Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2014 r. w Szczecinie

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 lipca 2013 r. sygn. akt IV U 1349/12

oddala apelację.

SSA Zofia Rybicka – Szkibiel SSA Romana Mrotek SSO del. Beata Górska

Sygn. akt III AUa 812/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K., decyzją z dnia 12 września 2012 r. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako ustawa rentowa) odmówił ubezpieczonej J. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, uznając, że ubezpieczona jest osobą częściowo niezdolną do pracy lecz niezdolność ta nie powstała w okresie ubezpieczenia.

W odwołaniu od tej decyzji J. S. wniosła o jej zmianę i przyznanie jej prawa do renty wskazując, że w jej ocenie okoliczność, iż niezdolność do pracy powstała w dzieciństwie, nie wyklucza przyznania jej świadczenia.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumenty użyte w uzasadnieniu decyzji z dnia 12 września 2012 r.

Wyrokiem z dnia 5 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie J. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z dnia 12 września 2012 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczona (ur. w (...) roku) ma wykształcenie średnie zawodowe – krawcowa, jednak w tym zawodzie nigdy nie pracowała. J. S. pracę zawodową podjęła 1 grudnia 1981 r. w (...) Spółdzielni (...) w K., gdzie pracowała do 31 maja 2009 r. w charakterze pakowacza i zbieracza herbatników. Po tej dacie korzystała z zasiłku dla bezrobotnych. W grudniu 2011 r. ubezpieczona pracowała przez kilkanaście dni w wymiarze 1/2 etatu jako pracownik gospodarczy. Ostatni okres jej ubezpieczenia ustał z dniem 31 grudnia 2011 r. Okres składkowy i nieskładkowy ubezpieczonej liczony łącznie wynosi około 27 lat.

J. S. nie słyszy od 4 roku życia na skutek powikłania infekcyjnego z powodu operacji migdałków. Posługuje się językiem migowym. Również od urodzenia cierpi na skrzywienie kręgosłupa. Z powodu swoich dolegliwości zdrowotnych ubezpieczona wielokrotnie ubiegała się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego. Pierwszy wniosek złożyła w 2006 r. w trakcie zatrudnienia w spółdzielni (...). Organ rentowy odmówił uwzględnienia roszczenia, a postępowanie sądowe wykazało, że jest ona zdolna do pracy wówczas wykonywanej. W konsekwencji Sąd Okręgowy w Koszalinie prawomocnie oddalił odwołanie na mocy wyroku z dnia 21 marca 2007 r. Kolejne wnioski wpływały do organu rentowego w 2008 r., 2010 r., 2011 r.; wszystkie kończyły się odmową ustalenia uprawnienia.

J. S. cierpi z powodu głuchoniemoty (od dzieciństwa); skrzywienia kręgosłupa piersiowego prawostronne i lędźwiowego lewostronne II° od urodzenia oraz zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego bez zespołu bólowego i objawów ubytkowych. Stwierdzone zmiany chorobowe w aktualnym stopniu klinicznego zaawansowania czynią ubezpieczoną częściowo i trwale niezdolną do pracy. Przy czym istniejąca u J. S. od dzieciństwa głuchoniemota nie czyni jej całkowicie niezdolną do pracy, a jedynie trwale częściowo niezdolną do pracy. Również z uwagi na choroby natury ortopedycznej ubezpieczona jest trwale częściowo niezdolna do pracy od dzieciństwa. Niezdolność do pracy spowodowana jest wrodzonym skrzywieniem kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego oraz zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego z okresowymi zespołami bólowymi.

Na podstawie art. 57 i art. 61 ustawy rentowej Sąd Okręgowy stwierdził, że jedynie kumulatywnie spełnione przesłanki determinują prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. J. S. nie spełnia jednak jednej z nich, chociaż jest niezdolna do pracy i legitymuje się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym. Niezdolność do pracy ubezpieczonej nie powstała bowiem w okresach wskazanych w punkcie 3, ust 1, art. 57, gdyż stan niezdolności do pracy datuje się od dzieciństwa. J. S. udowodniła wprawdzie 25-letni okres składkowy, ale nie jest całkowicie niezdolna do pracy, co przekreśla możliwość ustalenia uprawnienia na podstawie art. 58 ust. 1 pkt 4 ustawy rentowej. Nie wchodzi w grę również podstawa prawna z art. 61, bowiem ubezpieczona nie miała wcześniej ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Sąd Okręgowy ustalenia odnośnie niezdolności ubezpieczonej do pracy oparł na dowodzie z opinii biegłych specjalistów w zakresie schorzeń na jakie cierpi J. S.. Lekarze laryngolog i ortopeda wskazali, że ubezpieczona jest głuchoniema od 4 roku życia. Jej stan pozostaje stabilny od chwili pojawienia się patologii. Choroba czyni ubezpieczoną częściowo, trwale niezdolną do pracy od dzieciństwa. Skrzywienie kręgosłupa piersiowego prawostronne i kręgosłupa lędźwiowego lewostronne II° występuje natomiast od urodzenia, tak jak zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego bez zespołu bólowego i objawów ubytkowych, schorzenie ortopedyczne nie uległo pogorszeniu w okresie zatrudnienia. Istniejące zmiany ortopedyczne nie ograniczają J. S. ruchomości jej organizmu w sposób istotny. Stopień nasilenia schorzenia powoduje jedynie częściową niezdolność do pracy i trwa ona od dzieciństwa.

Sąd Okręgowy skonfrontował stwierdzenia biegłych z tym, że ubezpieczona pomimo swojej ułomności, przez długi czas świadczyła pracę, a rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z przyczyn ekonomicznych leżących po stronie zakładu pracy, a nie ze względów zdrowotnych ubezpieczonej. Skoro J. S. pracowała przez okres około 27 lat, to nie może być uznana za całkowicie niezdolną do pracy. Ubezpieczona może wykonywać wiele prac fizycznych, w których słuch ma drugorzędne znaczenie, co zresztą przez wiele lat czyniła.

Poza opinią biegłych sądowych sąd pierwszej instancji wziął pod uwagę wykształcenie ubezpieczonej i wykonywane przez nią wcześniej zatrudnienie (m.in. pakowacza i pracownika gospodarczego, tj. lekkie prace fizyczne). Przeprowadzone postępowanie sądowe wykazało, że stan niezdolności do pracy po stronie J. S. istnieje od dzieciństwa i ma charakter niezdolności częściowej. Tym samym Sąd Okręgowy oddalił odwołanie ubezpieczonej.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła J. S., która zaskarżyła rozstrzygnięcie zarzucając mu, że błędne ustalenie, iż niezdolność do pracy związana ze skrzywieniem kręgosłupa piersiowego prawostronne i lędźwiowego lewostronne II° powstała w dzieciństwie. Tymczasem problemy z kręgosłupem zaczęły się w 1997 r. w trakcie pracy w (...) Spółdzielni (...). Ubezpieczona podniosła, że jako osoba głuchoniema nie zawsze ma możliwość właściwego przekazania swoich myśli rozmówcy. W ten właśnie sposób doszło do pomyłki, polegającej na tym, że uznano, iż niepełnosprawność ruchowa również postała w dzieciństwie, co nie jest to prawdą.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja J. S. okazała się nieuzasadniona. Sąd drugiej instancji poszerzył materiał dowodowy sprawy, dokonał ponownej jego oceny i na tej podstawie uznał, że zaskarżone rozstrzygnięcie odpowiada jednak prawu.

Sąd pierwszej instancji ustalając, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy, jednak niezdolność ta nie powstała w okresie ubezpieczenia, tylko istnieje od dzieciństwa J. S., a w związku z tym nie przysługuje jej prawo do renty, nie naruszył przepisu art. 57 ustawy rentowej.

Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłych sądowych, którzy ponownie przeanalizowali akta sprawy i wskazali, że podtrzymują swoją wcześniejszą opinię z 2 lutego 2013 r., iż ubezpieczona jest częściowo i trwale niezdolna do pracy od dzieciństwa. Niezdolność tę powoduje głuchoniemota powstała w 4 roku życia oraz skrzywienie kręgosłupa II stopnia. Ustalenie daty powstania głuchoniemoty oparto o Orzeczenia Lekarzy Orzeczników w latach 1976 r. 1981 r. i następnych. Skrzywienie kręgosłupa z rotacją kręgów wskazuje na powstanie skrzywienia w dzieciństwie. Skrzywienie kręgosłupa czyniło ubezpieczoną niezdolną do szeregu prac. Natomiast aktualne zmiany zwyrodnieniowe dyskopatyczne kręgosłupa są schorzeniem samoistnym powstałym w rozwoju osobniczym i na ich podłożu występują okresowe zespoły bólowe, ale nie powodują jeszcze całkowitej ani częściowej niezdolności do pracy. Powyższą opinię biegłych sąd odwoławczy uznał za miarodajną, wyczerpującą oraz logiczną i na jej podstawie dokonał własnych dodatkowych ustaleń w sprawie.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko sądu pierwszej instancji, że ocena stanu zdrowia J. S. dokonana przez biegłych lekarzy z zakresu laryngologii i ortopedii była prawidłowa i po jej uszczegółowieniu zasługiwała na uwzględnienie. Opinie zostały sporządzone przez specjalistów, posiadających gruntowną wiedzę medyczną oraz długoletnie doświadczenie zawodowe. Podstawą ich wydania były dowody obiektywne. Biegli uwzględnili pełną dokumentację lekarską i wyniki badań zgromadzone w aktach organu rentowego. Przy ocenie niezdolności do pracy, jej stopnia, a w szczególności daty jej powstania, odnieśli się do czynników medycznych oraz zawodowych określonych w art. 12 i 13 ustawy rentowej. Lekarze specjaliści mieli na uwadze stopień naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonej, jej wykształcenie i doświadczenie zawodowe.

J. S. podnosiła, że schorzenia kręgosłupa powstały w trakcie jej zatrudnienia w spółdzielni (...) i przedstawiała na tę okoliczność dowody w postaci wpisów z historii choroby z 30 września 1999 r., 15 grudnia 1999 r. oraz 7 czerwca 2000 r. Sąd Apelacyjny zauważa, że wpisy te potwierdzają występowanie u ubezpieczonej dolegliwości bólowych, co jednak nie było w sprawie kwestionowane. Okoliczności tej nie zaprzeczyli tez biegli sądowi, jednakże wskazali oni, że ortopedyczną przyczyną częściowej niezdolności badanej do pracy (poza głuchoniemotą) jest jedynie wrodzone skrzywienie kręgosłupa II stopnia. Okresowy zespół bólowy jest chorobą nabytą i powstał niewątpliwie w trakcie trwania ubezpieczenia (wieloletniej pracy ubezpieczonej w spółdzielni (...)), sam w sobie nie stanowi jednak podstawy do uznania J. S. za osobę niezdolną do pracy. Jak wyczerpująco wskazywali biegli ubezpieczona zachowała ruchomość w stawach czynną i bierną w pełnym zakresie, siła mięśniowa jest symetrycznie jednakowa i prawidłowa, ruchomość kręgosłupa ograniczona jest jedynie w odcinku lędźwiowym, kończyny dolne są o jednakowych obwodach, obrysy stawów są prawidłowe, objawy rozciągowe są ujemne, zaś chód prawidłowy. Przede wszystkim jednak zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego nie spowodowały objawów ubytkowych. Aktualne zmiany zwyrodnieniowe dyskopatyczne kręgosłupa są schorzeniami samoistnymi powstałymi w rozwoju osobniczym.

Sąd Apelacyjny uznaje tak zakreślone wnioski biegłych za zgodne z logiką i zasadami doświadczenia życiowego. Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa są typową chorobą cywilizacyjną związaną z wiekiem i trybem życia wielu ubezpieczonych. Okresowe dolegliwości bólowe, jakich niewątpliwie doświadcza ubezpieczona, na co wskazuje jej dokumentacja lekarska, mogły być z powodzeniem leczone w ramach okresowych zwolnień lekarskich, same w sobie nie powodują jednak częściowej niezdolności do pracy, która w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy rentowej musi prowadzić do utraty zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu.

Sąd drugiej instancji nie kwestionuje występowania u J. S. takich zmian chorobowych, które prowadzą do częściowej utraty przez nią zdolności do pracy zarobkowej, jednak choroby te (głuchoniemota oraz wrodzone skrzywienie kręgosłupa II stopnia) występują w organizmie ubezpieczonej od pierwszych lat życia, tymczasem jak stanowi art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy rentowej, świadczenie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy łącznie spełnili wszystkie warunki przyznania renty, m.in. niezdolność do pracy musi powstać w okresie ubezpieczenia, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tego okresu.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny zaaprobował pogląd, że decyzja organu rentowego z dnia 12 września 2012 r. odmawiająca ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy była prawidłowa i oddalił apelację J. S. od wyroku Sądu Okręgowego na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Zofia Rybicka – Szkibiel SSA Romana Mrotek SSO del. Beata Górska