Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ca 155/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący Sędzia Katarzyna Powalska

Protokolant sekr. sąd. Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2022 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. O. i D. G. prowadzących działalność gospodarczą pod firmą (...) s.c. A. O., D. G. w C.

przeciwko (...) S A z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 23 lutego 2022 roku, sygn. akt I C 351/21

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie od posiedzenia niejawnego w dniu 20 stycznia 2022 roku wobec stwierdzenia nieważności postępowania i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Zduńskiej Woli do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 155/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 23 lutego 2022 r. wydanym w sprawie I C 351/21 zasądzono od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. solidarnie na rzecz A. O. i D. G. prowadzących działalność pod firmą (...) s.c. A. O., D. G. z siedzibą w C. kwotę 1.633,44 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 marca 2021 r. do dnia zapłaty (pkt 1.), oddalono powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2.), jak również zasądzono od pozwanego na rzecz powodów 242.00 zł z tytułu częściowego zwrotu kosztów postępowania poniesionych w sprawie, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dacie uprawomocnienia się wyroku. Wyrok w powyższej sprawie zapadł na posiedzeniu niejawnym, w trybie art. 148 1 k.p.c.

W pisemnym uzasadnieniu powyższego orzeczenia Sąd Rejonowy odniósł się do ustalonego przez siebie stanu faktycznego, który ustalił m. in. w oparciu o dokumenty złożone do akt sprawy oraz pisemne zeznania świadka. Ponadto, Sąd w pisemnym uzasadnieniu wskazał, iż w zakresie stawek obowiązujących na rynku lokalnym czerpał wiedzę z analogicznych spraw rozpoznawanych w (...) sądzie – np. o sygn. akt I C 349/21, a także w oparciu o materiały złożone do sprawy przez strony. Jak wskazał Sąd I instancji – mając na względzie całokształt okoliczności sprawy, w tym treść pism procesowych złożonych przez strony w trakcie trwania postępowania oraz treść opinii biegłej, uznając przy tym jednocześnie, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, Sąd ten w oparciu o art. 148 1 § 1 k.p.c. rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł pełnomocnik pozwanego, zaskarżając go w części, tj.

1)  pkt 1 wyroku, w którym zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 1.377,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 marca 2021 r. do dnia zapłaty,

2)  w konsekwencji powyższego, pkt 3 wyroku, dotyczący zwrotu kosztów procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi skarżący zarzucił:

I.  naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj.

1.  art. 271 1 w zw. z art. 271 § 1 k.p.c. poprzez nich niewłaściwe zastosowanie, polegające na dopuszczeniu i przeprowadzeniu dowodu z zeznań świadka Ł. B. na piśmie, a następnie oparciu rozstrzygnięcia m. in. o przedmiotowy dowód, podczas gdy strona pozwana została pozbawiona możliwości zapoznania się z przeprowadzonym dowodem, albowiem nie została powiadomiona o wpłynięciu zeznań świadka do akt sprawy, jak również nie doręczono jej przedmiotowych zeznań, co doprowadziło do naruszenie zasady zapewnienia strony aktywnego udziału w postępowaniu dowodowym, a przez to mogło doprowadzić do ustalenia stanu faktycznego w sposób wadliwy;

2.  art. 15zzs 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 2095 z późn. zm.) poprzez jego niezastosowanie polegające na zamknięciu rozprawy i wydanie orzeczenia na posiedzeniu niejawnym bez uprzedniego odebrania od stron stanowisk na piśmie;

3.  art. 148 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie polegające na pominięciu wniosku strony pozwanej o rozpoznanie sprawy na rozprawie zawartego w punkcie 3. sprzeciwu od nakazu zapłaty;

4.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na ustalaniu przez Sąd I instancji mocy dowodowej dowodu z zeznań świadka, a przez to ustalaniu stanu faktycznego sprawy, bez zapewnienia stronie pozwanej możliwości wzięcia udziału w przedmiotowych ustaleniach, co mogło doprowadzić do ustalenia stanu faktycznego w sposób wadliwy;

5.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na błędnej, sprzecznej z zasadami logicznego rozumowania ocenie materiału dowodowego w postaci nagrania telefonicznego rozmowy poszkodowanego z ubezpieczycielem, polegające na ustaleniu przez Sąd w oparciu o przedmiotowy dowód faktu, że to poszkodowany dokonał zgłoszenia szkody, podczas gdy ze wspomnianej rozmowy fakt ten nie wynika, co rzutuje na błędne ustalenia faktyczne dotyczące zgłoszenia szkody oraz rozpoczęcia postępowania likwidacyjnego w sprawie (nagranie rozmowy telefonicznej na płycie CD od 5 minuty);

6.  art. 232 w zw. z 233 § 1 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na oparciu ustaleń faktycznych m. in. na wspomnianej w uzasadnieniu wyroku opinii biegłego, podczas gdy – zgodnie z najlepszą wiedzą strony pozwanej – dowód taki nie został w sprawie przeprowadzony, nie wnioskowała o niego żadna ze stron, jak również brak jakichkolwiek informacji, by Sąd dopuścił i przeprowadził taki dowód, z urzędu, co w efekcie skutkowało oparciem stanu faktycznego na nieistniejącym dowodzie, a przez to błędnym ustaleniem tegoż stanu faktycznego.

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.

1.  art. 361 § 1 k.c. w zw. z art. 824 1 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie na rzecz powoda kwoty odszkodowania przewyższającej wysokość powstałej szkody, podczas gdy przyznanie odszkodowania ma służyć naprawieniu szkody i nie może stanowić źródła wzbogacenia,

2.  art. 362 k.c. w zw. z art. 361 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i stwierdzenie, że poszkodowany nie przyczynił się do zwiększenia rozmiarów szkody, w sytuacji gdy został poinformowany przez pozwanego o możliwości zorganizowania najmu pojazdu zastępczego oraz wysokości akceptowalnych stawek nie tylko zarówno przy zgłaszaniu szkody, jak również w pismach kierowanych do poszkodowanego, lecz ignorował zupełnie te informacje, tym samym nie wypełniając ciążącego na nim obowiązku minimalizacji szkody.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, w związku z koniecznością przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości oraz zasądzenie kosztów procesu według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelację, pełnomocnik powoda wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przewidzianych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja była uzasadniona, o tyle, że skutkowała koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Nieważność postępowania zachodzi zaś między innymi wtedy, gdy strona została pozbawiona możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.).

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji, zachodziły przesłanki do uznania nieważności postępowania od 20 stycznia 2022 r., tj. od posiedzenia niejawnego i wydania przez Sąd Rejonowy postanowienia w przedmiocie dopuszczenia dowodu z pisemnych zeznań świadka Ł. B..

Z treści wyroku Sądu Rejonowego wynika bowiem, iż został on wydany na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 148 1 k.p.c. Zgodnie z treścią § 1 przywołanego przepisu Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Jednocześnie, zgodnie z art. 148 1 § 3 k.p.c., rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że pozwany uznał powództwo.

W judykaturze zauważa się, iż norma art. 148 1 k.p.c. przyznaje sądowi kompetencję do odstąpienia od zasady, jaką jest rozpoznanie meritum sprawy w procesie na rozprawie. Redakcja przepisu wskazuje na pewien zakres dyskrecjonalności sądu, jeśli chodzi o ocenę zasadności odstąpienia do tej zasady. Zarazem (poza uznaniem powództwa) kompetencja do wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym istnieje wówczas, gdy przeprowadzenie rozprawy w ocenie sądu nie jest konieczne. Brak konieczności rozpoznania sprawy na rozprawie zaistnieje wówczas jedynie, gdy zaniechanie to nie spowoduje naruszenia praw strony do udziału w postępowaniu. Minimalną przesłanką pominięcia rozprawy jest więc zapewnienie stronom możliwości zapoznania się z całokształtem materiału procesowego branego pod uwagę pod osąd. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10 stycznia 2018 r., sygn. akt I ACa 899/17, LEX nr 2493625).

Artykuł 148 1 k.p.c. w § 3 wyklucza zatem możliwość wyrokowania na posiedzeniu niejawnym, jeżeli strona złożyła wniosek o wyznaczenie rozprawy - co w niniejszej sprawie miało miejsce. Wniosek o rozpoznanie sprawy na rozprawie złożyła zarówno strona pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty (k. 52v) jak i strona powodowa w odpowiedzi na sprzeciw pozwanego (k. 89). Pomimo powyższych wniosków stron, Sąd I instancji nie wyznaczył rozprawy. Zauważyć również należy, że nie miało miejsce uznanie powództwa przez pozwanego.

Postanowieniem z dnia 20 stycznia 2022 r. Sąd I instancji dopuścił dowód z pisemnych zeznań świadka Ł. B.. Decyzja taka sama w sobie jest w pełni dopuszczalna i aprobowana przez Sąd Okręgowy, jednakże poważne zastrzeżenia Sądu Odwoławczego budzą czynności (a właściwie ich brak) powzięte przez Sąd Rejonowy już po złożeniu zeznań świadka Ł. B. do akt sprawy. Jak bowiem wynika z analizy przedmiotowych akt, chociaż zalegają w nich pisemne zeznania tego świadka, to brak jest jakiejkolwiek wzmianki o tym, że strony miały możliwość zapoznania się z tak złożonymi zeznaniami. Powód i pozwany nie zostali powiadomieni o wpłynięciu owych zeznań do Sądu, o ich treści ani o sposobie ustosunkowania się do tychże zeznań. Następną czynnością Sądu było już wydane wyroku, co nastąpiło 23 lutego 2022 r. na posiedzeniu niejawnym, w trybie art. 148 1 k.p.c.

Jak zatem słusznie wskazuje skarżący pełnomocnik strony pozwanej – strona nie miała w tym zakresie żadnej możliwości odniesienia się do złożonych przez świadka zeznań, nie wspominając już nawet o stworzeniu stronie możliwości zadania pytań temu świadkowi.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego z treści przywołanych pism stron w sposób jednoznaczny wynikało, że domagają się one przeprowadzenia rozprawy, jednak takiej rozprawy Sąd Rejonowy nie wyznaczył, co skutkowało pozbawieniem stron możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.) a tym samym nieważnością postępowania. Nieważność postępowania zachodzi bowiem w każdym przypadku rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym, gdy rozprawa jest obligatoryjna. Nie ma przy tym znaczenia, czy strona pozbawiona została w ten sposób możności podejmowania czy też niepodejmowania czynności procesowych zmierzających do ochrony jej sfery prawnej. Obowiązkiem sądu jest umożliwienie stronie zaprezentowania jej stanowiska na wyznaczonej rozprawie.

Nieprawidłowości działania Sądu Rejonowego w powyższym zakresie w żaden sposób nie sanują przepisy ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2021 r., poz. 2095) (dalej jako: ustawa o (...)), w szczególności nie czyni tego przepis art. 15zzs 1 pkt 3 przywołanej ustawy, ani art. 15zzs 2 tejże ustawy. Po pierwsze, z lektury akt niniejszej sprawy w żaden sposób nie wynika, aby posiedzenie niejawne na którym wydano wyrok odbywało się na podstawie przepisów ustawy o (...). Sąd Rejonowy w komparycji wyroku oraz pisemnym uzasadnieniu wprost wskazał, iż zastosował regulację z art. 148 1 k.p.c. Przepisy ustawy o (...) w żaden sposób nie derogują obowiązujących norm z art. 148 1 k.p.c. Po drugie, nawet gdyby hipotetycznie przyjąć, że wydane orzeczenie zostało wydane w oparciu o przepisy ustawy o (...), również i w tym przypadku Sąd Rejonowy nie uczynił zadość wymaganiom co do formy procedowania, którego efektem ma być wydanie orzeczenia na posiedzeniu niejawnym. Z treści art. 15zzs 1 pkt 3 ustawy o (...) wynika, że przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, gdy nie można przeprowadzić posiedzenia zdalnego, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego nie jest konieczne. Niezależnie od braku informacji co do niemożności przeprowadzenia posiedzenia zdalnego, wobec złożonego przez strony wniosku o przeprowadzenie rozprawy, przeprowadzenie takowej było konieczne, co czyni niemożliwym zastosowanie przepisu art. 15zzs 1 pkt 3 ustawy o (...). Z kolei zgodnie z art. 15zzs 2 ustawy o (...) jeżeli w sprawie rozpoznawanej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości, sąd może zamknąć rozprawę i wydać orzeczenie na posiedzeniu niejawnym po uprzednim odebraniu od stron lub uczestników postępowania stanowisk na piśmie. W niniejszej sprawie po pierwsze nie sposób uznać, że postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości – wobec okoliczności, o których mowa we wcześniejszej części uzasadnienia; a po drugie – Sąd nie uprzedził stron o takiej decyzji, i nie stworzył stronom możliwości odebrania od nich uprzednio stanowisk na piśmie.

Uwagi te są jednak marginalne, wobec podstawowego faktu, iż Sąd Rejonowy wyraźnie w wydanym orzeczeniu wskazał na stosownie przez siebie trybu z art. 148 1 k.p.c.

Niezależnie od powyższego, za kolejne niedopuszczalne naruszenie praw strony do obrony należy potraktować oparcie się przez Sąd na dowodzie z opinii biegłej, którą (prawdopodobnie) Sąd zaczerpnął z innej sprawy zawisłej przed (...) sądem. O ile samo takie rozwiązanie nie musi być uznane za niedopuszczalne (przyśpiesza bowiem postępowanie oraz minimalizuje wydatki), o tyle Sąd winien dać stronom możliwość zapoznania się w takową opinią, jeśli zamierza oprzeć na niej ustalenia w sprawie. Tymczasem Sąd w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia wskazuje na istnienie takowej opinii (prawdopodobnie w aktach innej sprawy - o sygn. I C 349/21) na podstawie której kształtował swoje przekonanie, jednakże nie stwarza stronie możliwości odniesienia się do tej opinii. Zauważyć jednocześnie należy, iż nie można traktować tego typu informacji jako informacji o charakterze notoryjnym czy znanym Sądowi z urzędu, skoro jednocześnie wprost Sąd ten wskazuje w uzasadnieniu na „opinię biegłej”. W ocenie Sądu Okręgowego, takie postępowanie Sądu I instancji godzi w prawa procesowe strony i pozbawia jej możności obrony swych praw.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżony wyrok w konsekwencji nieważnego postępowania podlegał uchyleniu, ponieważ strona pozwana (ale również i strona powodowa) została pozbawiona możliwości obrony swych praw na skutek tego, iż Sąd I instancji nie wyznaczył rozprawy oraz nie stworzył stronom możliwości zapoznania się z dowodami, na podstawie których ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie. Dość powiedzieć, że już samo wydanie wyroku przez Sąd I instancji z naruszeniem art. 148 1 § 3 k.p.c. skutkuje pozbawieniem strony możności ochrony praw, a w konsekwencji powoduje nieważność postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c.

Sąd Rejonowy ponownie rozpoznając sprawę, mając na względzie wyartykułowane tutaj uwagi, winien przeprowadzić dowód z zeznań świadka oraz opinii biegłej (jeśli takowy uzna za stosowny) w sposób umożliwiający stronom zapoznanie się z treścią przeprowadzonych dowodów. Ponadto – stosując przepisy wybranego przez siebie trybu – powinien zważyć na złożone przez strony wnioski o przeprowadzenie rozprawy i podjąć w tym zakresie decyzję co do forum, na jakim rozpozna sprawę i wyda orzeczenie merytoryczne.

Z tych też względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. pozostawił Sądowi I instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.