Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2020 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Protokolant: sekr. sądowy Robert Nędza

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2020 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa D. K.

przeciwko (...)Towarzystwu Ubezpieczeń (...)Spółce Akcyjnej z siedzibą
w W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy
w Krakowie z dnia 27 stycznia 2020 roku, sygnatura akt I C 1851/19/K

1.  zmienia zaskarżony wyrok i nadaje mu brzmienie:

„I. zasądza od strony pozwanej (...)Towarzystwu Ubezpieczeń (...)Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki D. K. kwotę 1252,10 zł (jeden tysiąc dwieście pięćdziesiąt dwa złote dziesięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 19 września 2018 roku do dnia zapłaty;
II. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III. zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 336,80 zł (trzysta trzydzieści sześć złotych osiemdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.”

2.  zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 250 zł (dwieście pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Beata Tabaka

UZASADNIENIE

Niniejsza sprawa była rozpoznawana przez Sąd Rejonowy w postępowaniu uproszczonym, również Sąd Okręgowy jako Sąd drugiej instancji rozpoznawał sprawę w postępowaniu uproszczonym. Sąd Okręgowy nie prowadził postępowania dowodowego, a zatem na podstawie artykułu 505 ze znaczkiem 13 paragraf 2 kpc uzasadnienie wyroku obejmować będzie jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Okręgowy zważył , co następuje:

Apelacja jest uzasadniona , choć nie wszystkie zarzuty są trafne.

W szczególności za niezasadny należy ocenić zarzut apelacyjny, iż postanowienie umowy w zakresie opłaty za zawarcie i prowadzenie umowy ubezpieczenia nie może być przedmiotem oceny w kontekście przesłanek abuzywności albowiem dotyczy świadczenia głównego a przy tym sformułowanego jednoznacznie. Sąd Okręgowy nie podziela oceny, że sam fakt umieszczenia wskazanej opłaty w składce jaką zobowiązał się płacić ubezpieczony przesądza o charakterze takiego postanowienia jako dotyczącego świadczenia głównego w postaci wynagrodzenia czy ceny usługi. Zawarta pomiędzy stronami umowa ma cechy umowy mieszanej tj umowy ubezpieczenia z elementem inwestycyjnym w fundusze kapitałowe. Zauważyć jednak należy, że w przedmiotowym wypadku, ze względu na wysokość sumy ubezpieczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego jej charakter ubezpieczeniowy jest w zasadzie mało istotny. W zdecydowanej części składka wpłacana przez powoda była lokowana w fundusze ubezpieczeniowe a celem tego było pomnażanie wpłaconych pieniędzy, oczywiście nie wolne od ryzyka inwestycyjnego w tego rodzaju instrumenty finansowe. Ze składki tej , co wynika już z samej konstrukcji ogólnych warunków ubezpieczenia wyodrębnione zostały opłaty, przy czym wskazana opłata za zawarcie i prowadzenie umowy jest zasadniczo istotna. Oprócz niej może być pobierana opłata wyrównawcza za zawieszenie opłacania składki miesięcznej oraz opłata za ryzyko w razie podwyższenia minimalnej sumy ubezpieczenia na wypadek śmierci. Oczywiście celem tej opłaty jest uzyskiwanie przez ubezpieczającego wynagrodzenia za dokonywanie czynności ubezpieczenia i lokowania środków na funduszach inwestycyjnych lecz to nie zmienia określenia świadczeń głównych umowy z obu stron. Po stronie ubezpieczonego jest to uiszczanie składki, której wysokość jest określona w umowie pomiędzy stronami a ze strony pozwanej jest to reagowanie na zaistnienie ryzyka ubezpieczeniowego i dokonanie stosownej wypłaty oraz inwestowanie w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe. To, iż składka była w określony sposób rozdysponowywana nie czyni czynności dystrybucji w tym pobrania opłaty za zawarcie umowy i zarzadzanie tą umową świadczeniem głównym. To także, że w rzeczywistości opłata tego rodzaju jest wynagrodzeniem w ogólnym znaczeniu nie czyni opłaty świadczeniem głównym nadal bowiem takim pozostaje sama składka, a co do jej wysokości nie było wątpliwości pomiędzy stronami. Zatem opłata za zawarcie i zarzadzaniem umową jest świadczeniem ubocznym i może zgodnie z art. 385 ¹ k.c podlegać ocenie w zakresie postanowienia niedozwolonego, abuzywnego. Zwrócić także należy uwagę, co słusznie wytyka apelacja, że zgodnie z art. 385 ² k.c oceny postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy biorąc pod uwagę jego treść ale także okoliczności zawarcia umowy. W przedmiotowym wypadku próżno szukać ustaleń dotyczących indywidualnych okoliczności zawarcia umowy, dowód na tę okoliczność nie został w istocie przeprowadzony. Tymczasem w postępowaniu cywilnych dokonuje się indywidualnej kontroli wzorca umowy biorąc pod uwagę konkretne okoliczności zawarcia umowy. Sam fakt, iż dowód na okoliczność że postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione obciąża pozwanego nie zwalnia powoda od wykazania, że w okolicznościach zawarcia konkretnej umowy przyjęte postanowienia były sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Sąd Okręgowy podziela zarzuty apelacji co do naruszenia przez Sąd pierwszej instancji artykułu 385 ¹ § 1 k.c w związku z uznaniem w okolicznościach niniejszej sprawy postanowień określających wysokość opłaty za zawarcie i prowadzenie umowy oraz możliwość jej pobrania za abuzywne, nie podzielając w tym względzie stanowiska Sądu pierwszej instancji. Po pierwsze, nie może budzić wątpliwości samo uprawnienie strony powodowej do pobrania takiej opłaty, zwłaszcza że jak wynika z postanowień ogólnych warunków umów, jest to w zasadzie jedyna ( poza opłatą z tytułu wykupu uznana za abuzywną) opłata jaką w związku z zawartą umową pobrała strona pozwana, a w której to opłacie mieściła się również opłata za ryzyko. Po drugie, w paragrafie 14 ogólnych warunków umów została zastrzeżona nie tylko sama możliwość pobrania tej opłaty, ale również zostało wyjaśnione, w jakim celu opłata ta jest poniesiona i pokryciu jakich kosztów ona służy. Opłata za zawarcie i prowadzenie umowy określona w § 14 ogólnych warunków ubezpieczenia umowy ubezpieczenia z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym pod nazwą Szmaragd, obejmująca opłatę za ryzyko z tytułu minimalnej sumy ubezpieczenia z tytułu śmierci ubezpieczonego służy pokryciu kosztów związanych z udzieleniem danemu ubezpieczonemu ochrony ubezpieczeniowej na wypadek wystąpienia zdarzenia ubezpieczeniowego, kosztów związanych z obsługą i administrowaniem rachunkiem udziałów, kosztów dystrybucji, jak również innych kosztów bezpośrednio powiązanych z prowadzonymi przez towarzystwo ubezpieczeń czynnościami obsługowymi związanymi z ubezpieczeniem, takich jak koszty związane z zawarciem transakcji na instrumentach finansowych, na których lokowane są aktywa funduszu. Opłata administracyjna służy pokryciu także kosztów prowadzenia działalności ubezpieczeniowej, w tym kosztu kapitału oraz kosztów obowiązkowych składek na instytucje nadzoru ubezpieczeniowego i samorządu ubezpieczeniowego. Wbrew ocenie Sądu Rejonowego strona pozwana nie była zobowiązana do wskazania wysokości kwotowej swoich kosztów a wystarczającym było wskazanie przeznaczenia tych środków, jak to zostało uczynione. Ponadto zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z 22 maja 2003 o działalności ubezpieczeniowej ( podobnie jak obecnie na podstawie art. 33 ust. 2 ustawy z 11.09.2015 o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej ) składkę ubezpieczeniową ustala się w wysokości, która powinna co najmniej zapewnić wykonanie wszystkich zobowiązań z umów ubezpieczenia i pokrycie kosztów wykonywania działalności ubezpieczeniowej zakładu ubezpieczeń. Ustalona zatem opłata z przeznaczeniem nie tylko na zadania wynikające z umowy ale także na pokrycie kosztów takiej działalności nie sprzeciwia się ustawie.

Opłata ta jest pobierana ze składki wpłacanej przez ubezpieczonego każdego miesiąca przez 10 lat trwania umowy przy czym ( § 14 pkt 2) wysokość tych opłat oraz sposób i termin ich pobierania zostały określone w Tabeli Parametrów, Opłat i Limitów Ubezpieczenia. Po trzecie, z ogólnych warunków ubezpieczenia i tabeli opłat jednoznacznie wynika, że opłata ta pobierana jest w wysokości 3 procent w skali roku od składki zainwestowanej. Opłata ta pobierana jest przez okres trwania umowy, w przypadku powoda jest to 15 lat, ale tylko przez 10 pierwszych lat polisowych. Sposób ustalenia tej opłaty jest oparty na nieskomplikowanym wzorze matematycznym zawarty w tabeli opłat i limitów. Jego zastosowanie oparte jest na podstawowej wiedzy matematycznej w istocie operacji mnożenia i dzielenia, które nawiasem mówiąc zostały wyjaśnione w ogólnych warunkach umów w tabelach obok, to, że opłata ta jest naliczana od składki zainwestowanej, nie oznacza skomplikowania wzoru. Skoro kwota zainwestowania znana jest od samego początku i w przypadku powódki wynosiła ona 20.000 złotych, oznacza to, że łącznie opłata administracyjna stanowiła 3 procent tej kwoty w skali roku, czyli 600 złotych, co daje 6000 złotych za cały czas trwania umowy i było to w sposób oczywisty do ustalenia już w chwili zawarcia umowy bez większego problemu. Powyższe oznacza, że wysokość opłaty znana była od samego początku trwania umowy i była możliwa i łatwa do określenia, zarówno co do jej wysokości miesięcznej, czyli co do kwoty 50 złotych miesięcznie, jak i rocznej czy za cały czas trwania umowy. Ponadto Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska Sądu pierwszej instancji, że opłatę za zawarcie i prowadzenie umowy na poziomie 3 procent rocznie, która w sumie stanowi 25 procent całości zainwestowanej składki, należy uznać za wygórowaną i przez to rażąco naruszającą interesy konsumenta. Jak już podkreślono, opłata ta w zasadzie jest jedyną opłatą, do jakiej w związku z umową uprawniona była strona pozwana. Obejmowała ona wiele czynności związanych z zawarciem tej umowy, jak również jej wykonywaniem, co polegało między innymi na zarządzaniu składką, która miała zostać ulokowana w funduszach i miała również pokryć koszty działalności strony pozwanej. Wysokość opłaty była od samego początku znana, została wyraźnie w ogólnych warunkach umowy opisana a powódka nie wskazała indywidualnych okoliczności zawarcia umowy, które wskazywałyby na to iż umowa została zawarta z naruszeniem dobrych obyczajów.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy na podstawie artykułu 386 § 1 k.p.c ., nie podzielając poglądu Sądu pierwszej instancji, zmienił zaskarżony wyrok oddalając powództwo w zakresie dotyczącym zwrotu środków pobranych tytułem opłaty za zawarcie i prowadzenie umowy jako nieuzasadnione

O kosztach postępowania za obie instancje orzeczono na podstawie artykułu 100 kpc w związku z artykułem 108 § kpc, rozdzielając koszty stosunkowo do wyników sprawy. Powódka wygrała sprawę w mniejszej części niż ją przegrała co wymagało ponownego rozliczenia kosztów. Powódka wygrała sprawę w stosunku 30 % do 70 %. Na koszty obu stron złożyło się wynagrodzenie ich pełnomocników w kwotach po 900 zł stosownie do § 2 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz po 17 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa. Powódka nadto poniosła opłatę od pozwu w kwocie 100 zł. Zatem powódka powinna ponieść 70 % wszystkich koszów tj z 1934 zł , co daje 1353,80 a poniosła jedynie 1017 zł a zatem powinna pozwanej zwrócić kwotę 336,80 zł.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na tej samej zasadzie a zatem na podstawie art. 100 k.p.c w zw. z § 2 pkt. 3 w zw. z § 10.1.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Koszty pełnomocników stron to kwoty po 450 zł i pozwana poniosła opłatę 100 zł od pozwu. Łączne koszty to 1000 zł z czego powódka powinna ponieść koszty w kwocie 700 zł a poniosła 450 zł co oznacza, że powinna zwrócić stronie pozwanej kwotę 250 zł.

SSO Beata Tabaka