Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący:

Sędzia SA Janusz Sulima (spr.)

Sędziowie:

SA Alina Kamińska

SA Sławomir Wołosik

Protokolant

Barbara Mosiej

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 14/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

3

1. CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 20 października 2021 roku sygn. akt II K 58/20

1.2. Podmiot wnoszący apelację

oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

oskarżyciel posiłkowy

oskarżyciel prywatny

obrońca

oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

na korzyść

na niekorzyść

w całości

w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego

zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2. USTALENIE FAKTÓW W ZWIĄZKU Z DOWODAMI
PRZEPROWADZONYMI PRZEZ SĄD ODWOŁAWCZY

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu

z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów (dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające

znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu

z pkt 2.1.1

albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH

ZARZUTÓW I WNIOSKÓW

Lp.

Zarzut

I

II.

III.

apelacja obrońcy oskarżonego:

rażąca surowość orzeczonej kary poprzez wymierzenie oskarżonemu kary pozbawienia wolności w wymiarze 3 lat pozbawienia wolności w sytuacji gdy kara ta jawi się jako niewspółmiernie surowa i przekracza swoje cele w zakresie prewencji indywidualnej i ogólnej, w szczególności poprzez zmarginalizowanie okoliczności, iż oskarżony jest osobą młodocianą, która w chwili popełnienia czynu miała 18 lat, a także nie uwzględnia zachowania oskarżonego po popełnieniu przestępstwa, który w sposób diametrialny zmienił swoje zachowanie, przeprosił pokrzywdzone, podjął pracę oraz pomaga w utrzymaniu małoletniego rodzeństwa w obliczu tragedii, jaka spotkała oskarżonego po popełnieniu przestępstwa, w związku z czym Sąd I instancji niezasadnie nie rozważył zastosowania instytucji z art. 60 k.k. i wymierzył karę, która jawi się w okolicznościach niniejszej sprawy jako niewspółmiernie surowa.

1. rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 4 §1 k.k. przez jego niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnie polegającą na przyjęciu, iż w zakresie podstaw do połączenia kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 20 października 2021 r. zastosowanie mają przepisy o karze łącznej w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 czerwca 2020 r., co skutkowało orzeczeniem kary łącznej na podstawie wadliwego stanu prawnego.

2. rażącą niewspółmierność jednostkowych kar pozbawienia wolności orzeczonych wobec oskarżonego w dolnej granicy zagrożenia ustawowego, a konsekwencji kary łącznej pozbawienia wolności przez orzeczenie tej kary w wysokości kary najwyższej z wymierzonych za poszczególne zbrodnie, mimo że stopień społecznej szkodliwości czynów, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstw, sposób działania sprawcy, wzgląd na zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływnie kary na sprawcę oraz potrzeby w zakresie kształtowania świadomości pawnej społeczeństwa, przemawiają za orzeczeniem wobec oskarżonego kary łącznej przyyjmującej za podstawę daleko surowsze jednostkowe kary pozbawienia wolności.

apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego:

1. rażąca niewspółmierność kary wymierzonej oskarżonemu w stosunku do stopnia szkodliwości oraz winy, wagi zarzuconego mu czynu, rodzaju naruszonego dobra, powstałego skutku, usiłowania dokonania przestępstwa wspólnie z osobą nieletnią, motywów i pobudek działania sprawcy wynikającą z orzeczenia zbyt niskiej kary, co powoduje, że kara ta nie spełnia swej funkcji w zakresie prewencji ogólnej i szczególnej i nie zaspokaja społecznego poczucia sprawiedliwości,

2.rażąca niewspółmierność orzeczonej na rzecz oskarżycielki posiłkowej nawiązki w wysokości 10.000 zł, w sytuacji gdy orzeczona przez Sąd I instancji kwota nie spełni funkcji zadośćuczynienia pokrzywdzonej krzywdom, których doznała wskutek rozboju w sytuacji gdy następstwa działania oskarżonego wobec pokrzywdzonej są niewspółmiernie duże, krzywdy, że nawet w części nie zostaną zrekompensowane.

zasadny

częściowo zasadny

niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Odnośnie apelacji obrońcy oskarżonego:

Brak jest jakichkolwiek podstaw do zastosowania wobec oskarżonego dobrodziejstwa nadzwyczajnego złagodzenia kary i tym samym apelacja obrońcy jest oczywiście bezzasadna.

Artykuł 54 § 1 k.k. nie eliminuje zasad wymiaru kary określonych w art. 53 k.k., a jedynie na pierwszym miejscu spośród wymienionych w tym przepisie dyrektyw stawia względy wychowawcze. Zatem status młodocianego i „względy wychowawcze”, nie mają samodzielnego bytu jako podstawa szczególnego kształtowania wymiaru kary (złagodzenia kary), a stanowią jedynie punkt wyjściowy i muszą być zestawione z pozostałymi okolicznościami podmiotowymi i przedmiotowymi mającymi znaczenie dla wymiaru kary. Przy czym istotnymi przesłankami przy ustaleniu kary młodocianemu sprawcy winien być stopień jego zdemoralizowania, tryb życia przed popełnieniem przestępstwa, zachowanie po, motywy i sposób działania. Czynniki te mogą przeważyć tak dalece, że zasadne będzie wymierzenie nawet bardzo młodemu wiekiem sprawcy kary w górnych granicach ustawowego zagrożenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2020 r., V KK 382/19, Lex nr 2946540).

Charakter popełnionych przez oskarżonego zbrodni jednoznacznie wskazuje, że mimo młodego wieku jest on osobą bardzo zdemoralizowaną. W sposób zupełnie bezpardonowy zaatakował dwie starsze kobiety. Doszło do tego w miejscu publicznym, na przystanku autobusowym, gdzie każdy człowiek powinien czuć się bezpiecznie. Pokrzywdzone doznały ciężkich obrażeń ciała. Stopień szkodliwości społecznej popełnionych przez N. S. zbrodni jest wyjątkowo wysoki.

Faktem jest, że oskarżony przyznał się do winy i złożył obszerne wyjaśnienia, a także wyraził skruchę i przeprosił pokrzywdzone. Te okoliczności nie dają jednakże wystarczającej podstawy do zastosowania wobec oskarżonego instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary. Nie można bowiem tracić z pola widzenia znacznej szkodliwości społecznej popełnionych przez N. S. zbrodni, co jednocześnie świadczy o jego głębokiej demoralizacji. Wprawdzie na rozprawie przeprosił obie pokrzywdzone, ale od początku postępowania, to jest od lutego 2020 roku nie uczynił niczego, żeby w jakikolwiek sposób zadośćuczynić pokrzywdzonym.

Nie ma znaczenia dla zastosowania dyspozycji art. 60 §1 k.k. podnoszona przez obrońcę okoliczność, że we wrześniu 2021 roku ojciec oskarżonego popełnił samobójstwo. Z pewnością fakt ten pozostawił ślad w psychice N. S.. Pomimo tego okoliczność ta nie może wpływać na złagodzenie wymierzonej oskarżonemu kary.

Nie można też uznać, wbrew temu co podniósł obrońca, że pobyt oskarżonego w areszcie w niniejszej sprawie przyniósł wymierne efekty resocjalizacyjne.

Mając na uwadze spowodowane przez oskarżonego ciężkie uszkodzenia ciała u pokrzywdzonych, nadzwyczajne złagodzenie mu kary wyraźnie kłóciłoby się ze społecznym poczuciem sprawiedliwości. Z sądu płynąłby przekaz o niezrozumiałym pobłażaniu sprawców groźnych przestępstw. Z pewnością zatem kara nadzwyczajnie złagodzona nie spełniłaby prawidłowej funkcji w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Odnośnie apelacji prokuratora:

Ponieważ istniały podstawy do uznania, że oskarżony popełnił przypisane mu dwa przestępstwa w warunkach ciągu przestępstw z art. 91 §1 k.k., zarzut obrazy art. 4 §1 k.k. poprzez jego zastosowanie przy orzekaniu kary łącznej należało uznać za bezprzedmiotowy. Nie mniej jednak nie sposób nie poczynić uwagi, że oskarżyciel w ogóle nie ma racji zarzucając Sądowi pierwszej instancji „rażące” naruszenie tego przepisu. Powołany w uzasadnieniu apelacji art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 roku o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (dz. U. z 2020 r. poz. 1086) bynajmniej nie odnosi się do orzekania kary łącznej w wyroku skazującym. Mowa bowiem w tym przepisie o łączeniu kar prawomocnie orzeczonych. Stąd też nie można mieć wątpliwości, że w przepisie tym chodzi o orzekanie o karze łącznej w wyroku łącznym, a nie w wyroku skazującym. Kary, które zostały orzeczone w zaskarżonym wyroku, nie stały się prawomocne z chwilą ich wymierzenia. Kara łączna była orzekana odnośnie kar nieprawomocnie orzeczonych. Tym samym Sąd Okręgowy nie tylko mógł, ale był zobligowany do zastosowania dyspozycji art. 4 §1 k.k. i słusznie sąd ten orzekał o karze łącznej na podstawie przepisów obowiązujących w dacie popełnienia przez oskarżonego przestępstw.

Z kolei w pełni zasadny jest zarzut z apelacji prokuratora, że wymierzone oskarżonemu kary są rażąco łagodne. Kara w dolnej granicy ustawowego zagrożenia nie spełni swoich funkcji zarówno w zakresie prewencji ogólnej, jak i indywidualnej.

Słusznie prokurator podniósł, że ciężar gatunkowy przypisanych oskarżonemu przestępstw jest znaczny. Istnieje też wyraźna przewaga okoliczności obciążających nad okolicznościami łagodzącymi. Oskarżony wprawdzie przyznał się do winy, złożył szczegółowe wyjaśnienia, wyraził skruchę i przeprosił pokrzywdzone, ale w ciągu toczącego się już przeciwko niemu ponad dwa lata postępowania nie uczynił nic w celu zadośćuczynienia pokrzywdzonym kobietom.

Niewątpliwie okolicznością łagodzącą dla oskarżonego jest jego młody wiek i jego dotychczasowa niekaralność. Biorąc jednakże pod uwagę znaczną szkodliwość społeczną popełnionych przez niego zbrodni, okoliczności te nie mogą skłaniać do wymierzania mu kar w granicach minimum ustawowego. Zauważyć należy, że chociaż w ostatnim czasie jego zachowanie uległo poprawie, to jednakże wcześniej, jak wynika z wywiadu środowiskowego, N. S. po ukończeniu gimnazjum przerwał dalszą naukę, utrzymywał kontakty z osobami zdemoralizowanymi dużo starszymi od siebie i dopuszczał się różnych wybryków. Popełnienie przez niego poważnych, brutalnych zbrodni daje asumpt do twierdzenia, że mimo młodego wieku w istocie proces jego demoralizacji postępował.

Zgodzić się należy z prokuratorem, że Sąd Okręgowy niejako zbagatelizował okoliczności mocno obciążające oskarżonego takie jak popełnienie zbrodni wspólnie i w porozumieniu z nieletnim, brutalność ataków na starsze kobiety, a także przede wszystkim stopień obrażeń doznanych przez pokrzywdzone. Słusznie też oskarżyciel wskazał, że oskarżony cynicznie wybierał na swoje ofiary kobiety w starszym wieku, co do których mógł się spodziewać, że nie będą stawiały oporu. Sposób działania oskarżonego był niezwykle brutalny. Wręcz w bandycki sposób zaatakował z tyłu i z zaskoczenia starsze kobiety. Jedną z pokrzywdzonych powalił na betonowe podłoże, a gdy mimo tego napadnięta kobieta broniła się, kopał ją w brzuch. Słusznie też prokurator podniósł, że skutki tych ataków były fatalne dla tych kobiet i były to skutki postępujące. Oskarżony swoim bandyckim zachowaniem doprowadził E. S. do trwałego inwalidztwa w postaci niedosłuchu ucha lewego i zaburzeń równowagi pochodzenia błędnikowego. Z kolei następstwami doznanych przez M. S. obrażeń było powstanie przewlekłych, wymagających leczenia operacyjnego krwiaków wewnątrzczaszkowych oraz powstanie długotrwałej choroby padaczkowej, co się wiąże z koniecznością przyjmowania leków przeciwpadaczkowych. Podkreślić należy, że tylko dzięki pomyślnie przeprowadzonej operacji zażegnano u niej groźbę utraty życia. Stąd też rację ma prokurator podnosząc, że funkcjonujące dotąd w miarę sprawnie pokrzywdzone już do końca życia będą musiały zmagać się ze skutkami zbrodniczego zachowania oskarżonego.

Umyślne spowodowanie z niskich pobudek tak poważnych obrażeń nie może nie spotkać się ze zdecydowaną i surową reakcją wymiaru sprawiedliwości. Sprawcom tego typu zbrodni nie można pobłażać ze względu na młody wiek czy też dotychczasową niekaralność. Wymierzone przez Sąd pierwszej instancji kary w granicy minimalnego ustawowego zagrożenia nie mogą zadośćuczynić moralnie dla pokrzywdzonych. W odczuciu społecznym na pewno nie są to kary sprawiedliwe. Są one rażąco niewspółmierne do ciężaru gatunkowego popełnionych przez oskarżonego zbrodni. Kara zaś powinna spełniać rolę rozładowywania pewnego stanu psychicznego, wywołanego przez popełnienie przestępstwa, a występującego u pokrzywdzonego i u innych osób, które się o tym fakcie dowiedziały. Stan ten jest mieszaniną poczucia pokrzywdzenia i poczucia zagrożenia. Może zaś on zostać rozładowany poprzez wymierzenie odpowiedniej kary. W przypadku zbrodni popełnionych przez oskarżonego taką karą na pewno nie jest kara trzech lat pozbawienia wolności. Kara w minimalnej wysokości mogłaby być wymierzona tylko wówczas, gdyby mielibyśmy do czynienia z wyraźną przewagą okoliczności łagodzących. Tak zaś nie jest w niniejszej sprawie. Kara taka na pewno nie zaspokaja poczucia sprawiedliwości.

Zgodzić się też należy z prokuratorem, że wymierzone kary żadną miarą nie zaspokoją potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Kary te są na tyle łagodne, że nie będą służyć utwierdzaniu prawidłowych postaw w społeczeństwie wobec prawa. Mogą wręcz zaburzać poczucie sprawiedliwości. Mogą nawet rodzić przekonanie, że sądy sprzyjają sprawcom ciężkich zbrodni, wymierzając im łagodne kary.

Odnośnie apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego:

Odnosząc się wcześniej do apelacji prokuratora wskazano, że wszystkie kary, w tym kara wymierzona za przestępstwo popełnione na szkodę E. S. jest rażąco łagodna. Przemawiają też za tym okoliczności uwypuklone w apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.

Sąd pierwszej instancji pomimo wielu okoliczności obciążających wymierzył oskarżonemu karę za popełnioną na szkodę E. S. zbrodnię rażąco łagodną. Rację ma pełnomocnik, że zuchwały sposób działania oskarżonego oraz poważne obrażenia doznane przez oskarżycielkę wskazują na wysoki stopień demoralizacji N. S.. Oskarżony szukając łatwego łupu na swoją ofiarę wybrał starszą kobietę, licząc na to zapewne, że nie będzie stawiała żadnego oporu. Oskarżony działał z niskich pobudek, bo z chęci osiągnięcia korzyści majątkowej. Zamiast darzyć pokrzywdzoną szacunkiem z uwagi na jej wiek nie wykazał jakiejkolwiek empatii bezwzględnie atakując ją, nie bacząc, jakie skutki może powodować jego zachowanie. Rację ma też pełnomocnik oskarżycielki, że oskarżony działał w sposób zaplanowany. Okolicznością obciążającą dla oskarżonego jest również to, że dopuścił się zbrodni wspólnie i w porozumieniu z nieletnim. Zgodzić się też należy z apelującym, że nie można przeceniać jako okoliczności łagodzącej faktu przyznania się oskarżonego do popełnienia zarzucanego mu czynu. Organy ścigania miały wiedzę odnośnie sprawców w zasadzie już od początku postępowania.

Z tych wszystkich względów należy zgodzić się z autorem apelacji, że wymierzenie kary zaledwie 3 lat pozbawienia wolności w dolnej granicy ustawowego zagrożenia jest rażącym potraktowaniem oskarżonego. Taka kara nie spełni swoich funkcji zarówno w zakresie prewencji zarówno indywidualnej, jak i ogólnej. Słusznie podniósł w apelacji pełnomocnik, że w obecnym czasie skala brutalizacji zachowań przestępców przybiera coraz bardziej przerażające rozmiary. Życie i zdrowie ludzkie dla wielu przestępców w gruncie rzeczy nie przedstawia jakiejkolwiek wartości. Dlatego też z sądu powinien płynąć przekaz, że tego rodzaju zbrodnie zawsze spotkają się ze zdecydowaną i surową reakcją.

Zgodzić się też należy z pełnomocnikiem oskarżycielki posiłkowej, że wysokość orzeczonej wobec oskarżonego nawiązki na rzecz pokrzywdzonej jest rażąco niska. Kwota 10.000 złotych na pewno nie spełni funkcji zadośćuczynienia za doznaną przez pokrzywdzoną krzywdę. Wskutek dokonanego przez oskarżonego przestępstwa pokrzywdzona doznała obrażeń w postaci urazu czaszkowo – mózgowego ze wstrząśnieniem mózgu oraz złamania kości podstawy czaszki po stronie lewej z towarzyszącym uszkodzeniem nerwu VIII lewego. Następstwem tych obrażeń jest niedosłuch lewostronny i zaburzenia równowagi pochodzenia błędnikowego. Z tego powodu E. S. ma obawy przed samodzielnym wychodzeniem z domu. Ponadto na skutek przestępstwa pokrzywdzona doznała złamania kości łonowej oraz przezpanewkowego złamania kości biodrowej lewej. Zarówno niedosłuch ucha lewego, zburzenia równowagi pochodzenia błędnikowego, jak i pourazowe złamanie przezpanewkowe kości biodrowej lewej są trwałymi uszczerbkami na zdrowiu pokrzywdzonej. Tak więc oskarżycielka posiłkowa skutki dokonanej na niej zbrodni będzie odczuwać do końca swego życia. Poza tym u pokrzywdzonej rozpoznano nieokreślone zaburzenia lękowe. Niewątpliwie ich źródłem jest popełniona przez oskarżonego zbrodnia. W tym stanie rzeczy orzeczona przez Sąd pierwszej instancji nawiązka w kwocie 10.000 złotych zupełnie jest nieadekwatna do cierpień fizycznych i psychicznych pokrzywdzonej. W takiej sytuacji ma ona wyłącznie charakter symboliczny. W gruncie rzeczy żadna kwota nie zrekompensuje pokrzywdzonej tych cierpień. Nie mniej jednak nie może ona mieć charakteru symbolicznego. Stąd też w pełni zasadny jest wniosek o podwyższenie wysokości nawiązki do 50.000 złotych.

Wniosek

apelacja obrońcy oskarżonego:

o zmianę wyroku poprzez złagodzenie wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności przy ewentualnym zastosowaniu art. 60 ust. 1 k.k.

apelacja prokuratora:

o zmianę wyroku w zaskarżonym zakresie przez wymierzenie oskarżonemu N. S. za popełnienia czynu opisanego w pkt 1a wyroku kary 5 lat pozbawienia wolności za popełnienia czynu opisanego w pkt. 2a wyroku kary 6 lat pozbawienia wolności i wymierzenie na zasadzie art. 85 §1 k.k., art. 86 §1 k.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 24 czerwca 2020 kary łącznej 6 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności,

o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie oskarżonemu N. S. kary 5 lat pozbawienia wolności,

o zmianę wysokości orzeczonego środka kompensacyjnego poprzez podwyższenie kwoty nawiązki do wysokości 50.000 zł.

zasadny

częściowo zasadny

niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek z apelacji obrońcy oskarżonego jest bezzasadny, gdyż jak wyżej wykazano brak jest jakichkolwiek podstaw do zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Stwierdzenie, że wymierzone wobec oskarżonego kary są rażąco łagodne, nakazywało uwzględnienie wniosków z apelacji prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.

Również stwierdzenie, że wysokość orzeczonej wobec oskarżonego nawiązki jest rażąco niska, nakazywało uwzględnienie w tym zakresie wniosku z apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.

4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Rażąca niesprawiedliwość wyroku (art. 440 k.p.k.) wynikająca z braku uznania, że oskarżony dopuścił się obu przestępstwa w warunkach ciągu przestępstw określonych w art. 91 §1 k.k.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Nie może być żadnej wątpliwości, że N. S. dopuścił się obu przypisanych mu przestępstw z wykorzystaniem takiej samej sposobności. Modus operandi był w zasadzie identyczny. Zbrodni tych dopuścił się w krótkim odstępie czasowym, bo czterodniowym. Podstawą wymiaru kary dla każdego z tych przestępstw stanowi ten sam przepis ustawy, a mianowicie art. 156 §1 pkt 2 k.k. Tym samym nie może być też żadnej wątpliwości, że obu tych przestępstw oskarżony dopuścił w warunkach ciągu przestępstw określonych w art. 91 §1 k.k.

Regulację przewidzianą w art. 91 §1 k.k., jako instytucję prawa karnego materialnego, przy spełnieniu określonych przesłanek, sąd nie może, lecz ma obowiązek zastosować. Zaniechanie realizacji tego wymogu, do respektowania którego sąd jest zobowiązany, stanowi więc obrazę, i to zazwyczaj rażącą, prawa materialnego, uzasadniającą ingerencję w zaskarżony wyrok nawet poza granicami zaskarżenia i niezależnie od podniesionych zarzutów. Stąd też niezastosowanie w wyroku art. 91 §1 k.k., przy spełnieniu wymienionych w tym przepisie przesłanek powoduje, że taki wyrok dotknięty jest rażącą niesprawiedliwością, o jakiej jest mowa w art. 440 k.p.k.

Faktem jest, że w żadnej z trzech apelacji nie podniesiono zarzutu obrazy art. 91 §1 k.k. poprzez jego niezastosowanie. Zmiana zaś wyroku na podstawie art. 440 k.p.k. może być dokonana tylko na korzyść oskarżonego. Przyjęcie, że sprawca działał w warunkach określonego w art. 91 §1 k.k. ciągu przestępstw jest jednakże zdecydowanie korzystniejsze od uznania, że popełnione przez niego przestępstwa pozostają w zwykłym realnym zbiegu. Aby o tym się przekonać, wystarczy obliczyć, jaka najwyższa kara może być wymierzona za dwa przestępstwa na podstawie art. 91 § 1 k.k. i porównać ją z maksymalną łączną karą, jaka mogłaby być orzeczona, gdyby za oba te przestępstwa wymierzono kary w granicach górnego ustawowego zagrożenia. Nie należy też zapominać, że w przypadku przyjęcia, że sprawca dopuścił się dwóch lub więcej przestępstw w warunkach określonego w art. 91 § 1 k.k. ciągu przestępstw zawsze jest możliwe wymierzenie za te przestępstwa kary w dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego w przepisie stanowiącym podstawę jej wymiaru dla każdego z tych przestępstw. Obecnie zaś w przypadku wymierzania kary łącznej, stosownie do treści art. 86 §1 k.k., nie jest możliwe zastosowanie zasady absorpcji. Minimalna kara łączna zawsze zatem będzie surowsza od minimalnej kary jaką można wymierzyć za przestępstwa spełniające warunki z art. 91 §1 k.k.

5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Utrzymano wyrok w zakresie przpisania oskarżonemu popełniania dwóch przestępstwa oraz w zakresie przyjętej przez Sąd pierwszej instancji kwalifikacji prawnej tych czynów.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Zarówno wina, jak i kwalifikacja prawna przypisanych oskarżonemu przestępstw nie była kwestionowana przez żadną ze stron procesu. Zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazywał na popełnienie przez oskarżonego dwóch zbrodni. Wina jego nie budzi żadnych wątpliwości. Prawidłowa też jest przyjęta przez Sąd pierwszej instancji kwalifikacja prawna obu tych przestępstw.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zmieniono wyrok poprzez przyjęcie, że oskarżony dopuścił się obu przypisanych mu przestępstw w warunkach określonego w art. 91 §1 k.k. ciągu przestępstw i wymierzenie za oba te przestępstwa jednej kary 6 lat pozbawienia wolności oraz podwyższenie orzeczonych wobec oskarżonych nawiązek do kwot po 50.000 złotych.

Zwięźle o powodach zmiany

Jak wyżej wskazano, zachodziły podstawy do uznania, że oskarżony obu przypisanych mu zbrodni dopuścił się w warunkach określonego w art. 91 §1 k.k. ciągu przestępstw.

Stąd też należało na podstawie przepisu 156 §1 pkt 2 k.k. wymierzyć oskarżonemu za te dwa przestępstwa jedną karę.

Jak wcześniej wskazano szereg okoliczności obciążających przemawia za wymierzeniem oskarżonemu znacznie surowszej kary aniżeli w dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za zbrodnie spowodowania ciężkiego uszkodzenia ciała. Kara trzech lat pozbawienia wolności za oba te czyny jest karą rażąco łagodną.

Za karę adekwatną do stopnia zawinienia oskarżonego i stopnia szkodliwości społecznej popełnionych przez niego zbrodni należało uznać karę sześciu lat pozbawienia wolności. Taka kara jest wystarczająco dolegliwa, aby zostały spełnione wobec N. S. cele wychowawcze i poprawcze. Taka kara powinna też zadośćuczynić społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Będzie ona w sposób prawidłowy kształtować świadomość prawną społeczeństwa.

Ponieważ wysokość orzeczonej wobec oskarżonego nawiązki na rzecz pokrzywdzonej E. S. jest rażąco niska, należało ją podwyższyć do kwoty, która nie będzie symboliczna i w pewnym stopniu będzie rekompensowała doznane przez pokrzywdzoną krzywdy. Stąd też wysokość tej nawiązki podwyższono do kwoty 50.000 złotych.

Wniesienie apelacji na niekorzyść oskarżonego co do środka kompensacyjnego powodowało, zgodnie z art. 447 §3 k.k., że apelacja była zwrócona przeciwko całości rozstrzygnięcia o środkach kompensacyjnych. Stwierdzenie uchybienia podniesionego w apelacji na niekorzyść oskarżonego umożliwiało zmianę wyroku na niekorzyść oskarżonego przy uwzględnieniu treści art. 447 §3 k.p.k.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 kwietnia 2018 roku (II KK 422/17, OSNKW 2019/3/14) wyraził jednoznaczny pogląd, że granice kontroli odwoławczej w razie wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego określa zakres zaskarżenia i podniesione zarzuty. W wypadku uwzględnienia zarzutu odwoławczego zakres orzekania na niekorzyść oskarżonego wyznaczony jest przy zastosowaniu art. 447 § 1-3 k.p.k. (art. 433 § 1 k.p.k.).

W niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki umożliwiające orzekanie refmormatoryjne w części dotyczącej orzeczonej nawiązki na rzecz pokrzywdzonej M. S.. Po pierwsze został wniesiony środek odwoławczy na niekorzyść oskarżonego, Po drugie orzekanie reformatoryjne może nastąpić w granicach zaskarżenia. Wyrok Sądu Okręgowego w Ostrołęce został zaskarżony również w części dotyczącej środka kompensacyjnego, jednak z treści zarzutu wynika, że dotyczył on nawiązki orzeczonej na rzecz E. S.. Z treści art. 433 §1 k.p.k. wynika jednakże, że przy określeniu granic zaskarżenia uwzględniać należy treść art. 447 §1 -3 k.p.k. Z treści art. 447 §3 k.p.k. wynika jednoznacznie, że apelację co do środka kompensacyjnego uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o środkach kompensacyjnych. Po trzecie została spełniona także ostatnia przesłanka, tj, stwierdzenie uchybień podniesionych w środku odwoławczym.

Wysokość orzeczonej zaś na rzecz pokrzywdzonej M. S. nawiązki jest zaś rażąco niska. Ma ona jedynie charakter wręcz symboliczny. Powtórzyć należy, że ta pokrzywdzona doznała ciężkich obrażeń ciała w postaci rany tłuczonej okolicy potylicznej, krwiaka podczepcowego tejże okolicy raz krwawienia wewnątrzczaszkowego w postaci krwiaka przysierpowego okolicy lewej w części przedniej sierpa. Następstwami przebytego urazu było powstanie przewlekłych krwiaków wewnątrzczaszkowych. Jedynie wskutek pomyślnego leczenia operacyjnego zażegnano groźbę utraty życia pokrzywdzonej. Obrażenia wewnątrzczaszkowe spowodowały zaistnienie padaczki pourazowej, z czym się wiąże konieczność długiego leczenia farmakologicznego.

Pokrzywdzona będzie zatem odczuwała dolegliwości praktycznie do końca swojego życia. Popełnione na jej szkodę przestępstwo było niewątpliwie dla niej zdarzeniem wysoce traumatycznym. Kwotą, która chociaż częściowo będzie mogła zrekompensować jej cierpienia fizyczne i psychiczne, jest kwota w wysokości co najmniej 50.000 złotych.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6. KOSZTY PROCESU

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III

Ponieważ apelacja pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej została w całości uwzględniona, należało na podstawie art. 635 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k. zasądzić na rzecz oskarżycielki od oskarżonego zwrot wydatków poniesionych w postępowaniu odwoławczym w postaci kosztów zastępstwa procesowego. Ich wysokość została ustalona na podstawie §11 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800).

Z uwagi na trudną sytuację materialną oskarżonego, na podstawie art. 624 §1 k.p.k. został on zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.