Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2020 roku

Sąd Rejonowy w Raciborzu Wydział I Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: Asesor sądowy Marek Łukaszek

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Katarzyna Wuzik

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2020 roku w Raciborzu

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...) spółki akcyjnej w B.

przeciwko: A. N.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego kwotę (...) (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1354/19

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka akcyjna w B. pozwem wniesionym do tut. Sądu w dniu 27 września 2019 r. domagała się od pozwanego A. N. zapłaty kwoty 10 333, 60 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 13 września 2019 r. do dnia zapłaty. Żądanie pozwu było oparte na wystawionym przez pozwanego wekslu własnym.

Zarządzeniem z dnia 14 października 2019 r. (k. 13) przewodniczący stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z uwagi na treść wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-176/17 oraz wynikającą z uzasadnienia pozwu i załączonych do pozwu dokumentów okoliczność, że weksel własny został wystawiony na zabezpieczenie wierzytelności pożyczkodawcy z tytułu umowy kredytu konsumenckiego. Mocą tego samego zarządzenia wezwano pełnomocnika powódki do uiszczenia brakującej opłaty od pozwu oraz do przedłożenia szeregu dokumentów celem ustalenia zgodności postanowień umowy z treścią przepisów ustawy o kredycie konsumenckim oraz Dyrektywy wspólnotowej 93/13/EWG a także implementujących ją przepisów prawa polskiego. Wśród dowodów, do których przedłożenia został zobowiązany pełnomocnik powódki, znalazła się m.in. „dokumentacja potwierdzająca skuteczność wypowiedzenia umowy”. Dla złożenia dowodów został zakreślony termin 14 dni.

Po uzupełnieniu braków fiskalnych pozwu zarządzono doręczenie pozwanemu odpisu pozwu, zobowiązując go do złożenia odpowiedzi na pozew. W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki kosztów procesu, podnosząc zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powódki, nieudowodnienie roszczenia co do zasady i wysokości, brak wymagalności roszczenia oraz jego przedwczesność, wypełnienie weksla niezgodnie z treścią deklaracji wekslowej, przedawnienia roszczenia, stosowania klauzul niedozwolonych. W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew zakwestionowano również fakt wypłaty pożyczki, a nawet zawarcie umowy z uwagi na „brak dowodów, kto jest stronami rzekomej umowy, a także czy osoby te były upoważnione do zawarcia rzekomej umowy”.

W rozprawie w dniu 21 lutego 2020 r. strony nie brały udziału. W trakcie rozprawy doszło do zwrotu pisma pełnomocnika powódki z dnia 27 stycznia 2020 r. jako złożonego bez zarządzenia przewodniczącego na podstawie art. 205 ³ §5 k.p.c.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka (...) spółka akcyjna w B. oraz pozwany A. N. w dniu 3 kwietnia 2019 r. zawarli umowę pożyczki gotówkowej nr (...). Na mocy tej umowy powódka pożyczyła pozwanemu kwotę 9000 zł na okres 36 miesięcy. Pożyczka była oprocentowana według stałej stopy procentowej w wysokości 9, 85% w skali roku. W związku z udzieleniem pożyczki pozwany był zobowiązany do uiszczenia następujących opłat: opłaty przygotowawczej w wysokości 129 zł oraz wynagrodzenia prowizyjnego w wysokości 7771 zł, rozłożonego na raty i spłacanego wraz z pożyczką. Pozwany wykupił również usługę (...) za cenę 1100 zł (cena została rozłożona na raty i miała być spłacana łącznie z pożyczką). Usługa ta przyznawała pożyczkobiorcy dodatkowe uprawnienia w postaci możliwości bezpłatnego odroczenia maksymalnie dwóch kolejnych terminów płatności raty albo bezpłatnego obniżenia o 50% maksymalnie czterech kolejnych rat. Oprócz powyższego pożyczkobiorca w ramach (...) mógł liczyć na szybsze udostępnienie środków w ramach umowy pożyczki oraz przypomnienia w formie wiadomości SMS o terminie płatności każdej raty na 5 dni przed nadejściem tego terminu oraz informacje w formie wiadomości SMS o zaksięgowaniu płatności raty.

Biorąc pod uwagę powyższe odsetki i opłaty pozwany miał zwrócić powódce kwotę 20 880 zł w 36 miesięcznych ratach w wysokości 580 zł każda, przy czym ostatnia z tych rat miała być zapłacona do 13 kwietnia 2022 r.

Informacje o całkowitej kwocie pożyczki (9000 zł), całkowitym koszcie pożyczki (11 880 zł) oraz całkowitej kwocie do zapłaty 20 880 zł) znajdują się zarówno w Części B umowy, zawierającej skrótowe, główne dane pożyczki oraz w Części C, zawierającej szczegółową specyfikację składników całkowitej kwoty do zapłaty.

Pozwany złożył własnoręczny podpis pod każdą ze stron umowy, potwierdzając jednocześnie, że przed zawarciem umowy udzielono mu jednoznacznych, zrozumiałych i kompletnych informacji na temat warunków i kosztów pożyczki. Poświadczył także, że zapoznał się z pełnomocnictwem wystawionym przez pożyczkodawcę dla osoby reprezentującej pożyczkodawcę. Pełnomocnikiem pożyczkodawcy był W. K..

Wypłata pożyczki nastąpiła w ten sposób, że kwotą 9000 zł uznano wskazany w umowie rachunek bankowy pozwanego.

Dowód: treść umowy pożyczki wraz z harmonogramem spłaty, k. 20-28;

Przy okazji umowy pożyczki pozwany wystawił weksel in blanco z dołączoną doń deklaracją wekslową upoważniającą powódkę do wypełnienia wekslu kwotą aktualnego zadłużenia z tytułu umowy pożyczki. Pożyczkodawca miał prawo wypełnić weksel m.in. w sytuacji, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pozwanego do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania (punkt (a) deklaracji wekslowej).

Dowód: treść wekslu, k. 5, treść wypowiedzenia umowy pożyczki, k. 6; treść deklaracji wekslowej, k. 7;

Pozwany na poczet zadłużenia z umowy pożyczki z dnia 3 kwietnia 2019 r. wpłacił łącznie 10 580 zł. W dniu 11 lipca 2019 r. zapłacił kwotę 580 zł, zaś w dniu 27 sierpnia 2019 r. kwotę 10 000 zł.

Okoliczność bezsporna, też zestawienie spłat, k. 30;

Zgodnie z umową pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Okres wypowiedzenia wynosi 30 dni.

Dowód: treść punktu 8 umowy, k. 24;

Powódka wypowiedziała pozwanemu umowę pożyczki oświadczeniem woli z dnia 13 sierpnia 2019 r. złożonym przez prezesa zarządu i wiceprezesa zarządu, a skierowanym na aktualny adres pozwanego. Oświadczeniem tym wezwano też pozwanego do wykupu weksla w ciągu najbliższych 30 dni, podając kwotę zadłużenia, 20 333, 60 zł. Pozwany otrzymał oświadczenie o wypowiedzeniu umowy wraz z wezwaniem do wykupu weksla w dniu 19 sierpnia 2019 r. 30-dniowy okres wypowiedzenia umowy upływał w dniu 18 września 2019 r. Wszelako oświadczenie o wypowiedzeniu umowy nie było poprzedzone skutecznym wezwaniem pozwanego do spłaty zadłużenia, co przemawia za jego bezskutecznością.

Dowód: treść oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, k. 31; dane z systemu śledzenia przesyłek, k. 35.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych środków dowodowych uznanych za wiarygodne oraz okoliczności bezspornych pomiędzy stronami. W sprawie nie pojawiły się żadne dowody przeciwne, którym Sąd odmówiłby wiarygodności. Na rozprawie w dniu 21 lutego 2020 r. pismo pełnomocnika powódki z dnia 27 stycznia 2020 r. zostało zwrócone na podstawie art. 205 ³ §5 k.p.c., zgodnie z którym przewodniczący zarządza zwrot pisma przygotowawczego złożonego z uchybieniem terminu albo bez zarządzenia. Zwrócić należy uwagę na obligatoryjny charakter tego przepisu („przewodniczący zarządza zwrot pisma przygotowawczego”), co świadczy o tym, że w zasadzie nie jest dopuszczalne przyjęcie takiego pisma. Obecnie jedynym obligatoryjnym pismem procesowym po wniesieniu pozwu jest odpowiedź na pozew. Złożenie innych pism procesowych może nastąpić wyłącznie na zarządzenie przewodniczącego, który oznaczy porządek składania pism, terminy ich złożenia i okoliczności, które mają być wyjaśnione (art. 205 ³ §1 k.p.c.). Celem powyższego przepisu jest koncentracja materiału dowodowego oraz urzeczywistnienie zasady ustności rozprawy, zgodnie z którą strony zgłaszają twierdzenia faktyczne i wnioski dowodowe na rozprawie, a poza rozprawą, w formie pisma przygotowawczego, wyłącznie na zarządzenie przewodniczącego. Nie jest to regulacja nowa. Pojawiła się w polskiej procedurze cywilnej wraz z nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie w dniu 3 maja 2012 r. Wcześniejsza regulacja, która nie przewidywała konieczności uzyskania zgody sądu (przewodniczącego) na wniesienie pisma przygotowawczego, była odbierana jako przeszkoda w koncentracji materiału dowodowego oraz środek nieefektywny w dyscyplinowaniu stron, aby bez zbędnej zwłoki zgłaszały fakty lub dowody oraz uczestniczyły w rozprawie. Zatem od 3 maja 2012 r. złożenie pisma przygotowawczego w toku sprawy wymagało zezwolenia przewodniczącego (sądu), a pismo wniesione z naruszeniem tej zasady podlegało zwrotowi (vide uchylone już art. 207 §3 i 7 k.p.c.). Spod tej regulacji były natomiast wyłączone pisma zawierające wnioski dowodowe, co oznaczało, że w części, w jakiej pismo przygotowawcze zawierało wnioski dowodowe, nie mogło zostać zwrócone. Obecnie i ten wyjątek został zniesiony, co oznacza, że zwrotowi podlega całe pismo przygotowawcze spóźnione albo wniesione bez zarządzenia przewodniczącego, niezależnie od tego, czy zawiera wnioski dowodowe, jak o tym wyraźnie stanowi art. 205 ³ §5 k.p.c.

Pismo pełnomocnika powódki z dnia 27 stycznia 2020 r. zostało złożone bez zezwolenia przewodniczącego. Jednocześnie należy podkreślić, że specyfikacja okoliczności, które powinny być wykazane, aby powództwo uwzględnić, została szczegółowo wskazana w zarządzeniu przewodniczącego z dnia 14 października 2019 r. (k. 13). Wśród wymienionych tam dowodów znajduje się m.in. dokumentacja potwierdzająca skuteczność wypowiedzenia umowy. Pismo zawierające odpowiednie fakty i dowody miało być wniesione w terminie 14 dni od otrzymania wezwania. Powódka wykonała to zobowiązanie, toteż Sąd miał na uwadze wyłącznie dowody znajdujące się w piśmie z dnia 6 listopada 2019 r. (data nadania 7 listopada 2019 r.), natomiast dowody dołączone do pisma z dnia 27 stycznia 2020 r. pominął, co było automatyczną konsekwencją zwrotu tego pisma jako jednocześnie spóźnionego i złożonego bez wymaganego zezwolenia przewodniczącego.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlega oddaleniu.

Przez umowę pożyczki oprocentowanej dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić taką samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (art. 720 §1 k.c.).

W przypadku pożyczki oprocentowanej biorący pożyczkę zobowiązuje się zwrócić większą kwotę pieniędzy bądź rzeczy zamiennych niż pożyczył, co z kolei stanowi zysk pożyczkodawcy, który pożyczki udzielił, ryzykując m.in. że nie zostanie zwrócona oraz jego wynagrodzenie za przejściową niemożność korzystania przez siebie z udostępnionych środków. Granicą żądania odsetkowego w przypadku pożyczki pieniężnej są odsetki maksymalne (art. 359 §2 ¹ k.p.c.) równe dwukrotności odsetek ustawowych.

Rzecz jasna, strony umowy pożyczki mogą wzbogacić treść powoływanego stosunku prawnego zamieszczając inne jeszcze klauzule, w tym dotyczące opłat, prowizji bądź innych należności związanych z umową pożyczki. Wszelako opłaty te nie mogą naruszać dobrych obyczajów jak również – gdy biorącym pożyczkę jest konsument – brzmienia art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Formą zabezpieczenia roszczenia może być również weksel, w tym weksel własny. Weksel rodzi zobowiązanie abstrakcyjne, które odrywa się od przyczyny prawnej leżącej u jego źródła. Innymi słowy osoba podpisana na wekslu odpowiada w granicach sumy wekslowej tylko z tego powodu, że wystawiając weksel takie zobowiązanie zaciągnęła. Dopuszczalne jest wszelako powiązanie weksla ze stosunkiem typu podstawowego, co odbiera zobowiązaniu wekslowemu abstrakcyjny charakter. Dowód istnienia deklaracji wekslowej, skuteczności deklaracji wekslowej wobec wierzyciela wekslowego (niekoniecznie remitenta) oraz niezasadności roszczenia w świetle stosunku podstawowego obciąża dłużnika.

Wszelako konstrukcja weksla własnego oraz nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanego w oparciu o ten weksel nie mogą pozbawiać konsumenta uprawnień przyznanych przez przepisy ustawy o kredycie konsumenckim oraz Dyrektywy wspólnotowej 93/13/EWG a także implementujących ją przepisów prawa polskiego. Takie stanowisko wynika z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-176/17 oraz orzecznictwa sądów powszechnych, które zaaprobowały przedstawioną tam argumentację. Żądanie od konsumenta wystawienia weksla celem uniemożliwienia – na wypadek postępowania sądowego – przeprowadzenia przez Sąd kontroli zgodności postanowień umowy pożyczki z przepisami prawa, stanowi przeto działanie niezgodne z prawem europejskim i z prawem polskim (nadużycie prawa nie stanowi wykonywania prawa – art. 5 k.c.). Dlatego Sąd nie wydał nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i skupił się na roszczeniu wynikającym ze stosunku podstawowego, zobowiązując pełnomocnika strony powodowej do przedłożenia dokumentacji dotyczącej stosunku podstawowego.

Przed przejściem do zasadniczych motywów oddalenia powództwa, należy skupić się na argumentacji przedstawionej w odpowiedzi na pozew. W ocenie Sądu zarzuty odpowiedzi na pozew są na tyle ogólnikowe, że większość z nich jest nieadekwatna w niniejszym postępowaniu. Argumentacja pełnomocnika pozwanego jest miejscami wręcz niezrozumiała. Pełnomocnik pozwanego pisze o „jakiejś umowie” czy „rzekomej umowie”, w ogóle nie odnosząc się do umowy z dnia 3 kwietnia 2019 r., która została doręczona wraz z odpisem pozwu. Znaczna część wątpliwości podnoszonych w odpowiedzi na pozew co do zasady i wysokości roszczenia oraz braku dowodów na poparcie roszczenia wynika raczej z nieznajomości okoliczności niniejszej sprawy, a nie z tego, że powódka nie wskazała, na jakich faktach opiera roszczenie. Z pozwu oraz pisma procesowego z dnia 7 listopada 2019 r. wyraźnie bowiem wynika, co jest przedmiotem roszczenia ze stosunku podstawowego i ze stosunku wekslowego. W odpowiedzi na tak sformułowane żądanie nie można „zaprzeczać wszystkiemu”, lecz należy wyszczególnić fakty, którym się zaprzecza. Utrwalone orzecznictwo sądów powszechnych w tej kwestii znalazło odzwierciedlenie w dodaniu do art. 210 §2 k.p.c. zdania drugiego, że strona jest obowiązana wyszczególnić fakty, którym zaprzecza. Tym samym nie może już obecnie budzić wątpliwości, że zamieszczona w odpowiedzi na pozew deklaracja „zaprzeczenia wszystkim okolicznościom wskazanym przez stronę powodową” jest prawnie bezskuteczna.

I tak, odnosząc się do zarzutów pozwanego, legitymacja czynna powódki w niniejszym postępowaniu wynika z umowy pożyczki z dnia 3 kwietnia 2019 r., na mocy której jako pożyczkodawca pożyczyła pozwanemu kwotę 9000 zł na 3 lata. Pożyczkodawca ma bowiem prawo domagać się od pożyczkobiorcy zwrotu pożyczki. Jest prawdą, że warunkiem dochodzenia zwrotu pożyczki jest wypłata pożyczki, lecz skoro z niezaprzeczonych przez pozwanego twierdzeń pozwu (klauzula „zaprzeczenia wszystkiemu” jest bezskuteczna), wynika, że pozwany na poczet zadłużenia z umowy pożyczki spłacił 10 580 zł, to należy zakładać, że pożyczka została mu wcześniej wypłacona (domniemanie faktyczne). Po otrzymaniu pieniędzy i częściowej spłacie zobowiązania pozwany nie może następnie podnosić zarzutu, że umowa nie została skutecznie zawarta, zwłaszcza że nie wiadomo, z czego miałaby wynikać wadliwość zawarcia umowy. W szczególności osoba działająca w imieniu powódki była do tego umocowana, skoro pozwanemu okazano pełnomocnictwo, z którym się zapoznał, co oświadczył w samej umowie. Nawet gdyby pojawiły się tutaj braki, to należy uznać, że wskutek przystąpienia obu stron do wykonania umowy doszło do konwalidacji braków pełnomocnictwa do zawarcia umowy z pozwanym. Na obecnym etapie postępowania nie jest już dopuszczalne podnoszenie takich zarzutów (zasada estoppel). Roszczenie o zwrot pożyczki nie jest przedawnione, a biorąc pod uwagę, że umowę pożyczki zawarto w dniu 3 kwietnia 2019 r., zaś pozew skierowano do Sądu już w dniu 27 września 2019 r., przedawnienie roszczenia jest nawet niemożliwe z prawnego punktu widzenia, gdyż tak krótkich terminów przedawnienia roszczeń w ogóle nie ma. Rozważania o zawyżonych kosztach kredytu konsumenckiego nie wskazują, w jakim zakresie te koszty są zawyżone – w odniesieniu do umowy z dnia 3 kwietnia 2019 r. Uzasadnienie tego zarzutu, w którym mowa, że koszt pożyczki miał wynieść wielokrotność jej wartości, nie koresponduje ze stanem faktycznym niniejszej sprawy, co zwalnia z obowiązku odnoszenia się do tak sformułowanego zarzutu. Twierdzenia pozwanego, że niezgodność wypełnienia weksla z deklaracją wekslową powoduje jego nieważność, są nietrafne. Co jednak ważniejsze, nawet nieważność weksla nie uniemożliwiałaby uwzględnienia powództwa, gdyby roszczenie było uzasadnione w świetle stosunku podstawowego, dla którego powódka zaoferowała dowody.

Mimo wszystko powództwo należało oddalić częściowo na podstawie okoliczności uwzględnianych przez Sąd z urzędu, a częściowo na podstawie podniesionego zarzutu przedwczesności roszczenia w związku z brakiem wymagalności tego roszczenia spowodowanego nieskutecznością wypowiedzenia umowy. Argumentację przemawiającą za oddaleniem powództwa można przedstawić z dwóch perspektyw.

Perspektywa formalna

Od strony formalnej warunkiem postawienia pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności jest skuteczne wypowiedzenie umowy. Zgodnie z umową pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Okres wypowiedzenia wynosi 30 dni. Kwestia prawidłowości wypowiedzenia umowy, jako kwestia dotycząca prawa materialnego, podlega badaniu przez Sąd z urzędu w sprawie, w której pozwanym jest konsument. Z tego względu już w zarządzeniu z dnia 14 października 2019 r., wydanym jeszcze przed złożeniem przez pozwanego odpowiedzi na pozew, wezwano pełnomocnika powódki m.in. do przedłożenia dokumentacji potwierdzającej skuteczność wypowiedzenia umowy. W wykonaniu tego zobowiązania złożono dokumentację, z której jednakże nie wynika, aby pozwany był wzywany do spłaty zadłużenia przed wypowiedzeniem umowy. Zgodnie z zasadami rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c.), należało uznać, że fakt, który nie został wykazany przez powódkę, a był sporny, nie zaistniał. Powyższe doprowadziło Sąd do przekonania, że powódka wypowiedziała pozwanemu umowę pożyczki z dnia 3 kwietnia 2019 r. bez wcześniejszego wezwania go do spłaty zadłużenia, a zatem z naruszeniem warunków umowy, którą powódka się posługuje jako profesjonalistą i której wzór zaprojektowała. Okoliczność ta czyni wypowiedzenie umowy bezskutecznym. Dodatkowe dowody na skuteczność wypowiedzenia umowy zgłoszone w piśmie z dnia 27 stycznia 2020 r. zostały pominięte w związku ze zwrotem tego pisma z przyczyn wyżej szeroko opisanych. Fakty wynikające z tych dowodów nie mogły być ze względów formalnych wciągnięte do ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd. Tzw. prawda sądowa to stan faktyczny wynikający z dopuszczonych w postępowaniu cywilnym dowodów ewentualnie z okoliczności bezspornych bądź powszechnie znanych lub znanych sądowi z urzędu po wcześniejszej notyfikacji. Dowody niedopuszczalne, spóźnione lub zwrócone nie mogą przeto stanowić podstawy ustaleń faktycznych w systemie dowodowym opartym na zasadzie sprawiedliwości proceduralnej (formalnej). Za zastosowaniem tej zasady w niniejszym postępowaniu przemawia dodatkowo profesjonalny charakter działalności powódki oraz okoliczność, że pozwanym jest konsument, wobec którego powódka nie cofnęła wypowiedzenia umowy, gdy w okresie wypowiedzenia spłacił z naddatkiem całe zadłużenie. Zastosowanie do powódki tej samej miary przemawia za pominięciem spóźnionych pism przygotowawczych i dowodów. A skoro wypowiedzenie umowy pożyczki było nieskuteczne, to pozwany ma prawo spłacać pożyczkę w terminach wynikających z harmonogramu spłat, czyli po 580 zł miesięcznie do 13 kwietnia 2022 r. Do dnia zamknięcia rozprawy wymagalnych stało się 10 rat, co oznacza, że pozwany był zobowiązany do zapłaty kwoty 5800 zł. Tymczasem z bezspornych ustaleń faktycznych wynika, że pozwany do tego czasu spłacił aż 10 580 zł, czyli prawie dwa razy więcej. Tym samym na datę zamknięcia rozprawy nie istnieje wymagalne zadłużenie pozwanego wobec powódki, co oznacza, że powództwo o zapłatę rat zapadalnych w przyszłości należało oddalić.

Perspektywa materialna

Od strony materialnej, tj. przy przyjęciu hipotetycznej skuteczności oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, w ocenie Sądu żądanie pozwu częściowo narusza przepisy prawa materialnego, a częściowo zasady współżycia społecznego, zatem również podlega oddaleniu. Gdyby wypowiedzenie umowy było skuteczne, oznaczałoby to, że skutek wypowiedzenia nastąpił w dniu 18 września 2019 r. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na stosowaną przez powódkę praktykę żądania odsetek umownych za cały okres obowiązywania umowy pomimo jej wcześniejszego wypowiedzenia. Skoro odsetki umowne są wynagrodzeniem za korzystanie z cudzego kapitału przez oznaczony okres, to wypowiedzenie umowy skracające ten okres skutkuje utratę prawa do odsetek umownych płatnych po dniu, w którym materializuje się skutek wypowiedzenia. W przeciwnym razie pożyczkobiorca jest zobowiązany jednocześnie do zwrotu całej pożyczki przed terminem końcowym obowiązywania umowy, a z drugiej strony musi płacić odsetki umowne, jak gdyby umowa wiązała do końca, co jest wewnętrznie sprzeczne. Jak stwierdził Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej w wyroku z dnia 15 października 2015 r., sygn. akt I C 354/15, „jeżeli natomiast wierzyciel decyduje się na wypowiedzenie umowy, to z chwilą upływu okresu wypowiedzenia umowa przestaje być wiążąca, a odsetki umowne zastąpione zostają odsetkami ustawowymi. Nie może być tak, że jednocześnie bank wypowiada umowę w całości, a mimo to nadal uznaje za wiążące niektóre jej regulacje – dotyczące odsetek umownych. Oznacza to, że po rozwiązaniu umowy bank mógł od przeterminowanej należności naliczać jedynie odsetki ustawowe zgodnie z przepisem art. 481§1kc.”.

Konsekwentna praktyka powódki zasadza się na założeniu, że w związku z zawarciem umowy pożyczkobiorca ma zapłacić kwotę wskazaną w tej umowie jako całkowita kwota do zapłaty i że późniejsze zdarzenia prawne skutkujące ustanie stosunku umownego nie mają wpływu na wysokość tej kwoty. Jednakże w odniesieniu do odsetek umownych prawo do naliczania tych odsetek jest ściśle skorelowane z czasem trwania umowy i wypowiedzenie tej umowy powinno doprowadzić do skorygowania wysokości zadłużenia, z czego powódka profesjonalnie prowadząca działalność pożyczkową powinna sobie zdawać sprawę. W niniejszej sprawie powódka w związku z wypowiedzeniem umowy nie ma zatem prawa do odsetek kapitałowych należnych za okres po 18 września 2019 r., co oznacza że w zakresie kwoty 2185, 82 zł (suma tych odsetek) powództwo jest bezzasadne w stopniu oczywistym.

W ocenie Sądu z uwagi na szczególne okoliczności niniejszej sprawy, a zwłaszcza bardzo krótki okres korzystania przez pozwanego z kapitału powódki, nadużyciem prawa podmiotowego jest żądanie pełnych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego.

Należy przypomnieć, że art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim limituje pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego. Zgodnie z tym przepisem pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą być wyższe w całym okresie kredytowania od całkowitej kwoty kredytu, a co więcej mogą wynosić maksymalnie 25% kwoty kredytu oraz 30% kwoty kredytu za każdy kolejny rok trwania umowy. Skoro jeden przepis prawa wyraźnie zezwala stronom w ramach swobody kontraktowej (art. 353 ¹ k.p.c.) umówić się o takie właśnie koszty udzielenia kredytu konsumenckiego, inny przepis prawa nie powinien uznawać takiej klauzuli umownej za niedozwoloną. Poruszając się w ramach wewnętrznie niesprzecznego systemu prawnego nie można akceptować sytuacji, w której to samo zachowanie jest dopuszczalne na podstawie jednego przepisu i zarazem niezgodne z prawem na podstawie innego przepisu, zwłaszcza jeśli oba powyższe przepisy należą do tej samej gałęzi prawa (prawo cywilne). Wcześniejsze wypowiedzenie umowy w zasadzie nie skutkuje redukcją wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego. Nie sposób jednak nie zauważyć, że koszty te są skorelowane z okresem obowiązywania umowy (co wynika z samego art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim), zaś wcześniejsze zakończenie umowy w sposób naturalny zmniejsza ponoszone przez pożyczkodawcę koszty obsługi pożyczki.

W sytuacji, gdy oświadczenie o wypowiedzeniu umowy zawartej początkowo na 3 lata zostało złożone już 4 miesiące po jej zawarciu, a w okresie wypowiedzenia pozwany zapłacił na rzecz powódki aż 10 000 zł, co w zestawieniu z wcześniejszą wpłatą daje kwotę 10 580 zł, obstawanie przy bardzo wysokich kosztach kredytu konsumenckiego wynikających z umowy z dnia 3 kwietnia 2019 r. prowadzi do skutków, które naruszają zasady współżycia społecznego. W takim bowiem układzie pozwany, który pożyczył 9000 zł, a po 4 miesiącach spłacił 10 580 zł, byłby w dalszym ciągu zmuszony do zapłaty kwoty 10 333, 60 zł oraz pokrycia kosztów procesu powódki. Ostatecznie zatem koszt kredytu konsumenckiego byłby dla pozwanego znacznie wyższy niż pozwalają na to przepisy ustawy o kredycie konsumenckim. W sytuacji, gdy powódka pożyczyła pozwanemu 9000 zł, a po niespełna pięciu miesiącach otrzymała 10 580 zł, zysk z inwestycji wynosi ok. 40% w stosunku rocznym, a zatem nadal przedstawia się jako zysk godziwy. Domaganie się zapłaty dodatkowej kwoty 10 333, 60 zł w okolicznościach niniejszej sprawy nie znajduje podstawy w zasadach współżycia społecznego. W tym ostatnim aspekcie nie uszła uwagi Sądu postawa samych stron. Otóż powódka bardzo szybko wypowiedziała pozwanemu umowę – pomimo faktu, że pozwany wykupił usługę (...), która pozwala właśnie na uniknięcie wypowiedzenia umowy w sytuacji przejściowych trudności i przeszkód w spłacie zadłużenia. W ocenie Sądu w wezwaniach do zapłaty powódka winna informować klientów o możliwości skorzystania z uprawnień dostępnych w ramach (...), zamiast sugerować, że poprzez zaległości w spłacie pożyczki dopuszczają się naruszeń ustawy karnej. Wreszcie w sytuacji, gdy pozwany w okresie wypowiedzenia spłacił nie tylko bieżące zadłużenia, ale także uiścił przyszłe raty pożyczki za cały rok z góry, tj. wykazał dobrą wolę kontynuacji spłaty pożyczki, powódka winna rozważyć cofnięcie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. Sądowi z urzędu wiadomo, że wiele banków oraz instytucji pożyczkowych dopuszcza anulowanie skutków prawnych wypowiedzenia, jeżeli dłużnik w okresie wypowiedzenia spłaci całe zadłużenie, co ma stanowić motywację w kierunku wywiązania się pożyczkobiorcy z zobowiązania. Powódka tymczasem niezwłocznie wypełnia weksel in blanco na kwotę zadłużenia, która nie uwzględnia nawet faktu, że na skutek wcześniejszego wypowiedzenia umowy powódce nie należą się już odsetki kapitałowe za okres przypadający po wypowiedzeniu. W niniejszej sprawie jako datę płatności weksla wskazano dzień 12 września 2019 r., co stanowi naruszenie deklaracji wekslowej, gdyż skoro weksel jest powiązany ze stosunkiem pożyczki, a okres wypowiedzenia umowy pożyczki upływał 18 września 2019 r., to w dniu 12 września 2019 r. pozwany nie był jeszcze zobowiązany do zwrotu całej pożyczki postawionej w stan natychmiastowej wymagalności.

Mając na uwadze powyższą argumentację powództwo należało oddalić w punkcie 1. wyroku z dnia 21 lutego 2020 r. Pozwany nie jest zobowiązany do zapłaty powódce dochodzonej kwoty na podstawie stosunku podstawowego, co oznacza, że nie jest również zobowiązany wekslowo wobec powiązania stosunku wekslowego ze stosunkiem podstawowym i skuteczności deklaracji wekslowej wobec powódki.

Na koszty poniesione przez pozwanego składają opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3600 zł (§2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie), tj. łącznie koszty procesu w kwocie 3617 zł, które należało zasądzić w punkcie 2. wyroku z dnia 21 lutego 2020 r.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.

Sygn. akt I C 1354/19

ZARZĄDZENIE

1.  odpis wyroku z uzasadnieniem proszę doręczyć pełnomocnikowi powódki – bez pouczenia,

2.  kal. 14 dni.

R., dnia 4 marca 2020 r.