Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2021 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Z. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji wnioskodawcy Z. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 14 listopada 2017 r. sygn. akt V U 1506/17

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 14/18

UZASADNIENIE WYROKU

Z DNIA 12 STYCZNIA 2021 R.

Wyrokiem z dnia 14 listopada 2017 r. Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił odwołanie Z. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 22 maja 2017 r., którą organ rentowy rozliczył jego emeryturę i ustalił, że ubezpieczony pobrał nienależnie świadczenie w kwocie 6421,70 zł. Orzeczenie to zostało wydane po ustaleniu, że wnioskodawca w 2016 r. pobierał emeryturę i osiągał przychód w łącznej wysokości 40476,10 zł z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę i umów zlecenia. Przychód ten przekraczał o kwotę 6421,70 złotych niższą kwotę graniczną przychodu, ustaloną komunikatem Prezesa ZUS z dnia 18 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Z. S., że do przychodu, o którym mowa w art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, należy doliczać wyłącznie te dochody, od których istnieje obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie społeczne, a zatem – w przypadku wnioskodawcy - wyłącznie wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę oraz z tytułu umowy zlecenia, zawartej z własnym pracodawcą z pominięciem wynagrodzeń z innych umów zlecenia, nie podlegających oskładkowaniu. Stanowisko sądu i organu rentowego skutkowało przyjęciem, że wnioskodawca uzyskał przychód, przekraczający 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS (art. 104 ust. 8 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych , zwana dalej ustawą emerytalną). Ponieważ w 2016 r. wnioskodawca pobierał emeryturę w pełnej wysokości, zaskarżona decyzja, rozliczająca emeryturę według powołanej zasady i nakazująca zwrot jej nadwyżki, została uznana przez Sąd Okręgowy za prawidłową.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca. Skarżący nie zgodził się ani z wyrokiem, ani z jego uzasadnieniem. Stwierdził, że będąc na wcześniejszej emeryturze, był zatrudniony w jednej firmie na umowę o pracę, a dopiero w innych firmach miał zawarte umowy zlecenia. Jego zdaniem umowy zlecenia, zawarte i wykonane w 2016 r. nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, co wynika z art. 9 ust. 1 i 1a. ustawy emerytalnej. Podniósł też, że osobiście, za pokwitowaniem, terminowo, wypełnił w ZUS druk RW-73, a zatem dopełnił formalności związanych z informowaniem ZUS o dochodach z umów zleceń za 2016 r. Dlatego wniósł o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie poprzez uwzględnienie jego odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny uznaje ustalenia Sądu Okręgowego za własne. Podziela również ocenę prawną przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Istotą sporu w niniejszej sprawie pozostawała ocena, czy wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia, od której zleceniodawca nie był zobowiązany do zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne z uwagi na okoliczność, że zleceniobiorca był już objęty takim ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, podlega doliczeniu do przychodu, o którym mowa w art. 104 ust. 1 ustawy emerytalnej. Odpowiedź na tę wątpliwość znajduje się w treści przepisu.

Dla czytelnego wyjaśnienia art. 104 ustawy emerytalnej tutejszy sąd odniesie się tylko do tej jego treści, która znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie. W szczególności pominięty zostanie przypadek, kiedy emeryt prowadzi „pozarolniczą działalność”, ponieważ bezspornie nie była ona przez wnioskodawcę wykonywana w 2016 r.

Zmniejszenie świadczenia emerytalnego warunkowane jest wysokością przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (ust.1). Za działalność taką uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową. Dotyczy zarówno osób, wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury (czego wnioskodawca nie kwestionował) lub wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu (ust. 4). Zasady zmniejszenia emerytury dotyczą zatem również tych emerytów, którzy wykonują dwa lub więcej rodzajów dodatkowej pracy, chociaż obowiązkowi ubezpieczeń społecznych podlegają tylko z jednego tytułu. Przy ustalaniu przychodu tych osób, uwzględnia się przychód uzyskany z każdej z tych działalności, a więc zarówno ten, od którego odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne, jak i ten, od którego takiego obowiązku nie ma. Druga część ustępu 4 art. 104 ustawy emerytalnej odpowiada zatem na wątpliwości, podnoszone przez wnioskodawcę oraz wyklucza przyjęcie jego stanowiska, wyrażonego w odwołaniu i apelacji.

Zasada sumowania dochodów emeryta niezależnie od ich „oskładkowania” znajduje nawet rozszerzenie na kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego, wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłków wyrównawczego i dodatku wyrównawczego, a zatem świadczeń, od których z zasady nie są opłacane składki na ubezpieczenia społeczne (ust. 6).

Należy też zwrócić uwagę, że wnioskodawca - na stronie 8 swojej apelacji – powołał się na treść druku Rw-73 (oświadczenia o osiąganiu przychodu), która ma potwierdzać jego argumenty. Cytując jej fragment zaznaczył niebieskim kolorem przychody z „pracy na podstawie stosunku pracy” i „pracy na podstawie umowy zleceni, jeżeli zawarłeś umowę z pracodawcą, z którym pozostajesz w stosunku pracy lub jeżeli na podstawie takiej umowy (zawartej z innym podmiotem) wykonujesz pracę na rzecz własnego pracodawcy”, jako te, które mają zastosowanie w stosunku do niego (z wyłączeniem innych). Tymczasem w treści oświadczenia - niezależenie i wzajemnie równorzędnie – obok wyróżnionych przez wnioskodawcę źródeł przychodów – znajduje się wynagrodzenie z „pracy wykonywanej na podstawie umowy zlecenia i umowy agencyjnej oraz współpracy przy wykonywaniu tych umów”. W miejsce zatem deklarowanej rzetelnej analizy stanu prawnego, która miała być zawarta w uzasadnieniu apelacji, wnioskodawca przedstawił rodzaj graficznej manipulacji, mającej zasugerować pożądaną treść oświadczenia, zawartą w urzędowym druku.

Oświadczenie, dotyczące przewidywanych przychodów w 2016 r. wnioskodawca złożył w dniu 9 lutego 2016 r., zaznaczając, że osiąga przychód jedynie z pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy, a jego zamiarem nie jest osiąganie przychodu w wysokości nie powodującej zmniejszenia lub zawieszenia świadczenia. Nie dopełnił jednak obowiązku, wynikającego z § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszenia lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. Nr 58, poz. 290 ze zm.), które zachowało moc obowiązującą w części niesprzecznej z ustawą emerytalną (art. 194 ustawy), polegającego na zawiadomieniu organu rentowego o wysokości przychodu osiągniętego w ubiegłym roku kalendarzowym (niezależnie od obowiązków nałożonych w tym zakresie na podmioty, zatrudniające emeryta). Treść apelacji wskazuje, że wnioskodawca nie zauważa, że – dla celów rozliczenia emerytury – powinien złożyć dwa dokumenty: oświadczenie na druku Rw – 73, mające charakter deklaracji (do końca lutego 2016 r.), oraz oświadczenie o osiągnięciu dochodów za ten rok po jego zakończeniu (do końca lutego 2017 r.).

Ostateczne rozliczenie emerytury wnioskodawcy za 2016 r. nastąpiło po zakończeniu roku kalendarzowego. Wnioskodawca, składając w lutym 2016 r. oświadczenie, że nie zamierza osiągać przychodu w wysokości, nie powodującej zawieszenia lub zmniejszenia świadczenia doprowadził organ rentowy do (błędnego) przekonania, że pracując dodatkowo, nie spełnia przesłanek z art. 104 ust. 8 ustawy emerytalnej.

Powyższe okoliczności pozwalały więc Sądowi Okręgowemu stwierdzić, że świadczenia emerytalne pobrane przez wnioskodawcę w 2016 r. zostały prawidłowo rozliczone oraz że zachodziły podstawy do zobowiązania go do zwrotu nienależnego świadczenia na podstawie art. 138 ust. 1 i 2 pkt. 1 ustawy emerytalnej.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

Grażyna Wiśniewska Agata Pyjas – Luty Anna Kruszewska