Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2014r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2014r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa P. O.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 18 lipca 2013r., sygn. akt X GC 237/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddala i zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem kosztów postępowania;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 6.700 (sześć tysięcy siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V Aca 756/13

UZASADNIENIE

Powód P. O. domagał się w pozwie zasądzenia na jego rzecz od pozwanej (...) sp. z. o .o w C. kwoty 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15.05.2012 r. i kosztami procesu. Na uzasadnienie żądania podał, że dochodzona kwota stanowi karę umowną zastrzeżoną w przedwstępnej umowie sprzedaży nieruchomości, na wypadek niezłożenia w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy przedwstępnej oświadczenia o ustanowieniu hipoteki na rzecz (...) Sp. z o.o.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania zarzucając, że powód nie udowodnił, iż pozwana dopuściła się naruszenia obowiązku umownego w związku z okolicznościami, za które ponosi odpowiedzialność. Niezależnie od powyższego pozwana podniosła, że warunkiem prawnym do dokonania przez strony czynności notarialnej, było zawarcie przez pozwaną umowy przedwstępnej z (...) Sp. z o.o. Skoro niemożliwe było dokonanie w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy przedwstępnej czynności notarialnej, to nie sposób przyjąć, aby pozwana naruszyła obowiązek dokonania tej czynności.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Gliwicach orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Sąd ten poczynił ustalenia faktyczne przytaczane niżej w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sporu.

W dniu 11.04.2012 r. powód zawarł z pozwaną przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości, w której zobowiązał się sprzedać pozwanej nieruchomości, a pozwana zobowiązała się do ich zakupu w terminie do dnia 31.07.2012 r., pod warunkiem łącznego wystąpienia wszystkich okoliczności wskazanych w § 5 ust. 1 umowy. Zgodnie z § 6 ust. 2 zd. ostatnie umowy powód i pozwana zobowiązali się do złożenia w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy przedwstępnej oświadczenia w formie aktu notarialnego o ustanowieniu hipoteki na nieruchomościach na rzecz (...) Sp. z o.o. w W., który to obowiązek był związany z zamiarem zawarcia przez pozwaną z (...) Sp. z o.o. umowy przedwstępnej sprzedaży tychże nieruchomości. Zgodnie z § 11 ust. 2 umowy pozwana naruszając obowiązek, o którym mowa w § 6 ust. 2 zd. ostatnie, w związku z okolicznościami, za które ponosi odpowiedzialność, zobowiązana była zapłacić na rzecz powoda karę umowną w wysokości 80.000 zł. w terminie 14 dni od daty doręczenia wezwania do zapłaty listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. W dniu 25.04.2012r., tj. po upływie 14 dni od daty zawarcia umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości, powód stawił się u notariusza. W związku z faktem, iż pozwana nie zawarła zamierzonej przedwstępnej umowy sprzedaży z (...) Sp. z o.o., powód złożył oświadczenie o niemożliwości ustanowienia hipoteki wynikającej z łączącej powoda i pozwaną umowy przedwstępnej. Podpisy powoda i pełnomocnika pozwanej zostały poświadczone notarialnie. W związku z tym powód naliczył pozwanej karę umowną w wysokości 80.000 zł.

Sąd oddalił wniosek powoda o zwrócenie się do (...)o podanie przyczyn niepodpisania aktu notarialnego w przedmiocie sprzedania nieruchomości należących do powoda, które miała zakupić pozwana uznawszy, że to na pozwanej spoczywał ciężar dowodowy wykazania powyższych okoliczności , a pozwana nawet nie podjęła dowodzenia podnosząc, że to na powodzie spoczywał ciężar dowodowy wykazania, że pozwana dopuściła się naruszenia obowiązku określonego w § 6 ust. 2 zd. ostatnie umowy przedwstępnej oraz że powyższe nastąpiło w związku z okolicznościami, za które pozwana ponosi odpowiedzialność. Pozwana dopiero po zamknięciu rozprawy złożyła pismo procesowe wyjaśniające przyczyny nieustanowienia hipoteki na rzecz (...), zatem jej twierdzenia uznać należało za spóźnione w świetle treści art. 207 § 6 k.p.c.

Sąd I instancji uznając za bezsporny fakt, nieustanowienia przez strony hipoteki na rzecz (...) Sp. z o.o. zgodnie z § 6 ust. 2 zd. ostatnie zawartej przez strony umowy przedwstępnej nie podzielił stanowiska pozwanej, iż to na powodzie spoczywał ciężar przytoczenia okoliczności faktycznych oraz dowodzenia na okoliczność, że pozwana dopuściła się naruszenia obowiązku określonego w § 6 ust. 2 zd. ostatnie umowy przedwstępnej w związku z okolicznościami, za które pozwana ponosi odpowiedzialność. Zdaniem Sądu I instancji powód wykazał, iż do niedopełnienia obowiązku wynikającego z § 6 ust. 2 zd. ostatnie umowy doszło na skutek tego, iż pozwana nie zawarła zamierzonej przedwstępnej umowy sprzedaży z (...) Sp. z o.o. w W., w konsekwencji powyższego na pozwaną przeszedł ciężar udowodnienia, że do zawarcia umowy pomiędzy pozwaną, a (...) sp. z o.o. nie doszło na skutek okoliczności, za które pozwana nie odpowiada, a w konsekwencji, że pozwana dopuściła się naruszenia umownego obowiązku w związku z zaistnieniem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. W związku z powyższym Sąd Okręgowy przytaczając przepisy art. 483 kc i art. 484 kc uznał roszczenie powoda za zasadne.

W apelacji od tego wyroku pozwana wniosła o jego zmianę przez oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

Wyrokowi zarzuciła:

I.  Naruszenie art.483 k.c poprzez przyjęcie, że pozwany jest zobowiązany wobec powoda do zapłaty kary umownej w sytuacji, w której nie doszło do naruszenia zobowiązania opisanego w klauzuli zastrzeżonej w § 11 ust. 2 umowy przedwstępnej,

II.  Naruszenie art. 6 k.c. oraz art. 232 zd. 1 k.p.c poprzez przyjęcie, że pozwanego obciążał ciężar dowodowy wykazania okoliczności zwalniających go z odpowiedzialności tytułem kary umownej, zastrzeżonej w § 11 ust. 2 umowy przedwstępnej z 11.04.2012r.,

III.  Niewłaściwe zastosowanie art. 207 § 6 k.p.c. poprzez pominięcie twierdzeń i dowodów zgłoszonych przez pozwanego w piśmie procesowym z 12.07.2013r.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jest uzasadniona wobec trafności podniesionego w niej zarzutu naruszenia prawa materialnego w art. 483 k.c. W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i ustalenia te Sąd Apelacyjny uznaje w całości za swoje. Okoliczności faktyczne sprawy wyjaśnione przed Sądem I instancji nie były zresztą sporne, a pozwana zarzucała jedynie w apelacji, że Sąd pominął spóźnione dowody na okoliczności, które nie były przedmiotem ustaleń Sądu. Nie można Sądowi I instancji postawić zarzutu, że nie uwzględnił twierdzeń i dowodów zgłoszonych przez pozwaną po zamknięciu rozprawy, gdyż zgodnie z treścią art. 217 § 1 k.p.c strona może przytaczać okoliczności faktyczne i dowody aż do zamknięcia rozprawy. Twierdzenia i dowody zgłoszone po zamknięciu rozprawy nie mogą zostać wzięte pod uwagę. W takich przypadkach przepis art. 207 § 6 k.p.c wskazany przez pozwaną, jako przepis naruszony zaskarżonym wyrokiem, w ogóle nie ma zastosowania, więc zarzut podniesiony w apelacji w ostatniej kolejności jest chybiony. Za prawidłowe uznać należy również wywody Sądu I instancji odnośnie rozkładu ciężaru dowodowego. Słusznie Sąd ten uznał, że ciężar udowodnienia, iż nienależyte wykonanie zobowiązania umownego jest niezależne od winy zobowiązanego spoczywa na zobowiązanym. Tak zwana odpowiedzialność kontraktowa, a taką jest również odpowiedzialność z art. 483 k.c. oparta jest na konstrukcji winy domniemanej, na takich samych zasadach jak w przypadku zastosowania przepisu art. 471 k.c. Domniemanie winy może zostać obalone, jeśli dłużnik udowodni, że za niewykonanie zobowiązania nie ponosi odpowiedzialności. Nie ma racji pozwana zarzucając w apelacji naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. Sąd Apelacyjny nie podziela argumentu pozwanej, iż w treści umowy przedwstępnej strony zmieniły rozkład ciężaru dowodzenia. Wskazując w umowie, że kara umowna należy się sprzedającemu za naruszenie obowiązku umownego w związku z okolicznościami, za które kupujący ponosi odpowiedzialność, strony potwierdziły jedynie ogólną zasadę odpowiedzialności wykluczając tym samym odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za wystąpienie okoliczności niezależnych od kupującego.

Sąd Apelacyjny po przeanalizowaniu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego doszedł jednak do przekonania, że nie powód nie udowodnił istnienia przesłanek odpowiedzialności pozwanego za nienależyte wykonanie zobowiązania. Pomijając na razie aspekt odpowiedzialności za okoliczności niewykonania zobowiązania wskazać należy, że na powodzie w pierwszej kolejności ciążył obowiązek wykazania, że pozwany nie wykonał swojego zobowiązania, czyli np. nie spełnił jakiegoś świadczenia. Zastanowić się należy nad tym, jakie to świadczenie pozwanego obwarowane zostało karą umowną, na wypadek jego niespełnienia. Z treści § 11 zawartej przez strony umowy przedwstępnej wynika, że świadczeniem tym było ustanowienie hipoteki na nieruchomościach będących przedmiotem zamierzonej sprzedaży. Rzecz jednak w tym, że uprawnionym do ustanowienia hipoteki jest właściciel nieruchomości, którym pozwana nie była i jej asysta przy ustanawianiu hipoteki w kancelarii notarialnej była zbędna, skoro hipotekę miał ustanowić powód. Na podstawie samej tylko umowy przedwstępnej brak jest podstaw by twierdzić, że pozwana nie wykonała jakiegoś zobowiązania, które władna była wykonać, co uprawniałoby powoda do obciążenia jej karą umowną. Między stronami bezsporne okazało się to, że ustanowienie hipoteki miało sens tylko wówczas, gdyby doszło do zawarcia umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości pomiędzy pozwaną, a (...)sp. z.o.o, a do zawarcia tej umowy jednak nie doszło. Z treści zawartej przez strony umowy przedwstępnej nie wynika jednak, że zobowiązaniem pozwanej było zagwarantowanie dojścia do zawarcia umowy przedwstępnej z (...) i że sporna kara umowna zastrzeżona została na wypadek niedojścia do zawarcia tej umowy i to bez względu na przyczynę takiego stanu rzeczy. Powód istnienia takiego zobowiązania nie wykazał. Brak jest zatem zobowiązania umownego, możliwego do wykonania przez pozwaną, którego niewykonanie uprawniałoby powoda do dochodzenia kary umownej.

Z tej przyczyny zaskarżony wyrok nie mógł się ostać i został zmieniony na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania za obie instancje Sąd orzekł po myśli art. 98 k.p.c wyrażającego zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Kwota zasądzona w punkcie 1 wyroku obejmuje wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej za I instancję (3600 zł.) określone według stawki minimalnej i opłatę od pełnomocnictwa (17 zł.). Kwota zasądzona w punkcie 2 wyroku, obejmuje opłatę od apelacji (4000 zł.) i wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej za II instancję (2700 zł.) określone według stawki minimalnej.