Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Protokolant: sekr. sądowy Renata Wołoszyńska

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2019 r. w Krakowie, na rozprawie sprawy z powództwa Gminy Miejskiej K. przeciwko D. K. i L. K. o uzgodnienie treści księgi wieczystej,

na skutek apelacji strony powodowej od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie z dnia 27 czerwca 2019r., sygnatura akt I C 3729/18/N

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu brzmienie:

„I. uzgadnia treść ksiąg wieczystych szczegółowo niżej opisanych z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, że:

- nakazuje, aby Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział IV Ksiąg Wieczystych dokonał zamknięcia księgi wieczystej (...) prowadzonej dla nieruchomości lokalowej oznaczonej numerem (...), usytuowanej w budynku nr (...) przy ul. (...) w K.,

- nakazuje, aby Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział IV Ksiąg Wieczystych dokonał wykreślenia z działu I-0 księgi wieczystej (...) wpisu o wyodrębnionej w budynku położonym przy ul. (...) w K. nieruchomości lokalowej nr (...), objętej księgą wieczystą (...) oraz z działu II księgi wieczystej (...) dokonał wykreślenia wpisu dotyczącego wielkości udziału w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali w wysokości (...) części, ujawnionego na rzecz każdoczesnego właściciela lokalu nr (...), a także w dziale II w miejsce dotychczasowego udziału Gminy Miejskiej K. „ (...)” wpisał udział „ (...)”,

II. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej kwotę 3724 zł (trzy tysiące siedemset dwadzieścia cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu.”;

2.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej kwotę 2128 zł (dwa tysiące sto dwadzieścia osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSR Anna Kruszewska SSO Krzysztof Wąsik SSO Magdalena Meroń - Pomarańska

Sygn. akt II Ca 2328/19

UZASADNIENIE WYROKU

Z DNIA 30 GRUDNIA 2019 R.

Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2019 r., wydanym do sygn. akt I C 3729/18/N, Sąd Rejonowy dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie, oddalił powództwo Gminy Miejskiej K. przeciwko L. K. i D. K. o uzgodnienie treści księgi wieczystej poprzez

1)  nakazanie, aby Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział IV Ksiąg Wieczystych dokonał zamknięcia księgi wieczystej (...) prowadzonej dla nieruchomości lokalowej oznaczonej numerem (...), usytuowanej w budynku nr (...) przy ul. (...) w K.,

2)  nakazanie, aby Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział IV Ksiąg Wieczystych dokonał wykreślenia z działu I-0 księgi wieczystej (...) wpisu o wyodrębnionej w budynku położonym przy ul. (...) w K. nieruchomości lokalowej nr (...), objętej księgą wieczystą (...) oraz z działu II księgi wieczystej (...) dokonał wykreślenia wpisu dotyczącego wielkości udziału w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali w wysokości (...) części, a także w dziale II w miejsce dotychczasowego udziału Gminy Miejskiej K. „ (...)” wpisał udział „ (...)”.

Podstawą faktyczną powództwa było uchylenie się – przez Gminę Miejską K. - od skutków prawnych oświadczenia woli, złożonego pozwanym przy zawieraniu umowy wyodrębnienia i sprzedaży lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w dniu 16 października 2012 r. Strona powodowa sprzedała mieszkanie dotychczasowym najemcom za 10% jego wartości, działając na podstawie uchwały Rady Miasta K. z 11 czerwca 2008 r. nr 46 XLVI/568/08, która upoważniała Prezydenta Miasta K. m.in. do sprzedaży lokali tylko tym najemcom, którzy nie posiadają, ani nie zbyli po dniu 3 października 2003 r. tytułu prawnego do nieruchomości lub lokalu. L. K. i D. K. złożyli oświadczenie, że spełniają ten warunek, zatajając okoliczność, że rok wcześniej D. K. zbyła na rzecz swojej córki udział w wysokości ½ części w nieruchomości, stanowiącej samodzielny lokal mieszkalny w budynku nr (...) w K., w sąsiedniej gminie Z.. O tym ostatnim Gmina dowiedziała się w 2017 r. i pismem z dnia 9 marca 2018 r. złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli, złożonego w umowie z dnia 16 października 2012 r. pod wpływem błędu.

Podstawą oddalenia powództwa przez Sąd Rejonowy było ustalenie, że L. K. mógł zapoznać się z pismem z dnia 9 marca 2018 r. dopiero w październiku 2018 r., ponieważ wcześniej D. K., która odebrała korespondencję pod jego dłuższą nieobecność w domu, nie poinformowała męża o jego nadejściu. Tym samym sporne oświadczenie zostało złożone pozwanemu z uchybieniem rocznego terminu, o jakim mowa w art. 88 §2 k.c. (który upływał w dniu 25 maja 2018 r.).

Oświadczenie z dnia 9 marca 2018 r. Sąd Rejonowy uznał także za bezskuteczne. Podniósł, że Gmina Miejska K. wiedziała, że przepis, ograniczający możliwość sprzedawania byłym najemcom lokali pod dodatkowymi warunkami (§1 pkt 11 uchwały Rady Miasta K. z dnia 8 czerwca 2008 r.), był przedmiotem postępowania administracyjnego i ostatecznie - wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2012 r. sygn. akt III SA/Kr 1541/11, który uprawomocnił się w dniu 17 stycznia 2013 r. – został uznany za nieważny. Gmina Miejska K. nie mogła powoływać się na błąd co do prawa (co próbowała uczynić w toku procesu, uzupełniając w piśmie procesowym oświadczenie z dnia 9 marca 2018 r.), ponieważ opierając się na kwestionowanej regulacji prawnej działała lekkomyślnie. Strona powodowa nie powołała się również skutecznie na błąd co do treści czynności prawnej, którą zawarła z pozwanymi. Jeśli bowiem intencją Gminy Miejskiej K., była sprzedaż lokalu mieszkalnego na rzecz dotychczasowego najemcy, który nie posiadał ani uprzednio nie zbył prawa do innego lokalu mieszkalnego, to jej błąd dotyczył pobudki. Taki błąd nie uprawnia do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli.

Apelację od wyroku wywiodła powódka, zarzucając:

1)  niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla sprawy, do doprowadziło do bezzasadnego oddalenia powództwa,

2) błędy w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, mające wpływ na jego treść, a polegające na:

- błędnym przyjęciu, że przewidziane w §1 pkt 11 uchwały Rady Miasta K. z 11 czerwca 2008 r. nr 46 XLVI/568/08 kryteria nie miały charakteru konstrukcyjnego umowy sprzedaży w sytuacji, gdy stanowiły one element przedmiotowy istotny umowy (essentialia negotii), determinujący cenę sprzedaży lokalu,

- błędnym przyjęciu, że skuteczne uchylenie się od skutków prawnych umowy sprzedaży w stosunku do D. K. nie może prowadzić do uwzględnienia powództwa w sytuacji, gdy uchylenie się od skutków prawnych umowy w stosunku do pozwanej rodzi konsekwencje prawne także w stosunku do drugiego z nabywców stosownie do art. 58 §1 k.c.,

- błędnym przyjęciu, że umowa sprzedaży lokalu mieszkalnego przy ul. (...) objęta jest nieważnością względną w sytuacji, gdy zgodnie z art. 58 §1 k.c wadą nieważności objęta jest cała umowa,

- błędnym przyjęciu, że doszło do obalenia domniemania doręczenia zastępczego w sytuacji, gdy to adresata obciąża ryzyko związane z nieprzekazaniem korespondencji przez dorosłego domownika wobec czego zaniechanie odbiorcy jest również zaniechaniem adresata,

- błędnym przyjęciu, że oświadczenie Gminy Miejskiej K. o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego uprzednio oświadczenia było skuteczne wyłącznie w stosunku do D. K. w sytuacji, gdy doszło do skutecznego doręczenia zastępczego,

- błędnym przyjęciu, że Gmina Miejska K., podnosząc „błąd co do prawa” uchybiła terminowi jego zgłoszenia w sytuacji, gdy o tym błędzie powzięła wiedzę w trakcie procesu podczas analizy pism procesowych pozwanych,

- nieprawidłowe uznanie, że w dacie oświadczenia z dnia 9 marca 2018 r. Gmina nie mogła wywodzić jakichkolwiek skutków prawnych z §1 pkt 11 uchwały Rady Miasta K. z 11 czerwca 2008 r. nr 46 XLVI/568/08 ,

- błędne uznanie, że brak jest podstaw do uznania oświadczenia Gminy o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli za skuteczne,

3) naruszenie przepisów prawa materialnego przez:

- niezastosowanie art. 86 §1 i 2 k.c. w sytuacji, gdy poczynione ustalenia faktyczne pozwalały na jego zastosowanie,

- błędną wykładnię art. 58 §1 k.c. w zw. z art. 88 §1 k.c., polegającą na przyjęciu, że złożenie pisemnego oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych uprzednio złożonego oświadczenia woli powoduje nieważność częściową umowy sprzedaży,

- art. 61 §1 k.c. poprzez uznanie, że L. K. nie zapoznał się z treścią oświadczenia z dnia 9 marca 2018 r. o uchyleniu się od skutków prawnych błędu, co miało wpływ na oddalenie powództwa,

4) naruszenie przepisów postępowania cywilnego, a to art. 233 §1 k.p.c. przez dowolną ocenę dowodów, polegającą na przypisaniu waloru wiarygodności wyjaśnieniom pozwanych w przedmiocie nieprzekazania przez D. K. mężowi informacji o uchyleniu się przez Gminę Miejską K. od skutków prawnych umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego w sytuacji, gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na nadanie tym zeznaniom waloru wiarygodności.

Wskazując na powyższe zarzuty Gmina Miejska K. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu oraz obciążenie pozwanych kosztami procesu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego jako części kosztów procesu.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia Sądu I instancji i uznaje ja za własne za wyjątkiem okoliczności, że L. K. zapoznał się z treścią pisma Prezydenta Miasta K. z dnia 19 marca 2018 r. dopiero w październiku. Zarzut dotyczący tego spornego ustalenia zostanie omówiony w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Rejonowy niewątpliwie zapoznał się z aktami sprawy i stanowiskami stron wnikliwie oraz szczegółowo i wyczerpujący uzasadnił swoje wnioski na piśmie. Z tymi ostatnimi Sąd Okręgowy jednak się nie zgadza.

Kwestia ważności umowy z dnia 16 października 2012 r. niebyła przedmiotem sporu, ale słusznie Sąd Rejonowy dokonał oceny tej czynności prawnej pod względem zgodności z prawem, czyniąc tym samym wstęp do dalszych rozważań, dotyczących istnienia przesłanek do skutecznego uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli oraz zachowania terminu do jego wniesienia. Pozostając przy tym wątku należy dodać, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie z dnia 20 grudnia 2013 r. sygn.akt II S.A./Kr 1019/13 stwierdził również nieważność §8 ust. 1 i 3 uchwały Rady Miasta K. z 11 czerwca 2008 r. nr 46 XLVI/568/08 (zwanej dalej „ uchwałą Rady Miasta K.”), które pomijały indywidualny tryb uzgadniania bonifikaty od ceny sprzedaży gminnych lokali, ustanowiony w art. 68 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Niezachowanie jednak wymogów określonych w art. 68 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami w brzmieniu obowiązującym do dnia 7 stycznia 2010 r. nie prowadziło do nieważności umowy sprzedaży, ale powodowało jej bezskuteczność względną, tj do czasu wyrażenia zgody przez organ uchwałodawczy gminy ( tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 lipca 2016 sygn. CSK 685/15). Sporna umowa nie jest zatem nieważna z mocy prawa. Umowa ta została zawarta pod rządami przepisu art. 68 u.g.n., który pozwalał już na stosowanie bonifikat w oparciu o odpowiednie akty prawa miejscowego, w tym na podstawie uchwały. Rzecz w tym, że patrząc z dzisiejszego punktu widzenia nie obowiązywały wówczas żadne przepisy konkretyzujące ten przepis.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego co do treści oświadczenia o uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia którą w niniejszej sprawie należy ograniczyć do pisma Prezydenta Miasta K. z dnia 9 marca 2018 r., pomijając nowe okoliczności, podniesione w piśmie pełnomocnika powoda, złożonego w czasie procesu. W ocenie Sądu Okręgowego nie można jednak oświadczenia Prezydenta Miasta K. z dnia 9 marca 2018 r. uznać za powołanie się na błąd co do pobudki. Przez pobudkę rozumie się błąd przewidywania i wnioskowania, pod wpływem którego zostało wyrażone oświadczenie woli, nieskutkujące zamierzonym i przewidywanym celem. Tymczasem – jak zresztą słusznie, choć w innym kontekście podniósł Sąd Rejonowy – z okoliczności poprzedzających zawarcie umowy sprzedaży jak i z treści samej umowy sprzedaży wynika, że intencją strony powodowej była sprzedaż lokalu mieszkalnego na rzecz jego dotychczasowych najemców, którzy nie posiadają, ani uprzednio nie zbyli tytułu prawnego do innego lokalu mieszkalnego.

Gmina Miejska K., przy wyborze kupujących, kierowała się przymiotami podmiotowymi nabywców, od których uzależniała zarówno sprzedaż nieruchomości, jak i jej warunki, w szczególności cenę. Wprawdzie wspomniane przymioty opierała m.in. na nieważnym przepisie, tj §1 pkt 11 uchwały Rady Miasta K. z dnia 11 czerwca 2008 r., nie mniej jednak swoją wolę wyraziła w sposób jednoznaczny – sprzedawała lokal osobom, które zgodnie z jej mylnym wrażeniem odpowiadały warunkom, którymi się kierowała. Równocześnie nie miała obowiązku zbycia spornej nieruchomości na rzecz pozwanych, niezależnie od oceny ważności §1 pkt 11 uchwały. Ustawa o gospodarce nieruchomościami nie ustanowiła bowiem roszczenia dotychczasowych najemców o wykup zajmowanego lokalu, a jedynie ich prawo pierwszeństwa. Nie jest zatem tak, że niezależnie od obowiązywania §1 pkt 11 uchwały Rady Miasta K. , do spornej umowy sprzedaży by doszło. Gmina – znając prawdziwą sytuację mieszkaniową pozwanych – mogła pozostawić wynajmowany przez nią lokal w swoim zasobie albo zaoferować go do sprzedaży innej osobie z zachowaniem pierwszeństwa pozwanych. Ci ostatni nie mogliby, nawet jako uprawnieni do pierwszeństwa. skorzystać wówczas z bonifikaty, która umową z dnia 16 października 2012 r. nie musiała im być udzielona. Bonifikaty, przewidziane uchwałą Rady Miasta K. , pomijając, że przepisy je regulujące zostały wyrokiem WSA w Krakowie z dnia 20 grudnia 2013 r., uznane za nieważne, miały przysługiwać tylko tym najemcom, co do których Rada Miasta K. ograniczyła pierwszeństwo ustanowione w ustawie o gospodarce nieruchomościami. §1 ust. 1 i §8 ust. 1 i ust. 3 były ze sobą powiązane w tym znaczeniu, że na ich podstawie Gmina M. K. nie mogła udzielić bonifikaty najemcom, którzy zbyli po dniu 3 października 2003 r. nieruchomość lub lokal wykorzystywane na cele mieszkaniowe położone na terenie Gminy (…) lub powiatów sąsiadujących z Gminą (…) lub posiada tytuł prawny do nieruchomości lub lokalu wykorzystywanych na cele mieszkaniowe położonej na terenie Gminy Miejskiej K. lub powiatów sąsiadujących z Gminą Miejską K. , ponieważ w ogóle nie mogła takim najemcom lokalu mieszkalnego sprzedać. Strona powodowa uzależniała zatem nie tylko zawarcie umowy, ale również jej postanowienia co do ceny, od warunku wyżej opisanego. Nie można zatem wnioskować, że nawet gdyby Gmina Miejska K. wiedziała o zbyciu nieruchomości przez pozwaną i nawet gdyby zdecydowała się mimo wszystko na sprzedaż jej nieruchomości, to że udzieliłaby 90-procentowej bonifikaty ceny, ponieważ – jak wspomniano wyżej – nie istniało żadne upoważnienie udzielone przez organy gminy Prezydentowi Miasta K. – aby taką bonifikatę zastosował. Rzeczywisty stan prawny i faktyczny na datę zawarcia spornej umowy sprzedaży nie uprawniał stron do ustalenia ceny na poziomie 10% wartości nieruchomości.

Powracając zatem do zagadnienia błędu Gminy Miejskiej K., na który powołała się w oświadczeniu Prezydenta o uchyleniu się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli, należało uznać, że dotyczył on właściwości nabywców nieruchomości, co do których przedstawiciel sprzedającego miał mylne wyobrażenie i co więcej – wyobrażenie to pozwani wzmocnili składając nieprawdziwe oświadczenia w treści aktu notarialnego. Sporny błąd był zatem błędem co do treści czynności prawnej, a nie – jak przyjął Sąd Rejonowy – błędem co do pobudki. Słusznie zauważył również apelujący, że w niniejszej sprawie można przyjąć, że błąd ten został wywołany podstępnie. Pozwani kilkakrotnie składali oświadczenia, od treści których Gmina Miejska K. uzależniała zbycie lokalu. Nie mogli zatem nie zauważyć, że mają one znaczną wagę i mogą wpłynąć na ostateczną decyzję Gminy co do sprzedaży lokalu na preferencyjnych warunkach. Umyślnie zatem i w celu utrzymania błędnego stanu wiedzy sprzedającego podali – w przypadku pozwanej - nieprawdziwe informacje, a w przypadku pozwanego – zataili fakt darowizny z 13 grudnia 2011 r. w celu nabycia nieruchomości za niezwykle korzystną cenę. Jeśli zatem uznać ich zachowanie za podstępne, to zgodnie z art. 86 §1 k.c. – strona powodowa mogła się uchylić nie tylko od błędu, nie dotyczącego czynności prawnej, ale również błędu nieistotnego.

Niezależnie jednak od złagodzenia warunków uchylenia się od skutków oświadczenia woli na skutek błędu wywołanego podstępnie przez drugą stronę, Sąd Okręgowy uważa, że przedmiotowy błąd miał charakter istotny. W uzasadnieniu wyroku z 8 marca 2012 r., III CSK 221/2011, ( publ. LexisNexis nr 5157413, OSNC-ZD 2013, nr C, poz. 55, z omówieniem J. Pisulińskiego, M. Kućki i K. Pałki, „Forum Prawnicze” 2012, nr 6, s. 101) Sąd Najwyższy wyjaśnił że: „Z tego względu, że błąd dotyczy sfery wewnętrznej podmiotu składającego oświadczenie woli ustalenie wystąpienia błędu, o którym mowa w art. 84 k.c., może nastąpić tylko poprzez analizę zewnętrznych okoliczności poprzedzających, towarzyszących złożonemu oświadczeniu woli, jak również tych, które nastąpiły już po złożeniu oświadczenia woli, a mogących mieć znaczenie dla oceny wyobrażenia strony o skutkach podjętej czynności prawnej. Wymaga to w szczególności uwzględnienia celu gospodarczego, jaki strona, która złożyła oświadczenie woli chciała osiągnąć, skonfrontowania tego celu z treścią czynności prawnej, oceny stopnia skomplikowania zamierzonej i podjętej czynności prawnej, okoliczności subiektywnych dotyczących możliwości oceny rzeczywistych skutków prawnych dokonanej czynności prawnej przez osobę, która powołuje się na błąd oraz zachowania się drugiej strony poprzedzającego dokonanie tej czynności, w tym wyrażanym przez nią wobec drugiej strony ocenom dotyczącym skutków prawnych, jakie miała wywołać czynność prawna”. Gospodarowanie gminnym zasobem mieszkań ma na celu zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców gminy. Gmina może zatem odmówić świadczeń w tym zakresie, jeśli stwierdzi, że potrzeby takie dana osoba ma zaspokojone. W tym kontekście należy zważyć, że Gmina Miejska K. – mając wiedzę o umowie darowizny z dnia 13 grudnia 2011 r. – nie miałaby obowiązku zawarcia spornej umowy, a na pewno wiedza ta nie uprawniałaby jej do obniżenia o 90% ceny, z uwagi na obowiązujące przepisy prawa miejscowego. Dodatkowo należy przywołać wyrok Sądu Najwyższego z 6 marca 1980 r., II CR 574/79, LexisNexis nr (...) ( OSNCP 1980, nr 11, poz. 209, z glosą J. Dąbrowy, OSPiKA 1981, nr 9, poz. 162, i z komentarzem S. Rudnickiego, „Przegląd piśmiennictwa i orzecznictwa z zakresu prawa spółdzielczego” 1980, poz. 24, oraz z omówieniem M. Gersdorfa i M. Piekarskiego, NP 1981, nr 10-12, s. 125), w uzasadnieniu którego uznano, że spółdzielnia może uchylić się od swego oświadczenia woli o przydziale mieszkania członkowi z powodu istotnego błędu wywołanego przez członka, który starając się o przydział mieszkania zataił wobec spółdzielni, że jego zamiarem nie było zamieszkanie w tym mieszkaniu, ale zbycie spółdzielczego prawa do lokalu. Stan faktyczny w powołanej sprawie wydaje się być analogiczny do okoliczności niniejszego procesu.

Pozostaje jeszcze zarzut apelacji błędnych ustaleń faktycznych odnośnie okoliczności zachowania terminu do złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych w stosunku do pozwanego L. K.. Sąd Rejonowy dokonał ich na podstawie przesłuchania pozwanych, które ocenił za wiarygodne. Słusznie strona powodowa zakwestionowała dokonaną tu ocenę dowodów. Dowód z przesłuchania stron jest w zasadzie tzw. dowodem posiłkowym, czyli przeprowadzanym tylko wtedy, gdy za pomocą innych środków dowodowych nie można uzyskać wyjaśnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Do oceny zeznań stron należy podchodzić – z uwagi na oczywisty ich interes w korzystnym przedstawianiu faktów nie zagrożony odpowiedzialnością karną za składanie fałszywych zeznań – z dużą ostrożnością. Ustalenie faktów istotnych w sprawie tylko na podstawie takiego dowodu i to przeprowadzonego w sposób niepełny, tj poprzez przesłuchanie tylko jednej ze stron, wydaje się być ostatecznością w wyjątkowych sytuacjach. Taka sytuacja tutaj nie zachodziła. Jak słusznie zauważyła apelująca – nawet okoliczność samego, kilkumiesięcznego przebywania pozwanego poza K. – powinna być wykazana innymi dowodami, w szczególności dokumentami (te powinny powstać w związku z zamieszkaniem L. K. w innym mieście i podejmowaniem przez niego pracy). Poza tym treść zeznań nie powinna budzić wątpliwości z punktu widzenia zasad doświadczenia i logiki. Tymczasem zatajenie przez żonę faktu, że razem z mężem utraciła prawa własności do mieszkania, wydaje się być na tyle przynajmniej nierozsądne, że powinno być zakwestionowane przez sąd. Dorosła osoba, z prawną świadomością na tyle silną, że pozwalającą na samodzielne podejmowanie czynności dotyczących nieruchomości, nie może tłumaczyć się jak kilkuletnie dziecko, które z obawy przed niechybną karą, odwleka ją w czasie. Jest to oczywiście prawdopodobne, ale nie może być przez sąd uznane za podstawę do tak istotnego faktu, jak zachowanie terminu do złożenia spornego oświadczenia. W ocenie Sądu Okręgowego nie istnieją okoliczności, które pozwalałaby na ustalenie, że pozwany nie mógł zapoznać się z treścią pisma Prezydenta Miasta K. z 19 marca 2018 r. przed dniem 22 maja 2018 r. (po upływie rocznego terminu przewidzianego w art. 88 §2 k.c.). Pismo zostało do niego zaadresowane i odebrane przez jego domownika. Zostały zatem zachowane przesłanki z art. 61 §1 zd. 1 k.c., a domniemanie faktyczne, że nastąpiło to później niż po 15 marca 2018 r. (dacie odebrania korespondencji przez pozwaną), a w szczególności później niż 22 maja 2018 r. nie zostało przez pozwanych obalone.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że Gmina Miejska K. skutecznie uchyliła się od skutków prawnych umowy sprzedaży z dnia 16 października 2012 r. Podstawowymi skutkami tej umowy było przeniesienie odrębnej własności lokalu mieszkalnego, założenie dla niego księgi wieczystej i ujawnienie w jej dziale II pozwanych. Powództwo, zmierzające do przywrócenia stanu istniejącego przed zawarciem umowy, należało zatem uwzględnić na podstawie art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Dlatego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 386 §1 k.p.c. a o kosztach procesu za obie instancje – na zasadzie art. 98 k.p.c.

SSR Anna Kruszewska SSO Krzysztof Wąsik SSO Magdalena Meroń – Pomarańska