Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19.10.2020 r., (znak: 0500-ZS.GO.434.2020) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił K. W. prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej w dniu 10.08.2020 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Uzasadniając decyzję organ podniósł, że zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 w/w ustawy jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, natomiast jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli spowodował wypadek umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Zdaniem organu rentowego zachodzą okoliczności mające wpływ na utratę prawa do świadczenia z tytułu wypadku przy pracy z dnia 10.08.2020 r., gdyż doszło do niego podczas przegarniania ręką ziarna w zbiorniku kombajnu, przy włączonym silniku maszyny. Organ rentowy zarzucał, że z uwagi na niezachowania podstawowych zasad bezpieczeństwa, wnioskodawca sam w znacznym stopniu przyczynił się do zaistnienia zdarzenia.

Nie zgadzając się z powyższą decyzją K. W. wniósł w dniu 09.11.2020 r. odwołanie wnosząc o zmianę decyzji i przyznanie prawa do jednorazowego odszkodowania.

W uzasadnieniu tego odwołania wnioskodawca wywodził, że w trakcie w celu wyczyszczenia kombajnu z pozostałego ziarna wszedł do zbiornika kombajnu. Wyjaśniał, że nie użył do czyszczenia żadnych narzędzi ze względu na ograniczony dostęp do zakamarków znajdujących się w zbiorniku. Dalej wyjaśniał, iż w trakcie przegarniania zahaczył dłonią o niewidoczną z góry ostrą krawędź i rozciął środkowy palec. Podnosił, że ze względu na wypadek przebywa na zwolnieniu lekarskim, gdyż kontuzja jakiej doznał uniemożliwia mu pracę zarówno w gospodarstwie, jak i przy pszczołach (k. 4).

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o jego oddalenie, podtrzymując w uzasadnieniu argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji. Ponadto organ rentowy podniósł, że wnioskodawca składając wyjaśnienia sam przyznał, że przyczyną urazu był jego błąd, tj. pośpiech oraz niewyłączenie maszyny, w wyniku czego palce pochwycił podajnik ślimakowy wysypu ziarna. Organ rentowy zarzucał, że do wypadku doszło wskutek rażącego niedbalstwa K. W. (k. 1-2).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. W. od dnia 01.09.2019 r. podlega rolniczemu ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu jako płatnik składek.

W dniu 10.08.2020 r. w swoim gospodarstwie rolnym wnioskodawca czyścił zbiornik kombajnu B. (...) Rekord z pozostałych w nim resztek ziarna facelii.

Podczas dokonywania tych czynności silnik kombajnu był włączony, natomiast wszystkie mechanizmy kombajnu były wyłączone.

Wnioskodawca czyścił zbiornik kombajnu w ten sposób, że wszedł do jego wnętrza i rękami bez rękawic ochronnych wygarniał ziarno z zakamarków tego zbiornika.

Podczas tej czynności w pewnym momencie wnioskodawca włożył dłoń pod osłonę ślimaka i przy wygarnianiu ziarna spod tej osłony zahaczył dłonią o niewidoczną ostrą krawędź i wówczas doszło do uszkodzenia środkowego palca lewej dłoni (rozcięcia).

Przy czynnościach wnioskodawcy obecny był jego kolega M. B..

Po zaistnieniu tego urazu palca lewej ręki wnioskodawca sam udał się do domu, gdzie się umył, a żona wnioskodawcy S. W. udzieliła mu pierwszej pomocy przedmedycznej, a następnie zawiozła go do Szpitala we W. na Szpitalny Oddział Ratunkowy, gdzie udzielono mu pomocy medycznej, po czym został on skierowany na Oddział (...) Urazowo-Ortopedycznej.

W wyniku tego wypadku u wnioskodawcy rozpoznano na ręce lewej brudną ranę szarpaną powierzchni dłoniowej palca III (długości około 3-4 cm), okolicy stawu (...) (międzypaliczkowy dalszy) z uszkodzeniem ścięgna (...) (zginacza głębokiego palców) z częściowym jego ubytkiem, końce ścięgna poszarpane, z uszkodzeniem unerwienia paliczka dystalnego / powierzchowna rana palca IV okolicy paliczka dystalnego i środkowego długości około 4 cm.

W związku z doznanymi obrażeniami wnioskodawca w dniu 11.08.2020 r. przeszedł zabieg operacyjny palca środkowego podczas którego próba zeszycia (...) (zginacza głębokiego palców) była nieudana. Założono mu wówczas szynę Z..

K. W. nie spowodował przedmiotowego wypadku w sposób umyślny lub wskutek rażącego niedbalstwa. W chwili zdarzenia nie znajdował się pod wpływem alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych środków o podobnym działaniu.

W dniu 02.08.2021 r. wpłynął do P. Terenowej KRUS we W. wniosek K. W. o jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy rolniczej.

Po rozpoznaniu tego wniosku decyzją z dnia 19.10.2020 r., (znak: 0500-ZS.GO.434.2020) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił K. W. prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej w dniu 10.08.2020 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Nie zgadzając się z powyższą decyzją K. W. wniósł w dniu 09.11.2020 r. odwołanie wnosząc o zmianę decyzji i przyznanie prawa do jednorazowego odszkodowania.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności bezspornych, dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego i w aktach niniejszej sprawy, a także na podstawie opinii biegłego sądowego J. B. – specjalisty chirurgii ogólnej i onkologicznej (k. 20-22) i opinii biegłego sądowego A. S. – specjalisty rzeczoznawcy maszynowego i rekonstrukcji wypadków z udziałem maszyn (k. 28-54, 70-90), jak również na podstawie zeznań świadka M. B. (k. 12) i zeznań wnioskodawcy K. W. (k. 12-13).

Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania prawdziwości i wiarygodności dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego i złożonych do akt niniejszej sprawy, a dokumenty te nie były też kwestionowane przez strony.

Sąd oparł się również na zeznaniach świadka M. B. i wnioskodawcy K. W., uznając je jasne, stanowcze, wewnętrznie spójne i logicznie przekonywujące, a przez to wiarygodne, tym bardziej, iż korespondują one ze sobą.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Odwołanie K. W. należało za zasadne.

Organ rentowy odmówił wnioskodawcy przyznania prawa do jednorazowego odszkodowania, gdyż w jego ocenie, po przeprowadzonym postępowaniu dowodowym stwierdzono, że wnioskodawca sam w znacznym stopniu przyczynił się do zaistnienia zdarzenia z uwagi na niezachowanie podstawowych zasad bezpieczeństwa wskutek rażącego niedbalstwa.

Stosownie do treści art. 10 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 933). jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.

Z kolei art. 11 ust 1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że za wypadek przy pracy rolniczej uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym.

Zgodnie zaś z art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli spowodował wypadek umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa.

W niniejszej sprawie bezspornym było, że przedmiotowe zdarzenie z dnia 10.08.2020 r. miało charakter wypadku przy pracy rolniczej, natomiast spór między stronami dotyczył tego, czy wnioskodawca K. W. spowodował ten wypadek wskutek rażącego niedbalstwa. Organ rentowy twierdził bowiem, że wnioskodawca włożył dłoń w pobliże elementów ruchomych maszyny, natomiast wnioskodawca twierdził, że wszelkie mechanizmy maszyny, z wyjątkiem silnika, były wyłączone, a wobec tego były nieruchome.

W toku postępowania w tej sprawie Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rolnictwa – mechaniki sprzętu (kombajn B.) oraz dowód z opinii biegłego sądowego, specjalisty chirurga na okoliczność ustalenia mechanizmu uszkodzenia palca środkowego lewej dłoni.

Jak wynika z opinii biegłego sądowego, specjalisty chirurga J. B. mechanizm uszkodzenia palca środkowego lewej dłoni, którego doznał K. W. w dniu 10.08.2020r. nie jest mechanizmem stłuczeniowym poprzez włożenie dłoni w pobliże elementów nieruchomych maszyny. Jednocześnie biegły stwierdził, że doznane przez wnioskodawcę rany szarpane, które powstały w wyniku wypadku z dnia 10.08.2020 r. (tj. rana szarpana powierzchni dłoniowej palca III, okolicy stawu (...) z uszkodzeniem ścięgna (...) z częściowym jego ubytkiem, końce ścięgna poszarpane, z uszkodzeniem unerwienia paliczka dystalnego, powierzchowna rana palca IV okolicy paliczka dystalnego i środkowego) spowodowane były przez ruchome elementy maszyny (zob. opinię biegłego – k. 20 – 22).

Z kolei z opinii biegłego sądowego z zakresu rolnictwa – mechaniki sprzętu A. S. wynika, iż do uszkodzenia palców lewej ręki odwołującego się K. W. doszło podczas ręcznego wygarniania ziaren facelii spod pokrywy daszkowej poziomego rynnowego przenośnika ślimakowego. W ocenie tego biegłego, uwzględniając konstrukcję zabudowanego w dnie zbiornika zboża kombajnu B. (...) Rekord rynnowego przenośnika ślimakowego oraz konstrukcję jego pokrywy, która miała kształt daszku z wysuwanymi zasuwami wykonanymi z cienkiej blachy do regulacji szczeliny oraz doznane urazy części dłoniowej palca III i IV lewej dłoni, stwierdzić należy, że urazy te mogły powstać w wyniku ruchu lewej dłoni w szczelinie pomiędzy rynną, a blaszanymi zasuwami. Na podstawie danych zawartych w aktach przyjąć więc należy, że podczas czyszczenia zbiornika ziarna kombajnu B. (...) Rekord zalegających w zakamarkach nasion facelii przez wnioskodawcę, mógł być w ruchu tylko silnik kombajnu, a wszystkie pozostałe zespoły i urządzenia kombajnu, w tym także wyładowcze przenośniki ślimakowe nasion były w bezruchu. W konkluzji swojej opinii biegły stwierdził, że poszkodowany K. W., mógł wykonując ręcznie bez rękawic czyszczenie pokrywy daszkowej i rynny w zatrzymanym rynnowym przenośniku ślimakowym kombajnu B. (...) Rekord, wkładając dłoń pod pokrywę i wykonując ruch wzdłuż jej krawędzi, spowodować uraz powierzchni dłoniowej palców III i IV lewej ręki o krawędzie i naroża blaszanych zasuw przymocowanych do pokrywy daszkowej. Wskazał przy tym, iż w rozumieniu przepisów była to przyczyna zewnętrzna podczas pracy rolniczej (zob. opinię tego biegłego – k.27 – 54).

W ocenie Sądu, między ustaleniami biegłych nie ma zasadniczych sprzeczności, gdyż istota opinii biegłego sądowego, specjalisty chirurga dotyczy tego, że rany spowodowane u wnioskodawcy nie powstały na skutek stłuczenia, lecz są ranami szarpanymi i biegły ten wyraził pogląd, iż zostały one spowodowane przez ruchome elementy maszyny, natomiast biegły sądowy z zakresu mechaniki sprzętu, nie kwestionując charakteru tych ran, wskazał, że przyczyną ich powstania mógł być ruch lewej dłoni wnioskodawcy w szczelinie pomiędzy rynną, a blaszanymi zasuwami przy unieruchomionych mechanizmach maszyny.

Sąd podzielił stanowisko biegłego z zakresu mechaniki sprzętu A. S., że konstrukcyjna odległość pomiędzy rynną a krawędzią ślimaka przenośnika rynnowego była zbyt mała, aby wnioskodawca był w stanie wprowadzić w nią którykolwiek z paliczków dystalnych lewej dłoni w sposób sprzyjający powstaniu ran szarpanych na powierzchniach dłoniowych. W ocenie Sądu, biegły sądowy z zakresu chirurgii nie znał konstrukcji elementów zbiornika kombajnu, wskutek czego mógł bez tej wiedzy wyprowadzić tezę, że stwierdzone obrażenia dłoni powstały w wyniku kontaktu z ruchomymi elementami tej maszyny. Dlatego też, zdaniem Sądu, decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu między stronami miały ustalenia i wskazania biegłego sądowego A. S., specjalisty z zakresu mechaniki sprzętu.

W ocenie Sądu, opinia biegłego sądowego z zakresu mechaniki sprzętu A. S. została opracowana w sposób prawidłowy i rzetelny. Poddaje się ona bowiem pozytywnej weryfikacji w oparciu o kryteria, takie jak: zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, a także sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonej we wniosku (zob. SN z dnia 07.11.2000 r., I CKN 1170/98). Powołany biegły w sposób nie budzący wątpliwości przedstawił sposób swego rozumowania w dochodzeniu do wniosków końcowych opinii. Nadto podkreślić należy, iż jest on specjalistą w swojej dziedzinie, posiada odpowiednią wiedzę i doświadczenie, a swoją opinię sformułował na podstawie dokładnej analizy akt sprawy, w tym dokumentacji lekarskiej. W związku z tym Sąd uznał powyższą opinię za w pełni wiarygodną.

Organ rentowy zakwestionował tą opinię biegłego sądowego z zakresu rolnictwa - mechaniki sprzętu A. S., zarzucając, iż kwestionuje ustalenia biegłego chirurga, dokonuje analizy przyczyn powstania ran szarpanych u wnioskodawcy, dokonuje ustaleń faktycznych zdarzenia, jednakże biegły w odpowiedzi na te zarzuty podtrzymał w całości swoją opinię. Treść jego odpowiedzi na zarzuty do opinii, stanowiącej opinię uzupełniającą, w ocenie Sądu, jest wyczerpująca, logicznie przekonywująca, wewnętrznie spójna, poparta analizą akt sprawy i specjalistyczną wiedzą, natomiast organ rentowy w żaden sposób nie podważył w/w opinii pod względem merytorycznym (zob. k. 70 – 90).

Dlatego też Sąd dał w pełni wiarę ustaleniom biegłego, uznając zarzuty organu rentowego do opinii tego biegłego za bezzasadne i stanowiące li tylko gołosłowną polemikę z prawidłowymi ustaleniami biegłego, nie mającą uzasadnionych podstaw faktycznych.

Mając na względzie powyższe, należało przyjąć, iż w okolicznościach faktycznych tej sprawy zaistniał wskazany przez tego biegłego mechanizm powstania urazu (ran) u wnioskodawcy w dniu 10.08.2020r.. W związku z tym w następnej kolejności należało ustalić, czy K. W. w dniu 10.08.2020 r. przyczynił się do wystąpienia przedmiotowego wypadku przez jego rażące niedbalstwo.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego wnioskodawca K. W. w dniu 10.08.2020 r. w swoim gospodarstwie rolnym czyścił zbiornik kombajnu B. (...) Rekord z resztek ziarna facelii. Podczas dokonywania tych czynności silnik kombajnu był włączony, ale wszystkie mechanizmy kombajnu były wyłączone. Wnioskodawca czyścił zbiornik kombajnu w ten sposób, że wszedł do jego wnętrza i rękami wygarniał ziarno z zakamarków. Podczas tej czynności wnioskodawca włożył dłoń pod osłonę ślimaka i w wyniku tego doszło do przedmiotowych uszkodzenia palców lewej dłoni.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego o zakwalifikowaniu zachowania jako rażąco niedbałego w rozumieniu art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników można mówić także wówczas, gdy sprawca umyślnie (świadomie, celowo) i bez uzasadnionej potrzeby narusza podstawowe zasady bezpiecznego postępowania oraz ignoruje następstwa swojego zachowania, nie przewidując (nie uświadamiając sobie), że może ono doprowadzić do wypadku, chociaż możliwość wystąpienia takiego skutku w danych okolicznościach jest łatwa do przewidzenia nawet dla osoby o niskiej przezorności i nieposiadającej specjalnej wiedzy. O ile umyślność oznacza zamiar wywołania określonego skutku lub choćby godzenie się na niego przy przewidywaniu możliwości jego zaistnienia, o tyle rażące niedbalstwo stanowi kwalifikowaną formę winy nieumyślnej. Ta ostatnia przejawia się w naruszeniu reguł ostrożności, jeżeli sprawca, chociaż nie ma zamiaru wywołania danego skutku i nie godzi się na niego, to jednak skutek ten wywołuje w wyniku niezachowania staranności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość taką albo przewidywał lecz bezpodstawnie przypuszczał, że skutku tego uniknie, albo wystąpienia określonego skutku swojego zachowania nie przewidywał, chociaż mógł i powinien go przewidzieć. Ocena zachowania należytej staranności (ostrożności) wymaga odniesienia jej do przeciętnej przezorności osób znajdujących się w zbliżonych sytuacjach, natomiast możliwość i obowiązek przewidywania skutku powinny być oceniane indywidualnie, w zależności od poziomu wiedzy, doświadczenia i możliwości intelektualnych konkretnego sprawcy. Przyjmuje się, że rażące niedbalstwo stanowi kwalifikowaną postać braku należytej staranności w przewidywaniu konsekwencji własnego zachowania i polega na przekroczeniu podstawowych, elementarnych reguł ostrożności, a więc na zachowaniu się poniżej minimalnego, elementarnego poziomu wiadomości, umiejętności i możliwości intelektualnych. O przypisaniu konkretnej osobie winy w tej postaci decyduje zatem zachowanie się przez nią w określonej sytuacji w sposób odbiegający od miernika staranności minimalnej. Ocena, czy zasady takie zostały przekroczone, musi być dokonywana w okolicznościach konkretnego przypadku. Wykładnia rażącego niedbalstwa z art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników wymaga ustalenia szczegółowego przebiegu wypadku przy pracy rolniczej, analizy intencji rolnika dokonującego naprawy sprzętu rolniczego oraz jego świadomości zagrożenia zdrowia, a także oceny innych okoliczności, które przyczyniły się do powstania wypadku - zwłaszcza wadliwości konstrukcyjnej maszyny rolniczej, zmęczenia całodniową pracą, wysoką temperaturą oraz stresu wywołanego pośpiechem przed nadciągającą burzą (zob. wyrok SN z 17.02.2021 r., (...) 25/21, LEX nr 3123438).

Ponadto ocena, czy naruszenie konkretnych przepisów dotyczących bezpieczeństwa, ochrony życia i zdrowia stanowi rażące niedbalstwo, czy też nie, należy do sądu. Zasięgnięcie opinii biegłego podyktowane jest jedynie koniecznością ustalenia, jakie zasady zostały naruszone i jaki był ich wpływ na zaistnienie wypadku J. natomiast był stopień tych zaniedbań (rażący czy zwykły) podlega ocenie sądu (zob. wyrok SA w Katowicach z 15.01.1998 r., III AUa 418/98, Biul.SAKa 1998, nr 2, poz. 35-36).

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie nie ma podstaw do stwierdzenia, że K. W. przyczynił się do wystąpienia przedmiotowego wypadku przez rażące niedbalstwo. Faktem jest, iż wnioskodawca dokonywał czynności polegającej na zgarnianiu ziaren bez rękawic ochronnych, jednakże jak wskazał biegły sądowy A. S., w szczegółowej instrukcji obsługi kombajnu B. (...) brak jest jakichkolwiek zaleceń, żeby czynności związane ze zgarnianiem ziarna w zbiorniku tego kombajnu, obsługa kombajnu były zobowiązana wykonywać w rękawicach ochronnych rąk jako środku ochrony indywidualnej. Wobec braku informacji o zagrożeniach wynikających z braku środków ochrony indywidualnej przy wykonywaniu tych czynności, nie można przypisać K. W. postępowania wbrew § 63 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 12 stycznia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn, narzędzi i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie (Dz. U. Nr 12, poz. 51).

Mając na uwadze wskazania zawarte w orzeczeniu Sądu Najwyższego w sprawie III USKP 25/21, zdaniem Sądu, stwierdzić należy, że czyszczenie przez wnioskodawcę zbiornika kombajnu przy wyłączonych mechanizmach ruchomych nie jest zachowaniem poniżej minimalnego, elementarnego poziomu wiadomości, umiejętności i możliwości intelektualnych. Miernikiem staranności minimalnej jest bowiem upewnienie się, że wnioskodawca nie dozna obrażeń poprzez działanie ruchomych części maszyny, co wnioskodawca uczynił poprzez ich wyłączenie. Reasumując, organ rentowy nie miał uzasadnionych podstaw do uznania, iż w tych okolicznościach dokonywanie czynności przez wnioskodawcę przy nieruchomych elementach maszyny, było niedbalstwem w stopniu rażącym. W tej sytuacji, zdaniem Sądu, nie zaistniały przesłanki do zastosowania w tej sprawie art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a wobec tego zaskarżona decyzja organu rentowego jawi się jako wadliwa (nieprawidłowa), natomiast odwołanie wnioskodawcy K. W. jest w pełni uzasadnione i zasługuje na uwzględnienie.

Dlatego też Sąd, uwzględniając to odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał K. W. prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej w dniu 10.08. 2020 r., orzekając jak w sentencji wyroku.