Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący

SSA Mirosław Ziaja

Sędziowie

SSA Marek Charuza

SSO del. Maciej Dutkowski (spr.)

Protokolant

Anna Moczek

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 388/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 10 sierpnia 2020 roku, sygn. akt III K 79/19

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

obraza art. 286§1 kk i art. 294§1 kk poprzez jego niewłaściwą wykładnię i bezpodstawne przyjęcie, że oskarżony swoim zachowaniem zrealizował znamiona zarzucanych mu czynów, podczas gdy ustalenia stanu faktycznego wskazują, że oskarżony nie działał w zamiarze oszukania pokrzywdzonych, bowiem w początkowym etapie współpracy handlowej wywiązywał się z zawartych umów, natomiast utrata płynności finansowej firmy oskarżonego powstała już w trakcie trwania umów i w konsekwencji spowodowała niewypłacalność oskarżonego i zaprzestanie regulowania płatności

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że zarzut został błędnie określony przez skarżącego, obrońca zarzucając Sądowi I instancji błędną wykładnię art. 286§1 kk i 294§1 kk w istocie kwestionuje ustalenia faktyczne, które legły u podstaw rozstrzygnięcia. Skarżący nie zarzuca bowiem Sądowi I instancji, że ten przyjął, iż przestępstwo oszustwa można popełnić w zamiarze wynikowym albo nieumyślnie, ale ustalenie, że oskarżony działał z zamiarem bezpośrednim popełnienia czynu zabronionego. Zarzut ten nie ma więc nic wspólnego z naruszeniem prawa materialnego i jest klasyczną postacią zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia.

Ustaliwszy rzeczywistą treść zarzutu Sąd Apelacyjny nie podzielił przemawiającej za nim argumentacji. Obrońca wywodzi, że za brakiem zamiaru oszustwa po stronie oskarżonego przemawia fakt, iż w początkowej fazie współpracy z pokrzywdzonymi wywiązywał się on z zobowiązań, a dopiero na skutek utraty płynności finansowej zaprzestał regulowania należności. Stanowisko to nie jest słuszne i stanowi wyłącznie polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji. Jak słusznie przyjął Sąd Okręgowy na podstawie opinii biegłej A. K. spółka oskarżonego popadła w stan niewypłacalności co najmniej w czerwcu 2011 roku, a zatem zaciągając nowe zobowiązania w połowie lipca, a następnie we wrześniu i październiku tego samego roku oskarżony wiedział, że nie wywiąże się z nich zgodnie z treścią umów, bo nie ma takiej możliwości. Ustalenia Sądu I instancji co do zamiaru oskarżonego zostały należycie wyjaśnione w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za swoje, dlatego też nie ma potrzeby ich w tym miejscu powielać, godzi się jednak przypomnieć, co słusznie zauważył Sąd Okręgowy, że stan niewypłacalności spółki oskarżonego w znacznej mierze był zawiniony przez A. P., który przez dłuższy czas prowadził ekonomicznie nieracjonalną działalność, polegającą na zakupie opon po wyższych cenach i następnie sprzedaży ich w cenach niższych od ceny zakupu, nie jest więc tak jak twierdzi obrońca, że oskarżony wywiązywał się z zobowiązań i zaprzestał na skutek okoliczności obiektywnych, ale przeciwnie, A. P. w znacznej mierze sprokurował stan niewypłacalności spółki, przede wszystkim zaś początkowa terminowa realizacja zobowiązań ze spółką (...) miała miejsce, gdy obrót między tą firmą i spółką oskarżonego był niewielki, a gdy drastycznie wzrósł, oskarżony za towar nie zapłacił, zapewniając jednocześnie drugą stronę, że płatność jest niezagrożona, deklarując wolę natychmiastowej zapłaty 200 tys. zł, a także przekonując kontrahenta, że ma jedynie przejściowe problemy, co przecież nie było prawdą, gdyż jak już wspomniano stan niewypłacalności jego spółki istniał co najmniej od czerwca 2011 roku. Argument o wywiązywaniu się z zobowiązań przez oskarżonego w początkowej fazie współpracy nie ma oczywiście większego znaczenia, albowiem regulowanie niskich zobowiązań przez dłuższy czas, by następnie zaciągnąć wysokie zobowiązanie, którego nie zamierza się uregulować stanowi wręcz klasyczny modus operandi sprawców oszustwa. Nie ma też wątpliwości, że oskarżony wprowadził w błąd pozostałych pokrzywdzonych co do zamiaru i możliwości wywiązania się z zaciąganych zobowiązań, wszak w październiku spółka oskarżonego była niewypłacalna czwarty miesiąc, a mimo to przyjmowała zamówienia i pieniądze od kupujących, po czym nie wywiązywała się ze świadczeń wzajemnych, w przypadku zaś firmy (...) oskarżony uciekł się wręcz do szantażu, kiedy to po zaprezentowaniu kontrahentowi swojego rzekomego majątku zagroził zerwaniem współpracy, jeśli ten nie dostarczy mu kolejnej partii towaru z odroczonym terminem płatności.

Wniosek

o uniewinnienie

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec niezasadności zarzutu, niezasadny był także wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego.

3.2.

obraza art. 17§1 pkt 7 kpk poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy postępowanie dotyczące tego samego czynu popełnionego przez oskarżonego zostało prawomocnie zakończone

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Argumentacja obrońcy sprowadza się de facto do przyjęcia, że nie można w tym samym czasie popełnić dwóch czynów ciągłych o takiej samej kwalifikacji prawnej. Jest to oczywiście stanowisko niesłuszne, istotą jedności czynu jest bowiem przede wszystkim tożsamość zamiaru, o ile więc możliwe jest, by zachowania na szkodę różnych osób były kwalifikowane jako ten sam czyn popełniony w warunkach art. 12 kk (obecnie 12§1), o tyle wcale tak być nie musi. O tym czy wielość zachowań wchodzi w skład jednego czynu ciągłego, czy stanowią one wielość przestępstw decyduje tożsamość zamiaru lub jej brak. W tym kontekście wywody obrońcy dotyczące niechybnego uchylenia wyroku w sprawie III K 152/12 (zapewne chodziło skarżącemu o wyrok w sprawie III K 82/14) należy ocenić jako spekulację. Abstrahując od tego, że w sprawie III K 152/12 wyrok Sądu Okręgowego w Opolu został poddany kontroli odwoławczej i utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu (k. 830), należy podkreślić, co umknęło uwadze obrońcy, że także w sprawie III K 152/12 oskarżonemu przypisano dwa przestępstwa, z których każde popełnione zostało w warunkach czynu ciągłego przy identycznym modus operandi i pokrywającym się czasie popełnienia przestępstw. W sprawie niniejszej Sąd Okręgowy poświęcił dwie strony uzasadnienia wyroku na wyjaśnienie dlaczego nie sposób przyjąć, że oskarżony działał w warunkach jednego czynu ciągłego w odniesieniu do wszystkich zarzucanych mu czynów i dlaczego czyny te nie wchodziły w skład zamiaru przypisanych mu wcześniej przestępstw oszustwa w innych postępowaniach. Argumentacja Sądu I instancji jest przekonująca i Sąd Apelacyjny przyjmuje ją za swoją, a zarzucana jej wewnętrzna sprzeczność jest pozorna. Przedstawione przez Sąd Okręgowy argumenty właśnie przekonują, że w odniesieniu do każdego z kontrahentów oskarżony podejmował nowy, osobny zamiar oszustwa i dlatego trafnie Sąd ten przyjął, że w sprawie nie zachodzi powaga rzeczy osądzonej, apelacja obrońcy natomiast stanowi w tym zakresie niepopartą żadnymi argumentami polemikę, w szczególności nie przekonuje twierdzenie, że albo oskarżony miał zamiar od razu oszukać wszystkich kontrahentów, albo w ogóle takiego zamiaru nie miał, a niewywiązanie się z zobowiązań wynikało z powstania stanu niewypłacalności. Obrońca zdaje się nie dostrzegać, że istnieje także trzecia możliwość, polegająca na tym, że oskarżony pierwotnie nie miał zamiaru oszustwa (wtedy też regulował swoje zobowiązania i ten okres nie jest objęty zarzutem), następnie jego spółka popadła w stan niewypłacalności (w znacznej mierze przez zawinione działalnie oskarżonego), a oskarżony mając tego świadomość i wynikający stąd brak możliwości regulowania zobowiązań zaciągał nowe zobowiązania, których nie mógł uregulować, o czym nie tylko nie informował swoich kontrahentów, ale wręcz przekonywał ich, że ich należności są niezagrożone i dopiero od tego momentu - powstania stanu niewypłacalności - oskarżony miał zamiar oszustwa, przy czym w odniesieniu do każdego z pokrzywdzonych był to zamiar osobny, albowiem brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że oszukując przedstawicieli firmy (...) oskarżony zakładał już oszustwo przedstawicieli firmy (...), czy pozostałych pokrzywdzonych. Argumentacja Sądu Okręgowego zawarta w pisemnych motywach wyroku jest w tej materii klarowna, Sąd I instancji dokonał analizy uprzednio zapadłych wobec oskarżonego wyroków skazujących i przekonująco uzasadnił dlaczego zachowanie podjęte na szkodę każdego z pokrzywdzonych w niniejszej sprawie charakteryzowało się osobnym zamiarem, a w konsekwencji było nowym, osobnym i nieosądzonym dotąd czynem.

Wniosek

o umorzenie postępowania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec bezzasadności zarzutu, niezasadny był także oparty na nim wniosek.

3.3.

obraza art. art. 4, 7 i 410 kpk, która miała wpływ na treść orzeczenia poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że zarzut naruszenia art. 7 kpk nie może się sprowadzać do przedstawienia innej, własnej oceny dowodów, a powinien wskazywać, jaką regułę i w jaki sposób naruszył Sąd I instancji. Sąd Okręgowy w pisemnych motywach wyroku wskazał dowody, na których oparł swe ustalenia i wyjaśnił dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych, w żaden sposób nie naruszył przy tym zasady obiektywizmu, a podstawę wyroku stanowił całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej.

Odnosząc się szczegółowo do podniesionego zarzutu w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że oskarżony nie składał w niniejszej sprawie wyjaśnień i ograniczył się do nieprzyznania się do popełnienia zarzuconego mu czynu a zawarte w apelacji twierdzenia mające przeczyć poszczególnym dowodom nie wynikają ze zgromadzonego materiału dowodowego. To Sąd I instancji, właśnie w ramach obowiązków ciążących na nim z mocy zasady obiektywizmu, podjął próbę poznania motywacji oskarżonego, odczytując złożone przez niego wyjaśnienia w innych sprawach i ustalił, że oskarżony przyznał, iż wystawiał faktury korygujące, co znajduje odzwierciedlenie w ich treści, a także dlaczego to robił oraz, że wyzbywał się majątku i posiadał zadłużenie. Z zeznań G. N. i M. S. (1) wynika, że zamówienie w ich firmie składał oskarżony, obsługiwał go M. S. (1) i to on ponaglał oskarżonego w sprawie zapłaty zaległości, wreszcie z zeznań G. N. wynika, że oskarżony w jego obecności osobiście podpisał weksel stanowiący zabezpieczenie wykonania zobowiązań. Z zeznań C. D. wynika, że składając zamówienia rozmawiał także z oskarżonym i przekonująco wyjaśnił dlaczego polecił firmę oskarżonego swoim znajomym, nie ma nic dziwnego w tym, że mając wcześniejsze dobre doświadczenia z firmą oskarżonego, świadek dokonywał w niej kolejnych zakupów i polecał ją znajomym, co w żaden sposób nie wyklucza oszustwa na jego szkodę przy okazji ostatniego zamówienia. Z zeznań tego świadka wynika ewidentnie, że oskarżony nie miał zamiaru wywiązać się z zobowiązania, skoro najpierw dwukrotnie podano mu różne powody niedostarczenia zamówionego towaru, by na końcu w ogóle zaniechać z pokrzywdzonym jakiegokolwiek kontaktu. Okoliczność, że oskarżony nie zna M. J. nie ma znaczenia dla przyjęcia, że oszukał tego ostatniego, wszak świadek nie wykluczał, że zakupu opon dokonał w internecie, niemniej faktura sprzedaży została podpisana przez A. P.. Nie sposób przyjąć, że sprzedażą za pośrednictwem portalu Allegro zajmował się brat oskarżonego P. P., albowiem z zeznań M. S. (2) wynika, że brat oskarżonego nie zajmował się tym segmentem działalności spółki (...) i odsyłał klientów zgłaszających reklamacje do oskarżonego, należy też podkreślić, że kontakt z oskarżonym w sprawie zamówień potwierdzili niemal wszyscy świadkowie - poza wspomnianymi już G. N. i M. S. (1), także C. D., D. D., M. S. (2), K. K. i J. K., w związku z czym twierdzenia przeciwne jawić się muszą jako gołosłowne. Nie zasługuje na uwzględnienie także zakwestionowanie poczytalności oskarżonego w czasie czynów, albowiem z opinii biegłych psychiatrów wynika, że oskarżony w czasie czynów był w pełni poczytalny, obrońca nie przedstawił zaś żadnych argumentów podważających trafność tej opinii. Na koniec przypomnieć należy, że zgodnie z art. 115§4 kk korzyścią majątkową jest zarówno korzyść dla siebie, jak i dla kogo innego, skoro więc na skutek działań oskarżonego doszło do przysporzenia na rzecz spółki (...), którą oskarżony reprezentował, bez znaczenia jest z punktu widzenia realizacji znamion czynu zabronionego z art. 286§1 kk czy oskarżony osobiście uzyskał jakąś korzyść majątkową w wyniku niewywiązania się z zobowiązań.

Wniosek

o uniewinnienie, względnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec bezzasadności zarzutów niezasadny był oparty na nich wniosek.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

utrzymano w mocy zaskarżony wyrok

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Podniesione zarzuty okazały się bezzasadne, a nie zachodziły żadne okoliczności wymagające uwzględnienia z urzędu.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Zasądzono od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego K. K. koszty zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

3

Zwolniono oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych i obciążono nimi Skarb Państwa z uwagi na rodzaj i rozmiar orzeczonej kary oraz sytuację materialną oskarżonego.

7.  PODPIS

SSO Maciej Dutkowski SSA Mirosław Ziaja SSA Marek Charuza

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

wyrok Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 10 sierpnia 2020 roku, sygn. akt III K 79/19

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana