Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 sierpnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Leszek Dąbek

Protokolant Martyna Springer

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2021 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w T.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach

z dnia 30 października 2018 r., sygn. akt I C 1122/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  oddala powództwo;

b)  zasądza od powódki na rzecz pozwanej z tytułu zwrotu kosztów procesu kwotę 1817 zł (tysiąc osiemset siedemnaście złotych) w tym 1800 zł (tysiąc osiemset złotych) zastępstwa procesowego;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej z tytułu zwrotu kosztów procesu kwotę 1271 zł (tysiąc dwieście siedemdziesiąt jeden złotych) w tym 900 zł (dziewięćset złotych) zastępstwa procesowego.

SSO Leszek Dąbek

Sygn. akt III Ca 449/19

UZASADNIENIE

Powódka A. K. zażądała pozbawienia w całości wykonalności tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty z dnia 24 02 2017r. wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 2043919/16 oraz zasądzenie od pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w T. na jej rzecz zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie twierdziła, że powódce przysługiwała wobec pozwanej wierzytelność z tytułu nienależnego świadczenia w wysokości przewyższającej wierzytelność stwierdzonej opisanym tytułem wykonawczym. Podniosła, że wskutek złożonego przez nią wobec pozwanej oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, zobowiązanie na podstawie którego wydano nakaz zapłaty wygasło.

Pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w T. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz od powódki zwrotu kosztów postępowania.

Zarzuciła, że powódce nie przysługiwała wobec pozwanej żadna wierzytelność, w konsekwencji czego oświadczenie powódki o potrąceniu wzajemnych wierzytelności nie było skuteczne. Ponadto podniosła zarzut przedawnienia roszczenia.

Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach w wyroku z dnia 30 10 2018r. pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy – nakaz zapłaty dnia 24 02 2017r. wydany w elektronicznym postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 2043919/16 (pkt 1), zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1 817 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2 ) oraz nakaz pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w T.kwotę 371 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt 3).

W ustalonym stanie faktycznym w motywach orzeczenia przywołał regulację art. 353 ¹, 345 § 2, 354§ 2, 344 § 2, 498 § 1, 519 § 1 k.c., 840 § 1 k.p.c., po czym ustalił, że strony zawarły umowę najmu lokalu mieszkalnego, którego właścicielem była pozwana. Strony zawarły uprzednio (26 06 2009r.) umowę, w której powódka zobowiązała się zapłacić pozwanej zaległości czynszowe, które „powstały za poprzedniego lokatora” w kwocie 18 904,50 zł – pozwana stosowała w ówczesnym czasie praktykę zawierania w pierwszej kolejności umów najmu z osobami, które spłacają zadłużenie poprzednich lokatorów. Przez zawarciem umowy powódka nie została poinformowana, kto zamieszkiwał wcześniej w lokalu, powódce nie przedstawiono szczegółowej specyfikacji jakie należności składają się na powyższa kwotę. W trakcie trwania umowy najmu powódka zaprzestała regulowania należności czynszowych, w konsekwencji czego Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie dnia 24 02 2017r. w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 2043919/16 wydał nakaz zapłaty, w którym zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 7 311,95 zł tytułem należności głównej oraz 92 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Po uprawomocnieniu się nakazu zapłaty zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne. Następnie powódka złożyła pozwanej oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności (doręczonej pozwanej dnia 21 04 2017r.) wynikających z nienależytego świadczenia (spłaty zadłużenia za poprzedniego lokatora) oraz z tytułu wykonawczego – wyżej opisanego nakazu zapłaty. Stan faktyczny został ustalony na podstawie wskazanych w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku dokumentów, zeznań świadków A. Z. i J. M. oraz przesłuchania stron. Wskazał, że w sprawie bezsporne było, że powódka złożyła oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności oraz, że wierzytelność przedstawiona d potrącenia przekraczała wierzytelność wynikającą z nakazu zapłaty. Stwierdził, że umowa z dnia 26 06 2009r. nie była umową przejęcia długu albowiem nie zawierała oświadczenia o zgodzie dłużnika na przejęcie długu; nie była także umową cesji wierzytelności albowiem nie sprecyzowała ona jednoznacznie jakich wierzytelności miałaby dotyczyć (przyp. powódka zawierając umowę nie wiedziała w istocie jakie należności spłaca). Ocenił, że umowa z dnia 26 06 2009r. jest umową nienazwaną, zgodnie z którą powódka zobowiązała się zapłacić pozwanej określona kwotę stanowiącą „zaległość czynszową”, jednak sama umowa nie określała z czego te zaległości miałyby się składać. Sąd Rejonowy uznał, iż dopuszczalne jest zawarcie przez strony umowy, zgodnie z którą przyszły najemca dokonuje zapłaty należności za poprzedniego lokatora, zyskując tym samym możliwość zawarcia umowy konkretnego lokalu mieszkalnego z pominięciem kolejki osób oczekujących na zawarcie lokalu, jednakże zawarcie takiej umowy jest jednak dopuszczalne wyłącznie w sytuacji, w której skutkiem takiej urnowy, oprócz samej możliwości zawarcia umowy najmu, jest przejście wierzytelności przysługujących wynajmującemu w stosunku do poprzedniego lokatora na rzecz nowego najemcy albowiem wynajmujący otrzymywałby bowiem przysługujące mu należności bez konieczności ich przymusowego egzekwowania od poprzedniego lokatora. Uznał, że zawarcie takiej umowy bez zastrzeżenia przejścia wierzytelności na nowego najemcę byłoby sprzeczne z treścią art. 353 ¹ k.c.; w ocenie Sądu Rejonowego umowa taka byłaby nieważna. Ustalił, iż strony, zawierając umowę z dnia 26 06 2009r., nie przeniosły na rzecz powódki wierzytelności przysługujących pozwanej w stosunku do poprzednich lokatorów, w konsekwencji czego uznał że umowa ta jest nieważna. Powyższe prowadziło do uznania świadczenia spełnionego przez powódkę (zapłaty określonej w umowie kwoty) wobec pozwanej za nienależne. W następstwie powyższego Sąd uznał, ze wskutek złożonego przez powódkę oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, umorzyły się one nawzajem co czyniło powództwo uzasadnionym. Ocenił, że roszczenie powódki nie uległo przedawnieniu albowiem roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia przedawnia się po upływie 10 lat.

O kosztach procesu stosując regulację art. 98 k.p.c.

O nieuiszczonych kosztach sądowych orzekł na mocy art. 113 ust. 1 u.k.s.c., wskazując że na koszty złożyła się nieuiszczona przez powódkę opłata od pozwu, od której została ona zwolniona.

Orzeczenie zaskarżyła pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w T. , która wnosiła o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz od powódki zwrotu kosztów postępowania za I instancję. Ponadto wniosła o zasądzenie na jej rzecz od powódki zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje. Ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości oraz przekazanie sprawy do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Zarzuciła, że ferując zaskarżone orzeczenie naruszono przepisy prawa materialnego i procesowego tj. regulacje art.:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w postępowaniu, powodujące powstanie błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia i mających istotny wpływ na jego treść, wynikający z błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegający na uznaniu, że skoro umowa zawarta pomiędzy stronami w dniu 26 06 2009r. nie zawiera oświadczenia o zgodzie dłużnika D. B. (poprzedniego lokatora) na przejęcie długu to nie może być traktowana jako umowa o przejęcie długu, podczas gdy zgoda na przejęcie długu nie musi być wyrażona w umowie, może być wyrażona po zawarciu umowy i może zostać wyrażona w dowolnej formie, a z przeprowadzonych w niniejszym postępowaniu dowodów wynika, że zgoda została przez dłużnika udzielona;

b)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w niniejszym postępowaniu powodujące powstanie błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia i mających istotny wpływ na jego treść, wynikający z błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegający na uznaniu, że umowa zawarta pomiędzy stronami w dniu 26 06 2009r. nie pociąga za sobą skutku w postaci przejścia wierzytelności przysługujących wynajmującemu w stosunku do poprzedniego lokatora na rzecz nowego najemcy, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że taka była intencja stron i taki też był skutek tej umowy;

c)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w niniejszym postępowaniu, powodujące powstanie błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia i mających istotny wpływ na jego treść, wynikający z błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegający na uznaniu, że zawarta pomiędzy stronami umowa jest nieważna, gdyż prowadzi do nieuzasadnionej dysproporcji korzyści uzyskanych przez wynajmującego w stosunku do dotychczasowego najemcy, które to ustalenia Sądu pierwszej instancji nie uwzględniają okoliczności towarzyszących zawarciu umowy z dnia 26 06 2009r., a mianowicie, że mieszkania to był towar deficytowy i w tamtym czasie uzyskanie mieszkania nawet na wynajem przedstawiało bardzo wysoką wartość, co potwierdzają zeznania świadka J. M. oraz zeznania powódki, a co w konsekwencji przesądza, że nie może być mowy o nieuzasadnionej dysproporcji świadczeń stron;

d)  art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegającym na uznaniu przez Sąd pierwszej instancji, że zachodzi nieuzasadniona dysproporcja świadczeń stron i w konsekwencji uznaniem, że umowa jest nieważna, z pominięciem wskazania na czym ów nieważność miałaby polegać, w czym dopatruje się tej nieważności – z jakimi przepisami prawa, w jakim zakresie oraz z jakich przyczyn, a w przypadku sprzeczności z zasadami współżycia społecznego - na czym ów sprzeczność miałaby polegać, jaka konkretnie zasada współżycia społecznego została naruszona oraz z jakich przyczyn;

e)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w postępowaniu, powodujące powstanie błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia i mających istotny wpływ na jego treść, wynikający z błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegający na uznaniu, że umowa nie precyzuje jednoznacznie jakich wierzytelności miałaby dotyczyć oraz że powódka nie wiedziała jakie należności spłaca i kto zamieszkiwał wcześniej w lokalu, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika zupełnie odmiennie, albowiem z zeznań samej powódki jednoznacznie wynika, iż przed zawarciem umowy w dniu 26 06 2009r. zostały jej przedstawione dokumenty z zadłużeniem mieszkania oraz że przed zawarciem umowy znała personalia dłużnika;

f)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zupełnie dowolną ocenę zeznań powódki i wyprowadzenie z materiału dowodowego to jest zeznań powódki wniosków z niego niewynikających, a ponadto sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania i doświadczeniem życiowym, że powódka nie wiedziała jakie należności spłaca i kto zamieszkiwał wcześniej w lokalu, chociaż z zeznań samej powódki jednoznacznie wynika, że posiadała wiedzę co do należności i osoby dłużnika, albowiem przed zawarciem umowy zostały jej przedstawione dokumenty z zadłużeniem mieszkania, co też potwierdzają zeznania świadka J. M.;

g)  art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegającym na zupełnym pominięciu rozważenia okoliczności czy umowa zawarta między stronami stanowi umowę kumulatywnego przystąpienia do długu, a mianowicie pominięciu rozważenia czy wobec uznania zawartej w dniu 26 06 2009r. umowy o przejęcie długu za nieskuteczną, czy też nieważną nie nastąpiła konwersja nieskutecznej, czy też nieważnej czynności prawnej w innego typu zobowiązanie, a mianowicie w kumulatywne przystąpienie do długu i w konsekwencji błędnym przyjęciu, że świadczenie powódki było świadczeniem nienależnym;

h)  art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że pozwana nie wywiązała się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzi skutki prawne, iż świadczenie powódki miało podstawę prawną, a zatem że nie stanowiło świadczenia nienależnego, podczas gdy pozwana zaoferowała logiczne, wzajemnie uzupełniające się dowody z dokumentów, w tym umowy zawartej w dniu 26 06 2009r. oraz zeznań świadków: J. M., A. Z. oraz dowodu z przesłuchania stron;

i)  art. 840 § 1 k.p.c. poprzez jego zastosowanie, podczas gdy nie zaistniała żadna z przesłanek uprawniających Sąd pierwszej instancji do zastosowania tego przepisu;

j)  art. 519 § 1 i 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu przez Sąd pierwszej instancji, iż umowa o przejęcie długu musi zawierać pisemne oświadczenie o zgodzie dłużnika na przejęcie długu, co skutkowało błędnym uznaniem przez Sąd pierwszej instancji, że zawarta pomiędzy stronami umowa z dnia 26 06 2009r. nie może być traktowana jako umowa o przejęcie długu;

k)  art. 509 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu przez Sąd pierwszej instancji, że umowa cesji musi precyzować jednoznacznie jakich wierzytelności dotyczy, podczas gdy warunek taki nie wynika z przepisów prawa, co w konsekwencji skutkowało bezzasadną odmową uznania zawartej pomiędzy stronami umowy w dniu 26 06 2009r. za umowę cesji wierzytelności;

l)  art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. 519 § 1 i 2 k.c., art. 509 § 1 k.c. oraz art. 353 ¹ k.c. poprzez jego niezastosowanie i oparcie się wyłącznie na dosłownym brzmieniu zawartej pomiędzy stronami w dniu 26 06 2009r. umowy, zamiast na zgodnym zamiarze stron i celu umowy, co skutkowało uznaniem zawartej umowy za nieważną;

m)  art. 58 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 335 ¹ k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że w niniejszym postępowaniu umowa zawarta pomiędzy stronami jest nieważna, podczas gdy umowa została zawarta zgodnie z zasadą swobody umów i nie była sprzeczna z ustawą, nie miała na celu obejście prawa, jak również nie pozostawała w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego;

n)  art. 353 ¹ k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że zawarta pomiędzy stronami umowa przekracza granice zasady swobody umów, podczas gdy treść zawartej umowy, ani jej cel nie sprzeciwia się właściwości stosunku, ustawie, ani też zasadom współżycia społecznego;

o)  art. 409 k.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy pozwany podniósł, iż wierzytelność już zużył w taki sposób, że nie jest wzbogacony, a w momencie zużywania korzyści nie był w stanie liczyć się z jej zwrotem, co prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania;

p)  art. 410 § 1 i 2 k.c. poprzez jego zastosowanie podczas, gdy świadczenie powódki zostało dokonane na podstawie prawnej, co wykluczało uznanie go za świadczenie nienależne.

Powódka A. K. wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji trafnie zakwalifikował roszczenie powódki przyjmując, że ma ono źródło w regulacji art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., a następnie prawidłowo rozpoznał sprawę oraz skonstruował prawidłową podstawę faktyczną orzeczenia.

Ustalenia składające się na podstawę faktyczną orzeczenia mają podstawę w informacjach zawartych we wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku źródłach dowodowych, których ocena jest logiczna i mieści w granicach swobodnej oceny dowodów.

Pozwana w ramach zarzutów dotyczących podstawy faktycznej orzeczenia w istocie kwestionuje dokonaną przez Sąd pierwszej instancji ocenę prawną.

Z tej przyczyny zarzuty te tylko werbalnie odnoszą się do podstawy faktycznej orzeczenie i jako takie nie maja wpływu na powyższa ocenę.

Z tych też względów Sąd odwoławczy przyjął ze własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji.

Dokonana przez Sąd Rejonowy ocena prawna ustalonego stanu faktycznego w swym zasadniczym zarysie - dotyczącym zawarcia przez strony umowy oraz jej zakwalifikowania - jest prawidłowa i Sąd odwoławczy w tej części ją podziela (orzecz. SN z dn. 26 04 1935r. III C 473/34, ZB. Urz. 1935r. nr 12, poz. 496).

Natomiast wadliwa jest dokonana przez Sąd pierwszej instancji ocena prawna dotycząca nieważności zawartej umowy i charakteru świadczenia powódki względem pozwanej.

Przy ocenie tych zagadnień umknęło jego uwadze, że spełnienie

przez powódkę świadczeń należnych pozwanej od poprzedniego najemcy lokalu, nie pozbawia ją możliwości dochodzenia zwrotu ich równowartości od najemcy, gdyż w tej sytuacji dochodzi do uzyskania przez poprzedniego najemcę korzyści majątkowej kosztem powódki (zwolnienia go z obowiązku świadczenia).

Z tej przyczyny w ich wzajemnych relacjach, będzie miała zastosowanie regulacja art. 405 i nast. k.c., rodząca po jej stronie skuteczne względem niego zobowiązanie o zwrot równowartości spełnionych świadczeń, a powódka godząc się na to przy zawieraniu umowy, ponosi obecnie jedyne konsekwencje swego zachowania.

Powoduje to, że wbrew temu, co przyjął Sąd Rejonowy, w sprawie

nie mają zastosowania regulacje art. 353 ¹ k.c. i art. 58 § 1 i 2 k.c. i przedmiotowa umowa jest umową ważną

Dlatego spełnienie przez powódkę na rzecz pozwanej świadczeń obciążających poprzedniego najemcę lokalu nastąpiło w wykonaniu obowiązku spoczywającego na niej z mocy umowy zawartej przez strony i wynikające z tego przesunięcia majątkowe mają podstawę prawną i tym samym po stronie powódki nie powstało skuteczne względem roszczenie o ich zwrot przy zastosowaniu regulacji art. 405 i nast. k.c.

Z uwagi zatem, na brak po stronie powódki wierzytelności przedstawionej przez nią do potrącenia z wierzytelnościami pozwanej objętych przedmiotowym tytułem egzekucyjnym, po jego powstaniu nie wystąpiło przywoływane przez powódkę zdarzenie wskutek którego zobowiązanie wygasło (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.), i brak jest formalnoprawnych podstaw do uwzględnienia powództwa.

Nie znalazło to prawidłowego odzwierciedlenia w zaskarżonym wyroku.

Czyni to apelację uzasadnioną i prowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa, a w konsekwencji tego do zmiany zawartego w nim orzeczenia o kosztach procesu przy zastosowaniu regulacji art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono stosując regulację art. 98 § 1 k.p.c.

w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 10 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r., poz. 507,

z późniejszymi zmianami), biorąc pod uwagę, iż powódka uległa w całości

w tym postępowaniu i dlatego powinna zwrócić pozwanej poniesione przez nią w tym postępowaniu koszty tj. zastępstwa przez fachowego pełnomocnika (1 800 zł) oraz uiszczoną opłatę od pełnomocnictwa (17 zł).

Reasumując, zaskarżony wyrok jest wadliwy i dlatego apelację,

jako uzasadnioną uwzględniono, orzekając jak w sentencji w oparciu o regulację art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosując regulację art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. § 10 ust. 1 pkt 1 i § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 10 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r., poz. 507, z późniejszymi zmianami), biorąc pod uwagę, iż powódka uległa w całości w postępowaniu odwoławczym i dlatego powinna zwrócić pozwanej poniesione przez nią w tym postępowaniu koszty tj. zastępstwa przez fachowego pełnomocnika (900 zł) oraz uiszczoną opłatę od apelacji (371 zł).

SSO Leszek Dąbek