Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2020 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. w K.

przeciwko R. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 17 marca 2020 r., sygn. akt IX GC 320/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Mikołaj Tomaszewski Bogdan Wysocki Karol Ratajczak

UZASADNIENIE

Pozwem z 21 grudnia 2018 r. powód Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. wniósł o zasądzenie od pozwanego R. K. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) kwoty 892.312,37 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 24 lipca 2018 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w dniu 18 stycznia 2019 r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie z 28 lutego 2019 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 17 marca 2020 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 330.764,74 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 lipca 2018 r. do dnia zapłaty (pkt I); oddalił powództwo w pozostałej części (pkt II ); rozdzielił stosunkowo koszty procesu pomiędzy stronami w ten sposób, że obciążył nimi powoda w 63 %, a pozwanego w 37 % i z tego tytułu zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 13.695,50 zł (pkt III).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

Głównym przedmiotem działalności powoda jest pobór, dostarczanie i uzdatnianie wody.

Pozwany prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...), zajmującą się doradztwem w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej oraz zarządzania.

Spółka (...) sp. z o.o. w W. zajmuje się produkcją, serwisem i naprawą urządzeń wodno-kanalizacyjnych.

Powód prowadził przetarg nieograniczony na wykonanie projektu „Dostawa i montaż wirówki zagęszczająco-odwadniającej dla instalacji przeróbki osadowej do odwadniania osadów mieszanych, pochodzących z mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków, w ramach modernizacji oczyszczalni ścieków(...)w K.”.

S. Z. w sposób szczegółowy opisywała warunki, w jakich ma pracować przedmiotowe urządzenie.

S. Z. w Tomie II – Opis Przedmiotu Zamówienia punkcie 5, na stronie 35, określała następujące wymagania gwarancji i warunki gwarancji: 1) minimalny okres gwarancji na bęben, z wyłączeniem elementów zużywających (listwa wzdłużna lub frezy, tuleje wylotu fazy stałej) 100.000 godzin; 2) minimalny okres gwarancji na ślimak 10.000 godzin; 3) minimalny okres gwarancji na przekładnie i łożyska 10.000 godzin; 4) minimalny okres gwarancji na wał uszczelniający z uszczelkami 10.000 godzin; 5) minimalna gwarancja na wszystkie pozostałe elementy wirówki i instalacji towarzyszących 24 miesiące; 6) w ramach ceny ofertowej pozwany miał uwzględnić: m.in. wartość przedmiotu dostawy, koszt czynności w ramach serwisu gwarancyjnego (w tym robociznę, materiały, transport), koszt udzielenia gwarancji i rękojmi.

Wzór umowy, jaką miały zawrzeć strony, został określony w Tomie III S. Z..

Pozwany złożył ofertę udziału w przetargu datowaną na 17 grudnia 2014 r.

9 kwietnia 2015 r. strony postępowania zawarły umowę. Adres pozwanego określono jako ul. (...), (...)-(...) Ł. I..

W preambule umowy wyjaśniono, że pozwany został wyłoniony 25 marca 2014 r. w drodze rozstrzygnięcia postępowania o udzielenie zamówienia w formie przetargu nieograniczonego na „Dostawę i montaż wirówki zagęszczająco-odwadniającej dla instalacji przeróbki osadowej do odwadniania osadów mieszanych, pochodzących z mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków, w ramach modernizacji oczyszczalni ścieków (...) w K.”.

Przedmiot zamówienia zdefiniowano w § 1 ust. 1 umowy jako dostawę, montaż, uruchomienie oraz rozruch wirówki zagęszczająco-odwadniającej wraz z instalacjami i urządzeniami dla instalacji przeróbki osadowej do odwadniania osadów mieszanych, pochodzących z mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków, zlokalizowanej na terenie oczyszczalni ścieków (...) w K. dla potrzeb powoda, o parametrach szczegółowo określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ). W § 1 ust. 2 zastrzeżono, że oferta pozwanego z 18 grudnia 2014 r. złożona w przetargu oraz SIWZ stanowią integralną część umowy.

Na mocy § 5 ust. 1 pozwanemu przysługiwało wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 1.500.000 zł netto, powiększone o 23% podatku VAT, a więc łącznie 1.845.000 zł brutto. W § 5 ust. 2 doprecyzowano, że wynagrodzenie umowne obejmuje wszelkie koszty związane z realizacją przedmiotu umowy, w tym m.in. koszt czynności w ramach serwisu gwarancyjnego, koszt udzielenia gwarancji i rękojmi.

Pozwany w § 7 ust. 1 pkt 3 umowy zobowiązał się do zapłaty powodowi kary umownej w przypadku opóźnienia w usunięciu wad stwierdzonych w przedmiocie odbioru w okresie obowiązywania gwarancji i rękojmi w wysokości 0,2% wynagrodzenia umownego brutto za każdy dzień opóźnienia liczonego od dnia wyznaczonego na usunięcie wady.

W § 7 ust. 2 zastrzeżono, że niezależnie od ustalonych kar umownych, powód może dochodzić odszkodowania uzupełniającego za zasadach określonych w kodeksie cywilnym.

W § 7 ust. 3 postanowiono, że pozwany odpowiada za prawidłowość wykonanych robót będących przedmiotem umowy. W przypadku wystąpienia szkody po stronie powoda na skutek wadliwego wykonania robót, pozwany ponosił odpowiedzialność odszkodowawczą.

W § 8 ust. 1 pozwany, w ramach wynagrodzenia umownego udzielił powodowi gwarancji jakości na przedmiot umowy na okres określony w SIWZ, licząc od daty podpisania przez powoda protokołu odbioru przedmiotu umowy bez uwag.

W § 8 ust. 2 doprecyzowano, że udzielenie gwarancji przez pozwanego nie wiąże się dla powoda z dodatkowymi kosztami, w szczególności serwisowania. W okresie gwarancji koszty te miały obciążać pozwanego i wliczone zostały w wynagrodzenie umowne.

Zgodnie z § 8 ust. 3 powód miał obowiązek w okresie gwarancji i rękojmi zgłaszać pozwanemu ujawnione wady lub usterki faksem lub w formie elektronicznej. Czas reakcji pozwanego na zgłoszenie powoda miał wynosić 48 godzin od momentu dokonania zgłoszenia przez powoda. Stwierdzenie wad oraz naprawa lub wymiana wadliwego przedmiotu dostawy miały być potwierdzane protokolarnie. Termin naprawy lub wymiany nie mógł przekroczyć 10 dni roboczych od daty dokonania zgłoszenia przez powoda. Do korespondencji pomiędzy stronami, w związku z realizacją uprawnień powoda z tytułu gwarancji miały być wykorzystywane numery faksów i adresy elektroniczne określone w § 10 umowy.

Według zapisów § 8 ust. 7, w przypadku niewykonania przez powoda obowiązków wynikających z gwarancji w terminie wskazanym w ust. 3, pozwany miał prawo skorzystać z wykonania zastępczego, obciążając jego kosztami powoda. Ponadto, niezależnie od tego uprawnienia, powodowi przysługiwało prawo naliczenia kar umownych oraz dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych.

W § 8 ust. 9 zastrzeżono, że odpowiedzialność powoda z tytułu gwarancji lub rękojmi obejmuje wszelkie wady i wszelkie usterki powstałe w przedmiocie umowy.

Strony w § 8 ust. 10 postanowiły, że omawiana umowa stanowi dokument gwarancyjny w rozumieniu art. 577 § 1 k.c.

Umowa w § 8 ust. 11 wyłączała odpowiedzialność powoda za uszkodzenia mechaniczne przedmiotu umowy powstałe z winy pozwanego.

Umowa w § 13 ust. 1 przewidywała dokonywanie doręczeń na adresy wskazane we wstępie do umowy.

Pozwany udzielił gwarancji jakości przedmiotu zamówienia.

W pkt 1 pozwany zobowiązał się zapewnić dobrą jakość urządzenia będącego przedmiotem zamówienia.

W pkt 4 gwarancja została udzielona na 24 miesiące od daty podpisania przez powoda protokołu odbioru przedmiotu umowy bez uwag (okres gwarancyjny), z następującymi zastrzeżeniami: a) minimalny okres gwarancji na bęben, z wyłączeniem elementów zużywających się (listwa wzdłużna lub frezy, tuleje wylotu fazy stałej) 100.000 godzin; b) minimalny okres gwarancji na ślimak 10.000 godzin; c) minimalny okres gwarancji na przekładnie i łożyska 10.000 godzin; d) minimalny okres gwarancji na wał uszczelniający z uszczelkami 10.000 godzin.

Gwarancja w pkt 6 stanowiła, że pozwany jest związany udzieloną gwarancją pod warunkiem, że powód postępuje według jego zaleceń w stosunku do użytkowanego urządzenia i jest w stanie to udowodnić.

W pkt 7 ograniczono gwarancję do wymiany części uznanych przez serwis pozwanego za wadliwe.

Zgodnie z pkt 12 gwarancja wygasała w stosunku do urządzenia jego poszczególnych elementów, jeżeli wystąpią uszkodzenia mechaniczne lub elektryczne, które nie powstały z przyczyn obciążających powoda, a w szczególności gwarancja miała wygasnąć wskutek zaistnienia następujących sytuacji: a) uszkodzeń powstałych podczas niestarannego uruchamiania; b) uszkodzeń spowodowanych niewłaściwym użytkowaniem lub używaniem urządzenia niezgodnie z instrukcją obsługi albo przepisami bezpieczeństwa; c) uszkodzeń powstałych na skutek pożaru, powodzi, wyładowań atmosferycznych, czy też innych klęsk żywiołowych, wojny czy niepokojów społecznych, nieprzewidzianych wypadków, przepięć w sieci energetycznej lub/i telekomunikacyjnej, podłączenia do sieci energetycznej w sposób niezgodny z instrukcją obsługi.

W pkt 17 postanowiono, że gwarancja nie obejmuje roszczeń z tytułu parametrów technicznych urządzenia, o ile są one zgodne z podanymi przez powoda w dokumentacji.

17 lipca 2015 r. powód dokonał odbioru przedmiotowego dostarczonego przez pozwanego.

Pismem z 23 lipca 2015 r. powód poinformował pozwanego, że nie przyjmuje dokumentu „gwarancja jakości przedmiotu zamówienia”. Jako przyczynę odmowy jego przyjęcia wskazano okoliczność, że zawiera on wyłączenia odpowiedzialności gwarancyjnej, co stanowiłoby niedopuszczalne zmiany w stosunku do warunków określonych w SIWZ i zawartej umowie. Pozwany zapowiedział wykonywanie swoich uprawnień w oparciu o dokument gwarancyjny. Pismo zostało doręczone pozwanemu 29 lipca 2015 r.

19 lipca 2016 r. miała miejsce awaria urządzenia. Powód zgłosił awarię pozwanemu pismem z 20 lipca 2016 r. Pismo zostało doręczone 27 lipca 2016 r.

Pozwany w piśmie z 20 lipca 2016 r. zobowiązał się do usunięcia awarii.

Ostatecznie pozwany usunął tą awarię.

26 lipca 2016r. miała miejsce wizyta serwisowa przeprowadzona przez działającego w imieniu powoda serwisanta przedsiębiorstwa (...). Wizyta dotyczyła awarii nr (...).

29 lipca 2016 r. odbyła się wizyta serwisowa, w celu usunięcia awarii nr (...). W czasie wizyty, działający w imieniu powoda serwisant przedsiębiorstwa (...), usunął awarię.

W czasie użytkowania urządzenia dokonywano przeglądów gwarancyjnych.

31 maja 2017 r. urządzenie uległo kolejnej awarii. Pismem z 1 czerwca 2017 r. powód wezwał pozwanego do usunięcia awarii. Pismo zostało odebrane przez pozwanego 6 czerwca 2017 r. Skan pisma został także wysłany via e-mail. Pozwany brał udział w usuwaniu awarii.

Pozwany w trakcie użytkowania urządzenia przez powoda nigdy nie zgłaszał zarzutu nieprawidłowego użytkowania urządzenia.

3 lipca 2017 r. doszło do kolejnej awarii urządzenia. Powód pismem z 6 lipca 2017 r. wezwał pozwanego do usunięcia awarii. Pismo wysłano na adres ul. (...), (...)-(...) Ł. I.. Pismo zostało odebrane 10 lipca 2017r.

Powód w wiadomości e-mail z 6 lipca 2017 r. zwrócił się do (...) sp. z o.o. w W. z pytaniem o możliwość dokonania naprawy i zakupu części zamiennych.

Pozwany nie zareagował na wezwanie do usunięcia awarii. Pozwany ostatecznie nie usunął tej awarii.

Powód pismem z 19 lipca 2017 r. poinformował pozwanego, że przystępuje do wykonania zastępczego. Przyczyną skorzystania z procedury wykonania zastępczego był brak wypełnienia obowiązków gwarancyjnych opisanych w pismach z 4 maja 2017 r., 29 maja 2017 r. i 16 czerwca 2017 r. Pismo wysłano na adres ul. (...), (...)-(...) Ł. I.. Powód wyznaczył pozwanemu termin na naprawę do 21 lipca 2017 r. do godziny 15:00. Powód zapowiedział, że w razie braku usunięcia zgłoszonej awarii zleci jej naprawę (...) sp. z o.o. w W.. Naprawa miała nastąpić wówczas w ramach wykonania zastępczego.

Do pisma załączono ofertę wykonania zastępczego przez (...) sp. z o.o. w W..

Pismo doręczono 27 lipca 2017 r. Ponadto skan pisma wysłano via e-mail.

19 września 2017 r. powód oraz (...) sp. z o.o. w W. zawarli umowę na wykonanie usługi (...)- (...).

Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy, jej przedmiotem było wykonanie na usługi autoryzowanego serwisu producenckiego dwuletniego.

W § 2 ust. 1 umowy jej wartość oszacowano na 52.986,42 zł netto, tj. 65.173,30 zł brutto.

W dniach 16-18 października 2017 r. serwisanci F. sp. z o.o. w W. wykonali częściowo serwis dwuletni wirówki zainstalowanej w powoda. Usługa została zrealizowana w ramach wykonania usługi (...). Serwisanci stwierdzili, że kontynuacja serwisu będzie możliwa dopiero po dostarczeniu nowych części. Zakup nowych części był konieczny, gdyż stare zostały uszkodzone i nie nadają się do dalszej eksploatacji. Powód użył do naprawy przekładni regenerowanej, a nie nowej.

Powód ponownie zwrócił się do (...) sp. z o.o. w W. z pytaniem o możliwość zakupu części do urządzenia - wirówki. W odpowiedzi (...) sp. z o.o. w W. przedstawił oferty.

14 listopada 2017 r. powód oraz (...) sp. z o.o. w W. zawarli umowę na dostawy (...)- (...).

Zgodnie z § 1 ust. 1 przedmiotem umowy była sprzedaż i dostawa części zamiennych do wirówki, a także ich opakowanie i transport. W ust. 2 dookreślono, że przedmiotem umowy jest także montaż tych części.

W § 2 ust. 1 określono wynagrodzenie w kwocie 119.867,50 zł netto, tj. 147.437,02 zł brutto.

30 listopada 2017r. powód przelał na rzecz (...) sp. z o.o. w W. kwotę 117.949,62 zł.

19 grudnia 2017 r. (...) sp. z o.o. w W. odstąpił od wymiany wału napędowego – wału przekładni, z uwagi na wymianę całej przekładni planetarnej, której przedmiotem jest ten wał.

20 grudnia 2017r. powód oraz (...) sp. z o.o. w W. zawarli aneks nr(...)do umowy na wykonanie usługi (...)- (...) z 19 września 2017 r.

§ 1 aneksu strony zmodyfikowały brzmienie § 2 umowy poprzez zmianę wartości przedmiotu umowy na kwotę 45.514,87 zł netto, tj. 55.983,29 zł brutto.

(...) sp. z o.o. w W. dokonał naprawy urządzenia.

29 grudnia 2017 r. (...) sp. z o.o. w W. wystawił powodowi fakturę VAT (...) obejmującą należność w wysokości 55.983,29 zł brutto, z tytułu realizacji umowy nr (...).

29 grudnia 2017 r. (...) sp. z o.o. w W. wystawił powodowi fakturę VAT (...) obejmującą należność w wysokości 147.437,03 zł brutto, z tytułu realizacji umowy nr (...).

Pismem z 11 lipca 2018 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty 892.312,37 zł w terminie 3 dni, wraz z odsetkami po upływie tego terminu. Wezwanie zostało doręczone w dniu 20 lipca 2018 r.

Podczas rozpoznania sprawy pierwszą kwestią wymagającą wyjaśnienia było to, czy strony ujawniły dokument gwarancji przedmiotu zamówienia, na który powołał się pozwany. Postanowienia i kwestie gwarancji jakości reguluje § 8 umowy z 9 kwietnia 2015 r. Należy zwrócić uwagę na ust. 9 i 10, zgodnie z którymi odpowiedzialność wykonawcy z tytułu gwarancji lub rękojmi obejmuje wszelkie wady i wszelkie usterki powstałe w przedmiocie umowy. Omawiana umowa stanowi dokument gwarancyjny w rozumieniu art. 577 § 1 k.c.

Przywołany dokument nie był załącznikiem do umowy. Umowa się do niego nie odnosi. Natomiast S. Z. w pkt 5 określała tzw. minimalne warunki gwarancji. Postanowienia z dokumentu gwarancji nie są objęte umową stron, gdyż powód nie wyraził na nie zgody. W konsekwencji nie są wiążące. Zatem o zakresie gwarancji w ocenie Sądu należy wnioskować wyłącznie na podstawie zapisów umowy i kodeksu cywilnego.

W myśl § 8 umowy oraz SIWZ, gwarancja została udzielona na wszelkie wady i usterki w okresie 24 miesięcy od dnia podpisania przez zamawiającego protokołu odbioru przedmiotu zamówienia bez uwag. Taki protokół został podpisany 17 lipca 2015 r. Okres gwarancji trwał zatem od 17 lipca 2015 r. do 17 lipca 2017 r. Rozpoczęciu biegu gwarancji nie uchybia podpisanie protokołu z zastrzeżeniami. Gwarancja była także ograniczona ilością pracy dla poszczególnych podzespołów, jednakże nie dotyczyło to podzespołów mających znaczenie dla rozpoznania sprawy.

Doszło do 3 awarii wirówki, które miały miejsce w dniach 19 lipca 2016 r., 1 czerwca 2017 r. oraz 03 lipca 2017 r. W ocenie Sądu pozwany nie wykazał w sposób nie budzący wątpliwości, że zgłoszenie z 30 marca 2017 r. dotyczyło zużycia się elementów wirówki, które nie były objęte jego odpowiedzialnością. Pozwany odpowiada za te zdarzenia z gwarancji jakości. Z dowodów zgromadzonych w toku postępowania absolutnie nie wynika, aby do awarii z 03 lipca 2017 r. doszło z uwagi na nieprawidłową eksploatację urządzenia. Ustalenia te dotyczą także wcześniejszych awarii.

Pozwany powoływał się na okoliczność, że parametry były wyśrubowane, a maszyna pracowała na najwyższych obrotach. Okoliczność ta nie została jednak potwierdzona przez świadków. Pozwany cofnął wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. Istotną okolicznością dla rozpoznania sprawy jest, że pozwany przed realizacją zamówienia miał pełną możliwość zapoznania się z warunkami, w jakich ma pracować przedmiotowe urządzenie. Pozwany nie zgłosił żadnych uwag. W ocenie Sądu zatem w tych okolicznościach pozwany nie może skutecznie powoływać się na warunki pracy dostarczonego przez niego urządzenia, zamierzając uchylić się od odpowiedzialności względem powoda. Okoliczności te świadczą o tym, że zachodzi odpowiedzialność pozwanego za zastępcze usunięcie awarii przez powoda na podstawie umów z (...) sp. z o.o. w W. z 19 września 2017r. i 14 listopada 2017r., dotyczących serwisu i dostawy części zamiennych. Pozwany, pomimo wezwań powoda i wyznaczania kolejnych terminów, nie wykonał obowiązku naprawy awarii z 03 lipca 2017 r.

Łączny koszt napraw wykonanych przez (...) sp. z o.o. w W. to 165.382,37 zł. Powodowa spółka wykazała poniesione koszty naprawy, tak co do zasady, jak i co do wysokości, przedstawiając umowy zawarte z (...) sp. z o.o. w W.. Ponadto powód przedstawił dowody w postaci faktur, dowodów wpłat oraz protokołów wykonania prac.

Powód domagał się zasądzenia kar umownych na podstawie § 7 ust. 1 pkt 3 umowy, za opóźnienie w usunięciu wad stwierdzonych w przedmiocie odbioru w okresie obowiązywania gwarancji i rękojmi. Wysokość tych kar wynosiła 0,2% wynagrodzenia umownego brutto za każdy dzień opóźnienia, liczonego od dnia wyznaczonego na usunięcie wady. W ocenie Sądu powód naliczył kary w sposób prawidłowy. Powód naliczył je do dnia wykonania zastępczego. Powodowa spółka była uprawniona do skorzystania z wykonania zastępczego na mocy § 8 ust. 7 umowy.

Pozwany bronił się zarzutem rażącego wygórowania kar umownych. Sąd uwzględnił ten zarzut, gdyż uznał, że kara w wysokości 726.930 zł jest rażąco wygórowana.

Wierzyciel nie ma obowiązku wykazania szkody w celu domagania się kary umownej. Wierzyciel musi jedynie wykazać, że zobowiązanie nie zostało wykonane w sposób należyty. Wina dłużnika, warunkująca jego odpowiedzialność, jest objęta domniemaniem prawnym. Dłużnik odpowiada za niezachowanie należytej staranności.

Biorąc pod uwagę brzmienie art. 484 § 2 k.c., wobec okoliczności, że urządzenie zostało naprawione i serwisowane na koszt pozwanego, a kara jest rażąco wygórowana w stosunku do wielkości wynagrodzenia pozwanego z tytułu umowy i okoliczności sprawy, Sąd uznał, że należy ją obniżyć do poziomu odpowiadającego kwocie, jaką powód musiał zapłacić za naprawę urządzenia. Koszty te powinien był ostatecznie ponieść pozwany. Kwota ta to 165.382,37 zł. W tym zakresie Sąd po rozważeniu uwzględnił zarzut pozwanego w zakresie miarkowania kary umownej.

W efekcie naprawy doszło do zaspokojenia interesu wierzyciela. W ocenie Sądu dysproporcja kary w stosunku do zawinienia pozwanego jest nad wyraz istotna i dostrzegalna.

W ocenie Sądu Okręgowego powód wykazał okoliczności uprawniające go do naliczenia kary umownej za opóźnienie w usunięciu wad urządzenia. Z kolei pozwany nie zdołał obalić domniemania, że nienależyte wykonanie umowy w zakresie zobowiązania do usuwania wad i awarii nie było następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

W tych warunkach należało się zatem odnieść do wysokości poniesionej przez powoda szkody, którą w okolicznościach ustalonego stanu faktycznego sprawy zdaniem Sądu była kwota wynagrodzenia zapłaconego przez powoda firmie (...) sp. z o.o. w W.. Wynagrodzenie to musiała ponieść powodowa spółka. Powód nie poniósłby tego wynagrodzenia, gdyby pozwany dokonał w ramach swoich obowiązków z gwarancji. Kwotę tego wynagrodzenia należało zatem uznać za szkodę powoda. Innej szkody powód w tym procesie nie dowodził.

Sąd uznał, że wszelkie pisma powoda kierowane do pozwanego należy uznać za doręczone, gdyż zostały wysłane na adres wynikający z umowy. W tym też zakresie nie potwierdził się zarzut postawiony przez pozwanego.

W konsekwencji powyższych ustaleń faktycznych i wywodów prawnych Sąd w zasądził od pozwanego na rzecz powoda: kwotę 165.382,37 zł z tytułu zwrotu kosztów wykonania zastępczego; kwotę 165.382,37 zł z tytułu kary umownej w zmiarkowanym rozmiarze.

Wobec tego Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie, co obejmuje karę umowną ponad zasądzoną kwotę 165.382,37 zł, czyli 561.547,63 zł. Sąd uznał ją w tym zakresie za rażąco wygórowaną.

Powód mógł domagać się odsetek na podstawie art. 481 § 1 k.c. Wysokość odsetek wynika z art. 481 § 2 k.c. Powód wyznaczył termin 3 dni na zapłatę. Wezwanie doręczono 20 lipca 2018r. Ostatnim dniem, w którym pozwany mógł spełnić świadczenie, nie popadając w opóźnienie, był 23 lipca 2018 r., wobec czego powód może domagać się odsetek od 24 lipca 2018 r.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 § 3 k.p.c. i 99 k.p.c

Apelację od wyroku złożył powód, zaskarżył go w części tj. co do pkt II w zakresie oddalającym powództwo do kwoty 198.082,63 zł wraz z rozstrzygnięciem o kosztach procesu. Powód zarzucał orzeczeniu naruszenie:

-

art. 484 § 2 k.c. poprzez uznanie, że w sprawie zachodzą przesłanki do miarkowania kary umownej do poziomu niespełna 23% kary umownej naliczonej zgodnie z umową łączącej strony;

-

art. 6 k.c. w zw. z art. 484 § 2 k.c. polegające na przyjęciu, że zasadnym jest miarkowanie kary umownej do kwoty równej wysokości wynagrodzenia za wykonanie zastępcze, które uiścił powód oraz „uznaniu tej kwoty za szkodę" i przyjęciu, że powód innej szkody w tym procesie nie dowodził, w sytuacji gdy to na pozwanym ciąży ewentualny obowiązek wykazania, że wysokość kary umownej jest rażąco wygórowana w stosunku do poniesionej przez powoda szkody.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa do kwoty 528.847,37 zł i zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego zwrotu kosztów procesu w obu instancjach.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji nie budzą wątpliwości i nie są kwestionowane w apelacji.

Dlatego ustalenia te Sąd Apelacyjny przyjmuje w pełni za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Z kolei bezpodstawne okazały się podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego, w szczególności art. 484 § 2 kc.

Wbrew stanowisku skarżącego zaistniały bowiem obie wymienione tam przesłanki, uzasadniające miarkowanie (zmniejszenie) należnych powodowi kar umownych, obliczonych w oparciu o postanowienia łączącej strony umowy.

Nie ulega wątpliwości, że ciążące na pozwanym zobowiązanie z tytułu naprawy gwarancyjnej zostało ostatecznie przez pozwanego wykonane.

Zrealizowanie przez wierzyciela uprawnienia do wykonania zastępczego w razie zwłoki dłużnika jest bowiem równoznaczne, w tym co do terminu, z wykonaniem zobowiązania przez samego dłużnika.

Podzielić należy także pogląd Sądu Okręgowego, zgodnie z którym w okolicznościach sprawy wyliczoną w oparciu o postanowienia umowy karę umowną należało uznać za rażąco wygórowaną.

Wbrew wywodom apelacji nie może mieć tu decydującego znaczenia sama treść zapisów umownych, określających podstawę ustalenia kar umownych, w określonej proporcji do wartości całego kontraktu.

Można sobie bowiem bez trudu wyobrazić sytuację, gdy, przy bardzo wysokiej wartości umowy, dłużnik, pozostający w zwłoce co do wykonania części zobowiązania o niewielkim znaczeniu i wartości, zostałby obciążony karami umownymi w absurdalnej, nieakceptowalnej wysokości, nawet przy ustaleniu podstawy procentowej naliczania takich kar na stosunkowo niskim poziomie.

W rzeczywistości katalog okoliczności, pozwalających na uznanie, że kara umowna jest rażąco wygórowana (art. 484 § 2 in fine kc), nie ma charakteru zamkniętego.

Na taką ocenę mogą wpłynąć zarówno okoliczności zawiązane z samą treścią postanowień umownych, obejmujących kary umowne, jak i okoliczności pozaumowne, wpływające na sposób wykonania zobowiązania, w tym dotyczące zachowania samych stron, jak i osób trzecich.

Nie bez znaczenia może tu być m.in. stopień zawinienia dłużnika w niewykonaniu zobowiązania, jak i trudności obiektywne w jego wykonaniu, nawet w przypadku objęcia ich ryzykiem dłużnika.

Przyjmuje się także, że, jakkolwiek prawo do kar umownych nie jest uzależnione od wykazania szkody, to jednak fakt, że do szkody nie doszło lub że została ona w całości wyrównana, stanowi jedną z podstaw do miarkowania tych kar (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 12 maja 2006r. w spr. V CSK 55/06, LEX nr 200875, z dnia 30 listopada 2006r. w spr. I CSK 259/06, Legalis nr 124548 oraz z dnia 11 grudnia 2008r. w spr. II CSK 364/08, Legalis nr 589186, a także: R. S., „Wysokość kary umownej a możliwość jej miarkowania”, Monitor Prawniczy, nr 3 z 2016r.).

Przenosząc to na okoliczności rozpoznawanej sprawy w pierwszej kolejności należy przyjąć, że szkoda po stronie powoda polegała na konieczności pokrycia we własnym zakresie kosztów naprawy uszkodzonej instalacji.

Koszty te zostały jednak uwzględnione w zaskarżonym wyroku przez zasądzenie ich w całości od pozwanego.

Nie można też abstrahować od charakteru uszkodzenia przedmiotu umowy, które objęte było obowiązkiem naprawy gwarancyjnej.

Z uwagi na wysokospecjalistyczny charakter instalacji w rzeczywistości, jak wynika z materiału dowodowego, mogła ona być prawidłowo serwisowana i naprawiana jedynie przez przedstawicieli producenta, czyli (...) sp. z o.o. w W. (pozwany przy wykonywaniu napraw również korzystał z usług tej firmy).

Z kolei, z uwagi na uszkodzenie przekładni wirówki konieczne było wysłanie jej do analizy producentowi na terenie Niemiec, w celu podjęcia decyzji co do racjonalności jej naprawy.

Z tego wynika, że znaczny okres w opóźnieniu naprawy wynikał z okoliczności obiektywnych i nie mógłby w istotny sposób być skrócony, nawet gdyby pozwany podjął wykonywanie czynności gwarancyjnych we właściwym terminie.

Biorąc pod uwagę te okoliczności, miarkowanie przez sąd I instancji kary umownej do kwoty około 165.000 zł zaspokaja usprawiedliwione interesy ekonomiczne obu stron umowy.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O należnych stronie pozwanej kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono (punkt 2 wyroku) na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc oraz art. 99 kpc w zw. z art. 391 kpc, przy uwzględnieniu treści przepisów

§ 10 ust. 1 pkt 2) w zw. z § 2 pkt. 6) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804 ze zm.).

Mikołaj Tomaszewski Bogdan Wysocki Karol Ratajczak