyczki, nie negocjowano z nim jej warunków, mógł jedynie albo zaakceptować przedstawioną mu treść, albo nie doszłoby do zawarcia umowy.

Dowód:

- zeznania pozwanego na rozprawie z 27.11.2019r. (k.62v - czas zapisu: od 00:07:17).

J. G. w okresie od 23 marca 2018 roku do 05 września 2018 roku na poczet spłaty pożyczki dokonał 4 wpłat w łącznej kwocie 805 zł.

Okoliczność bezsporna, ponadto dowód:

- harmonogram spłat (k.32).

(...) S.A. w G. pismem datowanym na 16 października 2018 roku wezwała J. G. do zapłaty w terminie 7 dni kwoty 319,87 zł, w związku z brakiem płatności dwóch kolejnych rat pożyczki, a następnie pismem z 19 listopada 2018 roku wypowiedziała umowę nr (...) z 08 lutego 2018 roku i wezwała go do zapłaty 3.300,89 zł. Ponadto 30 listopada 2018 roku powódka skierowała do pozwanego ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty.

Dowody:

- ostateczne wezwanie do zapłaty (k.34);

- wypowiedzenie umowy (k.35);

- ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty (k.36).

Stan faktyczny został ustalony w oparciu o wymienione dokumenty przedłożone przez powódkę, które nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez pozwanego. Ponadto Sąd oparł się na zeznaniach pozwanego, które uznał w całości za wiarygodne.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się częściowo uzasadnione.

Podstawę prawną roszczenia powoda stanowił art. 720 k.c., zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki w świetle unormowań kodeksu cywilnego może mieć zarówno charakter odpłatny, jak i nieodpłatny, a do głównych świadczeń stron należy zaliczyć udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony czas (po stronie pożyczkodawcy) oraz zwrot tych środków (po stronie pożyczkobiorcy).

Pozwany jest konsumentem, który zawarł umowę z przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych i posługuje się wzorcami umownymi, dlatego zastosowanie w niniejszej sprawie winny znaleźć także przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (Dz.U.2018.993 j.t.), w szczególności art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, zgodnie z którymi przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się między innymi umowę pożyczki.

Art. 385 ¹ i nast. k.c. regulują materię niedozwolonych postanowień umownych, nazywanych także klauzulami abuzywnymi. Celem wprowadzenia tych przepisów do porządku prawnego był zamiar zapewnienia konsumentom skuteczniejszej ochrony w stosunkach umownych z profesjonalistami oraz potrzeba uwzględnienia postanowień dyrektywy nr 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich (Dz.Urz. WE z 1993 r. L 95). Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Należy wyjaśnić, że wynagrodzeniem za korzystanie przez pożyczkobiorcę z kwoty uzyskanej w ramach pożyczki są zasadniczo odsetki, których górny pułap w celu zapobieżenia lichwie został wyznaczony przepisem art. 359 § 2 ¹ k.c. - jako dwukrotność odsetek ustawowych. Strony pożyczki łączył dobrowolny stosunek zobowiązaniowy i to one autonomicznie mogły decydować o warunkach zawartej umowy. Pierwotny wierzyciel udzielając pożyczki, co do zasady był uprawniony do obciążenia kontrahenta kosztami/opłatami za różne czynności związane z zawarciem umowy, w szczególności prowizją. Za niedopuszczalną należy uznać jednak sytuację, w której jedna ze stron wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w ten sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną prowadzącą do pokrzywdzenia drugiej strony – konsumenta, poprzez jego obciążenie nadmiernymi, rażąco wygórowanymi kosztami znacznie odbiegającymi od faktycznie poniesionych wydatków. Umowa pożyczki sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym powinna jasno określać, które opłaty/prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Wspólną cechą ustalania wysokości wszelkich opłat/prowizji, jest to, że muszą one stanowić ekwiwalent świadczonych usług i co do zasady odpowiadać rzeczywistym kosztom poniesionym z tego tytułu.

Za niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienia, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, faktycznie stanowią dla pożyczkodawcy wyłącznie źródło zysku. Przywołany przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. chroni konsumenta, jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. W sytuacji, gdy przedsiębiorca narzucił pożyczkobiorcy (konsumentowi) wszystkie warunki umowy, w tym także dotyczące dodatkowych kosztów i opłat, nie pozostawiając mu żadnego wyboru, zachodzi nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków stron umowy - na niekorzyść pozwanego.

W przedmiotowej umowie pożyczki określono, że pozwany zapłaci na rzecz pożyczkodawcy opłatę przygotowawczą za rozpatrzenie wniosku o udzielenie pożyczki, ocenę zdolności kredytowej, przygotowanie, doręczenie i podpisanie umowy, w kwocie 300 zł. W ocenie Sądu opłata ta nie jest nadmiernie wysoka, tym samym wskazane postanowienie umowne nie narusza dobrych obyczajów i nie stanowi klauzuli abuzywnej.

W ocenie Sądu odmiennie należy traktować opłatę administracyjną w wysokości 1.700 zł, której zapłatą powódka obciążała pozwanego częściowo wraz z każdą ratą i naliczała za obsługę pożyczki, ustanowienie zabezpieczeń, wycenę ryzyka, utrzymanie baz danych, a także inne koszty. Wskazane czynności opisane w § 2 umowy stanowiły przejaw bieżącej działalności powódki, dlatego opłata administracyjna winna obciążać pozwanego jedynie z tytułu rzeczywiście poniesionych wydatków. Strona powodowa nie podała, jakiego rodzaju czynności podejmowała w związku z pożyczką udzieloną pozwanemu, czy i jakie faktycznie poniosła koszty. Zasadnie można założyć, iż obsługa pożyczki mogła polegać na monitorowaniu terminowości płatności i ograniczała się do ustalenia, czy na rachunek powódki wpłynęła w terminie rata pożyczki. Brak jest jakichkolwiek danych wskazujących na ustanowienie zabezpieczenia spłaty, czy wycenę ryzyka. Ponadto wysokość opłaty administracyjnej w ocenie Sądu jest nadmierna, a tym samym nieadekwatna do wartości zaciągniętego przez pozwanego zobowiązania. Generowała ona dla pożyczkodawcy dodatkowy zysk, a unormowanie umowne ją przewidujące stanowiło faktyczne obejście przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 ¹, § 2 ² i § 2 ³ k.c.). Postanowienie to nie zostało uzgodnione indywidualnie z pozwanym, rażąco naruszało jego interesy, kształtowało obowiązki w sposób niezgodny z dobrymi obyczajami i nie wynikało z kalkulacji rzeczywistych kosztów. Tym samym zapis umowy pożyczki dotyczący opłaty administracyjnej, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. nie wiązał pozwanego, jako niedozwolona klauzula umowna, a więc nie jest on zobowiązany do zapłaty tej należności.

Nawet gdyby przyjąć, że w odniesieniu do wspomnianej opłaty administracyjnej nie znajdują zastosowania przepisy dotyczące klauzul niedozwolonych, to postanowienie umowy w tym zakresie i tak trzeba uznać za nieważne (art. 58 § 1 i 2 k.c.), ponieważ pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) oraz przepisami regulującymi odsetki maksymalne (art. 359 § 2 ¹ - § 2 ³ k.c.).

Uznając, iż w oparciu o zawartą umowę zobowiązanie do pokrycia opłaty administracyjnej nie wiązało pozwanego, jego zobowiązanie wynosiło: 2.000 zł tytułem zwrotu kapitału, 300 zł opłaty przygotowawczej oraz 175,97 zł odsetek umownych do dnia wypowiedzenia umowy, łącznie 2.415,97 zł. Kwotę tą należało zredukować o 805 zł tytułem dokonanych spłat, stąd ostatecznie zobowiązanie pozwanego zamyka się w kwocie 1.610,97 zł, która została zasądzona na rzecz powoda w pkt 1 wyroku wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie naliczanymi od tej kwoty za okres od dnia 08 lutego 2019 roku do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo było nieuzasadnione i podlegało oddaleniu (pkt 2 sentencji).

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c.. Przyjmując abuzywność postanowienia umownego regulującego opłatę administracyjną, każda z miesięcznych rat powinna wynosić 82,86 zł, a więc spłaty dokonane przez pozwanego, nawet z opóźnieniem, należałoby zaliczyć aż do stycznia 2019 roku. Skoro powództwo wytoczono w lutym 2019 roku, Sąd nie znalazł przesłanek, aby obciążać pozwanego kosztami procesu powoda. Gdyby powód przeanalizował dokładnie umowę, to nie musiało w ogóle dojść do wytoczenia powództwa. Ponadto Sąd uwzględnił złą sytuację życiową pozwanego, zarówno osobistą (wiek i stan zdrowia), jak i majątkową.

Sędzia

Ludmiła Dulka-Twarogowska

ZARZĄDZENIE

1.  (...);

2.  (...)

- (...)

3.  (...).

W., dnia 27 stycznia 2020 roku

SSR Ludmiła Dulka-Twarogowska