Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 marca 2021 r.

Sąd Rejonowy w Grudziądzu III Wydział Rodzinny i Nieletnich

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Kinga Grünberg-Bartkowska

Protokolant st. sekr. sądowy Maria Olszewska

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2021 r. w Grudziądzu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko L. K.

o uchylenie alimentów ewentualnie o obniżenie alimentów

1.  oddala powództwo o uchylenie alimentów,

2.  obniża wysokość alimentów zasądzonych od M. K. na rzecz L. K. urodzonej (...) wyrokiem Sądu Rejonowego w Grudziądzu z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie III RC 252/11 z kwoty 500,00 zł (pięćset złotych) miesięcznie do kwoty 300,00 zł (trzysta złotych) miesięcznie, poczynając od dnia 30 października 2020 r., płatne do dnia 15-ego każdego miesiąca z góry do rąk L. K., wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

3.  oddala powództwo o obniżenie alimentów w pozostałej części;

4.  zasądza od powoda M. K. na rzecz pozwanej kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem zwrotu części kosztów procesu, zaś w pozostałym zakresie nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanej;

5.  kosztami sądowymi od uiszczenia, których powód był zwolniony obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt III RC 434/20

UZASADNIENIE

Powód M. K. w dniu 30 października 2020 r. wniósł do Sądu Rejonowego w Grudziądzu pozew przeciwko L. K. o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego ustalonego na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Grudziądzu z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie o sygn. akt III RC 252/11 na kwotę po 500 zł miesięcznie. Pismem z dnia 29 grudnia 2020 r. powód, jako powództwo ewentualne, wniósł o obniżenie obowiązku alimentacyjnego względem pozwanej z kwoty po 500 zł miesięcznie do kwoty po 100 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że pozwana jest pełnoletnia i ma możliwość samodzielnego utrzymania się. Ponadto stan zdrowia powoda nie pozwala na dalszą alimentację pozwanej (k. 3-5, 30-31 akt).

W odpowiedzi na pozew pozwana L. K. wniosła o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu swojego stanowisko w sprawie wskazała, że nadal się uczy i nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać (k. 19 akt).

Postanowieniem z dni 24 listopada 2020 r. Sąd Rejonowy w Grudziądzu zwolnił powoda M. K. od kosztów postępowania w całości oraz oddalił jego wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (k. 13 akt).

Sąd ustalił, co następuje:

Lura K. ur. (...) jest córką M. K. ur. (...)

Na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Grudziądzu z dnia 8 grudnia 2011 r. wydanego w sprawie o sygn. akt III RC 252/11 ustalono rentę alimentacyjną na rzecz małoletniej wówczas L. K. w kwocie po 500 zł miesięcznie, płatną do dnia 15. każdego miesiąca z góry, do rąk ustawowego przedstawiciela Lury K. – matki I. L., z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności poszczególnych kwot, poczynając od dnia 19 maja 2011 r.

W chwili ustalania renty alimentacyjnej pozwana L. K. miała 11 lat i była uczennicą V klasy szkoły podstawowej w G.. Pozwana była zasadniczo zdrowym, prawidłowo rozwijającym się dzieckiem. Codzienną opieką i wychowaniem pozwanej zajmowała się jej matka I. L.. Powód nie utrzymywał kontaktu z córką. Matka pozwanej utrzymywała się z prac dorywczych, z których osiągała dochód w wysokości 1.200-1.300 zł.

W 2011 r. powód M. K. pozostawała osobą bezrobotną. Był zarejestrowany w Urzędzie Pracy w Niemczech w miejscowości B., gdzie na co dzień zamieszkiwał. Stan zdrowia powoda nie pozwalał mu na podjęcie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy. Powód uskarżał się na szereg dolegliwości zdrowotnych, w tym układu kostnego, szczególnie kręgosłupa oraz choroby serca. Utrzymywał się z zasiłku dla bezrobotnych w wysokości 700 € (około 3.388 zł). Powód posiadał w Polsce dom jednorodzinny o pow. ok. 120 m ², w którym nikt nie zamieszkiwał. Ponadto był właścicielem kilku samochodów osobowych.

(okoliczności bezsporne, dowody:

- wyrok z dn. 8.12.2011 r., sygn. akt III RC 252/11 – k. 143 akt III RC 252/11,

- zaświadczenie o dochodach, wydatkach i leczeniu – k. 108-136 akt III RC 252/11,

- zaświadczenie z PUP – k. 9 akt.)

Pozwana L. K. ma obecnie 20 lat. W kwietniu 2019 r. ukończyła (...) Liceum dla Dorosłych w G.. Od września 2019 r. rozpoczęła naukę w Niepublicznej Szkole Policealnej (...) w G. w zawodzie technika usług kosmetycznych w formie niestacjonarnej. Planowany termin ukończenia nauki upływa 31 sierpnia 2021 r. Zajęcia teoretyczne odbywają się co drugi weekend miesiąca, w sobotę i niedzielę od godz. 8:00 do godz. 16:00. W listopadzie 2020 r. pozwana odbyła miesięczne praktyki zawodowe. Córka powoda planuje podejść do egzaminów maturalnych i kontynuować kształcenie na studiach kosmetologicznych.

W międzyczasie pozwana podejmowała różnego rodzaju prace dorywcze. Od grudnia 2018 r. do końca lutego 2020 r. pracowała w wymiarze ½ czasu pracy w sklepie odzieżowym. Straciła pracę gdy zaczęto wprowadzać obostrzenia epidemiczne. Następnie podejmowała zatrudnienie w formie kilkudniowych zleceń. Od grudnia 2020 r. podjęła pracę na umowę zlecenie w salonie kosmetycznym J. S. (1) (...), za wynagrodzeniem w wysokości 18,30 zł brutto za godzinę. Do jej obowiązków należy stylizacja paznokci i wykonywanie drobnych zabiegów kosmetycznych. Pozwana nie ma ustalonych stałych godzin i dni pracy, a jej wynagrodzenie zależne jest od ilości wykonanych zabiegów kosmetycznych. Pozwana średnio zarabia od 300 do 400 zł miesięcznie.

L. K. mieszka z matką I. L. w mieszkaniu wynajętym z zasobów socjalnych miasta G.. Na koszt utrzymania mieszkania składa się czynsz w kwocie 600 zł/mies., opłata za energię elektryczną w kwocie 60-75 zł/mies., opłata za Internet i TV w kwocie 100 zł/mies. Dodatkowo ponoszone są opłaty za zużycie gazu.

Pozwana jest zasadniczo osobą zdrową. Stwierdzono u niej nietolerancję pokarmową na laktozę, nabiał i gluten. Przez dwa lata stosowała immunoterapię alergenową (tzw. odczulanie). Koszt leczenia wynosił około 360 zł za 2-3 miesiące. W sfinansowaniu terapii pomagała jej babcia i ciocia.

W utrzymaniu pomaga pozwanej matka I. L., która w chwili obecnej przebywa na zasiłku rehabilitacyjnym w wysokości 1.400 zł- 1.500 zł miesięcznie.

(dowody:

- zaświadczenie z PUP – k. 23-24 akt,

- pismo Prywatnego Liceum dla Dorosłych w G. – k. 49 akt,

- zaświadczenie o nauce – k. 54 akt,

- zaświadczenie o ukończeniu kursu – k. 55 akt,

- rachunek nr (...) – k. 56 akt,

- umowa zlecenia z dn. 1.12.2020 r. – k. 57 akt,

- aneks nr (...)/z z dn. 31.12.2020 r. – k. 58 akt,

- zeznania pozwanej L. K. – k. 59v-60v akt.)

Powód ma obecnie 67 lat i utrzymuje się ze świadczenie emerytalnego w kwocie 1.800 zł miesięcznie. Od osiągnięcia wieku emerytalnego mieszka w G. w domu jednorodzinnym stanowiącym jego własnością. Powód prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z bratem, który również utrzymuje się ze świadczenie emerytalnego. M. K. jest właścicielem kilku samochodów osobowych o rocznikach od 1993 do 2003. Samochody nie przedstawiają dużej wartości i nie nadają się do użytkowania. W 2019 r. powód nabył samochód osobowy marki V. (...) rocznik 2003, który używa do codziennego przemieszczania się.

Powód cierp na liczne schorzenia – chorobę niedokrwienną serca, zespół bólowy kręgosłupowo-korzeniowy, przerost gruczołu krokowego oraz zaburzenia refrakcji i akomodacji. Pozostaje pod opieką lekarzy specjalistów oraz regularnie przyjmuje leki. Pozwany korzysta z leczenia refundowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Ponosi koszt zakupu w leków w kwocie 300 zł miesięcznie.

(dowód:

- skierowanie do szpitala – k. 41,67 akt,

- skierowanie do poradni specjalistycznej – k. 42-44, 66 akt,

- opis badania USG – k. 45 akt,

- zaświadczenie lekarskie – k. 65 akt,

- kopia recept – k. 68-69 akt,

- kopia rachunków – k. 39-40 akt,

- zeznania powoda M. K. – k. 59-59v akt.)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o okoliczności bezsporne, dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, aktach sprawy III RC 252/11 oraz przesłuchanie stron.

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty zgromadzone w toku postępowania. Prawdziwość dokumentów nie budziła bowiem wątpliwości i nie była kwestionowana przez strony.

Sąd dał wiarę zeznaniom powoda M. K. oraz poznawanej L. K.. Stan faktyczny był w zasadzie bezsporny między stronami, a złożone zeznania znalazły odzwierciedlenie w pozostałym materiale dowodowym.

Przechodząc do rozważań prawnych należy zauważyć, że zgodnie z treścią art. 133 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.) rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. W pozostałych przypadkach, w myśl art. 133 § 2 k.r.o. uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

Zgodnie z treścią art. 138 k.r.o. strony w razie zmiany stosunków mogą żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez zmianę stosunków rozumie się zaś istotne zwiększenie, zmniejszenie lub ustanie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji albo istotne zwiększenie się lub zmniejszenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, w skutek czego ustalony zakres obowiązku alimentacyjnego wymaga skorygowania przez stosowne zmniejszenie lub zwiększenie wysokości świadczeń alimentacyjnych, a niekiedy nawet ustanie obowiązku alimentacyjnego. Zakres świadczeń wyznaczają natomiast, zgodnie z treścią art. 135 k.r.o., z jednej strony usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, z drugiej zaś rzeczywiste możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Przy interpretacji zakresu obowiązku alimentacyjnego mieć na uwadze treść art. 96 k.r.o, w szczególności, że rodzice są obowiązani troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień.

Zgodnie z przepisem art. 133 § 3 k.r.o. rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Obowiązek alimentacyjny nie może istnieć w sytuacji, gdy jego realizacja może powodować niemożność zaspokojenia własnych usprawiedliwionych potrzeb.

W rozpatrywanej sprawie powód domagał się uchylenia jego obowiązku alimentacyjnego względem córki, ustalonego ostatnio w wyroku Sądu Rejonowego w Grudziądzu z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie o sygn. akt III RC 252/11 na kwotę 500 zł miesięcznie, począwszy od 19 maja 2011 r.

Dla oceny zasadności powództwa należało zatem ustalić czy od 2011 r. nastąpiła taka zmiana stosunków, która uzasadniałaby uchylenie obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanej, a jeśli tak, to z jaką datą zasadne jest zakończenie tego obowiązku alimentacyjnego.

Należy wskazać, iż obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka nie jest ograniczony żadnym terminem, w szczególności dojściem alimentowanego do pełnoletności. Nie jest też związany stopniem wykształcenia, w tym sensie, że uprawniony nie traci prawa do alimentowania z chwilą uzyskania określonego podstawowego lub średniego wykształcenia. Jedyną okolicznością, od której uzależnione jest trwanie bądź ustanie tegoż obowiązku jest możliwość samodzielnego utrzymania się dziecka. W przypadku uzyskania przez dziecko faktycznej, realnej zdolności do samodzielnego utrzymania dochodzi do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego według zasad znajdujących wyraz w art. 133 § 1 k.r.o. Jeżeli dziecko następnie znajduje się w niedostatku, jego uprawnienia alimentacyjne w stosunku do rodziców kształtuje art. 133 § 2 k.r.o., który stanowi, że do świadczeń alimentacyjnych uprawniony jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, iż w ocenie Sądu nie doszło do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego po stronie powoda, bowiem pozwana nie uzyskała możność samodzielnego utrzymania się. Pozwana L. K. jest, co prawdą osobą pełnoletnią, nie mniej jednak nie posiada ona majątku i kontynuuje naukę w trybie niestacjonarnym w szkole policealnej, a co za tym idzie – aktualnie nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Faktem jest, że po ukończeniu 18 lat pozwana podjęła pracę, jednak jest to forma dodatkowego zajęcia, która nie pozwala na pokrycie jej wszystkich niezbędnych kosztów utrzymania. Osiągane przez nią wynagrodzenie pozwala jej jedynie na pewien zakres samodzielności – z całą pewnością nie umożliwia jednak samodzielnego utrzymania się. Pozwana osiągnęła w pewnym stopniu samodzielność gospodarczą, jednakże Sąd nie ma wątpliwości, że nie osiągnęła jeszcze odpowiedniego stopnia fizycznego i umysłowego rozwoju, potrzebnego do usamodzielnienia się i do uzyskania środków utrzymania z własnej pracy i z własnych zarobków. Córka powoda ukończyła liceum ogólnokształcące i nie posiada żadnych kwalifikacji zawodowych – w szczególności nie posiada zawodu, który umożliwiłyby jej podjęcie pracy innej aniżeli najsłabiej opłacana i nie wymagająca żadnych specjalistycznych umiejętności. Pozwana wykazuje chęć dalszej nauki i w ocenie Sądu jej osobiste predyspozycje pozwalają na rzeczywiste uzyskanie zawodu technika usług kosmetycznych. W nawiązaniu do twierdzeń powoda, że warunki korzystania z kształcenia w szkole policealnej pozwalają na pogodzenie nauki z pracą w rozmiarach pełnego etatu – stwierdzić można, że gdyby pozwana uczęszczała do "zwykłej" (stacjonarnej) szkoły, nie mogłaby w ogóle podjąć pracy zawodowej. Fakt, że podjęła pracę w celu uzyskania doświadczenia zawodowego, jest niewątpliwie zgodny z interesem powoda i nie powinien być oparciem dla wymagania, ażeby – kontynuując naukę – podjęła też pracę zawodową w pełnym wymiarze godzin. Oczywistym jest bowiem, że pozwana oprócz uczęszczania na zajęcia szkolne musi poświęcić również czas na naukę własną, w szczególności, iż w tym roku kończy naukę w szkole policealnej i przystępuje do egzaminów zawodowych.

Na marginesie należy zaznaczyć, że ambicje pozwanej co do ewentualnego osiągnięcia wyższego wykształcenia powinny iść w parze z osiągnięciami w nauce. Należyte przygotowanie pozwanej do przyszłej pracy zawodowej może obejmować studia wyższe, jeżeli jej uzdolnienia, ambicje i wytrwałość okażą się wystarczające do tego, ażeby studia te nie tylko rozpocząć, ale i kontynuować, i pomyślnie zakończyć.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd stwierdził, że brak jest podstaw do uchylenia obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanej o czym orzekł w punkcie I. wyroku.

W związku z żądaniem powoda obniżenia alimentów z kwoty 500 zł do kwoty 100 zł miesięcznie, wymagało rozważenia, czy nastąpiło zmniejszenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionej do alimentacji oraz czy nastąpiła zmiana możliwości zarobkowych i majątkowych powoda.

Niewątpliwie od momentu wydania ostatniego orzeczenia w przedmiocie alimentów nastąpił szereg zmian w życiu każdej ze stron.

Powód M. K. osiągnął wiek emerytalny i przeprowadził się do Polski. Obecnie utrzymuje się z emerytury w kwocie 1.800 zł miesięcznie. Prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z bratem, który również otrzymuje świadczenie emerytalne. Wcześniej jego źródło dochodu stanowił zasiłek dla bezrobotnych w kwocie 770 euro (ok. 3.388 zł) miesięcznie oraz prace dorywcze. Nadal jego jedyny majątek stanowi dom jednorodzinny. Pogorszył się jego stan zdrowia, bowiem stwierdzono u niego powiększenie gruczołu krokowego oraz zaburzenia refrakcji i akomodacji. Pozwany musi pozostawać pod opieką lekarza specjalisty oraz regularnie przyjmować leki.

Z kolei L. K. osiągnęła pełnoletniość i kontynuuje naukę w szkole policealnej w zawodzie technika usług kosmetycznych. Pozwana od ukończenia 18 lat podejmowała różne prace dorywcze, które przynosiły jej dochód rzędu kilkuset złotych miesięcznie. Obecnie zawarła umowę zlecenia z J. S. (2) na wykonywanie stylizacji paznokci i drobnych zabiegów kosmetycznych.

Pozwana podjęła pracę, która nie koliduje jej z nauką. Z tego tytułu osiąga dochód, który oscyluje wokół kwoty 400 zł miesięcznie. Zdaniem Sądu pozwana może przeznaczyć powyższą kwotę na własne utrzymanie oraz rozwój intelektualny. Tym sposobem dysponuje w porównaniu z datą ostatniego orzekania o alimentach kwotą około 400 złotych miesięcznie więcej. Zważywszy na wiek pozwanej, obowiązek alimentacji należało podzielić w równych częściach pomiędzy rodziców, gdyż pozwana nie wymaga już osobistych starań matki o jej wychowanie. Zatem kwotę dochodów pozwanej należało odjąć od zobowiązań obojga rodziców po równo, w kwotach po 200 zł zarówno od powoda jak i od matki pozwanej.

Biorąc pod uwagę powyższe fakty, Sąd stwierdził, iż zasadne jest obniżenie dotychczasowej renty alimentacyjnej o kwotę 200 zł, czyli do kwoty 300 zł miesięcznie. Doliczając do tej sumy podobną pomoc matki, uzupełnioną własnymi dochodami pozwanej - będzie ona mogła zaspokoić swoje wszystkie usprawiedliwione potrzeby.

Jednocześnie w ocenie Sądu kwota alimentów w wysokości 300 zł miesięcznie leży w zasięgu finansowym powoda. M. K. uzyskuje dochód w wysokości 1.800 zł miesięcznie. Z powyższej kwoty musi ponieść wydatki związane z leczeniem, wyżywieniem, środkami higieny oraz zakupem odzieży i obuwia, a także połowę kosztów utrzymania domu. Powód nie wskazał konkretnej wysokości wszystkich ponoszonych wydatków, jednak Sąd w oparciu o zasady doświadczenia życiowego przyjął, że kwota 1.500 zł przy rozsądnym gospodarowaniu powinna pozwolić mu na porycie niezbędnych kosztów utrzymania. Ponadto zdaniem Sądu powód powinien podjąć próbę spieniężenia posiadanych samochodów osobowych, nawet za cenę surowców wtórnych, aby nie musieć ponosić kosztów ich utrzymania.

Wobec powyższego, Sąd w punkcie II. wyroku obniżył wysokość renty alimentacyjnej od powoda na rzecz pozwanej z kwoty 500 zł do kwoty 300 zł miesięcznie, przy czym obniżenie alimentów Sąd ustalił od daty wniesienia powództwa, uznając je za usprawiedliwione w tej dacie.

W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone jako bezzasadne, o czym orzeczono w punkcie III. wyroku.

Powód został zwolnione z kosztów sądowych, jednakże to zwolnienie nie obejmuje kosztów procesu. Powód przegrała proces główny w całości, zaś powództwo ewentualne w 50 %, i w tym zakresie co do zasady powinien być obciążony kosztami procesu. Jednakże biorąc pod uwagę stan zdrowia powoda oraz jego sytuację zarobkową i majątkową Sąd uznał, że zachodzą okoliczności wskazane w art. 102 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Zgodnie z treścią Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018.265 t.j.) obowiązującego w chwili wniesienia pozwu wysokość stawki radcowskiej w przedmiotowej sprawie w odniesieniu do pełnomocnika pozwanej na podstawie § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie wynosiła 1.800 zł. Jednakże w ocenie Sądu zasadne jest tylko częściowe obciążenie powoda kosztami procesu poniesionymi przez stronę pozwaną. Sąd zasądził w tym zakresie kwotę 600 zł, zaś w pozostałym zakresie nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanej.

O kosztach sądowych, od uiszczenia których powód był zwolniony w całości, Sąd orzekł na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, obciążając nimi Skarb Państwa.