Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Artur Lesiak
Sędziowie:	SA Katarzyna Przybylska (spr.) SO del. Anna Strugała
Protokolant:	sekretarz sądowy Barbara Tobiasz

po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2017 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

przeciwko Gminie M. w M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 26 kwietnia 2016 r. sygn. akt VIII GC 94/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 10.800 (dziesięć tysięcy osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy.

V ACa 506/16

UZASADNIENIE

Powód - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. domagała się w postępowaniu upominawczym zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej Gminy M. kwoty 277.130 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w B. w dniu 10.05.2014r. wydał nakaz zapłaty, w którym orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Od wydanego przez Sąd Okręgowy nakazu pozwana złożyła sprzeciw i wniosła o oddalenie powództwa.

Wyrokiem wstępnym z dnia 24 lipca 2014r. Sąd Okręgowy w B. uznał roszczenie powódki za usprawiedliwione co do zasady, opierając swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i wnioskach.

W wyniku przeprowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego strony zawarły w dniu (...) umowę nr (...) na wykonanie zadania: „Budowa obwodnicy miasta M.".

W punkcie 2 tej umowy wskazano, że integralną część umowy stanowią dokumenty:

1.  Umowa,

2.  Warunki Szczególne Kontraktu,

3.  Warunki Ogólne Kontraktu,

4.  SIWZ (Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia) część II- opis przedmiotu zamówienia,

5.  Dokumentacja projektowa (rysunki),

6.  Specyfikacje Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych,

7.  Formularz Oferty z załącznikami,

8.  Wykazy i wszystkie inne dokumenty będące częścią kontraktu.

W umowie ustalono, że wymienione w punkcie 2 dokumenty będą odczytywane i interpretowane zgodnie ze wskazaną wyżej kolejnością.

Warunki Ogólne Kontraktu, stanowiące integralną część umowy, zawierają klauzulę 4.24., zgodnie z którą „wszelkie skamieniałości, monety, przedmioty wartościowe lub starożytne, budowle i inne pozostałości lub obiekty interesujące pod względem geologicznym lub archeologicznym, znalezione na placu budowy, będą wzięte w opiekę i zarząd zamawiającego. Wykonawca podejmie wszelkie rozsądne środki ostrożności, aby nie dopuścić do usunięcia czy uszkodzenia przez personel wykonawczy lub przez inne osoby, któregokolwiek z tych znalezisk. Po odkryciu jakiegokolwiek takiego znaleziska, wykonawca bezzwłocznie da powiadomienie Inżynierowi, który wyda polecenie co do zajęcia się nim. Jeżeli postępując według tych poleceń, wykonawca dozna opóźnienia i/lub poniesie koszt, to wykonawca da dalsze powiadomienie Inżynierowi, z uwzględnieniem subklauzuli 20.1 (roszczenia wykonawcy) do: ( ... )

(b) płatności za jakikolwiek taki Koszt, która to płatność będzie włączona do Ceny Kontraktowej”.

Z kolei w klauzuli 20.1 zd. li 2 strony zastrzegły, że „jeżeli wykonawca uważa się za uprawnionego do jakiegokolwiek przedłużenia czasu na ukończenie i/lub jakiejkolwiek dodatkowej płatności według jakiejkolwiek klauzuli niniejszych warunków lub z innego tytułu w związku z kontraktem, to wykonawca da inżynierowi powiadomienie, opisujące wydarzenie lub okoliczność, powodującą roszczenie. Powiadomienie będzie dane najwcześniej jak to możliwe, ale nie później niż 28 dni po tym, kiedy wykonawca dowiedział się lub powinien był się dowiedzieć o tym wydarzeniu lub okoliczności”.

W dniu (...) powód zawarł z (...) (...) umowę nr (...), której przedmiotem było sprawowanie przez tę pracownię nadzoru archeologicznego, wykonywanie ratowniczych badań archeologicznych na stanowiskach odkrytych podczas pełnienia nadzoru archeologicznego, a będących w kolizji z budową obwodnicy M. (tylko na podstawie decyzji Wojewódzkiego (...) w B. i w porozumieniu z inwestorem) i zapewnienie ekshumacji potencjalnych pochówków. W § 5 powyższej umowy strony określiły wynagrodzenie ryczałtowe za sprawowanie nadzoru archeologicznego w wysokości 4.000 zł netto oraz wynagrodzenie obmiarowe w wysokości 1.100 zł/ar netto, płatne w cyklach miesięcznych, po potwierdzeniu przez inspektora nadzoru inwestorskiego areału przebadanego terenu. Nadto w umowie przewidziano wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 900 zł za ekshumacje potencjalnych pochówków.

Podczas wykonywania robót budowlanych powód natrafił na obiekty archeologiczne, co znalazło odzwierciedlenie poprzez wpisy w dzienniku budowy. W każdym przypadku odkrycia znalezisk archeologicznych wyznaczany był obszar wystąpienia obiektów, w celu przeprowadzenia na nim badań archeologiczno-ratowniczych.

Każdorazowo po wykonaniu ratowniczych badań archeologicznych na wytyczonym przez nadzór archeologiczny obszarze, spisywany był protokół z czynności częściowego odbioru terenowych, ratowniczych wykopaliskowych badań archeologicznych, w których uczestniczyli Inżynier Kontraktu (przedstawiciel pozwanej), Kierownik budowy (przedstawiciel powódki) oraz pracownicy (...) (...). Na podstawie wskazanych protokołów i umowy nr (...) z dnia (...) zostały wystawione powódce przez (...) B. (...) faktury VAT, obejmujące wynagrodzenie za wykonanie ratowniczych archeologicznych badań wykopaliskowych oraz wykonanie nadzoru archeologicznego, na łączną kwotę 340.869,90 zł brutto (277.130 zł netto).

W wystąpieniu nr 20 do Inżyniera Kontraktu z dnia 6 kwietnia 2011r., tj. w ciągu pięciu dni od odnalezienia pierwszego stanowiska archeologicznego, powód wskazał, że zgodnie z treścią kontraktu czuje się uprawniony do żądania zapłaty kosztów związanych z badaniami archeologicznymi. W kolejnych wystąpieniach nr 55, 61, 62, 74, 87 i 91, kierowanych do Inżyniera Kontraktu, powód zgłaszał roszczenia dotyczące kosztów poniesionych z tytułu archeologicznych badań stanowiskowych.

W piśmie z dnia 4 lipca 2011r. Inżynier Kontraktu podtrzymał swoje stanowisko odnośnie do oceny roszczenia powódki, związanego z kosztami badań archeologicznych, wskazując ponownie, że jej roszczenie jest słuszne i zgodne z klauzulą 4.24.

Pismem z dnia 30 maja 2011r. pozwana ustosunkowała się do stanowiska Inżyniera Kontraktu, wyrażonego w jego odpowiedzi na wystąpienie powódki nr 20 z dnia 6 kwietnia 2011r. Pozwana wywodziła, że żądane przez powoda koszty, związane z badaniami archeologicznymi, były objęte ustalonym w umowie wynagrodzeniem ryczałtowym. Pozwana zarzuciła, że powód podejmując się realizacji całości robót za wynagrodzeniem ryczałtowym winien był w swojej ofercie skalkulować wykonanie określonych w opinii z dnia 13 kwietnia 2010r. badań archeologicznych i ich koszty objąć oferowanym wynagrodzeniem ryczałtowym.

Sąd wydał rozstrzygnięcie przyjmując, że opinia Wojewódzkiego Urzędu Ochrony zabytków w T. z dnia 13 kwietnia 2010r. potwierdza konieczność zapewnienia ogólnego nadzoru archeologicznego oraz określa zakres obowiązków w wypadku odkrycia obiektów zabytkowych. Dokument ten, stanowiący co najwyżej dokumentację projektową, o której mowa w punkcie 2 umowy stron, w żaden sposób nie ingeruje w kontraktowe ustalenia stron co do wzajemnych rozliczeń, a w szczególności nie stanowi potwierdzenia, iż wymienione w nim obowiązki wykonawca winien wykonać w ramach wynagrodzenia ryczałtowego.

Taka interpretacja byłaby sprzeczna z treścią klauzuli 4.24 Warunków Ogólnych Kontraktu, co nie jest dopuszczalne według punktu 2 umowy, zgodnie z którym następujące dokumenty będą uważane jako integralne części umowy oraz odczytywane i interpretowane w następującej kolejności: umowa, Warunki Szczególne Kontraktu, Warunki Ogólne Kontraktu, SIWZ część II opis przedmiotu zamówienia, dokumentacja projektowa (rysunki), specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych, formularz oferty z załącznikami oraz wykazy i wszystkie inne dokumenty, będące częścią kontraktu.

Nieracjonalnym byłoby nałożenie na przystępującego do postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wykonawcę, obowiązku przewidywania wkalkulowania w ryczałtowe wynagrodzenie hipotetycznych kosztów badań archeologicznych, w przypadku odkrycia znaleziska, skoro na etapie składania oferty nie jest możliwe do przewidzenia, czy obiekty archeologiczne w ogóle zostaną odnalezione, a jeżeli tak, to w jakim zakresie i w jakiej ilości.

Tym samym Sąd Okręgowy uznał w oparciu o art. 318 k.p.c., że powódka jest uprawniona do żądania zwrotu kosztów, które poniosła w związku z przeprowadzeniem badań archeologicznych, polegających na rozpoznaniu, udokumentowaniu i zabezpieczeniu odkrytych znalezisk. Ustalenie zasadności roszczenia powoda co do jego wysokości wymaga dokonania ustaleń, polegających na rozgraniczeniu poniesionych kosztów ogólnego nadzoru archeologicznego, który obciąża powoda i kosztów związanych z zabezpieczeniem odkrytych znalezisk.

Apelację wniesioną przez pozwaną Gminę od wyroku wstępnego Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił, uznając że wydanie wyroku wstępnego nie budziło wątpliwości.

Wydanie wyroku wstępnego, wbrew zarzutowi skarżącej, nie było uzależnione od szczegółowego ustalenia przez Sąd Okręgowy jakie czynności wykonawcy robot, w zakresie obsługi archeologicznej, wymienione w opinii Wojewódzkiego (...) w T. Delegatury w B. z dnia 13 kwietnia 2010r. były przedmiotem umowy, gdyż zakres tych czynności wynikał wprost z treści opinii.

Sąd Apelacyjny wskazał, że adresatem opinii było Biuro (...), a zatem opinia stanowiła część dokumentacji projektowej i w sposób ogólny wskazywała na to, że realizacja zadania inwestycyjnego jest uzależniona od przeprowadzenia archeologicznych badań powierzchniowych, archeologicznych badań sondażowych w celu wytypowania obiektów do badań wykopaliskowych, badań poprzedzających budowę obwodnicy i badań wyprzedzających badania wykopaliskowe, zapewnienie nadzorów archeologicznych nad pracami ziemnymi (poza obszarami badań wykopaliskowych), zapewnienie dokumentacji potencjalnych pochówków.

Sąd powtórzył, że opinia wskazuje na to, jakie czynności powinny zostać uwzględnione, lecz nie ingeruje ona w treść umowy stron, a zwłaszcza w sposób ustalenia wynagrodzenia. Nie ulegało wątpliwości, że klauzula 4.24 ogólnych warunków kontraktu (...) nie odnosi się do przeprowadzenia badań archeologicznych powierzchniowych, sondażowych, poprzedzających, czy też wyprzedzających, lecz stanowi o czynnościach, jakie wykonawca robót i Inżynier Kontraktu podejmą w przypadku odkrycia znaleziska interesującego pod względem archeologicznym czy geologicznym.

Z treści klauzuli 4.24 wynika, że jeżeli wykonawca robót postępuje według określonych poleceń Inżyniera Kontraktu poniesie koszty, to będzie uprawniony do uzyskania tych kosztów, które będą włączone do ceny kontraktowej. Oznacza to, że przeprowadzenie badań powierzchniowych, sondażowych, o charakterze wyprzedzającym bądź poprzedzającym, których wynik nie przesądza o odkryciu interesujących pod względem archeologicznym znalezisk, wchodził w zakres zwykłego nadzoru archeologicznego, którego koszty objęte były umówionym wynagrodzeniem ryczałtowym, natomiast za czynności wykonane po odkryciu znaleziska, związane z określonymi kosztami, powód zgodnie z klauzulą 4.24 może domagać się od zamawiającego zwrotu kosztów. Gdyby wolą stron było, aby te czynności, tj. wykonane po odkryciu znaleziska, zostały objęte wynagrodzeniem ryczałtowym, wówczas wystarczające byłoby postanowienie klauzuli 4.24 dotyczące podstawy do przedłużenia terminu wykonania robót, a nie do zwrotu poniesionych przez wykonawcę kosztów tych czynności.

Znajdujące się w aktach sprawy protokoły, sporządzone z udziałem przedstawicieli Wojewódzkiego (...) w T., tj. protokoły z dnia 1 kwietnia 2011r., z dnia 15 kwietnia 2011r., z dnia 4 maja 2011r., z dnia 12 maja 2011r., z dnia 11 czerwca 2011r., i z dnia 30 sierpnia 2011r. potwierdzały dokonanie odkrycia znalezisk archeologicznych w trakcie realizacji robót budowlanych. W treści tych protokołów wskazano jakie obiekty odnaleziono lub odsłonięto, a także określono zalecenia co do przeprowadzenia badań ratowniczych. Z całą pewnością nie można było podzielić poglądu pozwanej, iż koszty badań ratowniczych dotyczących znalezisk archeologicznych objęte były wynagrodzeniem ryczałtowym, gdyż zakres tych badań i konkretne zadania co do sposobów postępowania po odkryciu poszczególnych znalezisk, wynikały ze wskazanych wyżej protokołów.

W aktach sprawy znajdują się również protokoły odbioru robót ratowniczych i wykopaliskowych, wykonanych przez (...) B. T., na podstawie umowy zawartej z powodem. Protokoły te zostały sporządzone z udziałem Inżyniera Kontraktu, który potwierdził wykonanie tych robót i zaakceptował ich rozliczenie, co wchodziło w zakres jego uprawnień, określonych w klauzuli 4.24. Wystąpienie nr 20 do Inżyniera Kontraktu z dnia 6 kwietnia 2011r. zostało złożone w terminie 28 dni od odkrycia znaleziska - k. 278, wbrew zarzutom skarżącej i dotyczyło pokrycia kosztów badań tzw. stanowiskowych.

Sąd Okręgowy w B. po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego wydał w dniu 26 kwietnia 2016r. wyrok, w którym zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 277.130 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21.02.2014r. do dnia zapłaty oraz orzekł o kosztach postępowania w sprawie.

Swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach i rozważeniach.

W pierwszej kolejności wskazał, że z uwagi na przesądzenie wyrokiem wstępnym kwestii odpowiedzialności pozwanej gminy w niniejszej sprawie pozostała jedynie do rozsądzenia kwestia wysokości zgłoszonych przez powoda roszczeń.

Ustaleniu podlegała wartość wykonanych na zlecenie powoda badań archeologicznych, będących wynikiem odkrytego znaleziska, co uprawniało powoda do domagania się od pozwanej płatności za poniesione koszty, ponad ustalone umownie wynagrodzenie ryczałtowe, na podstawie klauzuli 4.24 Warunków Ogólnych Kontraktu, stanowiących integralną część umowy stron.

Powód zapewnił w trakcie wykonywania prac budowlanych nie tylko nadzór archeologiczny, ale i badania ratownicze. Zakres prac ratowniczych wynikał z protokołów z dokonanych czynności, sporządzonych w oparciu o wystąpienia komisji składającej się z przedstawiciela Wojewódzkiego (...) oraz przedstawicieli powoda i firmy (...) zobowiązujących do wystąpienia o pozwolenie na wykonanie badań archeologicznych wraz z dołączonymi planami z oznaczonym obszarem wymaganym do przeprowadzenia badań ratowniczych.

W protokołach z 1 kwietnia 2011r., z 4 maja 2011r. oraz 12 maja 2011r. stwierdzono występowanie materiałów zabytkowych – fragmenty naczyń glinianych z epoki kultury łużyckiej i wskazano w nich na konieczność przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych-wykopaliskowych.

W protokole z 15 kwietnia 2011r. stwierdzono występowanie materiałów zabytkowych – fragmenty naczyń glinianych z epoki brązu - kultury łużyckiej i wskazano w nich na konieczność przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych-wykopaliskowych.

W ten sam sposób zostały sporządzone kolejne protokoły wskazujące konkretne załączniki zawierające zlecenia przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych-wykopaliskowych oraz plany występowania znalezisk.

Prace stwierdzone w protokołach zostały potwierdzone przez przedstawiciela Wojewódzkiego (...) i każdorazowo odebrane przez Inżyniera Kontraktu.

Na tej podstawie powód został obciążony przez (...) T. fakturami VAT, które odnosiły się do konkretnych protokołów z czynności archeologicznych za wykonanie ratowniczych archeologicznych badań wykopaliskowych. Łącznie faktury wystawione przez (...) T. za wykonanie ratowniczych archeologicznych badań wykopaliskowych opiewały na kwotę 277.130 zł.

Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z dziedziny archeologii na okoliczność ustalenia wartości pracy związanej z nadzorem archeologicznym oraz wartości prac związanych z udokumentowaniem i zabezpieczeniem odkrytych znalezisk z uwzględnieniem stawek stosowanych przy tego rodzaju pracach i w postanowieniu z 21 października 2015 r. wyznaczył do sporządzenia opinii pracownika (...) w T. – mgr T. G., powołując go na biegłego sądowego. Sąd zobowiązał dodatkowo biegłego do oceny, czy ustalone wynagrodzenie za wykonane prace archeologiczne nie było zawyżone w stosunku do cen stosowanych na tym rynku.

Zdaniem Sądu Okręgowego dopuszczenie tej opinii było konieczne w sytuacji gdy stronami umów związanych z ochroną zabytków archeologicznych nie był pozwany a w konsekwencji nie miał on wpływu na kształtowanie warunków tych umów a w szczególności nie miał wpływu na ustalone wynagrodzenie. Postępowanie w zakresie ochrony zabytków archeologicznych kompleksowo reguluje Ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t. jednolity Dz. U. z 2014 poz. 1446 ze zm.) Zgodnie z art. 31 tej Ustawy to właśnie na pozwanym jako jednostce organizacyjnej, która zmierzała realizować roboty ziemne na terenie, na którym znajdują się zabytki archeologiczne ciążył obowiązek pokrycia kosztów badań archeologicznych oraz ich dokumentacji, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest niezbędne w celu ochrony tych zabytków. Natomiast po odkryciu – odsłonięciu znaleziska archeologicznego zgodnie z art. 32 ust. 5 pkt 3) tej Ustawy jeżeli kontynuacja robót może doprowadzić do zniszczenia lub uszkodzenia zabytku należy zgodnie z decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków przeprowadzić na koszt jednostki organizacyjnej finansującej roboty badania archeologiczne w niezbędnym zakresie.

W sporządzonej opinii biegły jednoznacznie ustalił, że cena przyjęta w umowie (...) zawartej w dniu 1.03.2011r. między powodem a (...) T. za ratownicze badania archeologiczne nie była zawyżona w stosunku do cen rynkowych.

W uzupełniającej ustanej opinii wydanej na rozprawie w dniu 22 marca 2016 r. biegły G. wskazał, że wynagrodzenie, którego domaga się powód nie jest wynagrodzeniem za nadzór archeologiczny lecz jest wynagrodzeniem za czynności związane z odkryciem znaleziska archeologicznego i jego zabezpieczeniem bowiem wszystkie czynności dokonane w następstwie decyzji konserwatora zabytków nie są zaliczane do nadzoru tj. czynności prewencyjnych. Biegły również podkreślił, że badania powierzchniowe i sondażowe są badaniami wyprzedzającymi inwestycję i nie mają nic wspólnego z nadzorem archeologicznym. Badania powierzchniowe dokonywane są jeszcze przed planowaną inwestycją w pasie jej rozgraniczenia. Biegły jako praktyk wskazał, że jeżeli znajdujemy jakieś znalezisko to znaczymy stanowisko archeologiczne i dopiero po badaniach sondażowych można ocenić koszty i zakres dalszych badań archeologicznych. Biegły nie stwierdził, że badania powierzchniowe i sondażowe były wykonane. Jednocześnie biegły ustalił, że wynagrodzenie z tytułu badań archeologicznych było ustalone w formie ryczałtu i nie było uzależnione od ujawnienia znaleziska ale od badanej powierzchni jednego ara. Ustalone wynagrodzenie za tego rodzaju badania nie odbiegają od średnich cen obowiązujących na rynku badań archeologicznych.

Uzyskana opinia biegłego pozwala na ustalenie, jakie powód poniósł koszty będące następstwem działań związanych z ustawowym obowiązkiem jakie ciążyły na pozwanym, a które to koszty nie zostały wliczone od ceny kontraktu. Poniesienie tych kosztów powód wykazał a biegły potwierdził, że koszty te były niezbędne. Jednocześnie wysokość tych kosztów mieści się w cenie obowiązującej na rynku badań archeologicznych.

Mając zatem na uwadze powyższe okoliczności w ocenie Sądu Okręgowego, roszczenie powoda w całości zasługiwało na uwzględnienie.

W tej sytuacji stosownie do art. 405 k.c. dochodzoną kwotę należało zasądzić wraz z należnymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie stosownie do art. 481 § 1 i 2 k.c.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i art. 99 k.p.c. Na koszty powódki poniesione w niniejszej sprawie składają się:

- opłata od pozwu,

- wynagrodzenie radcy prawnego.

Ustalając wysokość wynagrodzenia radcy prawnego Sąd uznał, że opłata za czynności radcy prawnego winna uwzględniać okoliczność, że w sprawie w następstwie apelacji pozwanego od wyroku wstępnego sprawa była rozpoznawana przez Sąd Apelacyjny, a po jej oddaleniu była ponownie rozpoznawana, co wiązało się z większym nakładem pracy pełnomocnika powoda.

Apelację od powyższego orzeczenia złożyła pozwana zaskarżając wyrok w całości zarzuciła:

1.  naruszenie prawa procesowego tj. przepisu art. 365 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku kodeks postępowania cywilnego poprzez orzeczenie, że pozwany ma zapłacić całą kwotę należności głównej zgodnie z żądaniem powoda, pomimo tego, iż zgodnie z prawomocnym wyrokiem wstępnym wydanym w niniejszej sprawie, żądania powoda są uzasadnione co do zasady tylko w zakresie roszczeń objętych klauzulą 4.24 warunków ogólnych kontraktu tj. roszczeń wynikających z wykonania prac archeologicznych po odkryciu znaleziska/znalezisk związanych z jego/ich udokumentowaniem i zabezpieczeniem, co skutkowało wydaniem nieprawidłowego wyroku;

2.  naruszenie prawa procesowego tj. przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak dokonania oceny opinii sporządzonej przez biegłego w przedmiotowej, względnie brak prawidłowej oceny w/w dowodu oraz brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału zgromadzonego w sprawie zwłaszcza z pominięciem zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego a także przepisu art. 286 k.p.c. poprzez zaniechanie żądania opinii dodatkowej pomimo wystąpienia takiej potrzeby, co miało wpływ na wynik sprawy ponieważ Sąd I instancji opierając się całkowicie i wyłącznie na ustaleniach zawartych w opinii biegłego odnośnie charakteru i wartości prac archeologicznych wykonanych na zlecenia powoda przez (...) (...) z uwzględnieniem treści opinii uzupełniającej nie dającej odpowiedzi na zastrzeżenia postawione przez pozwanego względem opinii choćby odnośnie wartości poszczególnych prac z zakresu obsługi archeologicznej, wydał nieprawidłowe rozstrzygnięcie zasądzając (w całości) żądanie powoda zgłoszone w pozwie;

3.  naruszenie prawa procesowego tj. przepisu art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku, w którym Sąd I instancji nie wyjaśnił wszystkich okoliczności faktycznych przyjętych jako podstawę rozstrzygnięcia, nie przeprowadził oceny wszystkich dowodów wskazanych przez strony zgromadzonych w toku postępowania, nie odniósł się do całości materiału dowodowego i nie wskazał powodów, dla których uznał dowód z opinii biegłego za wiarygodny zwłaszcza w kontekście zastrzeżeń przedstawionych przez powoda, które w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zostały całkowicie pominięte;

4.  naruszenie przepisu prawa materialnego art. 31 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece na zabytkami (tekst jedn. Dz.U. z 2014r., poz. 1446) i art. 32 ust. 5 pkt 3) w/w ustawy poprzez ich niewłaściwą wykładnię i zastosowanie, pomimo tego, że w/w przepisy nie określają sytuacji prawnej pozwanego w stosunkach z powodem, a rozliczenia pomiędzy powodem i pozwanym w zakresie obsługi archeologicznej uregulowano w umowie i bezsporne było, że pozwany zapłacił powodowi całość wynagrodzenia ryczałtowego (także za czynności z zakresu obsługi archeologicznej);

W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego za bezzasadny należy uznać zarzut pozwanej naruszenia art. 365 § 1 k.p.c.

Zaskarżony przez pozwanego wyrok zapadł po wcześniejszym prawomocnym rozstrzygnięciu w wyroku wstępnym odpowiedzialności pozwanej co do zasady za czynności wykonane przez powoda w oparciu o postanowienie zwarte w klauzuli 4.24 łączącej strony umowy. Powód zgodnie z umową uprawniony był do otrzymania wynagrodzenia za obsługę archeologiczną z tym, że czynności z zakresu nadzoru archeologicznego miały być wynagradzane ryczałtem zaś czynności z zakresu udokumentowania i zabezpieczenia odkrytych znalezisk miały być wynagradzane dodatkowo. Powód bezsprzecznie wykonał czynności związane z dokonanymi znaleziskami i tylko wynagrodzenie za te czynności, wbrew odmiennym twierdzeniom pozwanego, było przedmiotem rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. W aktach sprawy znajdują się protokoły z wykonanych ratowniczych badań archeologicznych. Czynności wykonane w związku z działaniami ratowniczymi każdorazowo odbierane były przez inżyniera kontraktu. Wobec dokumentacji, która na powyższą okoliczność złożona została przez powoda do akt sprawy i nie została przez pozwanego zakwestionowana, okoliczności te należy przyjąć za bezsporne.

Sąd Okręgowy będąc, zgodnie z treścią art. 365 § 1 k.p.c., związany treścią wyroku wstępnego co do tego, że powodowi, zgodnie z łączącą strony umową, przysługuje wynagrodzenie dodatkowe poza ryczałtem, zobligowany był wyłącznie do rozstrzygnięcia co do wysokości dochodzonego roszczenia, co też uczynił. Z naruszeniem art. 365 § 1 k.p.c. mielibyśmy do czynienia jedynie wtedy, gdyby Sąd I instancji wbrew orzeczeniu oddalił powództwo jako bezzasadne. Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie w zakresie określonym w wyroku wstępnym, tj. przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego, który wypowiedział się odnośnie wykonanych przez powoda czynności archeologicznych i ich charakteru. Ustalenia poczynione w opinii pisemnej biegły rozwinął w opinii ustnej, gdzie wyczerpująco wypowiedział się odnośnie wszystkich wątpliwości pozwanego co do przedmiotu swojej opinii. Przede wszystkim podtrzymał wnioski dotyczące rynkowości stawek przyjętych do rozliczenia prac archeologicznych pomiędzy powodem a Pracownią (...), jak również, że wszystkie wykonane czynności miały charakter badań archeologicznych, nie zwykłego nadzoru archeologicznego, a tym samym, że całe wynagrodzenie, którego dochodzi powód, w kontekście wykonanych czynności jest zasadne.

Za bezzasadny należy uznać również kolejny zarzut apelacji naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. w szczególności co do opinii biegłego, na której Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ocenę Sądu I instancji co do opinii biegłego, że jest rzetelna, spójna, wyczerpująca, wiarygodna. Podkreślić należy, że przedmiotem opinii biegłego było ustalenie czy wynagrodzenie wskazane w umowie pomiędzy powodem, a (...) (...) nie było zawyżone. Pozwany w tym zakresie nie złożył wniosku o uzupełnienie opinii bądź dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego, nie zakwestionował nawet skutecznie opinii biegłego.

Przyjąć zatem należy, że nie skorzystał z możliwości jakie daje k.p.c. na wypadek, kiedy sporządzona przez biegłego opinia niezgodna jest z tezą dowodową bądź zawiera niejasności, nie daje odpowiedzi na pytania Sądu. Pozwany na etapie apelacji domaga się przedstawienia wykazu konkretnych prac dokumentacyjnych i prac polegających na zabezpieczeniu poszczególnych odkrytych znalezisk na potrzeby wyceny ich wartości. Umknęło uwadze skarżącego, że te informacje znajdują się w materiale dowodowym sprawy w postaci protokołów z czynności wykonanych przez pracownię archeologiczną, które zawierają informacje odnośnie przeprowadzonych badań, które każdorazowo były przeprowadzane w związku z dokonaniem znaleziska. We wszystkich protokołach, co również ustalił Sąd I instancji, stwierdzono występowanie materiałów zabytkowych. Prace stwierdzone w protokołach były każdorazowo potwierdzane przez przedstawiciela Wojewódzkiego (...). Protokoły te były przedmiotem analizy biegłego. Zatem biegły, w ocenie Sądu Apelacyjnego, posiadał wiedzę jakie czynności ratownicze badań wykopaliskowych były wykonywane i w oparciu o znajdujące się w aktach sprawy materiały sporządzał wydaną przez siebie opinię. Przedmiotem opinii zarówno pisemnej jak i ustnej było stwierdzenie, czy wynagrodzenie za wykonane prace nie jest zawyżone w ramach obowiązujących cen rynkowych. W tym zakresie biegły wskazał, że wynagrodzenie za wykonane prace jest jak najbardziej rynkowe i nie w żaden sposób zawyżone.

Wbrew twierdzeniom skarżącej Sąd I instancji sporządził uzasadnienie orzeczenia z zachowaniem wszelkich wymogów wynikających z art. 328 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy wskazał konkretne fakty i dowody będące podstawą wyroku zasądzającego na rzecz powoda. W szczególności wskazał, że z uwagi na ustalenie zasadności roszczenia powoda w kontekście zawartej umowy w wyroku wstępnym przedmiotem swojej oceny uczynił wysokość roszczenia dochodzonego przez powoda. W tym zakresie Sąd Okręgowy wskazał, że wziął pod uwagę protokoły z czynności wykonanych i odebranych przez pracownię (...), protokoły z wykonanych czynności, faktury wystawione na ich podstawie, jak również opinię biegłego, zgodnie z którą wszystkie czynności wykonane przez pracownię archeologiczną (...) były czynnościami związanymi z odkrytym znaleziskiem i miały charakter ratowniczych badań archeologicznych nie zaś działań prewencyjnych.

W zakresie podstawy prawnej Sąd I instancji wskazał klauzulę 4.24 warunków umownych jak również przepisy ustawy z dnia 23.07.2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Wyczerpująco wskazał, dlaczego mając na względzie zebrany materiał dowodowy roszczenie powoda w kontekście wskazanej podstawy prawnej jest zasadne.

Pozwany zarzuca ponadto rozstrzygnięciu Sądu I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 31 ustawy z dnia 23.07.2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zdaniem pozwanego przepisy wskazanej ustawy odnoszą się wyłącznie do stosunków o charakterze administracyjnym związanych z ochroną zabytków, a roszczenie powoda powinno być rozstrzygane jedynie w kontekście klauzuli 4.24 warunków umownych, nie zaś przepisów ustawy.

Zgodzić się należy, że podstawą roszczenia powoda jest klauzula 4.24 warunków umownych. Klauzula 4.24 warunków umownych określa kontraktowy sposób procedowania na wypadek odkrycia znaleziska i sposób pokrycia kosztu. Zakres czynności, które w przypadku odkrycia znaleziska powinien wykonać wykonawca wynikają z przepisów Ustawy z dnia 23.07.2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. To ta ustawa określa dokładnie czynności (badania archeologiczne), które w takim przypadku należy wykonać.

Powód jako wykonawca robót, w związku z odkryciem znaleziska, na podstawie klauzuli 4.24 warunków umownych zobowiązany był do „zajęcia się” znaleziskiem tj. dokonania określonych czynności archeologicznych wskazanych szczegółowo w/w ustawie. W związku z tym Sąd I instancji w sowim rozstrzygnięciu wskazał na przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która w art. 31 wskazuje podmiot odpowiedzialny za pokrycie kosztów związanych z odkryciami archeologicznymi, jak również w art. 32 ustawy czynności, które należy wykonać po odkryciu takiego znaleziska.

Oczywiście przepisy ustawy nie mogłyby stanowić jedynej i bezpośredniej podstawy roszczenia powoda, w sytuacji gdyby strony w sposób odmienny niż w ustawie określiły sposób ponoszenia kosztów wykonania czynności związanych z badaniami archeologicznymi. W przedmiotowej sprawie, mamy jednak do czynienia z sytuacją w której postanowienia zawartej pomiędzy stronami umowy oraz przepisy art. 31 i 32 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w pełni ze sobą korespondują, w zakresie podmiotu odpowiedzialnego za pokrycie kosztów badań archeologicznych w związku z odkrytymi znaleziskami, którym w obu przypadkach jest inwestor.

Podkreślenia jednocześnie wymaga, że Sąd I instancji w sposób wyraźny wskazał, że podstawą zasądzenia dochodzonego roszczenia jest umowa, tj. klauzula 4.24. W żadnym ze swoich wniosków, Sąd nie stwierdził, że bezpośrednią i jedyną podstawą rozstrzygnięcia były przepisy wskazanej wyżej ustawy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda jako nieuzasadnioną.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 k.p.c.