Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lipca 2020 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny:
Przewodniczący: sędzia Tadeusz Kotuk
Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Szymańska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 lipca 2020 r. w G. sprawy z powództwa (...) S.A. w B. przeciwko J. M.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej J. M. na rzecz powoda (...) S.A. w B. kwotę 12.288,71 zł (dwanaście tysięcy dwieście osiemdziesiąt osiem złotych siedemdziesiąt jeden groszy) wraz z odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, za okres od dnia 10 lipca 2019 r. do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III.  zasądza od powoda (...) S.A. w B. na rzecz pozwanej J. M. kwotę 570,20 zł (pięćset siedemdziesiąt złotych dwadzieścia groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 788/19

UZASADNIENIE

STANOWISKA STRON

Powódka (...) S.A. z siedzibą w B. wniosła pozew przeciwko J. M. domagając się zapłaty kwoty 30.159,71 zł wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od dnia 10 lipca 2019 roku do dnia zapłaty, wskazując, że roszczenie wynika z weksla wystawionego przez pozwaną w dniu 28 listopada 2017 r. roku, na podstawie którego pozwana zobowiązała się do spłaty w dniu 9 lipca 2019 roku kwoty wskazanej na wekslu. Mimo wezwania pozwana nie dokonała wykupu weksla.

(pozew - k. 3-3v.)

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa powołując się na swoją przymusową sytuację w chwili zawierania z powódką umowy pożyczki, złą sytuację finansową (niewypłacalność), lichwiarski charakter pożyczki. W piśmie z dnia 29 czerwca 2020 r. argumentację pozwanej poszerzył jej pełnomocnik, kwestionując wymagalność wierzytelności, wypełnienie weksla niezgodnie z deklaracją wekslową, abuzywność umowy pożyczki.

STAN FAKTYCZNY

W dniu 28 listopada 2017 roku pozwana J. M. zawarła z powódką (...) S.A. z siedzibą w B. umowę pożyczki gotówkowej nr (...). Na mocy tej umowy powódka udzieliła pozwanej pożyczki w kwocie 18.000 zł. W związku z udzieleniem pożyczki powódka pobrała: opłatę przygotowawczą w kwocie 129 zł, wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 15.871 zł oraz wynagrodzenia z tytułu przyznania na wniosek pożyczkobiorcy „Twojego pakietu” w kwocie 2.000 zł. Pożyczka miała być spłacona w 48 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych w wysokości po 913 zł każda. Pierwsza rata pożyczki była płatna w dniu 8 stycznia 2018 roku, zaś ostania rata w dniu 88 grudnia 2021 roku. Całkowita kwota do zapłaty przez pozwaną wynosiła 43.824 zł. Pożyczka była oprocentowana według stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,96 % w skali roku. Jeśli pożyczkobiorca nie spłacił w terminie poszczególnych rat lub ich części lub innej kwoty związanej z umową, niespłacona kwota stawała się zadłużeniem przeterminowanym, od którego pożyczkodawca naliczał odsetki za opóźnienie za każdy dzień opóźnienia w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 ¹ k.c. Zgodnie z pkt 8.1 ppkt a umowy pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pożyczkodawca zobowiązany był do zachowania 30 dniowego okresu wypowiedzenia. Wedle pkt 8.2 umowy pożyczkodawca miał prawo wypełnić weksel in blanco, o którym, mowa w pkt 3.1 (a), na zasadach określonych w deklaracji wekslowej w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

Zabezpieczenie spłaty pożyczki stanowił weksel własny in blanco opatrzony klauzulą „nie na zlecenie”. Zgodnie z deklaracją wekslową pożyczkobiorca upoważnił pożyczkodawcę do wypełnienia weksla i upoważnił go do wpisania domicyliatu i wypełnienia weksla na sumę odpowiadającą zadłużeniu wystawcy wobec pożyczkodawcy wynikającemu z umowy pożyczki. Powódka miała prawo do wypełnienia weksla, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej wartości jednej pełnej raty przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

(dowód: umowa pożyczki - k. 26-34 wraz z harmonogramem spłaty, deklaracją wekslową)

Z tytułu rat pożyczki pozwana spłaciła łącznie kwotę 11958 zł.

(dowód: przelewy, k. 50-64)

Pismem z dnia 9 czerwca 2019 roku powódka wypowiedziała pozwanej umowę pożyczki gotówkowej nr (...). Jednocześnie powódka poinformowała o wypełnieniu wystawionego przez pozwaną weksla in blanco, a także zastrzegła, że w przypadku nie otrzymania zapłaty w ciągu najbliższych 30 dni, sprawa zostanie skierowana na drogę sądową.

(dowód: wypowiedzenie umowy - k. 5)

Powódka wypełniła weksel na kwotę 30159,71 zł i opatrzyła go datą płatności na dzień 9 lipca 2019 roku. Pozwana odebrała przesyłkę 14 czerwca 2019 r.

(dowód: weksel - k. 4, wydruk informacji o statusie przesylek, k. 85-87)

Wniosek pozwanej o ogłoszenie jej upadłości (konsumenckiej) został prawomocnie oddalony.

(dowód: postanowienie SR Gdańsk-Północ z dnia 23 grudnia 2019 r., VI GU 388/19, k. 108)

OCENA DOWODÓW

Powyższy stan faktyczny Sąd w całości ustalił na podstawie dowodów z dokumentów prywatnych przedłożonych przez powódkę i pozwaną. Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania autentyczności i mocy dowodowej przedstawionych dokumentów w postaci: weksla, deklaracji wekslowej, umowy pożyczki, wypowiedzenia umowy oraz przelewów dotyczący spłat. Należy tylko wyjaśnić, że spłaty częściowe dokonane przez pozwaną zostały uwzględnione już w dacie wnoszenia powództwa, nie miały więc znaczenia dla rozstrzygnięcia (te spłaty były w istocie niesporne).

PODSTAWA PRAWNA POWÓDZTWA

Swoje roszczenia powódka wywodziła z weksla gwarancyjnego in blanco wystawionego przez pozwaną w celu zabezpieczenia roszczeń powódki wynikających z umowy pożyczki gotówkowej (kredytu konsumenckiego).

W związku z powyższym podstawę prawną powództwa stanowiły przepisy ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku – Prawo wekslowe (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r. poz. 160; dalej: Prawo wekslowe). Zgodnie z art. 104 Prawa wekslowego odpowiedzialność wystawcy weksla własnego jest taka sama, jak akceptanta weksla trasowanego. Natomiast w myśl art. 28 prawa wekslowego przez przyjęcie trasat zobowiązuje się do zapłacenia weksla w terminie płatności.

PRZEJŚCIE NA STOSUNEK PODSTAWOWY

Sąd ze stosunku z weksla przeszedł na stosunek podstawowy z uwagi na zarzut pozwanej dotyczący m.in. wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową. Skutkiem powyższego było też objęcie kognicją sądu kwestii niedozwolonych zapisów we wzorcu umowy pożyczki. Ocena zgodności wypełnienia weksla z deklaracją wekslową wymaga analizy umowy pod kątem wszelkich istotnych przepisów materialnoprawnych, w tym przepisów art. 385 ¹ i nast. k.c.

Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Z kolei wedle art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a więc w niniejszej sprawie na stronie powodowej. Powódka nie udowodniła, że treść umowy pożyczki była indywidualnie wynegocjowana.

Usługa (...)

Odnosząc się w pierwszej kolejności do postanowienia zastrzegającego obowiązek zapłaty kwoty 2.000 zł tytułem wynagrodzenia za usługę (...) pakiet”, Sąd doszedł do przekonania, że przedmiotowa usługa stanowiła niczym nieuzasadniony koszt, nie mający żadnego związku z faktycznymi, dodatkowymi czynnościami powódki, a także szczególnymi uprawnieniami konsumenta. Należy zauważyć, że zgodnie z pkt 15. umowy w przypadku nieskorzystania przez pożyczkobiorcę z części lub wszystkich dodatkowych uprawnień w ramach „Twojego pakietu” w całym okresie kredytowania nie ma wpływu na cenę tej usługi. Zatem, nawet, gdyby konsument w ogóle nie korzystał z tego pakietu, a powódka nie byłaby obciążona żadnymi dodatkowymi czynnościami związanymi z obsługą pozwanej, to konsument i tak musiałby ponieść koszty tej usługi. W przedmiotowej sprawie nie wykazano, że pozwana korzystała z uprawnień wynikających z tego pakietu. Nadto, w treści umowy wskazano, że skorzystanie z tej usługi umożliwiało konsumentowi otrzymanie środków w przyspieszonym o 10 dni roboczych terminie. Na podstawie zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania można jednak stwierdzić, iż w ramach oferowanych na rynku produktów finansowych wypłata pożyczki zazwyczaj następuje szybciej, niż w terminie 14 dni (pkt 1.6), a zatem powyższa usługa nie jest dla konsumenta żadnym przywilejem czy korzyścią w stosunku do innych produktów .. (...) świetle powyższego należało uznać, że powyższy pakiet w żadnym stopniu nie wprowadził udogodnień dla pozwanej, a stanowił jedynie podstępne zawyżenie kosztów pożyczki i wygenerował dodatkowe wynagrodzenie dla powódki.

Prowizja

Natomiast, odnośnie wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 15.871 zł, powódka nie wskazała z czego wynika tak znaczny koszt prowizji. Na podstawie zaoferowanych dowodów nie można w żaden sposób ustalić, za jakie szczególne czynności powódka zastrzegła dla siebie tak znaczne wynagrodzenie odpowiadające niemalże kwocie kapitału pożyczki. Twierdzenia powódki w tym zakresie nie zostały poparte żadnymi wiarygodnymi dowodami, które pozwalałaby ustalić sens przyznania profesjonalnej instytucji finansowej wynagrodzenia w tak znacznej wysokości. Zastrzeżenie tak wysokiego wynagrodzenia bez odniesienia do konkretnych, faktycznie poniesionych kosztów nie może zostać uznane za postępowanie uczciwe i zgodne z dobrymi obyczajami. Powódka powołała się na maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, które mogą być pobierane od konsumentów (art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim). Nie mniej wysokość tych kosztów nie może być kształtowana dowolnie i w oderwaniu od kosztów faktycznie ponoszonych w związku z realizacją konkretnej umowy. Niedopuszczalnym jest, aby firma zajmująca się udzielaniem pożyczek, wykorzystywała niekorzystne położenie pożyczkobiorcy, generując niezwykle zawyżone koszty. W toku niniejszego postępowania powódka nie potrafiła w sposób logiczny wyjaśnić jakie konkretne czynności związane z obsługą przedmiotowej umowy wiązały się z tak znacznymi kosztami. W tym stanie rzeczy należało uznać, że skoro powódka nie udowodniła, że tak znaczne koszty faktycznie zostały przez nią poniesione w związku z wykonaniem umowy czy za konkretne świadczenia dodatkowe spełnione na rzecz konsumenta, to brak podstaw do uwzględnienia wynagrodzenia prowizyjnego, co skutkuje eliminacją tego zapisu w całości z umowy pożyczki. Zastrzeżenie przez ustawodawcę maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu nie oznacza, że powódce przysługiwało w każdym przypadku uprawnienie do naliczania kosztów maksymalnych i stosowania przy umowach wzorców umownych kształtujących wzajemne prawa i obowiązki stron w sposób niezgodny z zasadami współżycia społecznego. Zamieszczony w ustawie matematyczny wzór nie może stanowić podstawy i sposobu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych przez dodawanie do umów pożyczek wysokich, zryczałtowanych opłat (pod nazwą „prowizja”) i nie może korzystać z ochrony prawnej. Zważywszy na znaczną wysokość obu kosztów w stosunku do kapitału udzielonej pożyczki, nie budzi wątpliwości, że postanowienia umowne przewidujące obowiązek poniesienia tych kosztów rażąco naruszają interesy konsumenta. Wynagrodzenie prowizyjne było świadczeniem ubocznym.

Natomiast w okolicznościach sprawy opłata przygotowawcza w kwocie 129 zł nie została przez Sąd uznana za abuzywną: jest stosunkowo niska, a pożyczkobiorca – z uwagi na przyznaną w odpowiedzi na pozew wyjątkowo obszerną i zagmatwaną historię kredytową – powinien spodziewać się, że analiza możliwości przyznania kolejnej pożyczki będzie wymagać czasu i tym samym dodatkowego wynagrodzenia dla pożyczkodawcy, które – jak wspomniano jest niewygórowane.

WYPOWIEDZENIE

Zdaniem Sądu wypowiedzenie umowy zostało dokonane poprawnie, zgodnie z umową i wierzytelność dochodzona pozwem jest wymagalna. Przedłożenie przez powódkę wydruku z usługi Poczty Polskiej („śledzenie przesyłek”) jest zdaniem Sądu jednym z możliwych sposobów dowodzenia doręczenia przesyłek w obrocie pozasądowym na terenie kraju. Nie przedstawiono żadnych konkretnych dowodów wskazujących, że potwierdzone tym sposobem doręczenie nie miało miejsca. Charakterystyczne jest to, że w odpowiedzi na pozew pozwana nie kwestionowala doręczenia wypowiedzenia umowy, uczynił to dopiero jej profesjonalny pełnomocnik i to sposób zupełnie ogólnikowy (szablonowy), nie przedstawiając żadnych dowodów potwierdzających ten zarzut (np. przesłuchanie pozwanej na tę okoliczność).

ROZSTRZYGNIĘCIE

Zatem, dokonując rozliczenia pożyczki Sąd przyjął, że pożyczkobiorca zobowiązana jest do spłaty tej części wynikającego z dotychczasowych spłat zadłużenia (30.159,71 zł), które powinno być pomniejszone o prowizję (15.871 zł) i opłatę za produkt T. (...) (2.000 zł), a więc finalnie: 12.288,71 zł. Taką też kwotę zasądzono w punkcie I. wyroku na podstawie na podstawie art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2014 roku, poz. 1497 ze zm.) w zw. z art. 720 k.c. oraz (...) ^-3 k.c.

Na podstawie art. 481 § 1 i 2 ¹ k.c. Sąd zasądził również odsetki umowne za opóźnienie od dnia 10 lipca 2019 roku do dnia zapłaty.

Natomiast w punkcie II. wyroku na podstawie wyżej wskazanych przepisów stosowanych a contrario w pozostałym zakresie powództwo należało oddalić.

KOSZTY PROCESU

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie III. wyroku na podstawie art. 100 k.p.c.– stosunkowe rozdzielenie. Powódka wygrał proces w 40%, pozwana – w 60%.

Koszty powódki to: opłata sądowa od pozwu 383 zł, opłata za czynności profesjonalnego pełnomocnika (radca prawny) w stawce minimalnej 3.600 zł (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, ze zm.) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł. Wynik sumy tych kosztów w stosunku do proporcji, w jakiej wygrała powódka to 1600 zł.

Koszty pozwanej to: opłata za czynności profesjonalnego pełnomocnika (adwokat) w stawce minimalnej 3.600 zł (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, ze zm.) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł. Wynik sumy tych kosztów w stosunku do proporcji, w jakiej wygrała powódka to 2170,20 zł.

Różnica na korzyść pozwanej to: 570,20 (punkt III).