Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2021r.

Sąd Rejonowy Toruniu – V Wydział Gospodarczy

w składzie:

przewodniczący: SSR Maciej J. Naworski

protokolant: sekretarz sądowy Irena Serafin

po rozpoznaniu dnia 3 marca 2021r.,

w T.

na rozprawie

sprawy

z powództwa (...) sp. z o.o. sp.k. w R. ( KRS (...) )

( KRS (...) )

przeciwko Ł. O. ( NIP (...) )

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda (...) sp. z o.o. sp.k. w R. na rzecz pozwanego Ł. O. kwotę 3.617zł ( trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VGC 1501/20

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. sp. k. w R. domagała się od Ł. O. 50.000zł kary umownej z odsetkami. Pozwany miał bowiem obowiązek powstrzymać się od działalności konkurencyjnej względem powódki, jednak go naruszył, co uzasadnia żądanie; w umowie o zakaz konkurencji strony zastrzegły zaś karę umowną w dochodzonej wysokości ( k. 3 – 9 ).

Ł. O. wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc zarzut nieważności umowy o zakaz konkurencji i jej rozwiązania; zaprzeczył też, że podjął działania konkurencyjne ( k. 50 – 67 ).

Sąd ustalił, co następuje:

(...) sp. z o.o. sp. k. w R. zajmuje się przewozem towarów i świadczy usługi w całej Europie; dysponuje samochodami do przewozu towarów na paletach, którymi wykonuje 90 procent zleceń; nie wozi żywności, paliw ani towarów sypkich; transportuje paczki, konstrukcje stalowe i drewniane, kontenery, towary na paletach i littlebox’ach.

Dowody: zeznania: J. S., k. 110v.,

T. W., k. 111v.,

W. S., k. 112-112v,

D. K., k. 118-120.

31 grudnia 2015r. (...) sp. z o.o. sp. k. w R. zawarła z Ł. O. na czas nieoznaczony umowę agencyjną i zleciła mu pośredniczenie przy zawieraniu umów i pozyskiwanie klientów.

Dowód: umowa, k. 16 – 18.

Wynagrodzenie Ł. O. miało wynosić 1% od wartości kontraktów, które za jego pośrednictwem zawierała (...) sp. z o.o. sp. k. i miało być płatne także po rozwiązaniu umowy.

Dowód: umowa, § 5, k. 17.

Umowa mogła być wypowiedziana przez każdą ze stron ze skutkiem na koniec roku kalendarzowego.

Dowód: umowa, § 7, k. 17v.

Umowa przewidywała, że w okresie jej obowiązywania oraz trzech lat po jej rozwiązaniu Ł. O. „nie będzie wykonywać usług pośrednictwa na rzecz innych firm o podobnym przedmiocie i zakresie działalności” a na wypadek podjęcia tego typu działań zapłaci karę umowną w wysokości 50.000zł za każdy przypadek naruszenia zakazu.

Dowód: umowa, § 6, k. 17v.

Łukasz Owczarczyk w (...) sp. z o.o. sp. k. pozyskiwał dla (...) sp. z o.o. sp. k. klientów i był kierownikiem zespołu realizującego transporty.

Dowody: zeznania: T. W., k. 111v.,

W. S., k. 112,

D. K., k. 118v.

Po wybuchu epidemii (...) 19 obroty (...) sp. z o.o. sp. k. spadły o ponad dziesiątą część a jej władze zmniejszyć wynagrodzenia wszystkich pracowników o jedna piątą, rozwiązać zespół, którym kierował Ł. O. i zakończyć z nim współpracę oraz zmniejszyć wykorzystywany tabor.

Dowody: zeznania D. K., k. 118v.

14 kwietnia 2020r. (...) sp. z o.o. sp. k. zawarła z Ł. O. porozumienie, w którym rozwiązały umowę agencyjną.

Dowód: porozumienie, § 2, k. 19.

Za „przedterminowe zakończenie współpracy i rozwiązanie umowy pośrednictwa” (...) sp. z o.o. sp. k. zobowiązał się zapłacić Ł. O. odszkodowanie w wysokości 45.600zł netto, płatne w miesięcznych ratach od maja 2020r.

Dowód: porozumienie, § 5, k. 19v.

Ł. O. zobowiązał się wydać (...) sp. z o.o. sp. k. posiadaną dokumentację spółki, kartę sim, komputer i samochód; na wypadek naruszenia zobowiązań, zobowiązał się zapłacić kare umowną.

Dowód: porozumienie, § 2 i 4, k. 19 – 19v.

Ł. O. jest z zawodu spedytorem, prowadzi działalność gospodarczą.

Bezsporne.

Ł. O. obiecał dawidowi K., że nie będzie z nim konkurował.

Dowody: zeznania Ł. O., k. 120v.

Latem 2020 roku Ł. O. zatrudnił się u A. L..

Bezsporne.

A. L. prowadzi działalność gospodarczą i zajmuje przewozem towarów; wozi żywność w chłodniach, towary sypkie wywrotkami, gaz cysternami; naczepami z plandeką przede wszystkim produkty browarów; 70% jego ciężarówek stanowią chłodnie; świadczy usługi w całej Europie.

Dowody: zeznania J. S., k. 110v.,

A. L., k. 111,

Ł. O., k. 120v.

Ł. O. jest u A. L. kierownikiem oddziału spedycyjnego w L., gdzie zajmuje się obiegiem dokumentów, koordynuje pracę innych osób, analizuje i zatwierdza stawki przewoźnego; nie pozyskuje klientów.

Dowody: zeznania A. L., k. 111,

Ł. O., k. 120v.

Sąd zważył, co następuje:

I.

1. Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie dokumentów, zeznań świadków i stron.

Dokumenty były wiarygodne a strony ich nie zakwestionowały.

Sąd dał wiarę J. S. i A. L.. Zeznawali bowiem logicznie i spójnie i nie było podstaw do twierdzenia, że podawali nieprawdę.

Tylko w części Sąd uwierzył T. W.. Nie było bowiem wiarygodne, że odszkodowanie, które pozwany otrzymał od powódki zostało ustalone także z uwagi na zakaz konkurencji. Co innego wynika bowiem z treści dokumentu, który świadek przygotował dla stron. W pozostałej części, z uwagi na zgodność z dokumentami i zeznaniami wcześniej wymienionych osób nie było podstaw do kwestionowania jego wypowiedzi.

Słowa W. S. wypada ocenić pozytywnie z wyjątkiem tej części, w której twierdził, że można zamienne używanie chłodni i samochodu z naczepą do transportu tych samych towarów. Oczywiście, jest to wykonalne, jednak zupełnie nielogiczne i w związku z tym sprzeczne z zasadami doświadczenia.

Niewiarygodne były zeznania przedstawiciela strony powodowej. D. K. prezentował bowiem korzystną dla powódki siebie tezę, a następnie, w konfrontacji z dokumentem albo pytaniami, wycofywał się z niej; tak było w przypadku wypłacania środków wypłacanych pozwanemu po kwietniu 2020r i problemu zezwolenia mu na wysłanie oficjalnej wiadomości e – mail z jego danymi do klientów powoda. W konsekwencji całość jego wypowiedzi budziła wątpliwości; zresztą była zbędna dla rozstrzygnięcia.

W tym kontekście lepiej wypadł pozwany, ponieważ nie popadł w sprzeczności i sobie nie zaprzeczał. Nie na nim też spoczywał ciężar dowodu.

2. Przed przystąpieniem do zasadniczych rozważań należy poczynić następujące uwagi ogólne.

Po pierwsze, proces cywilny jest de lege lata kontradyktoryjny i obowiązuje w nim zasada prawdy formalnej.

Po drugie, ciężar dowodu faktów istotnych dla rozstrzygnięcia spoczywa na stronie, która wywodzi z nich skutki prawne ( ei incumbit probatio qui dicit – art. 6 k.c. ).

Po trzecie, przez umowę agencyjną agent zobowiązuje się odpłatnie do stałego pośredniczenia albo zawierania umów na rzecz dającego zlecenie ( art. 758 § 1 k.c. ).

Po czwarte, dopuszczalne jest ustanowienie na okres do dwóch lat po rozwiązaniu umowy agencyjnej zakazu konkurencji; wymaga on pod rygorem nieważności formy pisemnej oraz określenia grupy klientów lub obszaru geograficznego objętych działaniami agenta a także rodzaju towarów albo usług, których dotyczy ( art. 764 ⁶ § 1 i 2 k.c. ). Zakaz konkurencji musi być odpłatny a jeżeli strony nie określiły wynagrodzenia agenta, należy się ono w wysokości korzyści uzyskanych przez

zleceniodawcę z tego tytułu i utraconego zarobku agenta ( art. 764 ⁶ § 3 i 4 k.c. ).

Po piąte, można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej kary umownej; w takim wypadku wierzyciel jest zwolniony z konieczności wykazywania, że poniósł szkodę ( art. 483 § 1 k.c.).

Po szóste wreszcie, oświadczenia woli podlegają wykładni, przy czym należy interpretować je w kontekście okoliczności, w których zostały złożone, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów a w przypadku umów, opierać się na ich celu i zgodnym zamiarze stron ( art. 65 § 1 i 2 k.c. ).

II.

1. Powództwo było nieuzasadnione a wszystkie argumenty pozwanego trafne.

Dla porządku tylko Sąd podkreśla, że strony łączyła umowa agencyjna. Wprawdzie nie spierały się o to, jednak, ze względu na przedmiot dalszych uwag, wyeksponowanie tego faktu było nieodzowne.

2. Po pierwsze, klauzula zakazu konkurencji w umowie z dnia 31 grudnia 2015r. była nieważna, ponieważ nie obejmowała wszystkich elementów, które są opisane w art. 764 ⁶ § 1 k.c.

Przypomnijmy, że zakaz konkurencji na gruncie umowy agencyjnej wymaga dla swojej ważności określenia „grupy klientów lub obszaru geograficznego” objętych działalnością agenta oraz „rodzaju towarów lub usług” stanowiących przedmiot umowy ( verba legis ).

Zakaz ukonstytuowany przez strony obejmował zaś „wykonywanie usług pośrednictwa na rzecz innych firm o podobnym przedmiocie i zakresie działalności”.

Nie ma więc mowy o „grupach klientów” lub „obszarze geograficznym” ani też o „rodzaju towarów lub usług” wyłączonych z przyszłej działalności agenta a podjęta przez powoda próba wyjaśnienia, że słowa „podobny przedmiot i zakres” korelują odpowiednio ze sformułowaniami „grupa klientów lub obszar geograficzny” i „rodzaj towarów lub usług” była skazana na niepowodzenie. Poziom ogólności określeń umownych nie pozwala w żadnym wypadku na jednoznaczne wyznaczenie granic zakazu konkurencji w oparciu o zwroty ustawowe „rodzaju usług”, „towarów”, „grup klientów” i „obszaru geograficzny”.

Pozwany nie miał natoamist racji upatrując nieważności zakazu z uwagi na trzyletni okres trwania; termin ulegał po prostu skróceniu do przewidzianego w ustawie.

3. Po drugie, strony rozwiązały umowę agencyjną a treść porozumienia z dnia 14 kwietnia 2020r. nie pozostawia wątpliwości, że chodziło także o zniesienie zakazu konkurencji.

Nie ograniczyły się bowiem do zakończenia umowy, lecz zmodyfikowały skutki takiego zabiegu. Pierwotna umowa przewidywała zaś okres wypowiedzenia i zasady wynagradzania agenta w tym czasie. Porozumienie, prowadząc do natychmiastowego zakończenia stosunku stron regulowało tę kwestię, z czego płynie wniosek, że znosiło wszystkie skutki i postawiania umowy agencyjnej, skoro strony widziały potrzebę określania swoich praw i obowiązków na nowo.

Otóż, w porozumieniu ustaliły dla agenta odszkodowanie za „przedterminowe zakończenie współpracy i rozwiązanie umowy”.

Zastrzegły nowe kary umowne.

Nie wspomniały natomiast o zwolnieniu z zapłaty za zakaz konkurencji, który jest, w braku odmiennych postanowień, odpłatny ( art. 764 ⁶ § 3 i 4 k.c. ). Zrzeczenie roszczeń dotyczyło bowiem tych, które wynikały z rozwiązania umowy agencyjnej.

Ani przedstawiciel powoda, ani świadek, który pisał porozumienie, nie byli też w stanie wyjaśnić, dlaczego, postanowienia dotyczące zakazu konkurencji nie zostały określone w porozumieniu, pomimo tego, że miały obowiązywać i były przedmiotem negocjacji. Nie potwierdziła się zaś teza, że odszkodowanie, o którym była umowa w porozumieniu stanowiło ekwiwalent za zaniechanie konkurencji. Zastrzeżono je bowiem expressis verbis za skrócenie czas obowiązywania umowy i zwolnienie powoda z zapłaty prowizji od trwających w dalszym ciągu zleceń zawartych za pośrednictwem pozwanego. Pozwany przekonująco przy tym objaśnił mechanizm obliczenia przypadającej mu kwoty ( zwykła faktura minus 20 procent z tytułu obniżenia wynagrodzenia razy osiem miesięcy do końca trwania umowy i podzielić na 12 rat ).

Pamiętając, że oświadczenia woli, także złożone na piśmie, podlegają wykładni zgodnie z art. 65 § 1 i 2 k.c., trzeba zauważyć, że stronie powodowa nie przeprowadziła logicznego wywodu odmiennej interpretacji porozumienia. Przeciwnie popadał w opisaną wyżej sprzeczność.

Ponownie podkreślić trzeba, że zakaz konkurencji po rozwiązaniu umowy agencyjnej jest odpłatny a wynagrodzenie byłego agenta, w myśl art. 764 § 4 k.c., niebagatelne.

W rezultacie porozumienie znosiło umowę agencji w całości i nie wprowadzało zakazu konkrecji.

Z kolei obietnica, o której wspomniał pozwany była bez znaczenia już tylko z racji ustanej formy jej złożenia.

4. Po trzecie, powodowi nie powiódł się dowód podjęcia przez pozwanego działań konkurencyjnych. Z uwagi na zawód pozwanego i jego doświadczenie, było jasne, że w dalszym ciągu będzie zajmował się transportem i nawet czasowe przekwalifikowanie nie wchodziło w rachubę. A. L. nie jest zaś konkurentem powoda, skoro profil jego działalności jest inny. Przede wszystkim wozi żywność chłodniami, a poza tym paliwa, towary sypkie i produkty piwowarskie. Powód zaś towary na paletach, bez względu na ich rodzaj. Przedmiot przedsiębiorstwa obu podmiotów nie jest zatem zbliżony a ewentualność krzyżowania się interesów obecnego i byłego zleceniodawcy pozwanego jedynie teoretyczna.

Pozwanemu nie udało się także wykazać, że u A. L. pozwany zajmuje się pośrednictwem przy zawieraniu umów. Nie było bowiem na to żadnych dowodów a pozwany logicznie przedstawił swój zakres obowiązków, który nie obejmuje tego typu zajęcia.

Z kolei zaniechanie dowodzenia z uwagi na relacje gospodarcze z potencjalnymi i obecnymi kontrahentami jest wynikiem autonomicznego wyboru strony, który jednak nie zmienia rozkładu ciężaru dowodu ani też surowych konsekwencji procesowych niepowodzenia w tym zakresie.

5. Bez znaczenia były natomiast z punktu widzenia przedmiotu sporu kwestie stosunków osobistych stron i ich współpracowników, szkolenia kierowców, porzucenia powoda przez innych pracowników i kontrahentów a także rzeczywisty powód rozwiania umowy z pozwanym.

W sprawie chodziło bowiem wyłącznie o to, poza ważnością i rozwiązaniem umowy, czy pozwany podjął się usług pośrednictwa dla konkurencyjnego podmiotu.

III.

Mając na względzie powyższe uwagi Sąd oddalił powództwo i orzekł o kosztach na podstawie art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 99 k.p.c.