Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2021 r.

Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

Wydział V Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Ścisła

po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2021 r. w(...)

na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 15 zzs ² ustawy z dnia 2 marca 2020 r., o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nim sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2000 poz.374 ze zm.)

sprawy z powództwa F. O.

przeciwko K. S., M. S.

o zapłatę

1.  uchyla w całości nakaz zapłaty z dnia 21 marca 2016 roku w sprawie V Nc 212/16;

2.  oddala powództwo

sędzia Marta Ścisła

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 7 stycznia 2016 r. powód F. O. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla, że pozwane solidarnie K. S. oraz M. S. zobowiązane są zapłacić na rzecz powoda kwotę 6.000 zł z weksla wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 1 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty. Powód wniósł także o zwrot kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że jest w posiadaniu weksla wystawionego przez pozwane, a weksel został przedstawiony do zapłaty w dniu 30 listopada 2014 r. i nie został wykupiony.

W dniu 21 marca 2016 r. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla orzekając zgodnie z roszczeniem zawartym w pozwie.

Postanowieniem z dnia 14 grudnia 2016 r. uchylono wystawiony nakaz zapłaty w oparciu.

W odpowiedzi na pozew pozwane K. S. i M. S. wniosła o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu odpowiedzi pozwane wskazały, że pożyczka została udzielona w wysokości 6.000 zł, jednak została ona spłacona ze środków ze sprzedaży mieszkania dnia 15 stycznia 2015 r. co powód potwierdził w § 8 str. 9 aktu notarialnego z dnia 15 stycznia 2015 r., że z pozwanymi jest już całkowicie rozliczony. Powód miał zniszczyć weksel.

W piśmie procesowym z dnia 27 listopada 2019 r. powód wskazał, że umowa pożyczki a wystawienie weksla przez K. S. to dwie odmienne i niezależne sprawy. Umowa pożyczki hipotecznej została zawarta w dniu 7 stycznia 2014 r., natomiast weksel został wystawiony w dniu 18 października 2014 r. i nie został wykupiony. Powód wskazał, że zapis z aktu notarialnego z dnia 15 stycznia 2015 r. dotyczy tylko i wyłącznie pożyczki z dnia 7 stycznia 2014 r. Powód wskazał, że pozwane zapewniały go o wykupie weksla, jednak tego nie uczyniły.

W dniu 9 stycznia 2020 r. Sąd zobowiązał powoda do złożenia w terminie 21 dni umowy pożyczki w związku z którą został wystawiony weksel z dnia 18 października 2014 r. pod rygorem negatywnych skutków procesowych. Powód nie złożył umowy pożyczki.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 7 stycznia 2014 r. powód F. O. jako pożyczkodawca zawarł z pozwaną K. S. umowę pożyczki.

Zabezpieczeniem spłaty pożyczki był weksel wystawiony w dniu 18 października 2014 r. przez pozwaną K. S. i poręczony przez pozwaną M. S.. Weksel został wystawiony na kwotę 6.000 zł. Termin płatności weksla określono na dzień 30 listopada 2014 r.

W umowie sprzedaży przez pozwaną K. S. lokalu nr (...) przy ul. (...) w M., kupującemu T. S., występował także powód określony jako pożyczkodawca. W § 8 umowy z dnia 15 stycznia 2015 r. zawarto oświadczenie, iż stawiający z tytułu zawarcia umowy sprzedaży są względem siebie całkowicie rozliczeni, w szczególności powód i pozwana oświadczyli, że nie będą dochodzić względem siebie żadnych roszczeń z tytułu zawartej między nimi umowy pożyczki oraz oświadczenia o ustanowieniu hipoteki z dnia 7 stycznia 2014 r.

Dowód: kopia weksla własnego z dnia 18 października 2014 r. (k.4), umowa sprzedaży z dnia 15 stycznia 2015 r. (k.63-67,71-75)

Przedstawiony stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt dokumentów oraz ich kserokopii świadczących o istnieniu dokumentów źródłowych tej samej treści.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że w procesie cywilnym obowiązuje pełna zasada kontradyktoryjności. Oznacza to, że Sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Sąd nie jest też zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Innymi słowy Sąd nie ma obowiązku wyręczania stron procesu w poszukiwaniu dowodów na potwierdzenie ich stanowisk procesowych i opiera się na materiale dowodowym zaprezentowanym przez strony postępowania. Strona, która nie podejmuje inicjatywy dowodowej, musi liczyć się z negatywnymi skutkami takiego postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie powód F. O. dochodził należności na podstawie weksla własnego wystawionego przez pozwaną K. S. oraz poręczonego przez pozwaną M. S..

Zgodnie z art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1935 roku prawo wekslowe (t.j Dz. U. z 2016 r., poz. 160 ze zm.) weksel własny zawiera m.in. przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej. Treść przedłożonego weksla nie wzbudziła wątpliwości Sądu, weksel posiada wszystkie wymagane ustawowo cechy, zawiera przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej, oznaczenie terminu płatności, oznaczenie miejsca płatności, określenie remitenta, oznaczenie miejsca daty i miejsca wystawienia weksla oraz podpisy wystawcy i poręczyciela. Dokument ten ma zatem charakter ważnego weksla własnego, rodzący ważne zobowiązanie wekslowe osób na nim podpisanych.

Weksel własny, w ujęciu tradycyjnym, jest dokumentem abstrakcyjnym mającym samoistne znaczenie prawne, niezależne od swojej podstawy prawnej (na co wskazywał powód). Samo umieszczenie podpisu na wekslu stanowi wyłączną przyczynę i podstawę zobowiązania osoby podpisującej się, bez względu na przyczynę wystawienia weksla. Pozwana K. S. nie kwestionowała, że wystawiła przedmiotowy weksel, a pozwana M. S., że go poręczyła. Strona pozwana podniosła jednak zarzut spełnienia roszczenia wynikającego z umowy pożyczki z dnia 7 stycznia 2014 r. Strona pozwana na dowód spełnienia roszczenia przedstawiła notarialną umowę sprzedaży w której powód i pozwana K. S. oświadczyli, że nie będą dochodzić względem siebie żadnych roszczeń z tytułu zawartej umowy pożyczki z dnia 7 stycznia 2014 r.

Pomiędzy stronami nie było sporu, iż weksel wystawiony przez pozwaną K. S. był wekslem zupełnym. Nie oznacza to jednak, iż wystawca weksla pozbawiony jest jakiejkolwiek obrony przez żądaniami posiadacza, a w szczególności, iż nie może podnieść zarzutu spełnienia świadczenia. Zarzuty pozwanych podlegały więc rozważeniu na tle art. 17 Prawa wekslowego.

Zarzuty te można między innymi podzielić na zarzuty obiektywne (in rem), które dłużnik może przeciwstawić każdemu wierzycielowi, oraz zarzuty subiektywne (in personam) oparte na stosunkach osobistych zachodzących między dłużnikiem a wierzycielem. Zarzuty subiektywne można przeciwstawiać tylko temu wierzycielowi, który w konkretnym wypadku dochodził swych praw z weksla.

Zarówno zarzuty obiektywne, jak i subiektywne mogą opierać się na prawie wekslowym oraz na prawie cywilnym (tak komentarz do Prawa wekslowego i czekowego M. Czarnecki, L. Bagińska, wydanie 5, wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2008, str. 275).

Zarzuty subiektywne mogą wynikać ze stosunku podstawowego będącego podstawą wystawienia i wręczenia weksla.

Pod pojęciem stosunku podstawowego rozumie się stosunek łączący wystawcę weksla własnego z remitentem, z którego wynika wierzytelność stanowiąca przyczynę wystawienia weksla. Powołanie się przez wystawcę na nieistnienie takiego zobowiązania jest skuteczne w stosunku do remitenta, mimo że nie byłoby skuteczne wobec posiadacza, który weksel nabył w drodze indosu działając w dobrej wierze. Skuteczne podniesienie tego rodzaju zarzutu prowadzi do zniweczenia podstawy wystawienia weksla i wyłącza możliwość udzielenia ochrony osobie będącej wierzycielem.

Samo wystawienie weksla nie pociąga za sobą powstania zobowiązania po stronie wystawcy weksla własnego, gdyż w relacji remitent (pierwszy wierzyciel) - dłużnik, istotne znaczenie ma także podstawa materialnoprawna takiego wystawienia, wynikająca ze wskazanego stosunku podstawowego (tak SN w orzecz. z 20 kwietnia 2004 r., V CK 427/03).

Zatem dla oceny dopuszczalności podniesienia przez pozwanych zarzutów związanych z tzw. stosunkiem podstawowym (które niewątpliwie mają charakter zarzutów subiektywnych), istotne znaczenie ma fakt dochodzenia należności z weksla przez remitenta (pierwszego wierzyciela).

W tym przypadku powód był remitentem czyli pierwszym wierzycielem.

Zarzut zapłaty sumy wekslowej, niepokwitowanej na wekslu, ma charakter subiektywny, gdyż nie wynika z samego weksla. Jest to zarzut oparty na stosunkach osobistych zachodzących pomiędzy dłużnikiem a określonym wierzycielem. (tak też Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 21 marca 2014 r., IV CSK454/13)

Pozwane podniosły, iż należność dochodzona przez powoda wynika z umowy pożyczki z dnia 7 stycznia 2014 r., a która została już miedzy stronami rozliczona – co wynika z umowy sprzedaży nieruchomości. Powód twierdził, iż wierzytelność wynika z innej umowy, jednak wezwany przez Sąd do przedstawienia umowy, nie dokonał tego. Tym samym, Sąd nie miał podstaw do kwestionowania oświadczenia pozwanych.

Nie bez znaczenia jest również, iż pozwany – co wynika z umowy sprzedaży nieruchomości (k. 63) – jest przedsiębiorcą i w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej udziela pożyczek, a pozwane zaciągnęły zobowiązanie jako konsumenci. W tym kontekście nie można pominąć treści wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-176/17 Profi Credit Polska, gdzie TSUE zakwestionował, w związku z treścią art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, polskie przepisy dotyczące postępowania nakazowego w oparciu o weksel własny w sprawach przeciwko konsumentom. TSUE orzekł, że sąd rozpoznający sprawę powinien każdorazowo dokonać oceny umowy zabezpieczonej wekslem, na podstawie której powstało roszczenie przeciwko konsumentowi. Sąd powinien badać, czy umowa taka nie zawiera klauzul niedozwolonych. Warto dodać, że ustawodawca zakłada ochronę konsumenta w takim rozumieniu, jakim posługuje się w swoim orzecznictwie TSUE (sprawa C-534/15, Dumitraș). Poprzez konsumenta należy wobec tego rozumieć zarówno dłużnika głównego (stronę umowy zawartej z przedsiębiorcą), jak i poręczyciela. W tym stanie rzeczy, Sąd ma nie tylko prawo, ale i obowiązek badania treści umowy zwartej przez konsumentów, a powód nie składając w/w umowy, naraża się na niekorzystne skutki procesowe.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddalił powództwo (pkt 2).

Wskazać należy, iż na skutek omyłki, Sąd w pkt 1 wyroku uchylił nakaz zapłaty z dnia 21 marca 2016 r., co było zbędnym, bowiem już w dniu 14 grudnia 2016 r., nakaz zapłaty został uchylony, w oparciu o art. 492 ¹ §1 kpc;

Strona powodowa przegrała proces, co zgodnie z zasadą wyrażoną w art.98 § 1 k.p.c. skutkuje ponoszeniem przez nią kosztów procesu w całości. Sąd nie orzekał o kosztach sądowych w wyroku. Art. 108 k.p.c. nakazujący Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji umieszczony został w dziale I tytule V k.p.c. zatytułowanym „zwrot kosztów procesu”, co oznacza że obowiązek orzekania o kosztach dotyczy sytuacji, w której zachodzi potrzeba rozstrzygnięcia o zwrocie kosztów, co w przedmiotowej sprawie w odniesieniu do kosztów sądowych nie miało miejsca.

sędzia Marta Ścisła