Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Balion-Hajduk

Protokolant Monika Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2022 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko (...) Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 2 grudnia 2021 r., sygn. akt I C 514/21

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 1016,75 zł (tysiąc szesnaście złotych i siedemdziesiąt pięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 września 2020r.,

b)  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 387 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 235 zł (sto trzydzieści pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Magdalena Balion-Hajduk

Sygn. akt: III Ca 149/22

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z 2 grudnia 2021 r. oddalił powództwo A. K. przeciwko (...) Towarzystwo (...) S.A. o zapłatę 1.016,75 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do 1 września 2020 roku i zasądził od powódki na rzecz pozwanej koszty procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że 11 kwietnia 2016 roku powódka A. K. zawarła z (...) S.A. z siedzibą w W. (obecnie (...) Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W..) u umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym na podstawie Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na (...) z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi (...), oznaczony indeksem (...)/14/11/03 potwierdzona polisą nr (...), Jako uposażonych powódka wskazała J. K. oraz P. K.. Składka podstawowa wyniosła 54.371,44 zł.

Do umowy miały zastosowanie Ogólne Warunki Ubezpieczenia na (...) z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi (...) (dalej OWU). § 15 niniejszych OWU wskazuje, że z Opłata dystrybucyjna należna jest w pełnej wysokości od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia i pobierana jest na koniec każdego z pierwszych 36 miesięcy polisy, sukcesywnie w 36 równych częściach z zastrzeżeniem ust 2. Poniżej, zgodnie z zasadami opisanymi w Tabeli opłat i limitów, poprzez odpisane jednostek w uczestnictwie z rachunku podstawowego, zapisanych za środki pieniężne pochodzące ze składki podstawowej. W przypadku wpłaty składki dodatkowej przed 1 rocznicą i zaliczenia jej na poczet składki podstawowej, począwszy od każdej takiej wpłaty, Towarzystwo pobierze opłatę dystrybucyjną wedle następujących kryteriów:

1.  opłata dystrybucyjna jest obliczana od sumy wszystkich wpłat zaliczonych na poczet składki podstawowej;

2.  opłata dystrybucyjna jest naliczana od aktualnej wysokości składki podstawowej a jej część pobrana przed zwiększeniem wysokości składki podstawowej nie ulega zwiększeniu.

Zgodnie z § 28 OWU wypłata wartości wykupu jest dokonywana w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia z przyczyn innych niż śmierć Ubezpieczonego. Wartość wykupu stanowi wartość podstawowa polisy pomniejszona o opłaty pobierane przez Towarzystwo. Dodatkowo wraz z wypłatą wartości wykupu Towarzystwo dokonuje wypłaty wartości dodatkowej polisy. Kwota przeznaczona do wypłaty obejmuje środku pochodzące z odpisania jednostek uczestnictwa z rachunku podstawowego i z rachunku dodatkowego. W celu dokonania wypłaty Towarzystwo odpisuje jednostki uczestnictwa po cenie obowiązującej nie później niż 10 dnia roboczego od dnia złożenia wniosku. Towarzystwo dokonuje wypłaty w terminie 14 dni roboczych od dnia doręczenia Towarzystwu kompletnego i prawidłowo wypełnionego wniosku o wypłatę. Zgodnie z tabelą opłat i limitów opłata dystrybucyjna należna jest w pełnej wysokości od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia i pobierana jest zgodnie z poniższymi zasadami:

1.  pobierana sukcesywnie w częściach przez pierwsze 3 lata polisy w wysokości 0,1875% składki podstawowej miesięcznie (co stanowi 2,25% składki podstawowej rocznie);

2.  w przypadku rozwiązania umowy przed 3 rocznicą polisy (z innych przyczyn niż śmierć Ubezpieczonego) wypłacona wartości polisy zostanie pomniejszona o niepobraną część opłaty w przedstawionej na k.16 akt wysokości.

27 czerwca 2018 roku powódka złożyła wniosek o rozwiązanie umowy i wypłatę całkowitej wartości pieniężnej polisy.

Pismem z 6 lipca 2018 roku poprzedniczka prawna pozwanej poinformowała powódkę, iż na rachunku podstawowym zgromadziła:

a)  alokując składkę w A.-Obligacje 205, (...) jednostek uczestnictwa co daje kwotę 27.932,34 zł (po potrąceniu ceny umorzenia jednostek w kwocie 135,74 zł);

b)  alokując składkę w A.-Q. lev 340, (...) jednostek uczestnictwa co daje kwotę 21.498,67 zł (po potrąceniu ceny umorzenia jednostek w kwocie 63,22 zł);

Łącznie wartość funduszu powódki wyniosła 49.431,01 zł. Po potraceniu kwoty 1.016,75 zł powódce wypłacono kwotę 48.414,26 zł.

Powódka w dniu 18 marca 2019 roku wniosła reklamację w sposobie wyliczenia wartości opłat związanych z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia i wezwała poprzedniczkę prawną pozwanej do zapłaty kwotę nienależnie pobranych opłat, w szczególności kosztów wykupu polisy w terminie 7 dni od otrzymania niniejszego pisma.

Poprzedniczka prawna pozwanej nie uwzględniła reklamacji. Wskazała, iż wysokość opłat została ustalona w adekwatnej wysokości do kosztów związanych z zawarciem i wykonaniem umowy ubezpieczenia.

Sąd Rejonowy jako podstawę rozstrzygnięcia powołał art. 805 § 1 k.c. oraz art. 385 ¹ k.c. Wskazał, ze stan faktyczny w zasadzie był niesporny pomiędzy stronami. Oceniając zawarta przez strony umowę ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym Sąd I instancji uznał, że umowa nie posiadała takich postanowień, które można byłoby uznać za niedozwolone w świetle art. 385 ¹ k.c.

Powódka żądała uznania za niedozwolone postanowienia umowne § 28 oraz § 15 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia wraz z Tabelą opłat i limitów. Zdaniem powódki abuzywność tych klauzul wynika z art. 385 ³ § 17 k.c. w zw. z art. 385 ¹ k.c.

Umowa była zawarta pomiędzy przedsiębiorcą (pozwana) a konsumentem (powódka). Pozwana dopełniła całego obowiązku informacyjnego przed zawarciem umowy. Powódka potwierdziła ten fakt, składając swój podpis pod oświadczeniem o zapoznaniu się z warunkami ubezpieczenia stwierdzając, iż warunki umowy są dla niej zrozumiałe i w pełni je akceptuje, w tym wysokość pobieranych przez pozwaną opłat.

Sąd stwierdził również , że postanowienia przedmiotowej umowy nie były uzgodnione indywidualnie, powódka nie miała na ich treść rzeczywistego, a właściwie żadnego wpływu oraz że świadczenie wypłacane przez ubezpieczyciela w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym nie jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zd. drugie k.c.

Sąd Rejonowy uznał, że koszty związane z opłatą dystrybucyjną (naliczona w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia przez ubezpieczonego przed 3 latami od dnia zawarcia) nie mają niedozwolonego charakteru, nie kształtują j praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Koszty dystrybucji zakładów ubezpieczeń są oparte o wieloletnią praktykę rynkową, nie można ich nazwać wygórowanymi, biorąc pod uwagę okres na jaki umowa ubezpieczenia jest zawierana. W związku z rozwiązaniem umowy pozwana poniosła ekonomiczne uzasadnione straty związane z brakiem możliwości obrotu finansami powódki. Pozwana jako podmiot związany z działalnością ubezpieczeniową ponosi koszty związane z zwarciem i obsługą umowy ubezpieczenia, m.in. koszty prowizji pośredników, wynagrodzenia dla pracowników, marketing, itp. Kwota tej opłaty jest nieznaczna, stanowi ok. 2% wartości środków wypłaconych powódce, stąd też trudno uznać ją za wygórowaną.

Powódka w apelacji zarzucił:

- obrazę prawa materialnego tj. art. 385 1 § 1 i 385 2 k.c. przez ich niezastosowanie i niestwierdzenie abuzywności zapisów umowy o opłacie dystrybucyjnej, w OWU nie sprecyzowano jaki konkretnie koszy poniósł pozwany w związku z zawarciem umowy, a sama opłata została określona ryczałtowo,

- obrazę przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że potrącona z rachunku opłata dystrybucyjna nie była nadmiernie wygórowana.

Powódka wniosła o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa oraz zasadzenie kosztów postępowania.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela w całości ustalenia faktyczne Sądu I instancji, w większości bezsporne pomiędzy stronami i unikając zbędnych powtórzeń, przyjmuje je za własne. Podniesione w apelacji zarzuty są jednak uzasadnione.

Sąd Rejonowy, oceniając postanowienia zawartej przez strony umowy, ocenił postanowienia dotyczące opłaty dystrybucyjnej w oderwaniu od pozostałych postanowień dotyczących opłat uiszczanych przez powódkę w związku z zawartą umową. Oprócz opłaty dystrybucyjnej rachunek powódki obciążany był innymi opłatami – opłatą administracyjną, opłatą za ryzyko ubezpieczeniowe, opłatą za zarządzanie z tytułu zarządzania funduszami, opłatą transakcyjną z tytułu realizacji zleceń. Opłata dystrybucyjna pobierana jest z tytułu kosztów akwizycji związanych z zawarciem umowy ubezpieczenia. Nie jest to główne świadczenie stron umowy i nie zostało indywidualnie uzgodnione.

Sąd Okręgowy uznał, że pozwana kreując obowiązek uiszczenie przez konsumenta opłaty dystrybucyjnej w rzeczywistości dotyczącej kosztów prowadzonej działalności gospodarczej, przerzuca te koszty na konsumenta. Opłata ta pobierana w przypadku rozwiązania umowy stanowi sankcję za wcześniejsze rozwiązanie umowy. Takie jej rozumienie uznać należy za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2015 roku, sygn. I CSK 945/14, przez działanie wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - należy rozumieć wprowadzanie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron tego stosunku; rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zaś nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków stron, wynikających z umowy, na niekorzyść konsumenta.

Sąd Okręgowy uznał, że postanowienie umowne OWU zawartej pomiędzy stronami umowy dotyczące opłaty dystrybucyjnej ma charakter klauzuli abuzywnej (niedozwolonego postanowienia umownego) i jako takie, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienie takie nie wiąże konsumenta. Nie ma przy tym znaczenia czy zatrzymana na podstawie postanowień niedozwolonych przez pozwaną kwota jest wysoka czy niewygórowana. Ponadto sposób obliczenia świadczenia wykupu polega na automatycznym wyliczeniu, oderwanym od jakichkolwiek realnych kosztów poniesionych przez pozwaną. Brak jest również usprawiedliwienia dla obciążania powódki dalszą opłatą, w związku z czynnością techniczną przekazania jej zgromadzonych środków. Sama czynność przekazania środków nie jest świadczeniem ekwiwalentnym do wysokości opłaty i również prowadzi do nieusprawiedliwionego naruszenia interesów konsumenta. Powódka jest uprawniona do uzyskania całości świadczenia wykupu bez pomniejszenia go w oparciu o niedozwolone postanowienia zawarte w OWU dotyczące opłaty dystrybucyjnej.

Sąd Okręgowy, mając powyższe na uwadze uznał apelację za uzasadnioną i na mocy art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji, w konsekwencji zmieniając także postanowienie o kosztach na podstawie art. 98 k.p.c. oraz na mocy art. 98 k.p.c. zasądził od pozwanej na rzecz powódki koszty postępowania odwoławczym w kwocie 235 zł.

SSO Magdalena Balion – Hajduk