Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Elżbieta Zalewska – Statuch

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2022 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Ł. C.

przeciwko R. L.-C.

o obniżenie alimentów

oraz z powództwa wzajemnego R. L.-C.

przeciwko Ł. C.

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji powódki wzajemnej

od wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 13 grudnia 2021 roku, sygn. akt III RC 111/21

oddala apelację.

Sygn. akt I Ca 25/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Sieradzu w sprawie z powództwa Ł. C. przeciwko R. L. – C. o obniżenie alimentów i sprawie
z powództwa wzajemnego R. L. – C. przeciwko Ł. C. o podwyższenie alimentów, oddalił oba powództwa oraz wzajemnie zniósł koszty procesu poniesione przez strony (pkt 1 i 2).

Powyższe orzeczenie, w zaskarżonym w apelacji zakresie. zapadło w oparciu
o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

Małoletnia w odpowiedzi na pozew zawarła powództwo wzajemne – żądanie podwyższenia alimentów należnych jej od Ł. C. do 1000 zł miesięcznie,
także domagała się od niego zwrotu kosztów procesu.

Powód (pozwany wzajemny) nie uznał powództwa o podwyższenie alimentów
i wniósł o jego oddalenie.

Powód (pozwany wzajemny) jest ojcem pozwanej (powódki wzajemnej). Jej matką jest A. L.. Przed Sądem Rejonowym w Sieradzu 2013-07-18, w sprawie
III RC 148/13 zawarta została ugoda, w której Ł. C. zobowiązał się płacić dla córki alimenty po 600 zł miesięcznie. R. C. miała wówczas prawie cztery lata; mieszkała z matką, uczęszczała do przedszkola. Za przedszkole były ponoszone opłaty od 182 do 374 zł miesięcznie. Małoletnia pozostawała pod opieką lekarza ortopedy, lekarza specjalisty chorób oczu, lekarza pediatry. Matka pozwanej - powódki wzajemnej pracowała jako kierownik sklepu (...) w K.. Zarabiała brutto ok. 2000 zł. Podobną kwotę
z pracy osiągał pozwany. Oprócz pozwanej Ł. C. miał jeszcze jedną córkę, H. C.. Ma obowiązek świadczenia na to dziecko po 500 zł miesięcznie. H. C. studiuje. (...) urodziło się kolejne dziecko powoda - pozwanego wzajemnego, A. C..

W czasie zawierania źródłowej ugody, przeciwko Ł. C. trwało postępowanie karne w sprawie III K 1463/08 Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto
w P.. 2015-10-06 wydany został w tej sprawie, prawomocny już, wyrok skazujący Ł. C. na łączną karę pozbawienia wolności 5 lat, z zaliczeniem na jej poczet, okresu faktycznego pozbawienia wolności oraz na karę grzywny. Przed etapem sądowym, postępowanie karne trwało już od 2003 roku (powód - pozwany wzajemny był tymczasowo aresztowany od 2003-06-24 do 2004-05-12). Orzeczona kara pozbawienia wolności jest wykonywana od 30 stycznia 2021, jej koniec przypada na 12 marca 2025. W zakładzie karnym Ł. C. nie jest zatrudniony. Ł. C. jest udziałowcem różnych firm prawa handlowego. Ł. C. wielokrotnie uchylał się od świadczenia alimentów
na rzecz córki. Presja odpowiedzialności karnej za te czyny, skutkowała regulowaniem, przez niego, powstałych długów. Od maja 2021 ponownie nie świadczy na utrzymanie córki.

A. L. nie miała i nie ma nikogo poza córką na utrzymaniu. Mieszka
z dzieckiem. Ponosi koszty związane z eksploatacją mieszkania. Dysponuje samochodem, ponosząc zwykłe koszty jego utrzymania. Obecnie jest pracownikiem samorządowym. Pracuje w Urzędzie miejskim w B.; zarabia netto ok. 3180 zł miesięcznie. Matka pozwanej - powódki wzajemnej choruje. Przeszła operację dwóch tętniaków mózgu.
Była kilkakrotnie hospitalizowana. W czasie od 18 stycznia 2019 roku do 30 września
2021 roku uznana była za osobę całkowicie niezdolną do pracy. W związku z podejrzeniem kolejnego tętniaka poddana jest dalszej diagnostyce.

R. C. ma skończone 12 lat, uczy się w szóstej klasie szkoły podstawowej. Nie cierpi na żadne choroby.

Sąd uznał, że roszczenie pozwanej – powódki wzajemnej przeciwko Ł. C. o podwyższenia należnych alimentów jest całkowicie niezasadne.

Sąd wskazał na art. 133 § 1 kro i stwierdził, że małoletnia nie ma żadnych własnych dochodów ani majątku, uczy się w szóstej klasie szkoły podstawowej.

Według sądu, zmiana zakresu obowiązku alimentacyjnego, to jest jego obniżenia
albo jego podwyższenia, czy uchylenia, można domagać się na podstawie art. 138 kro w razie spełnienia ustawowego warunku – zmiany stosunków. Rozstrzygnięcie w tym zakresie determinują kryteria takie jak: usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej do świadczeń oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego, czy też zobowiązanych
do alimentacji.

W ocenie sądu, nie nastąpiła żadna zmiana skutkująca obniżeniem kwot alimentów, należnych od powoda na rzecz pozwanej, także brak jest jakichkolwiek podstaw faktycznych do podwyższeń tych świadczeń.

Sąd wskazał, że powód - pozwany wzajemny w swoim żądaniu nie podnosi nawet,
że zmniejszeniu uległy usprawiedliwione potrzeby córki. Jako przyczynę ograniczeń swoich możliwości zarobkowych i majątkowych podaje pozbawienie go wolności. Faktem jest
dla sądu, że Ł. C. pozbawiony został wolności prawomocnym podlegającym wykonaniu wyrokiem. Orzeczenia te dotyczą przestępstw popełnionych przez niego
ok. 6, 7 lat przed urodzeniem się małoletniej. Zatem według sądu dotyczą jego zachowań przed powstaniem obowiązku alimentacyjnego wobec tego dziecka. Skazanie i odbywanie kary pozbawienia wolności, to skutek tamtych zachowań. Dlatego nie można według sadu stosować wobec powoda oceny przewidzianej w art. 136 kro.

Podniesiono następnie, że ochrona interesu osoby uprawnionej do alimentów dotyczy, na podstawie tego przepisu, zobowiązanego do alimentacji, który w ciągu trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych, był już do tych świadczeń zobowiązany i bez ważnego powodu zrzekł się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuścił się do jego utraty albo jeżeli zrzekł się zatrudnienia lub zmienił je na mniej zyskowne. W wypadku spełnieniu tych przesłanek nie uwzględnia się wynikłej z nich zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych. Natomiast już po wydaniu nieprawomocnego wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności, niezależnie od podejmowanych działań odwoławczych, Ł. C. powinien podjąć działania intensyfikujące jego zarobkowanie i wykorzystywanie swoich możliwości zarobkowych i majątkowych, w celu zabezpieczenia potrzeb córki w czasie odbywania przez niego kary.

Sąd stwierdził ponadto, że powód - pozwany wzajemny ma atrakcyjny zawód informatyka. Wykorzystując te umiejętności mógłby osiągać, przed osadzeniem w zakładzie karnym, ponadprzeciętne wynagrodzenie. Mógłby też poczynić stosowne oszczędności pozwalające realizować dotychczasowy obowiązek alimentacyjny, w czasie gdy odbywa karę. Jako osoba odbywająca karę pozbawienia wolności powód - pozwany wzajemny nie ponosi też żadnych kosztów swojego utrzymania i ewentualnej opieki zdrowotnej.

W ocenie sądu Ł. C. jest człowiekiem przedsiębiorczym. Jak wynika
dla sądu z wydruków informacji z KRS jest on udziałowcem w wielu spółkach prawa handlowego. Oczywistym jest dlatego według sądu, że wobec skazania go nie może w żadnej z nich pełnić funkcji zarządczych czy nadzorczych. Udziały natomiast stanowią jego majątek i jeżeli już nie byłby w stanie zdobyć środków na utrzymanie córki w sposób zarobkowy, mógł chociaż podjąć starania o sprzedaż swoich udziałów w tych firmach.

Ł. C. zdaniem sądu nie wykazuje i nie wykazywał żadnego zainteresowania pozwaną - powódką wzajemną. W pozwie nie był nawet w stanie wskazać jej prawidłowego nazwiska (podał L. zamiast L.-C.), a w oświadczeniu, na potrzeby wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, nawet jej właściwego imienia (zamiast R. wpisał R.). Wielokrotnie uchylał się od alimentowania tego dziecka. Natomiast wizja postępowań karnych, o przestępstwo niealimentacji, skutkowała spłatą długów;
na co wskazują potwierdzenia przelewów.

Jako zmianę, dotyczącą możliwości zarobkowych i majątkowych powoda
- pozwanego wzajemnego sąd przyjmuje fakt urodzenia się, już po zakończeniu postępowania w sprawie III RC148/13, jego syna, A. C. i dlatego Ł. C. ma teraz
na utrzymaniu troje dzieci. Ta zmiana jednak jest, według sądu, niwelowana upływem czasu, wzrostem kosztów utrzymania i zmianą zakresu potrzeb uprawnionej do alimentacji.
W efekcie, nie ma dla sądu wymiernego wpływu na obowiązek alimentacyjny Ł. C., w stosunku do R. L. – C..

Zwrócono kolejno uwagę, że małoletnia mieszka z matką. A. L.
jest teraz pracownikiem samorządowym. Pracuje w Urzędzie Miejskim w B.. Wprawdzie dojeżdża do pracy, ale jest to odległość o połowę mniejsza niż do K.,
w którym to mieście pracowała w czasie, gdy zawierana była ugoda w sprawie III RC 148/13.

Według sądu zwiększeniu uległy jej zarobki, jednak mieszczą się one w granicach wynagrodzenia niskiego; jego wysokość potwierdzają przelewy bankowe. Matka powódki
- pozwanej wzajemnej wykazała wydatki ponoszone na eksploatację mieszkania.
Są to typowe, w ocenie sądu koszty - opłata za mieszkanie, rachunki za energię elektryczną, internet, telewizja kablowa. Także posiadając samochód oczywiste jest, że ponosi koszty jego eksploatacji i koszty ubezpieczenia. Wydatki udokumentowała stosownymi rachunkami. Matka, w ocenie sądu, należycie wykorzystuje swoje możliwości zarobkowe. Z powodu stanu zdrowia wykazanego dokumentami medycznymi, nie jest w stanie świadczyć dodatkowej pracy. Ponadto wyłącznie na niej spoczywa osobista troska o utrzymanie i wychowanie córki. Przedstawiła także szereg faktur, w tym pochodzących z lat 2016-2020 dotyczących zakupu odzieży, organizacji imprezy okolicznościowej. Także przeszłości dotyczą wyliczane przez matkę wydatki na laptop, iPhone, rower, hulajnogę, kosztowną szczoteczkę do zębów.

Sąd przyjął, że ww. wydatki zostały już poniesione w tamtych latach, a R. C. nie domaga się podwyższenia alimentów z datą sprzed złożenia żądania (w pozwie wzajemnym jako datę, od której domaga się podwyższenia alimentów, wskazuje 2021-07-26).

Sąd przyjął też, że w czasie prawie dziewięciu lat od zawarcia ugody w sprawie
III RC 148/13 zmienił się zakres usprawiedliwionych potrzeb pozwanej - powódki wzajemnej, a także koszty ich zaspokajania. Uczy się ona w szóstej klasie szkoły podstawowej, ma 12 lat. Kiedy uczęszczała do przedszkola ponoszone były wydatki z tym związane. W różnych miesiącach ponosili je oboje rodzice (wskazuje na to, we wskazanej sprawie, informacja z przedszkola). Były to znaczące wydatki, nawet przekraczające
300 zł miesięcznie. Teraz w szkole publicznej, według wiedzy sądu nie ponosi się opłat
za naukę. Natomiast usprawiedliwione jej potrzeby to nie tylko potrzeby elementarne (wyżywienie, odzież, zabawki), ale pojawiają się już potrzeby wyższego rzędu, zapewniające rozwój psychofizyczny - dostęp do kultury (film, książki), zapewnienie wypoczynku.

Na podstawie typowych spraw alimentacyjnych, sąd przyjął, że koszty zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb dziecka w wieku małoletniej to 1000 – 1200 zł miesięcznie.

W ocenie sądu wyliczenia matki małoletniej, określające potrzeby córki na kwotę zbliżoną do 1800 zł miesięcznie, są wyłącznie życzeniowe, niemalże zbliżone do kosztów utrzymania studenta. Nie wykazano dla sądu aby dziewczynka posiadała jakiekolwiek nadzwyczajne cechy, wyróżniające ją na tle rówieśników.

Sąd do zakresu usprawiedliwionych potrzeb alimentowanej nie zaliczył kosztów ewentualnych prezentów dla kolegów czy koleżanek, suplementów żywności w McDonald`s.

Zdaniem sądu, powódka - pozwana wzajemna nie wykazała też aby uczęszczała
na jakiekolwiek korepetycje - brak dowodów na wykazanie tego faktu. Ponadto
z doświadczenia sądu, wynikającego z rozpoznawania podobnych spraw, wywnioskowano,
że obłożenie uprawnionego do alimentów korepetycjami, pojawia się najczęściej na potrzeby postępowań alimentacyjnych.

Sąd przyjął, że u małoletniej może wystąpić dodatkowa potrzeba edukacyjnego wspomożenia dziecka, jeżeli problemy z nauką wynikają z uwarunkowań dziecka, popartych stosowną opinią poradni psychologiczno – pedagogicznej. W innych wypadkach, z dużą ostrożnością należy podchodzić do zasadności ewentualnego pobierania korepetycji.

Z powyższych przyczyn, na podstawie art. 138 kro sąd oddalił wszystkie powództwa (powództwo główne i powództwo wzajemne) i zniósł wzajemnie koszty postępowania
na podstawie art. 100 k.p.c.

Z powyższym wyrokiem nie zgodził się małoletnia powódka, pozwana wzajemna, składając apelację, zaskarżając rozstrzygniecie w zakresie punktu 1 - oddalającym powództwo wzajemne i sformułowała następujące zarzuty:

- błędną, dowolną ocenę zebranego materiału dowodowego w zakresie potrzeb
i kosztów utrzymania pozwanej - powódki wzajemnej, co doprowadziło do błędnego przyjęcia, jakoby koszty utrzymania pozwanej i jej potrzeby nie wzrosły od poprzedniego ustalania alimentów i nieprzyjęciu, przy braku dowodów przeciwnych, podanych kosztów
jej utrzymania i potrzeb oraz nieuwzględnienia wzrostu kosztów utrzymania dziecka
4 a 12 letniego a także ograniczenia możliwości zarobkowych matki dziecka,
co doprowadziło do oddalenia z tego powodu powództwa o podwyższenie alimentów;

- naruszenie, poprzez nieuwzględnienie w wyrokowaniu pomimo oczywistego wykazania przesłanek prawa materialnego, art. 135 § 2 kro, poprzez pominięcie okoliczności, iż pełną pieczę nad pozwaną realizując obowiązek alimentacyjny zawsze wykonywała jedynie matka pozwanej małoletniej.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżąca wniosła o o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa wzajemnego.

W odpowiedzi na apelację Ł. C. wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Kontrola instancyjna nie wykazała żadnych uchybień przepisom prawa. Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne dotyczące okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy znajdują odzwierciedlenie w przytoczonych na ich poparcie dowodach.

Stąd ustalenia te oraz wyprowadzone na ich podstawie wnioski prawne Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne.

Analizując zarzuty apelacji oraz ich uzasadnienie nie można dopatrzeć się w nich wskazania przyczyn dla których ocena dowodów i wyciągnięte z nich wnioski powinny zostać uznane za wadliwe. Strona skarżąca ogranicza się wyłącznie do wskazania w jaki sposób sąd pierwszej instancji powinien ocenić dowody i jakie wnioski z tych ustaleń wyprowadzić. Prezentowany przez nią sposób argumentacji nie zawiera więc sfery motywacyjnej odpowiadającej kryteriom wynikającym z art. 233 k.p.c., co czyni
tak skonstruowany zarzut nieskutecznym.

Apelująca zwalcza ustalenie przez sąd pierwszej instancji kosztów jej utrzymania na poziomie do 1200 zł miesięcznie bez wskazania przyczyn dla których ustalenie to jest wadliwe. Nie zostało wskazane jakie potrzeby dziecka ponad tę kwotę pozostają niezaspokojone zwłaszcza w kontekście tego, że poziom życia dziecka określany jest poziomem życia jego rodziców. Jeśli matka dziecka z uzyskanego dochodu 3 180 zł netto pokrywa stałe wydatki związane z kosztami utrzymania mieszkania 660 zł i kosztami utrzymania samochodu wykorzystywanego na dojazdy do pracy i zakupu paliwa na łącznym poziomie 550 zł miesięcznie to na zaspokojenie pozostałych potrzeb dysponuje kwotą 1 970 zł. Doświadczenie życiowe wskazuje, że w takiej sytuacji utrzymanie małoletniej nie może oscylować na poziomie kwoty, którą dysonuje dorosły rodzic, ponoszący także koszty utrzymania własnego. Stąd ustalenie kosztów utrzymania małoletniej na poziomie 1 200 zł jest ustaleniem rozsądnym i zgodnym z doświadczeniem życiowym. Sąd uwzględnił,
że doszło do zmiany skutkującej wzrostem potrzeb małoletniej uprawnionej, ale do poziomu niższego niż wskazywany przez matkę dziecka. Nie jest też tak, że powód – pozwany nie kwestionował wskazanego poziomu kosztów utrzymania małoletniej, ponieważ w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie żądania podwyższenia alimentów i zainicjował postępowanie o obniżenie kwoty alimentów dotychczas płaconej do 300 zł miesięcznie. To że ojciec dziecka nie odniósł się w sposób szczegółowy do zasadności żądania konkretnych wydatków nie powoduje, że można uznać je za przyznane w sposób dla niego wiążący skoro w ogóle wnosił o oddalenie powództwa o podwyższenie obciążających go alimentów. Brak jest również podstaw faktycznych do wliczania do kosztów utrzymania dziecka zakupu paliwa czy opłat czynszowych, gdyż te ponoszone byłyby przez matkę dziecka niezależnie od faktu posiadania dziecka. Zmiana stosunków gospodarczych dotyka wszystkich - także zobowiązanych do alimentacji i sama w sobie nie może przemawiać na korzyść apelującej.

Ponadto przedstawione przez matkę małoletniej faktury, pochodzące z lat przed datą od jakiej domaga się podwyższenia alimentów, w tym dotyczących zakupu odzieży, organizacji imprezy okolicznościowej, czy też wydatki na laptop, iPhone, rower, hulajnogę, kosztowną szczoteczkę do zębów, nie mogły rzutować na ustalenia w niniejszym postępowaniu. Alimenty są bowiem przeznaczane na zaspokojenie bieżących potrzeb dziecka związanych z jego codziennym utrzymaniem i dlatego na ich rozmiar nie wpływają poczynione wydatki związane z czynieniem okazjonalnych drogich prezentów. Nie ma bowiem procesowej możliwości cofnięcia się w czasie i ustalenia wysokości alimentów na nowo, po to by ojciec też miał możliwość zakupienia dziecku wartościowych prezentów np. na święta, urodziny czy imieniny.

Przypomnieć również należy, że zaspakajanie potrzeb małoletnich służą również świadczenia przyznawane z programu 500 plus.

Niezależnie jednak od powyższego należy mieć na uwadze, że górną granicą obowiązku zaspakajania potrzeb małoletnich dzieci są możliwości zarobkowe i majątkowe jego rodziców. Sąd Rejonowy wskazał, że ojciec małoletniej zobowiązany jest do alimentowania łącznie trojga dzieci, które mają równe prawa i jego możliwości podwyższenia alimentów na rzecz apelującej musza być oceniane także przez pryzmat tej okoliczności. Apelacja nie zawiera wywodu pozwalającego zakwestionować wniosek,
iż możliwości ojca pozwalają na płacenie alimentów na dotychczasowym poziomie
z przyczyn omówionych w zaskarżonym orzeczeniu, zwłaszcza w sytuacji w której od daty poprzedniego ustalenia alimentów zarobki matki dziecka wzrosły o około 1200 zł

Przypomnieć należy, że w procesie o podwyższenie alimentów przywoływana przez skarżącą okoliczność związana brakiem sprawowania przez ojca dziecka osobistej pieczy nad dzieckiem poczynając od jego urodzenia nie z ma takiej wagi jaką przyznaje jej apelująca, ponieważ Sąd nie ustala od początku zakresu potrzeb małoletniej, ale przedmiotem badania jest wyłącznie to czy od daty ostatniego orzeczenia do alimentach doszło do istotnej zmiany w sytuacji uprawnionego lub zobowiązanego z tytułu alimentów. Sąd Rejonowy takie badanie przeprowadził i właściwie zbilansował wszystkie okoliczności pozwalające na udzielenie zaskarżonemu orzeczeniu ochrony prawnej co do jego zgodności z przepisami prawa. Aktualna wysokość alimentów nadal spełnia swoją funkcję z art. 135 § 1 kro.

Nie doszło w sprawie także do naruszenia art. 135 § 2 kro.

Wskazać bowiem należy, że obowiązek alimentacyjny względem dziecka, które nie może samodzielnie się utrzymać obciąża oboje rodziców i każdy z nich powinien dostarczać środki na jego utrzymanie. To, że matka dziecka jest opiekunem pierwszoplanowym, przy którym dziecko mieszka co do zasady nie zwalnia jej z obowiązku współfinansowania kosztów jego utrzymania z uwagi na wiek uprawnionej. Dwunastoletnie dziecko nie wymaga bowiem wykonywania za nie czynności samoobsługowych, angażujących rodzica 24 godziny na dobę, a jedynie sprawowania nadozru. Opieka nad dzieckiem nie może więc zwalniać jej z ustawowego obowiązku współfinansowania jego potrzeb, zwłaszcza w sytuacji w której pozostaje ona osobą, która jest czynna zawodowo.

Natomiast akcentowane w apelacji kwestie związane z kontaktami czy stopniem interesowania ojca życiem dziecka, czy też decyzji matki związanej z organizacją własnego życia prywatnego i sposobu zarządu własnym majątkiem, pozostają poza sferą zainteresowania sądu niniejszej sprawie jako nie związane bezpośrednio
z usprawiedliwionymi kosztami utrzymania pozwanej – powódki wzajemnej. .

Reasumując: rozpoznając powództwo o podwyższenie alimentów sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił zakres usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego dziecka oraz zakres możliwości zarobkowych zobowiązanego, jak również jego sytuację życiową, właściwie wyważając proporcję ich wzajemnej współzależności.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 k.p.c. apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.