Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 sierpnia 2021 roku

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie, w Wydziale III Cywilnym,

w składzie:

Przewodniczący: Asesor sądowy Katarzyna Kubiak

Protokolant: Starszy sekretarz sądowy Przemysław Badurka

po rozpoznaniu w dniu 23 sierpnia 2021 roku, w S.,

na rozprawie,

sprawy z powództwa S. Windykacje (...). (...) Spółki jawnej w L.,

przeciwko pozwanej M. Ż.,

o zapłatę

I.  uchyla nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 10 września 2020 roku, wydany przez Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w sprawie o sygnaturze akt III Nc 1417/20 w całości;

II.  oddala powództwo;

III.  zasądza od powoda S. Windykacje (...). (...) Spółki jawnej w L. na rzecz pozwanej M. Ż. kwotę 362 zł (trzystu sześćdziesięciu dwóch złotych), tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi w stosunku rocznym od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Asesor sądowy Katarzyna Kubiak

Sygn. akt III C 4/21

UZASADNIENIE

Powód S. Windykacje (...). (...) Spółka Jawna z siedzibą w L. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym, że pozwana M. Ż. obowiązana jest zapłacić na jego rzecz kwotę 1.373 złotych, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 26 maja 2020 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swego stanowiska wskazał, że jako posiadacz weksla in blanco wystawionego przez pozwaną jest legitymowany do wystąpienia z roszczeniem określonym w pozwie. Pozwana nie udzieliła odpowiedzi na wezwanie do wykupu weksla, ani też nie stawiła się w czasie i miejscu wyznaczonym przez powoda. Powód podniósł, że weksel wystawiony został na podstawie zawartej z poprzednikiem prawnym powoda umowy pożyczki. Wskazał również, że pozwana nie wywiązywała się ze spłaty pożyczki z poprzednikiem prawnym (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L.. W związku z powyższym, umowa ta została jej wypowiedziana.

Strona powodowa wskazała w uzasadnieniu do pozwu, że na sumę wekslową składa się kwota 1.333 zł tytułem kapitału pożyczki, kwota 25,32 zł tytułem odsetek umownych w wysokości 8% w skali roku za korzystanie z kapitału liczonych od kwoty 1.333 zł od dnia następującego po dniu przekazania pożyczkobiorcy kapitału, tj. od dnia 23 listopada 2019 r. do dnia odebrania oświadczenia pożyczkodawcy o wypowiedzeniu umowy, tj. do dnia 30 kwietnia 2020 r. i kwota 14,74 zł tytułem odsetek maksymalnych w wysokości 12% w skali roku liczonych od kwoty kapitału, prowizji i wynagrodzenia, tj. 1.793,33 zł od dnia 1 maja 2020 r. do dnia oznaczonego jako dzień wykupu weksla, tj. do dnia 25 maja 2020 r.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 10 września 2020 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie uwzględnił powództwo w całości.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwana domagała się uchylenia nakazu zapłaty i oddalenia powództwa.

W uzasadnieniu swego stanowiska wskazała, że weksel został wypełniony na kwotę nie odpowiadającą rzeczywistemu zadłużeniu pozwanej z tytułu rzeczonej pożyczki. Ponadto podniosła, że umowa pożyczki, którą zabezpieczał weksel, zawiera nieuczciwe i niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ par. 1 k.c., które nie powinny wiązać pozwanej jako konsumenta. Wskazała, że z treści umowy wynika, że dwukrotnie naliczona została opłata przygotowawcza i prowizja od ryzyka operacyjnego w łącznej kwocie 333 złotych, które zostały raz z góry potrącone i po czym zostały ponownie doliczone do całkowitego kosztu pożyczki. Ponadto strona powodowa naliczyła kolejną dodatkową prowizję w kwocie 433 zł, żądaną obok prowizji od ryzyka operacyjnego, wynagrodzenia i odsetek umownych. Pozwana zarzuciła brak wykazania roszczenia co do zasady, jak i co do wysokości oraz przekroczenie pozaodsetkowych kosztów.

W piśmie procesowym z dnia 23 lutego 2021 r. powód podniósł, że podstawę wypełnienia weksla stanowiła umowa pożyczki, zaś weksel został wypełniony na kwotę odpowiadającą zadłużeniu, zgodnie z zwartą umową. Nadto wskazał, że formułując żądanie pozwu, ograniczył dochodzone pozaodsetkowe koszty kredytu do 60% kosztów określonych w umowie. Wobec powyższego weksel nie został wypełniony w oparciu o niedozwolone postanowienia umowne.

Pismem z dnia 12 czerwca 2021 r. pozwana podniosła, że powód nie wykazał roszczenia co do zasady, jak i co do wysokości. Wskazała, że zastrzeżenie dodatkowej prowizji w kwocie 433 zł oraz dwukrotne naliczenie kwoty 333 zł rażąco narusza interesy konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Ostatecznie podniosła, że powód nie wykazał, iż weksel został wypełniony na kwotę odpowiadającą zadłużeniu pozwanej.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 kwietnia 2017 r. pożyczkodawca (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. udzielił pełnomocnictwa A. D. do samodzielnego podpisywania pism i dokumentów wynikających z zakresu działania spółki i nie stanowiących oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych oraz podejmowania decyzji i składania oświadczeń woli, w tym zaciągania zobowiązań w imieniu i na rzecz spółki w zakresie udzielania pożyczek klientom do kwoty 15.000 zł do odwołania.

Dowód:

- pełnomocnictwo z dnia 14 kwietnia 2017 r. – k. 12.

W dniu 22 listopada 2019 r. doszło do zawarcia umowy pożyczki pomiędzy pożyczkodawcą (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. a M. Ż..

Zgodnie z § 1 umowy pożyczkodawca udzielił M. Ż. pożyczki w kwocie 1.000 zł netto. Pożyczkodawca udostępnił pozwanej kwotę 1.000 zł stanowiącą całkowitą kwotę pożyczki, równoważną kwocie wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowych jej kosztów. Wypłacona pożyczkobiorcy kwota 1.000 zł stanowiła różnicę pomiędzy kwotą brutto pożyczki w wysokości 1.333 zł a skredytowaną potrąconą z góry opłatą przygotowawczą w kwocie 187 zł oraz prowizją od ryzyka operacyjnego w kwocie 146 zł.

Zgodnie z § 1 ust. 4 umowy, objęte umową pozaodstekowe koszty pożyczki stanowiły:

- potrącana jednorazowo z góry opłata przygotowawcza w kwocie 187 zł,

- potrącana jednorazowo z góry prowizja od ryzyka operacyjnego w kwocie 146 zł,

- prowizja w kwocie 433 zł,

- umówione wynagrodzenie pożyczkodawcy w kwocie 234 zł,

- odsetki umowne należne za cały okres umowy w kwocie 216,08 zł.

Całkowita kwota do zapłaty z tytułu udzielonej pożyczki, uwzględniająca jej kapiatł, wynosiła 2.549,08 zł.

Ponadto umowa wskazywała, że pożyczkodawca przekaże kwotę w wysokości 1.000 zł na konto pożyczkobiorcy w terminie dwóch dni roboczych od dnia otrzymania oryginału umowy pożyczki i weksla in blanco z klauzulą „nie na zlecenie” lub inną równoznaczna oraz kompletu oryginałów dokumentów będących podstawą wydania pożyczki, a także zwrotnego podpisania załączników do umowy stanowiących harmonogram spłat pożyczki, otrzymanego formularza informacyjnego oraz potwierdzenia otrzymania wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy pożyczki.

Umowa została zawarta na czas określony, do 24 maja 2022 r. Pozwana miała regulować swoje zobowiązanie w 30 miesięcznych ratach, z czego 27 pierwszych rat w kwotach po 80 zł, a następnie dwukrotnie 20 zł, oraz ostatnia rata w kwocie 16,08 złotych.

Pożyczkodawca miał prawo wypowiedzieć umowę w trybie i ze skutkiem natychmiastowym za opóźnienie przekraczające 14 dni w spłacie jakiejkolwiek części raty.

W § 3 ust. 1 umowy strony zastrzegły, że w celu zabezpieczenia wszelkich należności wynikających z wykonania umowy pożyczkobiorca wystawi jeden weksel własny in blanco z klauzulą "nie na zlecenie" lub inną równoznaczną, bez odrębnej deklaracji wekslowej. Ust. 3 tego zapisu stanowił, ze uzupełnienie weksla in blanco o sumę wekslową wynikać może wyłącznie z sumy wierzytelności wynikających z tytułu umowy pożyczki, a wystawca weksla zostanie powiadomiony o miejscu i dacie wykupu weksla listem poleconym na 14 dni przed datą wykupu.

Umowa została podpisana przez M. Ż. i przedstawiciela pożyczkodawcy (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. A. D..

Bezsporne, a ponadto dowód:

- umowa pożyczki z dnia 22 listopada 2019 r. – k. 8-9;

- harmonogram spłat pożyczki – k. 9v;

- formularz informacyjny – k. 10-11;

- wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy pożyczki – k. 11v;

- potwierdzenie wykonania przelewu – k. 13.

W dniu 22 listopada 2019 r.

Dowód:

- weksel – k. 7.

W dniu 17 marca 2020 r. Spółka udzielająca pożyczki wezwała M. Ż. do zapłaty zaległych należności wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie zgodnie z zasadami spłaty ustalonymi w harmonogramie płatności, w terminie 3 dni od otrzymania wezwania. Zawarto informację o możliwości skorzystania z wypowiedzenia umowy.

Dowód:

- pismo z dnia 17 marca 2020 r. – k. 14;

- potwierdzenie odbioru - k. 14v.

W dniu 27 kwietnia 2020 roku udzielający pożyczki wypowiedział umowę pożyczki w całości i ze skutkiem natychmiastowym oraz wskazał, że wszelkie wierzytelności wynikające z umowy pożyczki wraz ze wszelkimi prawami z niej wynikającymi oraz wszelkimi prawami z weksla in blanco, stanowiącego zabezpieczenie wszystkich należności zostały zbyte w drodze przelewu na rzecz Spółki jawnej (...), która została wierzycielem od dnia 27 kwietnia 2020 r. oraz, że w związku z tym zostały wydane jej z tego tytułu dokumenty.

Dowód:

- pismo z dnia 27 kwietnia 2020 r. – k. 15;

- potwierdzenie odbioru – k. 15v.

W dniu 27 kwietnia 2020 r. została zawarta umowa przelewu wierzytelności pomiędzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. a S. Windykacje (...). (...) spółką jawną w L.. W treści umowy przelewu pożyczkodawca (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. oświadczył, że z tytułu niezapłaconej w części pożyczki opisanej umową pożyczki z dnia 22 listopada 2019 r. przysługuje mu wierzytelność w stosunku do M. Ż. oraz, że wartość wierzytelności przenosi na spółkę (...) w kwocie 1.817,77 zł, na co składa się niespłacony kapitał stanowiący przedmiot umowy pożyczki w kwocie 1.333 zł, prowizja w kwocie 298,66 zł, umówione wynagrodzenie w kwocie 161,67 zł, a także odsetki umowne w kwocie 24,44 zł oraz wszelkie roszczenia o zaległe odsetki. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. w § 2 umowy oświadczył, że wierzytelność określona w § 1 istnieje i, że nie jest sporna co do zasady i wysokości, a jej przelew nie jest wyłączony przez zastrzeżenia umowne. Wskazał również, że nie posiada wobec M. Ż. żadnych zobowiązań.

W § 3 umowy przelewu pożyczkodawca (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. zobowiązał się do pisemnego powiadomienia o dokonaniu przeniesienia wierzytelności niezwłocznie po podpisaniu umowy, z podaniem pełnej nazwy i adresu oraz jej rachunku bankowego, a w przypadku, gdy M. Ż. dokona wpłaty z tytuł wierzytelności na rachunek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L., to ta będzie zobowiązania do przekazania kwoty w ciągu 3 dni na rachunek nabywcy wierzytelności.

W § 4 umowy przelewu pożyczkodawca (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedziba w L. oświadczył, iż przenosi wierzytelność wraz ze wszystkimi do niej prawami, wynikającymi z umowy pożyczki na Spółkę (...) za kwotę 1.333 zł.

S. Windykacje (...). (...) Spółka Jawna w L. wypełniła weksel wystawiony przez M. Ż., wskazując w nim kwotę 1.373 zł jako wysokość jej zobowiązania.

W dniu 28 kwietnia 2020 r. wezwano do wykupu weksla, pod rygorem dochodzenia roszczeń na drodze sądowej, wyznaczając jednocześnie datę jego odbioru na dzień 25 maja 2020 r., w godz. 9:00-11:00. Przedmiotowe pismo zostało wysłane do M. Ż..

Dowód:

- weksel k. 7

- umowa przelewu wierzytelności – k. 17;

- wezwanie do wykupu weksla – k. 18;

- potwierdzenie odbioru – k. 18v.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawę prawną dochodzonego roszczenia stanowiło zobowiązanie wekslowe. Powód S. Windykacje (...). (...) Spółka Jawna w L. był w posiadaniu weksla własnego wystawionego przez pozwaną M. Ż.. Weksel ten był wekslem, wystawionym w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z zawartej przez pozwaną z poprzednikiem prawnym powoda (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w L. umowy pożyczki z dnia 22 listopada 2019 r. Strony uzgodniły, że uzupełnienie weksla o sumę wekslową wynikać będzie wyłącznie z sumy wierzytelności wynikających z umowy, bez odrębnej deklaracji wekslowej. Powód S. Windykacje (...). (...) Spółka Jawna w L. jako nabywca wierzytelności wypełnił weksel własny in blanco wystawiony przez pozwaną M. Ż. i wezwał ją do jego wykupu w terminie do dnia 25 maja 2020 r.

Pozwana nie kwestionowała faktu zawarcia przedmiotowej umowy pożyczki, ani wystawienia w celu zabezpieczenia mogących wyniknąć z niej roszczeń weksla własnego in blanco. Podważyła prawidłowość wystawienia weksla, przede wszystkim co do wysokości sumy wekslowej. Wskazała, że postanowienia umowy pożyczki dotyczące kosztów pozaodsetkowych stanowią klauzule abuzywne. Pozwana zaprzeczyła tym samym, aby miała jakiekolwiek zadłużenie wobec powoda.

Prawo wekslowe w art. 10 wyraźnie dopuszcza wystawienie weksla in blanco. Istotą takiego weksla jest jego niezupełność w chwili wydania go wierzycielowi wekslowemu (remitentowi), który został upoważniony do jego wypełnienia. Jednocześnie, zaakcentować należy istotną okoliczność, że do powstania zobowiązania wekslowego w przypadku weksla in blanco dojdzie wówczas, gdy wierzyciel (remitent) uzupełnił weksel w zakresie, w jakim był do tego upoważniony. Chociaż zobowiązanie z weksla jest - co do zasady zobowiązaniem abstrakcyjnym, to jednak reguła ta doznaje wyłomu w przypadku weksli in blanco, które uznawane są za kauzalne (wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 1970 r. w sprawie I Pr 407/70). W przypadku, zatem sporu pomiędzy wystawcą i remitentem zobowiązany może podnosić zarówno zarzuty formalne dotyczące treści weksla jak i zarzuty osobiste wynikające ze stosunku podstawowego będącego przyczyną prawną zobowiązania wekslowego. W wypadku sporu pomiędzy remitentem a wystawcą weksla własnego nie mają, bowiem zastosowania ograniczenia wynikające z art. 10 i art. 17 prawa wekslowego, które służą zagwarantowaniu pewności obrotu wekslowego i aktualizują się dopiero w chwili przeniesienia weksla na zasadach prawa wekslowego. W procesie "wekslowym" pozwanemu przysługuje prawo podniesienia zarzutów wynikających ze stosunku podstawowego, co przenosi spór z płaszczyzny prawa wekslowego, na którym oparty był pozew wniesiony w postępowaniu nakazowym, na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego.

W przypadku zakwestionowania prawidłowości uzupełnienia weksla, co uczyniła w niniejszej sprawie pozwana, wierzyciel ma obowiązek podać, z jakiego tytułu domaga się zapłaty i przedstawić stosowne wyliczenie. Bez tego dłużnik wekslowy nie jest w stanie wykazać niezgodności sumy wekslowej z porozumieniem (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 sierpnia 2007 r., I ACa 442/07, LEX nr 446721). W tym zakresie wierzyciel nie może zasłaniać się wobec dłużnika abstrakcyjnym charakterem zobowiązania wekslowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 2 marca 2005 r., I ACa 1413/04, LEX nr 166828).

W niniejszej sprawie strona powodowa ani w pozwie, ani w wykonaniu zobowiązania Sądu nie powołała okoliczności świadczących o wysokości zobowiązania wekslowego. W pierwszej kolejności wskazać należy, że całkowita kwota do zapłaty z tytułu udzielonej pożyczki wynosiła 2.549,08 zł (§ 2 ust. 5 umowy). Z treści umowy przelewu wierzytelności wynika, iż na dzień 27 kwietnia 2020 r. kwota do zapłaty wynosiła 1.817,77 zł, zaś weksel został wystawiony na sumę 1.373 zł, co sugeruje, iż zobowiązanie zostało przez pozwaną częściowo spłacone. Strona powodowa jednak ani nie podała, ani nie udowodniła, jakie kwoty wpłacane przez pozwaną zostały zaksięgowane na poczet spłaty pożyczki. Dowodem na wysokość roszczenia nie może być przedstawiona przez powoda umowa pożyczki, która co najwyżej określa początkową wysokość wzajemnych zobowiązań stron, a która nie jest miarodajna dla ustalenia wysokości zobowiązania pozwanej na dzień wniesienia pozwu. Powód nie dołączył historii rachunku bankowego prowadzonego dla obsługi umowy pożyczki, czy też zestawienia wpłat na poczet pożyczki ze wskazaniem sposobu ich zarachowania. Powód nie przedłożył żadnego dokumentu mającego znamiona rozliczenia i umożliwiającemu zweryfikowanie, czy wskazana wysokość zadłużenia odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy. W istocie zatem wskazania zawarte w pozwie mają charakter jednostronnych wywodów, bowiem nie stoją za nimi, ani konkretne wyliczenia wierzyciela pierwotnego, ani nabywcy wierzytelności. Nie spełnia tej funkcji również wzmianka w piśmie z dnia 23 lutego 2021 r. (k. 41), gdzie strona powodowa wskazała, że formułując żądanie pozwu ograniczyła dochodzone pozaodsetkowe koszty kredytu do 60% kosztów określonych w umowie. W kontekście takiego sposobu uzasadnienia żądania i prezentacji rozliczenia umowy, wymaga podkreślenia, że roszczenie z umowy pożyczki nie może być abstrakcyjne. Nie może być oparte jedynie na twierdzeniach z pisma procesowego.

Ponadto zasadny jest postawiony przez pozwanego zarzut przekroczenia pozaodsetkowych kosztów kredytu.

Omawiana umowa pożyczki obejmowała jako kapitał kwotę 1.000 zł. Drugi jej składnik to opłata przygotowawcza w kwocie 187 zł oraz prowizja od ryzyka operacyjnego w kwocie 146 zł; opłaty te miały być potrącone od razu przy wypłacie pożyczki. Według takiego ujęcia pożyczkodawca udzielił pozwanej pożyczki na kwotę 1.333 zł, jednak wypłacił faktycznie kwotę 1.000 zł. W związku z tym do ustalenia pozaodsetkowych kosztów kredytu należy przyjąć jako kapitał kwotę 1.000 zł, a koszty pozaodsetkowe to opłata przygotowawcza w kwocie 187 zł oraz prowizja od ryzyka operacyjnego w kwocie 146 zł.

W § 2 ust. 5 umowy wskazano, że na całkowity koszt pożyczki składają się:

- potrącana jednorazowo z góry opłata przygotowawcza w kwocie 187 zł,

- potrącana jednorazowo z góry prowizja od ryzyka operacyjnego w kwocie 146 zł,

- prowizja w kwocie 433 zł,

- umówione wynagrodzenie pożyczkodawcy w kwocie 234 zł,

- odsetki umowne należne za cały okres umowy w kwocie 216,08 zł,

stanowiące łączne pozaodsetkowe koszty pożyczki w wysokości 1.000 zł, zaś całkowita kwota do zapłaty z tytułu udzielonej pożyczki, uwzględniająca jej kapitał wynosi 2.549,08 zł.

Powyższe oznacza, że strona powodowa dwukrotnie naliczyła w umowie kwotę 333 zł tytułem opłaty przygotowawczej i prowizji od ryzyka operacyjnego, które zostały raz naliczone w § 1 ust. 3 umowy, a następnie w § 2 ust. 5 umowy, co łącznie dawało kwotę do zapłaty w wysokości 2.549,08 zł.

Kwestię tzw. pozaodsetkowych kosztów kredytu reguluje ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Ustawa ta w art. 5 pkt 6a definiuje, iż pozaodsetkowe koszty kredytu, to wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek. Z kolei w art. 36 a wprowadza wzór do wyliczenia maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu, stanowiąc:

1.  Maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru:

(...)≤ (K x 25%) + (K x n/R x 30%)

w którym poszczególne symbole oznaczają:

(...) maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu,

n - okres spłaty wyrażony w dniach,

R - liczbę dni w roku.

Wobec zarzutu pozwanej sąd dokonał weryfikacji pozaodsetkowych kosztów kredytu stosując powołany wyżej wzór i dokonał następującego obliczenia:

(...) = (1.000 x 25%) + (1.000 x 914/365 x 30 %) = (...)

Z obliczenia powyższego wynika, iż maksymalny pozaodsetkowy koszt kredytu w przypadku pożyczki udzielonej umową z dnia 22 listopada 2019 r. wynosi 1001 zł. To oznacza, że pozaodsetkowe koszty kredytu w tej sprawie są przekroczone, albowiem wynoszą 1.333 zł.

Pozwana podniosła, że postanowienia umowne w zakresie dodatkowej prowizji w kwocie 433 zł miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Po pierwsze stwierdzić należy, że umowa pożyczki z dnia 22 listopada 2019 r. została zawarta przez powoda w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a przez pozwaną jako konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko, co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Te właśnie essentialia negotii umowy pożyczki należy uznać za główne świadczenia stron. Nie należy do nich obowiązek zapłaty prowizji. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 czerwca 2004 r. (I CK 635/03) pojęcie "głównych świadczeń stron" (art. 3851 § 1 zd. 2. k.c.) należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. W identyczny sposób wypowiedział się też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 lipca 2014 r. (I CSK 531/13).

W ocenie Sądu zarzut pozwanej w zakresie lichwiarskiego charakteru postanowień w zakresie obowiązku uiszczenia przez pozwaną dodatkowej prowizji w kwocie 433 zł, żądanej obok prowizji od ryzyka operacyjnego, wynagrodzenia i odsetek umownych, okazał się skuteczny. Stosownie do art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. W ocenie Sądu powód nie wykazał tego, aby zapisy umowy nakładające na pożyczkobiorcę obowiązek zapłaty prowizji zostały z pozwaną indywidualnie uzgodnione. Strona powodowa w żadnym zakresie nie wykazała, jakim świadczeniom miałaby odpowiadać i czego dotyczyć dodatkowa prowizja. Wskazać wreszcie trzeba, że nie jest rolą Sądu ustalanie, w jakiej wysokości pożyczkodawca był uprawniony naliczyć prowizję od udzielonej pozwanej pożyczki. To powód winien wykazać kryteria, jakimi kierował się ustalając przedmiotową opłatę i właściwie uzasadnić konieczność naliczenia wynagrodzenia w tej właśnie wysokości, której to powinności powód nie sprostał.

Ponadto strona powodowa nie odniosła się również do zarzutu dwukrotnego naliczenia w umowie kwoty 333 zł tytułem sumy opłaty przygotowawczej i prowizji od ryzyka operacyjnego. Podwójne naliczanie tych samych opłat jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i w sposób rażący narusza interes pozwanej jako konsumenta. Wskazać należy, że powyższe opłaty nie były głównym świadczeniem pozwanej, albowiem w umowie pożyczki świadczeniem tym jest zwrot samej kwoty pożyczki oraz wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału w postaci odsetek.

Już zaś samo porównanie wysokości udzielonej pożyczki z łączną kwotą pobranych opłat dodatkowych, świadczy o tym, że postanowienia umowne zastrzegające te opłaty wprowadzały ukryte odsetki od udzielonej pożyczki, co niewątpliwe zmierzało do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. W ocenie Sądu pożyczkodawca w treści umowy zastosował zabieg polegający na wprowadzeniu dodatkowych prowizji i opłat za w istocie fikcyjne uprawnienie, pomimo iż formalnie ograniczył wysokość odsetek kapitałowych do poziomu zgodnego z treścią art. 359 § 2 ¹ k.c. Zdaniem Sądu postanowienia łączącej strony umowy, określające poza umownymi odsetkami kapitałowymi, opłaty i prowizje były nieważne, gdyż prowadziły do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych oraz godziły w naturę stosunku pożyczki. Zapisy te nie mają żadnego usprawiedliwienia, w szczególności w zyskach osiąganych w ramach normalnej i rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej i należy je uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z tradycyjną zasadą uczciwości i rzetelności kupieckiej. Sąd nie miał przy tym podstaw prawnych do modyfikowania stosunku łączącego strony, skoro ustawa stanowi, że postanowienie umowne nie wiąże (w domyśle: w całości) konsumenta - pozwanej w niniejszej sprawie.

Odnosząc się zatem do twierdzeń powoda wskazanych w piśmie z dnia 23 lutego 2021 r. (k. 41), że „formułując żądanie pozwu ograniczył dochodzone pozaodsetkowe koszty kredytu do 60 % kosztów określonych w umowie”, wskazać należy, że twierdzenia te nie znajdują żadnego odzwierciedlenia w zgromadzonym materiale dowodowym, zwłaszcza, że uzasadnieniu pozwu podał, że na sumę wekslową składa się:

- kwota 1.333 zł tytułem kapitału pożyczki,

- kwota 25,32 zł tytułem odsetek umownych w wysokości 8% w skali roku za korzystanie z kapitału liczonych od kwoty 1.333 zł od dnia następującego po dniu przekazania pożyczkobiorcy kapitału, tj. od dnia 23 listopada 2019 r. do dnia odebrania oświadczenia pożyczkodawcy o wypowiedzeniu umowy, tj. do dnia 30 kwietnia 2020 r.,

- kwota 14,74 zł tytułem odsetek maksymalnych w wysokości 12% w skali roku liczonych od kwoty kapitału, prowizji i wynagrodzenia, tj. 1.793,33 zł od dnia 1 maja 2020 r. do dnia oznaczonego jako dzień wykupu weksla, tj. do dnia 25 maja 2020 r.

Powód w żaden sposób nie wyjaśnił, jakie pozaodestkowe koszty kredytu składają się na sumę wekslową, które stanowiłyby 60 % kosztów określonych w umowie .

W niniejszej sprawie pozwana nie przedstawiła co prawda dowodów wskazujących na dokonywaną spłatę zadłużenia z tytułu umowy pożyczki, jednakże uznać należy, że skoro powód wnosił o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na kwotę 1.373 zł to istotnie pozwana uiściła na rzecz pozwanej kwotę udzielonej pożyczki oraz odsetki kapitałowe.

Zgodnie z regułą rozkładu ciężaru dowodu, strona powodowa zobowiązana była wykazać, że pozwaną łączył z nią stosunek zobowiązaniowy oraz dowieść wysokość wierzytelności z tego stosunku wynikającej. Jak stanowi bowiem przepis art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis art. 6 k.c. jest normą decyzyjną w tym znaczeniu, że przesądza on w określonych sytuacjach o sposobie wyrokowania sądu w postaci oddalenia powództwa. Ciężar dowodu pozostaje w ścisłym związku z problematyką procesową dowodów. Instytucja ta spełnia dwie zasadnicze funkcje. Po pierwsze dynamizuje postępowanie dowodowe w systemie obowiązywania zasady sporności (kontradyktoryjności) w procesie. Po drugie określa wynik merytoryczny sporu (sprawy) w sytuacji, gdy strona nie udowodni faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (K. Piasecki, Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, LEX). Sąd zatem tylko wyjątkowo winien ingerować w przebieg postępowania dowodowego dopuszczając dowody z urzędu, które to uprawnienie wynika z treści przepisu art. 232 k.p.c. Obowiązek wskazania faktów i dowodów na ich poparcie a potrzebnych dla rozstrzygnięcia sprawy, obciąża strony. Sąd został wyposażony w uprawnienie (a nie obowiązek) dopuszczenia dalszych jeszcze, nie wskazanych przez żadną ze stron, dowodów, kierując się przy tym własną oceną, czy zebrany w sprawie materiał jest - czy też nie jest - dostateczny do jej rozstrzygnięcia (wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 1996 r., Legalis nr 30333).

Zdaniem Sądu zarzuty podniesione przez pozwaną spowodowały, iż strona powodowa winna wskazać okoliczności faktyczne uzasadniające istnienie i wysokość zobowiązania zabezpieczonego wekslem, wskazać sposób wyliczenia należności, z którego wynikałaby kwota zadłużenia zabezpieczonego wekslem, jak również wskazać jakie kwoty wpłacane przez pozwaną zostały zaksięgowane na poczet spłaty pożyczki. Twierdzeń takich strona powodowa nie powołała ani nie udowodniła. Wszystko to powoduje, że Sąd w rozpoznawanej sprawie uznał, iż strona powodowa nie wykazała wysokości roszczenia ze stosunku podstawowego zabezpieczonego wekslem wobec pozwanej - wystawcy weksla jako pożyczkobiorcy. Nie wypełniając obowiązku wyjaśnienia powód odmówił wdania się w spór w zakresie stosunku podstawowego w jego zasadniczej części dotyczącej istnienia i wysokości wierzytelności.

Podkreślić należy, ze powód jest podmiotem profesjonalnym, od którego wymagana jest wysoka staranność w prowadzeniu spraw, w tym i sądowych. Powód winien był zatem dokładnie określić swoje żądanie, wykazać jego istnienie i przedstawić odpowiednie dowody na poparcie swoich twierdzeń, czego w niniejszej sprawie zdaniem Sądu nie uczynił. Z tych też względów powództwo wniesione przez powoda, jako niewykazane podlegało oddaleniu w całości.

Wobec powyższego, na podstawie 493 § 4 k.p.c. nakaz zapłaty został uchylony, a powództwo oddalone, o czym Sąd orzekł w punkcie pierwszym wyroku.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik, na podstawie art. 98 k.p.c. Na gruncie niniejszej sprawy nie ulega wątpliwości, że to powód jest stroną przegrywającą i zgodnie z powołanym wyżej przepisem to on winien ponieść wszelkie koszty procesu. Na postawie wyżej wskazanych przepisów powód został obciążony kosztami poniesionymi przez pozwaną, na które złożyła się uiszczona opłata sądowa od zarzutów od nakazu zapłaty w kwocie 75 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w osobie radcy prawnego w kwocie 270 zł.