Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2021r.

Sąd Rejonowy w Kętrzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 października 2021 r. w K.

sprawy z powództwa Z. S.

przeciwko M. S. (1)

o zachowek

I.  zasądza od pozwanego M. S. (1) na rzecz powoda Z. S. kwotę 6841,25 zł ( sześć tysięcy osiemset czterdzieści jeden złotych i dwadzieścia pięć groszy) , w tym :

- 4 736,25 zł ( cztery tysiące siedemset trzydzieści sześć złotych i dwadzieścia pięć groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 02.08.2019 r. do dnia zapłaty,

- 2 105 zł ( dwa tysiące sto pięć złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19.12.2020 r. do dnia zapłaty,

II.  w pozostałej części powództwo oddala,

III.  koszty procesu pomiędzy stronami wzajemnie znosi,

Sygn. akt I C 1826/19

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 30 grudnia 2019 r. powód Z. S. wniósł o zasądzenie od pozwanego M. S. (1) kwoty 12 500 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu żądania wskazano, iż powód i pozwany są synami P. S., po którym spadek na podstawie testamentu holograficznego w całości nabył wyłącznie syn M. S. (1). Do grona spadkobierców ustawowych należała żona spadkodawcy, która zmarła 18 lipca 2009 r., synowie M. S. (1), B. S. i Z. S.. Ustawowy udział spadkowy powoda po ojcu wynosi ¼. W skład spadku po zmarłym wchodzi udział w ½ części w nieruchomościach położonych w B. oraz środki pieniężne ulokowane w Banku (...) w wysokości 60 000 zł. Po śmierci ojca pozwany poinformował powoda, że pieniądze po ojcu zdeponował na własnym rachunku. Wartość nieruchomości wynosi 80 000 zł . Spadkodawca posiadał w niej udział wynoszący ½ część. Powód był jednym z czterech spadkobierców ustawowych swego ojca , w związku z czym jego ustawowy udział spadkowy wynosiłby ¼ część. W skład spadku wchodzi majątek ogólnej wartości 100 000 zł, wartość ustawowego udziału powoda w spadku wynosi 25 000 zł, zaś połowa tego udziału stanowiąca zachowek to kwota 12 500 zł. W dniu 19 lipca 2019 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty zakreślając siedmiodniowy termin zapłaty , jednakże wezwanie pozostało bezskuteczne. Pozwany odebrał wezwanie w dniu 25 lipca 2019 r. Roszczenie stało się wymagalne w dniu 1 sierpnia 2019 r.

Pismem z dnia 10 grudnia 2020 r. ( k.110) powód zmienił powództwo wskazując, iż roszczenie zachowku uzasadnione jest dodatkowo na podstawie art. 1002 kc jako część zachowku odziedziczona po matce M. S. (2). M. S. (2) w chwili śmierci męża miała 77 lat i z racji niesamodzielności pobierała z KRUS- u dodatek pielęgnacyjny. Jako osobie trwałe niezdolnej do pracy przysługiwał jej zachowek po mężu w wysokości 2/3 , zaś powód odziedziczył po matce należny jej zachowek w 1/3 części tj. 5 555 zł.

Pozwany M. S. (1) w odpowiedzi na pozew wniósł o skierowanie stron do mediacji celem ugodowego załatwienia sprawy ewentualnie w przypadku braku dojścia przez strony do porozumienia zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 4 055,46 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wydania orzeczenia kończącego postępowanie , oddalenie powództwa jako bezzasadnego w pozostałym zakresie . Pozwany wskazał, iż nie kwestionuje roszczenia o zachowek co do zasady , sporna jest żądana przez powoda kwota jak i data wymagalności roszczenia . Pozwany odpowiedział na wezwanie powoda do zapłaty z dnia 19 lipca 2019 r. Pozwany wskazał, iż wobec toczącego się postępowania o dział spadku , w którym były rozliczane jego nakłady na majątek spadkowy zasadnym jest wstrzymanie się z wypłatą zachowku do czasu jego prawomocnego zakończenia. Pozwany wyjaśnił też bezzasadność żądania zaliczenia do majątku spadkowego jego własnych oszczędności wypłaconych z rachunku bankowego. Pozwany podniósł, że w skład majątku spadkowego po P. S. wchodzi wyłącznie udział w ½ części w prawie własności nieruchomości w B., na które pozwany poniósł nakład – jak ustalił Sąd w sprawie I Ns 307/18 - w kwocie 1 600 zł , który winien być odliczony od wartości nieruchomości . Pozwany podniósł, że poniósł jeszcze nakład na nieruchomości wchodzące w skład spadku w postaci zakupu i montażu pieco – kuchni za sumę 7 052,57 zł w 2008 r. Nakład ten został dokonany jeszcze za życia matki stron, jednak sfinansował go pozwany. Nakład ten nie został podniesiony i rozliczony w postępowaniu działowym z uwagi na późniejsze odnalezienie przez pozwanego dotyczących go dokumentów. Pozwany poniósł koszty pochówku spadkodawcy na sumę ponad 9 000 zł . Częściowo zostały one zrekompensowane zasiłkiem pogrzebowym , który wynosił 6 000 zł. Pozostała ich część tj. odpłatność za stypę na 80 osób i postawienie pomnika sfinansował pozwany. Powód bezzasadnie zalicza do majątku spadkowego środki zgromadzone na rachunku bankowym w (...) S.A. Zmarły nie był właścicielem ani współwłaścicielem konta , a jedynie pozostawał do niego upoważniony. Wobec powyższego wartość zachowku należnego powodowi winna zostać określona na kwotę 4 055 zł. Przy tym powód nie może domagać się odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 2 sierpnia 2019 r. Dopiero bowiem zakończenie postępowania w sprawie o sygn. akt I Ns 307/18 przesądziłoby o wartości majątku spadkowego i wysokości nakładów poniesionych przez pozwanego.

W piśmie z dnia 13 października 2020 r. ( k. 89) pozwany zmodyfikował stanowisko wyrażone w odpowiedzi na pozew i wniósł o oddalenie powództwa ponad kwotę 3 842,96 zł .

Sąd ustalił co następuje :

Sąd Rejonowy w Kętrzynie postanowieniem z dnia 2 października 2017 r. w sprawie (...) stwierdził, że spadek po P. S. zmarłym dnia 25 września 2008 r. w K. na podstawie testamentu holograficznego nabył w całości syn M. S. (1).

( dowód : postanowienie z dnia 02.10.2017 r. w sprawie (...) k. 83)

Do kręgu spadkobierców ustawowych po P. S. zmarłym dnia 25 września 2008 r. w K. należała jego żona M. S. (2) oraz trzech synów M. S. (1) , B. S. , Z. S..

( dowód: odpisy aktów stanu cywilnego w aktach sprawy I Ns 717/16 k. 7, 8, 19)

W chwili śmierci P. S. był właścicielem wspólnie z M. S. (2) na zasadach małżeńskiej wspólności ustawowej nieruchomości :

- nieruchomość zabudowana działka nr (...) położona w B. gm. B. o powierzchni 0,1000 ha , dla której w Sądzie Rejonowym w Kętrzynie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...),

- nieruchomość zabudowana działka nr (...) położona w B. gm. B. o powierzchni 0,1300 ha dla której w Sądzie Rejonowym w Kętrzynie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...),

- nieruchomość niezabudowana działka nr (...) położona w B. gm. B. o powierzchni 0,3000 ha dla której w Sądzie Rejonowym w Kętrzynie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...).

Łączna wartość tych nieruchomości wynosi 79 540 zł . Pozwany M. S. (1) poniósł nakład na powyższe nieruchomości w wysokości 1600 zł w dniu 30.11.2018 r. na naprawę dachu.

( dowód: odpisy z ksiąg wieczystych w aktach sprawy (...) k. 6,7,8, faktura z 30.11.2018 r. k. 32 w aktach sprawy(...), opinia biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości w aktach sprawy (...) k. 119- 151, postanowienie SR w K. z dnia 28.11.2019 r. w sprawie (...) – k. 215 , bezsporne)

Koszty pogrzebu ojca P. S. poniósł w całości syn M. S. (1) . Składały się na nie wydatki na pogrzeb w wysokości 4 800 zł, koszty obiadu ( stypy) w wysokości 2 200 zł, koszt miejsca na cmentarzu 80 zł . Wydatki te w większości zostały pokryte przez M. S. (1) z otrzymanego przez niego zasiłku pogrzebowego w wysokości około 6 000 zł.

( dowód : zeznania pozwanego M. S. (1) k. 125, zeznania świadka L. S. (1) k. 86, zeznania E. B. k. 124, zeznania powoda Z. S., oświadczenie E. B. z dnia 20.03.2020 r. k. 33, opłata za miejsce na cmentarzu k. 134, k. 151, zestawienie kosztów pogrzebu k. 148)

Jeszcze za życia ojca P. M. A. S. otrzymał od niego kwotę około 10 000 – 12 000 zł z przeznaczeniem na pokrycie kosztów remontu domu w B. oraz postawienia pomnika na cmentarzu. Z otrzymanej kwoty M. S. (1) sfinansował remont w domu w B. , w którym po śmierci ojca zamieszkiwała w dalszym ciągu matka M. S. (2) wraz z synem B. S. , w tym wstawienie pieco - kuchni jesienią 2008 r. – koszt w wysokości 7 052,57 zł . Z otrzymanej od ojca kwoty pieniędzy M. S. (1) zapłacił także częściowo za nagrobek ojca na cmentarzu. W 2011 r. M. S. (1) zakupił dwa podwójne nagrobki dla P. S. i jego rodziców oraz M. S. (2) i jej rodziców za łączną kwotę 17 000 zł .

( dowód: zeznania pozwanego M. S. (1) k. 125, zeznania świadka L. S. (1) k. 86, informacja z firmy (...) sp. z o.o. w M. k. 35,wydanie zewnętrzne z dnia 19.09.2008 r. , 24.09. (...). 02.10.2008 r., rozchód zewnętrzny z 06.10.2008 r. k. 24-28).

M. S. (2) – matka powoda i pozwanego - zmarła dnia 18 lipca 2009 r. w K.. Spadek po niej – zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 2 października 2017 r. w sprawie I Ns 717/16 – na podstawie ustawy w równych częściach po 1/4 części spadku nabyły jej dzieci : synowie jej i P. M. A. S. , B. S. , Z. S. oraz córka E. S. , córka jej i M. W.. Przed śmiercią M. S. (2) była osobą całkowicie niezdolną do pracy , z tego powodu otrzymywała zasiłek pielęgnacyjny.

( dowód : postanowienie z dnia 02.10.2017 r. w sprawie (...) k. 83, odpisy aktów stanu cywilnego w aktach sprawy (...) k. 7, 8, 19, zaświadczenie z KRUS k. 113, informacja z KRUS k. 169, orzeczenia o niezdolności do pracy M. S. (2) k. 170)

Pismem z dnia 19 lipca 2019 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty zachowku po zmarłym ojcu P. S. w kwocie 17 500 zł w terminie 7 dni . Pozwany otrzymał wezwanie do zapłaty w dniu 25 lipca 2019 r.

( dowód : pismo z dnia 19.07.2019 r. wraz z dowodem nadania i doręczenia k. 8-9)

Pismem z dnia 10.12.2020 r. powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego na podstawie art. 1002 kc jako części zachowku odziedziczonego po matce M. S. (2) w kwocie 5 555 zł . Pismo to pozwany otrzymał w dniu 18.12.2020 r.

( dowód : pismo z dnia 10.12.2020 r. k. 110-111wraz z potwierdzeniem doręczenia k. (...))

Sąd zważył co następuje :

W sprawie poza sporem pomiędzy stronami była legitymacja czynna powoda do wystąpienia z żądaniem zapłaty zachowku oraz legitymacja bierna pozwanego jako spadkobiercy testamentowego po zmarłym P. S.. Okoliczności te znajdują przy tym potwierdzenie w dokumentach w postaci prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Kętrzynie o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 2 października 2017 r. w sprawie I Ns 717/16 oraz aktach stanu cywilnego zawartych w tych aktach.

Stosownie do treści art. 991§ 1 i 2 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Zgodnie z treścią art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

W niniejszej sprawie do kręgu spadkobierców ustawowych P. S. należała jego żona M. S. (2) oraz trzech synów - powód Z. S., pozwany M. S. (1) oraz B. S.. W przypadku dziedziczenia ustawowego powodowi i pozwanemu przypadłby udział w spadku w wysokości ¼ części spadku.

Przy obliczaniu wysokości zachowku należy ustalić czystą wartość spadku. Wartość ta to różnica między wysokością aktywów wchodzących w skład spadku, a wysokością długów spadkowych. Punktem odniesienia przy ustalaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb obliczenia wysokości należnego zachowku jest chwila otwarcia spadku, będąca chwilą śmierci spadkodawcy (art. 922 § 1, art. 924 i 925 k.c.). Obliczenie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniach z tego tytułu ( por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985 r., III CZP 75/84, OSNC 1985, nr 10, poz. 147).

Poza sporem pomiędzy stronami było, iż do spadku po P. S. wchodził udział w ½ części w prawie własności nieruchomości położonych w B. oznaczonych jako działki (...), dla których w Sądzie Rejonowym w Kętrzynie prowadzone są księgi wieczyste o numerach (...). Na nieruchomościach tych znajduje się w szczególności dom mieszkalny, w którym zamieszkiwał zmarły P. S. wraz z żoną ,a po jego śmierci żona i syn B.. Bezsporna pomiędzy stronami była wartość nieruchomości wchodzących w skład spadku po P. S. ( a także po M. S. (2)) ustalona w toku toczącego się postępowania (...) w sprawie o dział spadku po M. S. (2) na łączną kwotę 79 540 zł . Bezsporny był także ustalony w toku postępowania w sprawie(...) nakład poniesiony przez pozwanego na nieruchomości stanowiące majątek spadkowy w wysokości 1 600 zł ( na naprawę dachu – faktura z dnia 30.11.2018 r. )

Sporne pomiędzy stronami było natomiast, czy oprócz nieruchomości położonych w B. w skład spadku po P. S. wchodziły także oszczędności w wysokości 60 000 zł a także wysokość poniesionych przez pozwanego kosztów pogrzebu i pochówku spadkodawcy jak też innych nakładów – nie wykazanych w postępowaniu(...) jakie miał ponieść pozwany na majątek spadkowy.

Ustaleń faktycznych w tym zakresie Sąd dokonał na podstawie zeznań przesłuchanych w sprawie świadków oraz zeznań stron postępowania, a także przedłożonych przez strony dokumentów jak też dokumentów uzyskanych przez Sąd z urzędu.

Rozstrzygając sporną okoliczność pozostawienia przez P. S. w spadku oszczędności w wysokości 60 000 zł Sąd uznał, iż twierdzenie powoda w tym zakresie nie zostało dostatecznie udowodnione. Jak wynika z zeznań powoda od pozwanego zaraz po pogrzebie ojca dowiedział się, że miał on otrzymać z konta bankowego ojca 50 000 zł oraz dodatkowo gotówką 10 000 zł . Całość tych pieniędzy w łącznej kwocie 60 000 zł miał wpłacić na lokatę bankową na własne imię i nazwisko. Pozwany przekazał mu wówczas potwierdzenie wpłaty 60 000 zł na lokatę , którego kopię powód przedłożył wraz z pismem z dnia 15.10.2020 r. ( k. 93-94).

Pozwany natomiast zaprzeczył , aby przekazywał powyższy dokument powodowi . Z zeznań pozwanego wynika ,iż lokatę w dniu 1 października 2008 r. założył z własnych środków , które miał zgromadzone wcześniej na innej lokacie a także w części ze środków otrzymanych od ojca - w kwocie około 10 000 zł. Jednocześnie pozwany był niekonsekwentny w twierdzeniu na co przeznaczył pieniądze otrzymane od ojca przed śmiercią w wysokości około 10 000 zł , raz twierdził, że wpłacił je na w/w lokatę a następnie twierdził, że pieniądze te zostały mu przekazane przez ojca na przeprowadzenie remontu domu w B. , postawienie pomnika i bieżące wydatki. Sąd te niekonsekwentne twierdzenia pozwanego rozstrzygnął poprzez zestawienie z zeznaniami świadka L. S. (2) – żony pozwanego , z których wynika, iż jej teść przed śmiercią przekazał pozwanemu środki pieniężne w kwocie około 12 000 zł na remont domu, pomniki i bieżące wydatki. Ta kwota została w całości wydatkowana przez pozwanego , który wykonał remont w domu w B. wstawiając pieco - kuchnię oraz sfinansował pomniki dla teściów.

Jednocześnie z pisma z Banku (...) z dnia 21.09.2020 r. ( k. 81) wynika, iż nie jest możliwe uzyskanie informacji o posiadaniu przez zmarłego P. S. lokaty. Nie są także wystarczające do ustalenia środków zgromadzonych przez P. S. na koncie w banku (...) informacje z KRUS ( k. 119) , z których wynika jedynie , że świadczenie emerytalne we wskazanej w piśmie wysokości było wypłacane na wskazane rachunki bankowe w okresie od 01.11.1997 r. do 31.07.2004 r. i od 01.08.2004 r. do 30.09.2008 r.

W konsekwencji Sąd uznał , iż środki zgromadzone na lokacie terminowej w kwocie 60 000 zł założonej przez M. S. (1) w dniu 1 października 2008 r. pochodziły w całości ze środków własnych pozwanego, dając wiarę w tym zakresie zeznaniom pozwanego.

Do długów spadkowych stosownie do treści art. 922§3 kc zalicza się koszty pogrzebu spadkodawcy. A więc w szczególności koszt trumny, miejsca na grób oraz koszt uroczystości pogrzebowych.

Sad ustalając wysokość kosztów pogrzebu spadkodawcy P. S. dał wiarę zeznaniom pozwanego M. S. (1) oraz zeznaniom L. S. (2) tak co do rodzaju poniesionych kosztów jak też co do poniesienia ich w całości przez pozwanego, przy czym co do wysokości poniesionych kosztów Sąd konkretyzował te zeznania przez pryzmat innych dowodów nie pochodzących wyłącznie od pozwanego. Zeznania pozwanego i jego żony w tym zakresie są spójne, zbieżne , logiczne , zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, znajdują potwierdzenie w innych dowodach w tym zeznaniach świadka E. B. . Sąd dał w całości wiarę zeznaniom E. B. ( k. 124) tak co do okoliczności sporządzenia oświadczenia z dnia 20.03.2020 r. ( k. 34) potwierdzającego wysokość kosztów obiadu ( stypy) po pochówku P. S. jak też co do uiszczenia tych kosztów przez pozwanego . Świadek w sposób logiczny i przekonujący wyjaśniła okoliczności sporządzenia tego oświadczenia , brak jest podstaw do kwestionowania wiarygodności zeznań tego świadka , nie jest ona związana z żadną ze stron postępowania , nie jest zainteresowana rozstrzygnięciem sprawy. Sąd ustalając wysokość kosztów pogrzebu uznał za wiarygodny przedłożony przez pozwanego dokument jako zestawienie kosztów pogrzebu ( k. 146) na kwotę 4 800 zł , wyszczególnione w tym zestawieniu poszczególne wydatki są odpowiadają zasadom doświadczenia życiowego , zestawienie to uszczegóławia zeznania pozwanego i jego żony co do poniesionych przez pozwanego kosztów pogrzebu. Sąd uwzględnił także koszt miejsca na cmentarzu dla spadkodawcy określony na kwotę 80 zł , poniesienie tego kosztu przez pozwanego wynika z faktury VAT ( k. 134) oraz z informacji nadesłanej na żądanie Sądu przez Zakład (...) w B. Sp. zo.o. ( k. 151) , które to dokumenty nie budziły wątpliwości co do prawdziwości . Sąd natomiast nie uwzględnił jako wykazującej koszty pogrzebu spadkodawcy notatki pozwanego ( k. 147) , notatka ta została sporządzona przez pozwanego , brak jest możliwości zweryfikowania wyszczególnionych w niej kosztów , poza kosztami wyżej wymienionymi i ustalonymi na podstawie wskazanych już dowodów .

W konsekwencji Sąd za koszty pogrzebu spadkodawcy poniesione przez pozwanego uznał koszt obiadu (stypy) w wysokości 2 200 zł ( oświadczenie k. 34) , koszt pochówku w wysokości 4 800 zł (zestawienie kosztów pogrzebu k. 146), koszt miejsca na cmentarzu w wysokości 80 zł ( faktura Vat k. 134, informacja k. 151). Łącznie koszty pogrzebu spadkodawcy P. S. poniesione przez pozwanego wyniosły 7 080 zł. Pozwany , jak wynika z jego zeznań , otrzymał zasiłek pogrzebowy w wysokości 6 000 zł . Wobec czego nierozliczone pozostały jako długi spadkowe koszty pogrzebu poniesione przez pozwanego w wysokości 1080 zł.

Wskazać należy , iż Sąd nie uwzględnił jako poniesienie kosztów pogrzebu wskazywaną przez powoda w jego zeznaniach kwotę 4 000 zł , jaką powód , jak twierdzi miał przekazać pozwanemu już po pogrzebie ojca. Powód nie wskazał z czego te koszty wynikały i jakie konkretnie koszty miały zostać tą kwotą pokryte.

Sąd nie uwzględnił jako pasywów spadku podnoszonych przez pozwanego kosztów związanych z remontem domu w B. jesienią 2008 r. w tym wstawieniem pieco - kuchni jak też kosztów postawienia pomnika ( nagrobka) spadkodawcy .

Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanego i jego żony co do faktu przeprowadzenia jesienią 2008 r. remontu w domu spadkodawcy i jego żony M. S. (2) w B., zeznania te są spójne , zbieżne, w ocenie Sądu znajdują potwierdzenie w przedłożonych przez pozwanego dokumentach – wydaniach zewnętrznych materiałów do remontu oraz pieco- kuchni ( k. 24-28). Prawdziwość tych dokumentów potwierdził świadek J. B. – właściciel Zakładu Usługowo Handlowego (...), któremu Sąd dał wiarę brak jest bowiem podstaw do kwestionowania jego wiarygodności , nie jest zainteresowany rozstrzygnięciem. Poza tym zeznania tego świadka nie miały istotnego znaczenia sprawie , świadek nie potrafił wskazać czy materiały te zostały zakupione do domu w B.. Wykonywanie prac remontowych przez pozwanego w domu w B. potwierdził w sowich zeznaniach także powód , choć jak podkreślił, zawsze remont był finansowany przez rodziców .

Tak też w ocenie Sądu było w odniesieniu do przedstawionych przez pozwanego kosztów remontu przeprowadzonego jesienią 2008 r. w tym wstawienia pieco- kuchni. Jak wnika z zeznań pozwanego i jego żony spadkodawca przed śmiercią przekazał pozwanemu kwotę około 10 -12 000 zł z przeznaczeniem na remont , postawienie pomnika i inne wydatki.

Z przedłożonych przez powoda dokumentów – wydania zewnętrzne , wynika, że remont w domu w B. rozpoczął się jeszcze za życia spadkodawcy ( dokumenty z dnia 19.09.2008 r. , 24.09.2008 r. ) Tak więc dając wiarę pozwanemu co do zapłaty przez niego kosztu remontu w domu w B. w tym wstawienia pieco - kuchni w wysokości wynikającej z przedłożonych dokumentów ( k. 24-28)w łącznej kwocie 7 052,57 zł , Sąd uznał , iż wydatki te pozwany pokrył w całości z przekazanej mu przed śmiercią przez ojca kwoty 10 -12 000 zł . Podobnie w odniesieniu do kosztów poniesionych przez pozwanego na postawienie nagrobka na cmentarzu w części przypadającej na spadkodawcę P. S. . Sąd dał wiarę przedłożonej przez pozwanego informacji z zakładu kamieniarskiego ( k. 35) z dnia 23.03.2020 r. co do zakupienia przez pozwanego dwóch podwójnych nagrobków dla M. S. (2) i P. S. na łączną kwotę 17 000 zł . Jednocześnie jak wynika z wiarygodnych zeznań pozwanego i jego żony oraz powoda nagrobki te zostały faktycznie wykonane dla 6 osób- M. S. (2) i jej rodziców oraz P. S. i jego rodziców. Tak więc koszt nagrobka wykonanego w części dla spadkodawcy P. S. wynosił 2833,33 zł ( 17 000 zł : 6 ) . Spadkodawca przekazał natomiast pozwanemu środki także na postawienie pomnika , a koszt postawienia nagrobka przypadający na spadkodawcę w wysokości 2 833,33 zł mieści się obok wydatków na remont domu ( 7 052,57 zł) w kwocie 10 – 12 000 zł przekazanej przez spadkodawcę pozwanemu przed śmiercią na te wydatki.

Mając na uwadze powyższe należało przyjąć, iż wartość spadku po P. S. , w skład którego wchodził udział w wysokości ½ części w prawie własności nieruchomości położonych w B. objętych księgami wieczystymi (...) wynosiła 38 970 zł ( ½ x wartość całej nieruchomości 79 540 zł pomniejszona o kwotę 1 600 zł nakładów poczynionych przez pozwanego). Czysta wartość spadku ( substrat zachowku) po odjęciu długów spadkowych w wysokości 1080 zł ( koszty pogrzebu poniesione przez pozwanego nie pokryte zasiłkiem pogrzebowym) wynosiła 37 890 zł.

W celu ustalenia wysokości należnego danemu uprawnionemu zachowku co do zasady należy wyjść od ustalenia wysokości udziału spadkowego, który by mu się należał przy dziedziczeniu ustawowym, Następnie tak wyliczony udział spadkowy należy pomnożyć przez 1/2, chyba że uprawniony jest trwale niezdolny do pracy bądź uprawniony zstępny jest małoletni – wówczas wspomniany udział należy pomnożyć przez 2/3.

Jak już wyżej wskazano do kręgu spadkobierców ustawowych po P. S. zmarłym dnia 25 września 2008 r. w K. należała jego żona M. S. (2) oraz trzech synów M. S. (1) , B. S. , Z. S.. Przy dziedziczeniu ustawowym udział każdego z wymienionych spadkobierców wynosiłby ¼ część spadku . Powód w dacie otwarcia spadku nie był osobą małoletni ani niezdolną do pracy wobec czego należny mu zachowek wynosi ½ część udziału , jaki przypadałby mu przy dziedziczeniu ustawowym W konsekwencji wartość należnego powodowi zachowku po spadkodawcy P. S. wynosi 4 736, 25 zł ( ¼ x ½ x 37 890 zł jako substrat zachowku).

Powód dodatkowo w piśmie z dnia 10.12.2020 r. wskazał, iż dochodzi również zachowku uzasadnione na podstawie art. 1002 kc jako część zachowku odziedziczona po matce M. S. (2). M. S. (2) w chwili śmierci męża miała 77 lat i z racji niesamodzielności pobierała z KRUS- u dodatek pielęgnacyjny.

Zgodnie z treścią art. 1002 kc roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości uprawnienie powoda do dochodzenia zachowku należnego jego matce po spadkodawcy – w części przypadającej na powoda. Powód należy do kręgu spadkobierców ustawowych zarówno po matce jak i po ojcu .

Wobec powyższego należało w pierwszej kolejności ustalić zachowek należny matce powoda M. S. (2) po jej mężu – spadkodawcy P. S. . Przy dziedziczeniu ustawowym udział M. S. (2) podobnie jak pozostałych spadkobierców ustawowych P. S. wynosiłby ¼ część spadku. M. S. (2) w dacie śmierci jej męża była osobą trwale niezdolną do pracy i otrzymywała z tego tytułu zasiłek pielęgnacyjny ( pismo KRUS k. 169 , orzeczenie k. 170 ), wobec czego należny jej zachowek wynosił 2/3 udziału spadkowego przy dziedziczeniu ustawowym. W konsekwencji wysokość zachowku należnego M. S. (2) po spadkodawcy P. S. wynosi 6 315 zł ( ¼ x 2/3 x 37 890 zł jako substrat zachowku).

M. S. (2) – matka powoda i pozwanego - zmarła dnia 18 lipca 2009 r. w K.. Spadek po niej – zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 2 października 2017 r. w sprawie (...) – na podstawie ustawy w równych częściach po 1/ 4 części spadku nabyły jej dzieci : synowie jej i P. M. A. S. , B. S. , Z. S. oraz córka E. S. , córka jej i M. W..

Natomiast uprawnionymi do zachowku po spadkodawcy P. S. byli tylko trzej synowie M. M. A. S. , B. S. , Z. S.. Wobec powyższego powód może dochodzić jedynie 1/3 części zachowku należnego jego matce po spadkodawcy P. S. . Jest to kwota 2 105 zł ( 1/3 x 6 315)

Powód nie otrzymał należnego mu zachowku po spadkodawcy w postaci udziału spadkowego, zapisu lub darowizny , wobec czego uprawniony jest do dochodzenia całego należnego mu zachowku od pozwanego jako spadkobiercy testamentowego całości spadku P. S..

W konsekwencji Sąd uwzględnił powództwo w części zasądzając od pozwanego na rzecz powoda łącznie kwotę 6841,25 zł w tym kwotę 4 736 ,25 zł tytułem zachowku należnego powodowi po spadkodawcy oraz kwotę 2 105 zł z tytułu części 1/3 zachowku należnego matce powoda M. S. (2) po spadkodawcy P. S. z mocy art. 1002 kc.

W pozostałej części Sąd powództwo oddalił jako nieuzasadnione.

Rozstrzygając roszczenie pozwu o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od zasadzonego roszczenia Sąd miał na uwadze , iż wymagalność roszczenia o zachowek nie została określona jednym, sztywnym terminem. Ocena od kiedy należą się odsetki od zachowku powinna być dokonana indywidualnie z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy. Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela pogląd, zgodnie z którym roszczenie o zachowek jest roszczeniem bezterminowym, do którego zastosowanie ma art. 455 KC, a więc odsetki ustawowe za opóźnienie należą się od daty wezwania zobowiązanego do zapłaty zachowku, o ile w tej dacie znane były okoliczności wpływające na wysokość należnego zachowku . Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2013 r. II CSK 403/12 wyraził zapatrywanie, że „termin, od którego zobowiązany z tytułu zachowku popadł w stan opóźnienia - warunkujący zasądzenie odsetek ustawowych - należy ustalić indywidualnie z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy. O stanie opóźnienia można mówić wówczas, gdy zobowiązany znał już wszystkie obiektywnie istniejące okoliczności pozwalające mu racjonalnie ocenić zasadność i wysokość zgłoszonego roszczenia z tytułu zachowku. Może to nastąpić także w dacie poprzedzającej chwilę wyrokowania.

W niniejszej sprawie pozwanemu znany był skład spadku po spadkodawcy , przeprowadzenie postępowania w sprawie (...) dotyczące działu spadku po M. S. (2) nie stanowiło przeszkody do oceny wartości spadku po P. S. i w konsekwencji przysługującego powodowi zachowku . Pozwany w dacie wezwania do zapłaty zachowku znał także wysokość poniesionych przez siebie kosztów pogrzebu spadkodawcy , które należą do długów spadkowych i mają wpływ na wysokość należnego powodowi zachowku . Wobec powyższego należało uznać , iż pozwany popadł w zwłokę z zapłatą zachowku należnego powodowi po spadkodawcy – po upływie terminu 7 dni od otrzymania wezwania z dnia 19 lipca 2019 r. co nastąpiło w dniu 25 lipca 2019 r. Wobec powyższego Sąd zasadził odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 4 736,25 zł ustalonej jako zachowek należny powodowi po spadkodawcy od dnia 2 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty.

Natomiast co do kwoty 2 105 zł zasadzonej jako część zachowku należnego matce powoda po spadkodawcy P. S. Sąd uznał , iż pozwany popadł w zwłokę następnego dnia po doręczeniu mu pisma powoda z dnia 10 grudnia 2020 r. o zmianie powództwa ( k. 110-111), co nastąpiło 18.12.2020 r. W konsekwencji Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 2 105 zł od dnia 19 grudnia 2020 r.

O kosztach procesu Sad rozstrzygnął na podstawie 100 kpc wobec częściowego uwzględnienia żądań znosząc koszty procesu pomiędzy stronami.