Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2019 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Miasta (...)

przeciwko Skarbowi Państwa-Wojewodzie (...)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 29 stycznia 2016 r., sygn. akt II C 428/14

1)  oddala apelację w części dotyczącej orzeczenia zasądzającego kwotę 261 979,40 złotych z odsetkami od dnia 9 listopada 2013 r. i koszty procesu;

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 31 999 (trzydzieści jeden tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt dziewięć) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego;

3)  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Apelacyjnego w Katowicach 1 918,20 (tysiąc dziewięćset osiemnaście i 20/100) złotych
z tytułu wydatków poniesionych w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 884/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 29 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanego na rzecz powoda 419 053,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 listopada 2013 r. z tytułu zwrotu poniesionych przez powoda kosztów przechowywania pojazdów usuniętych z drogi publicznej i orzekł o kosztach procesu. Sad ustalił, że powód poniósł koszty przechowywania 45 pojazdów usuniętych z drogi, co do których orzeczono następnie przepadek w myśl art. 130 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym. Prezydent Miasta K. został w postępowaniu administracyjnym wskazany jako organ właściwy do rozpoznania wniosku przechowawcy o wynagrodzenie za przechowywanie pojazdów usuniętych z drogi publicznej. Należności za przechowanie zostały ustalone w oparciu o uchwałę Rady Miejskiej K. oraz umowy zawarte z przechowawcą po przeprowadzeniu przetargu nieograniczonego w trybie ustawy o zamówieniach publicznych. Powód wezwał pozwanego do zapłaty kwot objętych fakturami wystawionymi przez przechowawcę. Doszedł Sąd do wniosku, że w okresie objętym sporem zadanie polegające na usuwaniu i przechowywaniu pojazdów, przewidziane w art. 130a ustawy Prawo o ruchu drogowym, należało do zadań z zakresu administracji rządowej albowiem dopiero od dnia 21 sierpnia 2011 r. stało się, na podstawie art. 130a ust. 5f ustawy, zadaniem własnym powiatu. Do dnia 20 sierpnia 2011 r. Skarb Państwa –Wojewoda (...) powinien pokrywać wydatki z tym związane zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy z 13 listopada 2000 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Według tego przepisu, jednostka samorządu terytorialnego wykonująca zadania zlecone z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami otrzymuje z budżetu państwa dotacje celowe w wysokości zapewniającej realizację tych zadań. Dotacje celowe, stosowanie do art. 49 ust. 5 i 6 ustawy, powinny być przekazywane w sposób umożliwiający pełne i terminowe wykonanie zleconych zadań, zaś w przypadku niedotrzymania warunku określonego w ust. 5, jednostce samorządu terytorialnego przysługuje prawo dochodzenia należnego świadczenia wraz z odsetkami w wysokości ustalonej, jak dla zaległości podatkowych, w postępowaniu sądowym.

W apelacji pozwany zarzucił naruszenie prawa materialnego – art. 49 ust. 1 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w związku z art. 130a ust. 1, 2 i 5c ustawy Prawo o ruchu drogowym w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie ustawy z 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw przez niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że zadanie polegające na ściągnięciu z drogi i przekazaniu do przechowywania samochodów stanowi zadanie z zakresu administracji rządowej zlecone powiatowi, za które należy się dotacja, podczas gdy brak jest przepisu ustawy uzasadniającego taki wniosek, co doprowadziło do błędnego zastosowania art. 49 ust. 5 ustawy przez zasądzenie na rzecz powoda spornej kwoty w sytuacji, gdy brak było ku temu podstaw, art. 49 ust. 5 i 6 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w związku z art. 102 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i § 3 pkt 1c rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lutego 2011 r. w sprawie rozciągnięcia stosowania przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji poprzez zasądzenie spornej kwoty, pomimo niewykazania przez powoda dochodzonego roszczenia za pośrednictwem stosownych postanowień ustalających dochodzone należności, wydanych w następstwie postępowań administracyjnych, art. 102 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w związku z § 3 pkt 1c rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lutego 2011 r. przez niezastosowanie i przyjęcie, ze wydatki związane z przechowywaniem pojazdów obciążające Skarb Państwa stanowią koszty faktycznie poniesione przez jednostkę samorządu terytorialnego na podstawie art. 130a Prawa o ruchu drogowym w sytuacji, gdy koszty ustalone na podstawie tego ostatniego przepisu nie stanowią koniecznych wydatków i wynagrodzenia należnych dozorcy w rozumieniu art. 102 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, art. 13 ustawy z 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw przez niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że koszty obciążające Skarb Państwa obejmują należności powstałe przed upływem 6-miesięcznego terminu z art. 130a ust. 10 w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją z 22 lipca 2010 r. w sytuacji, gdy brak jest podstaw do przyjęcia takiego stanowiska. W oparciu o te zarzuty domagał się skarżący zmiany wyroku przez oddalenie powództwa, zasądzenia kosztów postępowania w obu instancjach.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Wyrokiem z 2 czerwca 2017 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił zaskarżony wyrok w pkt 1 o tyle, że zasądzoną nim należność obniżył do kwoty 157 074,10 zł oraz oddalił powództwo i apelację pozwanego w pozostałej części. Dokonał Sąd odmiennej oceny prawnej ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy. Uznał, że na podstawie art. 13 ustawy z 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw powodowi należał się od Skarbu Państwa zwrot wydatków poniesionych za przechowanie w okresie od 11 czerwca 2009 r. do dnia 3 września 2010 r. pojazdów usuniętych z drogi w okresie od dnia 11 grudnia 2008 r. do dnia 3 marca 2010 r. Należność ta wyliczona w oparciu o opinię biegłego wyniosła 157 074,10 zł, dlatego zaskarżony wyrok podlegał częściowej zmianie, a powództwo oddaleniu ponad tą kwotą. Pozostałe koszty usunięcia i przechowania pojazdów powinien, w ocenie Sądu Apelacyjnego, ponieść powód, na rzecz którego sądy orzekły przepadek pojazdów objętych pozwem.

Wyrokiem z 27 lipca 2018 r. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej strony powodowej, uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w części zmieniającej wyrok Sądu Okręgowego z dnia 29 stycznia 2016 r. przez oddalenie powództwa co do kwoty 261 979,40 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 listopada 2013 r. i orzeczenie o kosztach procesu przed sądem pierwszej instancji oraz w części rozstrzygającej o kosztach postępowania apelacyjnego i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego. Jak wskazał Sąd Najwyższy, istota sporu sprowadza się w sprawie do tego, który podmiot - Skarb Państwa, czy powodowy powiat obciążają koszty związane z przechowaniem pojazdów, co do których sześciomiesięczny termin od dnia ich usunięcia z drogi upłynął przed dniem 11 czerwca 2009 r. Analiza przepisów art. 11, 12,13 ustawy zmieniającej z 2010 r. w ich wzajemnym powiązaniu doprowadziła Sąd Najwyższy do konkluzji, że Skarb Państwa ponosi koszty przechowywania nieodebranych pojazdów także wówczas, gdy termin sześciomiesięczny od dnia ich usunięcia, upłynął przed dniem 11 czerwca 2009 r.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego nie skutkowały w wyroku z 2 czerwca 2017 r. zmianą orzeczenia Sądu Okręgowego przez oddalenie powództwa w całości. Apelacja odniosła wówczas tylko częściowy skutek, Sąd Apelacyjny oddalił ją w zakresie dotyczącym należności zasądzonej w kwocie 157 074,10 zł z odsetkami od dnia 9 listopada 2013 r. Pozwany wyroku z 2 czerwca 2017 r. nie zaskarżył. Wbrew jego stanowisku, przyjął Sąd, że podstawę zasądzenia należności za przechowywanie pojazdów usuniętych z drogi stanowią koszty faktycznie poniesione przez powodowy powiat i ich przyznania od Skarbu Państwa nie warunkowało wydanie w trybie postępowania administracyjnego postanowień ustalających wynagrodzenie przechowawcy za dozór. Nie miał też wątpliwości, że w okresie objętym żądaniem pozwu zadanie polegające na usuwaniu z drogi i przechowywaniu pojazdów stanowiło zadanie z zakresu administracji rządowej, zlecone powiatowi, na realizację którego powinien powiat otrzymać dotację na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, a jej brak uzasadniał dochodzenie w procesie roszczenia o refundację poniesionych kosztów przechowywania pojazdów.

Prawomocne w zakresie częściowego oddalenia apelacji orzeczenie, wydane w sprawie przez Sąd Apelacyjny w dniu 2 czerwca 2017 r., z mocy art. 365 § 1 k.p.c., wiąże strony i sąd przy rozpoznaniu apelacji w pozostałej części. Niezasadnie domagał się pozwany wydania w sprawie odmiennych rozstrzygnięć co do dwóch części tego samego roszczenia w sytuacji, gdy odpadły, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej, argumenty, które uprzednio wydanie takich rozstrzygnięć spowodowały.

Istota sporu na tym etapie postępowania sprowadzała się do odpowiedzi na pytanie, czy Skarb Państwa obciążają koszty przechowywania pojazdów usuniętych z drogi w przypadku, gdy 6-miesięczny termin od dnia ich usunięcia upłynął przed datą utraty mocy art. 130a ust. 10 Prawa o ruchu drogowym w zakresie, w jakim dopuszczał ten przepis odjęcie prawa własności pojazdu bez prawomocnego orzeczenia sądu.

Odpowiedzi na to pytanie udzielił Sąd Najwyższy, który uwzględnienie skargi kasacyjnej powoda uzasadnił w następujący sposób : Analiza przepisów art. 11, 12 i 13 ustawy zmieniającej Prawo o ruch drogowym z 2010 r. w ich wzajemnym powiązaniu prowadzi do konkluzji że Skarb Państwa ponosi koszty przechowywania nieodebranych pojazdów także wówczas, gdy termin 6-miesięczny od dnia ich usunięcia upłynął przed dniem 11 czerwca 2009 r. Na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie 4/06 w, przepis art. 130a ust. 10 Prawa o ruchu drogowym - w zakresie uznanym za niekonstytucyjny przez Trybunał ( przepadku z mocy ustawy ) - utracił moc z upływem roku od ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw, tj. z dniem 11 czerwca 2009 r. Powstała zatem sytuacja, w której po dniu wyeliminowania z obrotu prawnego przepisu art. 130a ust. 10 ustawy, stanowiącego o przepadku usuniętego i nieodebranego pojazdu na rzecz Skarbu Państwa ex lege, czyli w okresie przed dniem 11 czerwca 2009 r. oraz do dnia wejścia w życie ustawy nowelizujące z 2010 r., w której jednoznacznie wskazano na obowiązek orzekania przez sąd przepadku na rzecz powiatu usuniętego i nieodebranego pojazdu, tj. do dnia 4 września 2010 r. - istniała luka w prawie. Nie obowiązywał już przepis zezwalający na przepadek pojazdu z mocy ustawy na rzecz Skarbu Państwa, czyli art. 130a ust. 10 Prawa o ruchu drogowym, a nie wprowadzono jeszcze ustawowej regulacji orzekania przepadku przez sąd na rzecz powiatu. Nie istniała także jednoznaczna regulacja wskazująca, kto ponosi koszty przechowywania pojazdu w tym okresie ( 11 czerwca 2009 r. – 3 września 2010 r. ). Zawiera ją art. 13 ustawy zmieniającej z 2010 r., zgodnie z którym Skarb Państwa ponosi koszty przechowywania pojazdów, które powstały po upływie terminu, o których mowa w art. 130a ust. 10 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy ( czyli ustawy zm. z 2010 r. ) wobec pojazdów, których 6- miesięczny termin od dnia ich usunięcia upłynął w okresie od dnia 11 czerwca 2009 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Artykuły 11 i 12 ustawy zmieniającej z 2010 r. wskazywały natomiast, które z usuniętych pojazdów będą podlegały postępowaniu sądowemu w przedmiocie przepadku na rzecz powiatu. Chodzi tu o pojazdy, co do których bieg terminu 6 miesięcy od dnia ich usunięcia rozpoczął się i nie zakończył przed dniem 4 września 2009 r. ( art. 11 ), ale także o takie pojazdy, co do których bieg terminu 6 miesięcy od dnia ich usunięcia rozpoczął się i już upłynął przed dniem 4 września 2010 r. ( art. 12 ). W tej drugiej sytuacji, wszczęte postępowanie administracyjne w sprawie przepadku pojazdów na rzecz Skarbu Państwa podlegało umorzeniu, a sprawa przekazaniu właściwym starostom w celu złożenia do sądu wniosku o orzeczenie przepadku na rzecz powiatu. Gdy zaś mimo upływu terminu 6 miesięcy od dnia usunięcia pojazdu przed dniem 4 września 2009 r. nie wszczęto postępowania administracyjnego w sprawie przepadku pojazdów na rzecz Skarbu Państwa, przepadek orzekał sąd na rzecz powiatu. Porównując treść art. 12 i 13 ustawy zmieniającej można więc stwierdzić, że jeżeli 6-miesięczny termin od usunięcia pojazdu z drogi upłynął przed dniem 4 września 2010 r., to koszty jego przechowania ponosił Skarb Państwa, mimo że finalnie sąd orzekał przepadek takiego pojazdu na rzecz powiatu. Trzeba przy tym zauważyć, że koszty przechowania pojazdów powstałe po dniu 11 czerwca 2009 r. ( za okres „luki prawnej” ) ponosi Skarb Państwa ( art. 13 ), zaś powstałe po dniu 4 września 2010 r. - właściciel nieodebranego pojazdu ( art. 130a ust. 10h ), mimo że sąd orzeka o przepadku nieodebranego pojazdu na rzecz powiatu. Usuwanie pojazdów oraz prowadzenie parkingu strzeżonego dla pojazdów usuniętych w przypadkach, o których mowa w ust. 1-2, stało się zadaniem własnym powiatu dopiero od dnia 21 sierpnia 2011 r., tj. od dnia wejścia w życie art. 130a ust. 5f ustawy Prawo o ruchu drogowym, wprowadzonego przez ustawę zmieniającą z 2010 r. Dopiero od tej daty, starosta realizuje te zadania przy pomocy powiatowych jednostek organizacyjnych lub powierza ich wykonywanie zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych oraz ponosi koszty ich realizacji.

Z tych przyczyn oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. podlegała apelacja pozwanego także w części dotyczącej orzeczenia zasądzającego należność w kwocie 261 979,40 zł z odsetkami od dnia 9 listopada 2013 r. i koszty procesu. O kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego orzeczono po myśli art. 98 § 1 i 3 w związku art. 99 k.p.c., pozwany jako strona przegrywająca obowiązany jest zwrócić powodowi, na jego żądanie, koszty zastępstwa prawnego w tych postępowaniach oraz opłatę od skargi kasacyjnej. W oparciu o art. 83 ust. 2 w związku z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych należało obciążyć pozwanego wydatkami poniesionymi tymczasowo przez Skarb Państwa w postępowaniu apelacyjnym z tytułu wynagrodzenia biegłego za opracowanie opinii.

SSO Tomasz Tatarczyk SSA Roman Sugier SSA Lucyna Świderska-Pilis