Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Alicja Sołowińska

Sędziowie: Teresa Suchcicka

Bożena Szponar - Jarocka

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 maja 2020 r. w B.

sprawy z odwołania A. T. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 listopada 2019 r. sygn. akt IV U 1054/19

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.-

B. J. A. S. T. S.

Sygn. akt III AUa 10/20

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 24 kwietnia 2019r., odmówił A. T. (1) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na skutek wniosku z dnia 7 lutego 2019r.

Od powyższej decyzji ubezpieczony złożył odwołanie wnosząc o przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia. Skarżący nie zgodził się z oceną swojego stanu zdrowia dokonaną przez organ rentowy podnosząc, że cierpi na szereg schorzeń, które czynią go niezdolnym do zarobkowania. Profesjonalny pełnomocnik skarżącego wymienił wśród nich: chorobę zwyrodnieniowo-dyskopatyczną kręgosłupa C i L/S, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu 2, stan po usunięciu prawego płata tarczycy, wielopoziomowe przepukliny kręgosłupa, stenozę kanału kręgowego oraz zespól bólowy kręgosłupa. Domagał się dopuszczenia dowodu z opinii biegłych na okoliczność faktycznego stanu zdrowia. Wniósł także o zasądzenie odsetek od świadczenia rentowego od chwili złożenia wniosku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu swego stanowiska wywodził, że skoro orzeczeniem lekarza orzecznika, a następnie komisji lekarskiej ZUS ubezpieczony nie został uznany za osobę niezdolną do pracy, to świadczenie mu rentowe nie przysługuje. Tym samym odwołanie ubezpieczonego nie może zostać uwzględnione.

Wyrokiem z 26 listopada 2019r. Sąd Okręgowy w Olsztynie zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. T. (1) prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 17 czerwca 2019r. do dnia 30 czerwca 2021r. (punkt I), oddalił odwołanie w pozostałym zakresie (punkt II) oraz zasądził od organu rentowego na rzecz A. T. (1) kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt III).

Sąd I instancji ustalił, że A. T. (1), ur. dnia (...), ostatnio był zatrudniony na stanowisku rzeźnika, w dniu 7 lutego 2019r. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Na skutek powyższego wniosku, po poddaniu się procedurze orzeczniczo-lekarskiej przed organem rentowym, po stwierdzeniu: zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatycznej kręgosłupa z zespołem bólowym w wywiadzie, cukrzycy typu 2 skojarzonej z nadwagą leczoną metforminą, nadciśnienia tętniczego, przebytego wycięcia prawego płata tarczycy z cieśnią z powodu zmian guzowatych łagodnych, leczenia substytucyjnego hormonem tarczycy oraz przebytego endoskopowego wycięcia polipów jelita grubego, A. T. (1) został uznany za osobę zdolną do pracy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 24 kwietnia 2019r., zaskarżoną w niniejszej sprawie, odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego okolicznością istotną dla rozstrzygnięcia sprawy była ocena stanu zdrowia odwołującego i ustalenie, czy jest on osobą niezdolną do pracy. Wymagało to wiadomości specjalnych. W celu wyjaśnienia stanu zdrowia wnioskodawcy i ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia Sąd zgromadził dokumentację medyczną skarżącego i przeprowadził dowód z opinii lekarzy biegłych z dziedziny: neurologii i chorób wewnętrznych – specjalistów z zakresu dolegliwości, które zgłaszał ubezpieczony oraz wskazanych w zaświadczeniach o jego stanie zdrowia.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że powołany w sprawie biegły lekarz neurolog w opinii z dnia 17 czerwca 2019r., po zapoznaniu się z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, po zebraniu wywiadu i zbadaniu odwołującego, po stwierdzeniu: choroby zwyrodnieniowo-dyskopatycznej kręgosłupa nasilonej w odcinku szyjnym i lędźwiowym, rwy barkowej prawostronnej z objawami ubytkowymi, polineuropatii prawdopodobnie cukrzycowej, uznał, że ubezpieczony od 17 czerwca 2019r. (czyli od daty badania sądowo-lekarskiego) jest częściowo niezdolny do pracy, okresowo do dnia 30 czerwca 2021r. W uzasadnieniu stanowiska biegły argumentował, że badanie skarżącego ujawniło objawy uszkodzenia obwodowego układu nerwowego w przebiegu wielopoziomowej dyskopatii kręgosłupa i objawów polineuropatii, prawdopodobnie w przebiegu cukrzycy. Podkreślił, że mnoga dyskopatia w odcinku szyjnym i lędźwiowym powoduje uszkodzenie korzeni rdzeniowych ograniczając wydolność ruchową wnioskodawcy. Biegły wyjaśnił, że stwierdzony brak odruchów skokowych, osłabienie odruchów kolanowych i czucia powierzchniowego na stopach, czy otarcia naskórka są obiektywnymi objawami polineuropatii, niezależnie od etiologii.

Biegły lekarz z zakresu chorób wewnętrznych w opinii z dnia 30 lipca 2019r., na podstawie stwierdzonych u wnioskodawcy schorzeń i dolegliwości opisanych w treści opinii orzekł, że z przyczyn internistycznych nie jest on niezdolny do pracy. Biegły argumentował, że schorzenia natury internistycznej wnioskodawcy nie stanowią przeciwwskazań do pracy. Podniósł, że odwołujący zgłasza głównie skargi ze strony narządu ruchu oraz powikłań neurologicznych.

Sad Okręgowy wskazał, że organ rentowy zgłosił zastrzeżenia do wydanej opinii biegłego lekarza neurologa, domagając powołania nowego zespołu lekarzy biegłych z zakresu ortopedii i neurologii.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłego lekarza neurologa, który w wydanej opinii z dnia 16 września 2019r. powtórzył swoje stanowisko wyrażone w opinii głównej i uszczegółowił opis patogenezy stwierdzonych u wnioskodawcy dolegliwości ze strony zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych kręgosłupa oraz przebiegu objawów polineuropatii. Biegły doprecyzował, że ograniczenie ruchomości kręgosłupa jest skutkiem zmian zwyrodnieniowych w stawach międzykręgowych i dyskopatycznych, a patologiczne, asymetryczne wzmożenie napięcia mięśni grzbietu jest pochodzenia korzeniowego. Podkreślił, że niezdolność do pracy skarżącego jest znacznie ograniczona biorąc pod uwagę fakt, że wykonuje on zawód rzeźnika.

Pełnomocnik organu rentowego złożył ponowne zastrzeżenia do opinii biegłego lekarza neurologa i wniósł o powołanie nowego biegłego o tej specjalności.

Na rozprawie w dniu 26 listopada 2019r. pełnomocnik organu rentowego podtrzymał wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego neurologa, zaś pełnomocnik ubezpieczonego podtrzymał swoje stanowisko w sprawie, ponadto wniósł o przyznanie prawa do renty na okres 3 lat, tj. na czas nieokreślony, wskazując jednocześnie, że zgadza się z okresem niezdolności do pracy skarżącego wskazanym w opinii przez biegłego.

W ocenie Sądu pierwszej instancji decydujące znaczenie dla rozważenia zasadności złożonego odwołania miało ustalenie, czy A. T. (1) jest niezdolny do pracy w związku z wnioskiem o prawo do renty złożonym w dniu 7 lutego 2019r.

Zważywszy, że do rozstrzygnięcia powyższej kwestii potrzebna była wiedza specjalna, Sąd Okręgowy powołał lekarzy biegłych z zakresu neurologii i interny. Stan zdrowia wnioskodawcy w kontekście jego schorzeń był trzykrotnie opiniowany przez lekarzy biegłych o wymienionych specjalnościach. Ponieważ dominujące schorzenia odwołującego dotyczyły jego dolegliwości ze strony układu narządu ruchu oraz powikłań neurologicznych cukrzycy, dlatego kluczowe w sprawie okazały się opinie wydane przez biegłego lekarza neurologa.

Sąd I instancji wskazał, iż powołany w sprawie biegły lekarz neurolog, w opinii głównej oraz w opinii uzupełniającej, jednoznacznie ocenił, że wnioskodawca z powodu aktualnego stanu układu ruchu jest od dnia 17 czerwca 2019r., to jest od dnia badania sądowo-lekarskiego, częściowo niezdolny do pracy do 30 czerwca 2021r.

Przeprowadzone w sprawie powyższe opinie lekarza biegłego neurologa, zdaniem Sądu Okręgowego, stanowią miarodajny materiał dowodowy do poczynienia ustaleń w sprawie. Opinie te są kompleksowe, rzeczowe, jasne i tworzą spójną oraz logiczną całość dającą pełny obraz stanu zdrowia wnioskodawcy, a tym samym oceny jego niezdolności do pracy w odniesieniu do dominujących schorzeń układu ruchu. Sporządzający opinię biegły, w ocenie Sądu, dokonał starannego i wszechstronnego rozpoznania, a wydane orzeczenia należycie uzasadnił. Biegły neurolog miał na uwadze wiek ubezpieczonego, wykształcenie, wykonywany zawód, wyniki jego badań przeprowadzonych w minionym okresie, dokumentację dotyczącą dotychczasowego leczenia oraz stan zdrowia stwierdzony na podstawie badań dokonanych bezpośrednio przed wydaniem opinii.

Sąd I instancji podkreślił, iż w niniejszej sprawie biegły neurolog nie miał wątpliwości, że odwołujący jest częściowo niezdolny pracy do od daty przeprowadzonego badania, czyli od 17 czerwca 2019r.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie było przesłanek do dalszego prowadzenia postępowania, dlatego też Sąd, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. nie uwzględnił ponownego wniosku organu rentowego o powołanie kolejnego biegłego lekarza neurologa, gdyż stan zdrowia skarżącego został dostatecznie wyjaśniony, a uwzględnienie tego wniosku przedłużyłoby postępowanie. W ocenie Sądu zgłoszone kolejne zastrzeżenia przez pozwanego stanowią jedynie odmienną ocenę stanu zdrowia w zestawieniu z wnioski biegłego lekarza neurologa, które zostały w sposób rzeczowo i profesjonalnie uzasadnione.

Zdaniem Sądu Okręgowego biegły neurolog w opinii głównej i uzupełniającej stanowczo stwierdził, że wnioskodawca jest niezdolny do pracy od 17 czerwca 2019r. W konsekwencji zatem Sąd, podzielając powyższy pogląd, przyznał prawo do świadczenia od daty, która wykracza poza datę wydania zaskarżonej decyzji. W tym zakresie Sad I instancji odwołał się do stanowiska Sądu Najwyższego zawartego w wyroku z 8 grudnia 2016r., II UK 470/15.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. T. (1) prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 17 czerwca 2019r. do dnia 30 czerwca 2021r. (pkt I wyroku). Na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., w pozostałym zakresie Sąd oddalił odwołanie (pkt II wyroku), skoro odwołujący niezasadnie domagał się przyznania prawa do renty od chwili złożenia wniosku „na okres przynajmniej 3 lat lub na czas nieokreślony” i zasądzenia odsetek od świadczenia rentowego od chwili złożenia wniosku.

W punkcie III wyroku Sąd orzekł o kosztach postępowania, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu i zasądził od organu rentowego na rzecz A. T. (1) kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265).

Apelację od powyższego wyroku złożył Zakład ubezpieczeń Społecznych. Skarżący zarzucał:

1.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018r., poz. 1270 t.j.) poprzez jego niezastosowanie i przyznanie ubezpieczonemu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 17 czerwca 2019r. do 30 czerwca 2021r. w sytuacji, gdy niezdolność ubezpieczonego powstała po 18 miesiącach od ustania ostatniego okresu składkowego, tj. po 20.04.2019r.,

2.  alternatywnie (tylko w przypadku nie uwzględniania w/w naruszenia prawa materialnego) naruszenie prawa procesowego wynikającego z przepisów art. 227 k.p.c. w związku z art. 278 § 1 k.p.c., polegające na braku przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego neurologa, tj. braku ustalenia faktów mających istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy o prawo do renty A. T. (1).

Wskazując na powyższe wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości, tj. o oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik A. T. (1) wnosił o oddalenie apelacji w całości, oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego oraz zasądzenie od (...) Oddział w O. na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wyroku do dnia zapłaty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie, a podniesione w niej zarzuty dotyczące naruszenia przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego, tj. art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej są zasadne.

Przesłanki niezbędne do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określa art. 57 ust. 1 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W świetle tego przepisu renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4) nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Podkreślić trzeba, że powyższe warunki muszą zostać spełnione łącznie, co oznacza, że brak spełnienia któregokolwiek z nich wyłącza możliwość przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił przyznania wnioskodawcy renty przede wszystkim z tego powodu, że nie stwierdził u niego niezdolności do pracy co najmniej w stopniu częściowym. Trzeba przy tym podkreślić, że ustalenie niezdolności do pracy w tym daty jej powstania jest warunkiem oceny spełnienia pozostałych przesłanek renty, o których stanowi przepis art. 57 ust. 1 ustawy. Słusznie zatem rozpoznając odwołanie Sąd I instancji skupił się w pierwszej kolejności na ustaleniu czy wnioskodawca z powodu istniejących schorzeń jest niezdolny do pracy i od kiedy. Przeprowadzone na tę okoliczność postępowanie dowodowe wykazało, że A. T. (1) jest częściowo niezdolny do pracy od 17 czerwca 2019r. do 30 czerwca 2021r. Zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci opinii biegłych lekarzy z zakresu neurologii i chorób wewnętrznych wnioskodawca oraz reprezentujący go profesjonalny pełnomocnik nie kwestionowali, a powołując się na opinie wnieśli o przyznanie renty.

Zastrzeżenia do opinii biegłego specjalisty neurologii zgłosił organ rentowy i w związku z tym Sąd I instancji przeprowadził dowód z opinii uzupełniającej tego biegłego, który powtórzył swoje stanowisko wyrażone w opinii głównej.

Sąd Apelacyjny podziela ocenę opinii biegłych dokonaną przez Sąd I instancji. Opinie zostały sporządzone przez biegłych lekarzy właściwych specjalności z uwagi na rozpoznane schorzenia wnioskodawcy. Biegli dokonali oceny stanu zdrowia po przeprowadzeniu badań wnioskodawcy oraz z uwzględnieniem dokumentacji medycznej z przebiegu leczenia. W tych okolicznościach słusznie Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku organu rentowego co do dalszego prowadzenia postępowania dowodowego w tym dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, na podstawie opinii biegłego lekarza neurologa, uzasadnione jest twierdzenie, iż A. T. (1) jest częściowo niezdolny do pracy od 17 czerwca 2019r. do 30 czerwca 2021r.

Ustalenie przez Sąd I instancji, iż wnioskodawca jest częściowo niezdolny do pracy od 17 czerwca 2019r. wymagało oceny czy spełnia on pozostałe przesłanki konieczne do przyznania renty, tj. czy niezdolność do pracy powstała w okresie wymienionym w przepisie art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej oraz czy legitymuje się wymaganym okresem ubezpieczenia.

Apelujący słusznie zauważa, że A. T. (1) nie spełnia warunku powstania niezdolności do pracy w okresie ubezpieczenia lub w ciągu 18 miesięcy od jego ustania.

Z akt rentowych, a w szczególności dowodów potwierdzających okresy ubezpieczenia wnioskodawcy jednoznacznie wnika, że ostatni okres ubezpieczenia upłynął 20 października 2017r., a to z kolei oznacza, iż odwołujący spełniałby warunek określony w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, gdyby jego niezdolność powstała przed 20 kwietnia 2019r. Celem nie budzącego wątpliwości ustalenia czy niezdolność do pracy odwołującego powstała w ciągu 18 miesięcy od ustania okresów ubezpieczenia, Sąd Apelacyjny zobowiązał pełnomocnika wnioskodawcy do wskazania czy po 20 października 2017r. A. T. (1) podlegał ubezpieczeniu społecznemu. Z pisma pełnomocnika wnioskodawcy (k. 96) jednoznacznie wynika, iż A. T. (1) po 20 października 2017r. nie legitymował się okresami ubezpieczenia, a od 6 lutego 2018r. został zarejestrowany w Miejskim Urzędzie Pracy w O. jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku, co nie stanowi okresu ubezpieczenia w rozumieniu art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej.

Ponadto podkreślić należy, iż warunku powstania niezdolności do pracy w ciągu 18 miesięcy od ustania okresów ubezpieczenia A. T. (1) nie musiałby spełnić, o ile zostałby uznany za osobę całkowicie niezdolną do pracy oraz gdyby legitymował się wymaganym okres składkowym i nie składowym, o którym mowa w art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej. W świetle tego przepisu warunku określnego w ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił w przypadku mężczyzny 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Wnioskodawca nie został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy, co wyłącza w jego przypadku zastosowanie przepisu art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej.

Mimo zatem, iż A. T. (1) niewątpliwie jest osobą częściowo niezdolną do pracy, to należało stwierdzić, że nie spełnił on łącznie wszystkich, wynikających z art. 57 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przesłanek niezbędnych do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jak wynika bowiem z przeprowadzonego postępowania dowodowego, częściowa niezdolność do pracy istnieje u niego od 17 czerwca 2019r., w związku z czym nie powstała w okresie ubezpieczenia ani w ciągu 18 miesięcy od ustania okresów ubezpieczenia, tym samym wyłączone jest jego prawo do renty.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie wnioskodawcy.

B. J. A. S. T. S.