Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2014r

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Urszula Kubowska- Pieniążek (spr.)

Sędzia SO Monika Kuźniar

Sędzia SO Elżbieta Sobolewska-Hajbert

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2014r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa W. M., E. B., U. M., P. M. i A. M. (1)

przeciwko E. S., M. S. i J. S.

o wydanie nieruchomości

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Trzebnicy

z dnia 18 września 2013 r.

sygn. akt I C 29/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach I i II w ten sposób, że nakazuje pozwanym, aby wydali powodom część działki numer (...) o powierzchni 0,0195 ha zaznaczonej kolorem czerwonym na załączniku nr 1 do opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji T. M. z dnia 1 czerwca 2013r. oraz zasądza od pozwanych na rzecz powodów solidarnie 885,14 zł kosztów procesu;

II.  zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powodów 550 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1607/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 września 2013 r. Sąd Rejonowy w Trzebnicy I Wydział Cywilny oddalił powództwo W. M., E. B., U. M., P. M., A. M. (1) przeciwko E. S., M. S. i J. S. o wydanie nieruchomości, zasadzając równocześnie od powodów na rzecz pozwanych kwotę 2.800,88 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał, iż w toku sprawy ustalono, że spór stron sprowadzał się do ustalenia czy doszło do zasiedzenia przez pozwanych spornej części działki nr (...) stanowiącej współwłasność powodów, dla której Sąd Rejonowy w Trzebnicy prowadzi księgę wieczystą nr (...), przylegającą do działki pozwanych nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Trzebnicy prowadzi księgę wieczystą nr (...). Sąd pierwszej Instancji wskazał, ponadto że działka powodów numer (...) stanowiła najpierw własność Skarbu Państwa a powodowie zaś byli wyłącznie użytkownikami wieczystymi tej działki. Dopiero na podstawie decyzji Przewodniczącego Urzędu Miasta i Gminy T. z dnia 21 marca 2000 roku prawo użytkowania wieczystego nieruchomości, w obrębie której znajduje się działka powodów numer (...), zostało przekształcone w prawo własności. Zgodnie bowiem z nieobowiązująca już regulacją zawartą w art. 177 k.c., do roku 1990 nie było możliwe zasiedzenie działki numer (...) (w tym również spornej części tej działki, graniczącej bezpośrednio z działką pozwanych numer (...)). Gdyż nie można było nabyć przez zasiedzenie własności nieruchomości państwowych. W związku z nowelizacja Kodeksu cywilnego bieg zasiedzenia nieruchomości państwowych mógł się rozpocząć dopiero od dnia 1 października 1990 roku, lecz osoby, które były posiadaczami samoistnymi takich nieruchomości przed dniem 1 października 1990 roku, mogły skorzystać ze skróconych terminów zasiedzenia, gdyż wobec tychże osób kodeksowe terminy ulegały skróceniu o czas trwania tego posiadania, lecz nie więcej niż o połowę. Sad I instancji zważył, że do okresów posiadania można również doliczyć okresy posiadania poprzednich posiadaczy samoistnych (art. 176 k.c.). Sąd wskazał, że termin zasiedzenia przez pozwanych działki numer (...) rozpoczął swój bieg z dniem 1 października 1990 roku, jednakże okres zasiedzenia stosownie do postanowień wyżej wskazanej ustawy uległ skróceniu. We wskazanym dniu właścicielami działki numer (...) byli: B. J. w udziale wynoszącym ¼, Z. D. w udziale wynoszącym ¼ oraz E. i M. S. w udziale wynoszącym ½, przysługującym im na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej.

Wobec powyższego w dniu 1 października 1990 roku, tj. w dniu, w którym mógł rozpocząć się bieg terminu zasiedzenia działki powodów numer (...) właścicielami działki numer (...) byli: B. J. w udziale wynoszącym ¼, Z. D. w udziale wynoszącym ¼ oraz E. i M. S. w udziale wynoszącym ½, przysługującym im na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej.

Już od momentu nabycia własności działki numer (...), a więc od 1948 roku, jej właściciele nieprzerwanie korzystali ze spornej części działki numer (...) i byli przekonani, że są właścicielem tej części gruntu – zarówno poprzednicy prawni, jak i sami pozwani byli przekonani, że sporny pas gruntu stanowi część działki (...). Majac na względzie, ze stan prowadzący do zasiedzenia spornej części działki numer (...) istniał od 1948 roku, Sąd Rejonowy uznał, ze termin zasiedzenia podlegał maksymalnemu skróceniu tj. o piętnaście lat, a jego upływ tego nastąpił z dniem 1 października 2005 roku kiedy właścicielami nieruchomości byli pozwani, mogący na podstawie art. 176 k.c. doliczyć do swojego czasu czas posiadania przez poprzednika prawnego.

Powyższy wyrok w całości zaskarżyli powodowie zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, mającą istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a polegającą na błędnym przyjęciu, że okres posiadania części rokiem 1949 r. a 1990 r. zaliczyć należy na rzecz osób będących jej posiadaczami w dniu 1 października 1990 r. -B. J. oraz E. i M. S., podczas gdy z zeznań szeregu przesłuchiwanych świadków wynika, ze sporny teren od 1961 r. był we władaniu G. i A. M. (2) i ich następców prawnych, a część działki przy tym traktowana była przez mieszkańców jako teren ogólnodostępny, co czyniło rozważania w przedmiocie zasiedzenia bezprzedmiotowym. Ponadto powodowie zarzucili zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia a to art. 233 k.p.c. poprzez bezpodstawne pominięcie dowodów z dokumentów: wniosku Wydziału (...) Urzędu Powiatowego w T. do Powiatowego Biura Notarialnego w T. z dnia 19 listopada 1974 r. o dokonanie zmiany w księdze wieczystej działki gruntu nr (...); decyzji Naczelnika Miasta i Gminy T. z dnia 1 kwietnia 1987 r. zatwierdzającej projekt podziału działki gruntu nr (...); decyzji o pozwoleniu na budowę domu mieszkalnego jednorodzinnego na działce nr ewid. gruntów (...); pisma z dnia 30 lipca 2002 r. Urzędu Miasta i Gminy T. do W. M. zawierającego wskazanie powierzchni działki nr (...) oraz okoliczności, ze od 1985 r. nie dokonano żadnej formalnej zmiany granic powierzchni działki,; decyzji nr (...) z dnia 27 marca 2000 r. Przewodniczącego Miasta i Gminy T. na mocy której przekształcono prawo użytkowania wieczystego działki gruntu nr (...) o powierzchni 795 m ^{( 2 )} w prawo własności; zaświadczenia Urzędu Miasta i Gminy T. potwierdzającego fakt opłacania przez powodów podatku od nieruchomości za cała działke oznaczona nr (...) o powierzchni 795 m ^{( 2)}. Powodowie zarzucili także naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie wyjaśnienie w uzasadnieniu rozstrzygniecia, dlaczego Sad odmówił wiarygodności i mocy dowodowej zeznań świadków B. B., T. K., i S. S..

Apelujący wnieśli o zmianie zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i nakazanie pozwanym E. i M. S. aby wydali zajętą bezprawnie część działki nr (...) (pas gruntu o powierzchni 191 m ²)m stanowiącej współwłasność powodów opisaną w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Trzebnicy nr (...), przylegającą do działki pozwanych nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Trzebnicy prowadzi księgę wieczystą nr (...). Równocześnie powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanych na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie wnosząc o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sad Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Powództwo W. M., E. B., A. M. (1), U. M. i P. M. przeciwko E. i M. małżonkom S. oraz J. S. o wydanie części nieruchomości tj. części działki nr (...) stanowiącej współwłasność powodów, dla której Sąd Rejonowy w Trzebnicy prowadzi księgę wieczystą nr (...), przylegającą do działki pozwanych nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Trzebnicy prowadzi księgę wieczystą nr (...), znajdowało swoje oparcie w powództwie windykacyjnym przewidzianym w art. 222 § 1 k.c. Zgodnie z treścią wskazanego artykułu właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy zważył, że działka nr (...) położona przy ul. (...) w T., stanowiąca współwłasność powodów, dla której Sąd Rejonowy w Trzebnicy prowadzi księgę wieczystą nr (...) do dnia 27 maja 1990 r. stanowiła własność Skarbu Państwa a następnie Gminy T.. Powodowie pozostawali użytkownikami wieczystymi tejże nieruchomości, uprzednio położonej pod adresem ul. (...) o powierzchni 720 m ² na podstawie zawartej przez ich poprzedników prawnych umowy sprzedaży budynków i oddania w użytkowanie wieczyste nieruchomości z dnia 31 grudnia 1974 r. (działka gruntu oznaczona geodezyjnie jako nr (...)). Decyzją Przewodniczącego Urzędu Miasta i Gminy T. z dnia 27 marca 2000 roku prawo użytkowania wieczystego nieruchomości, w obrębie której znajduje się działka powodów numer (...) o powierzchni 795 m ², zostało przekształcone w prawo własności.

Zgodnie z obowiązującą do dnia 1 października 1990 r. regulacją zawartą w art. 177 k.c., niemożliwym pozostawało nabycie przez zasiedzenie własności nieruchomości państwowych. Możliwość ta została wprowadzona ustawą z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy Kodeks cywilny, implikującą rozpoczęcie biegu terminu zasiedzenia nieruchomości państwowych od dnia 1 października 1990 roku. Sąd Okręgowy uwzględnił, że wskazana ustawa uprawniała posiadaczy samoistnych takich nieruchomości przed dniem 1 października 1990 roku, do skrócenia aktualnych kodeksowych terminów o czas trwania tego posiadania, lecz nie więcej niż o połowę. Tym samym, przyjmując, że pozwani zgodnie z podniesionym zarzutem pozostawali w dacie wejścia w życie przedmiotowej nowelizacji samoistnymi posiadaczami spornej nieruchomości, bieg terminu przedawnienia, co do zasady mogli skrócić do lat 15, a termin ten zacząłby swój bieg z dniem 1 października 1990 r. Ponownie podkreślić należy, że nieruchomość ta stanowiła aż do dnia 27 marca 2000 r. własność najpierw Skarbu Państwa a następnie jednostki samorządu terytorialnego – Gminy T.. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury,( m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2008 r. III CZP 68/08, OSNC 2009/7-8/109, OSP 2010/4/41, Biul.SN 2008/7/7) do okresu posiadania samoistnego prowadzącego do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia nie dolicza się okresu posiadania rzeczy jako użytkownik wieczysty. Przepisy normujące prawo użytkowania wieczystego pozwalają wnioskować, że prawo użytkowania wieczystego ma dawać uprawnionemu władztwo nad nieruchomością porównywalne z uprawnieniami właściciela, jednak z zachowaniem prawa własności po stronie podmiotu publicznoprawnego. Prawo użytkowania wieczystego mimo wielu podobieństw pozostaje prawem odmiennym niż prawo własności, zatem także posiadanie nieruchomości w zakresie każdego z tych praw ma odmienny charakter. W orzecznictwie, jak i doktrynie wskazuje się, że samoistne posiadanie nieruchomości w zakresie użytkowania wieczystego to faktyczne wykonywanie władztwa nad nieruchomością, z wolą posiadania jej dla siebie, jednak w zakresie odpowiadającym treści użytkowania wieczystego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2004 r., II CK 105/03 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2000 r., IV CKN 103/00 i z dnia 17 kwietnia 1997 r., I CKU 32/97). Jak podkreśla Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 lipca 2008r wydanym w sprawie III CZP 68/08 prawa użytkowania wieczystego nie można utożsamiać z prawem własności, tak jak i posiadania w zakresie użytkowania samoistnego nie można utożsamiać z posiadaniem jak właściciel. Do okresu posiadania samoistnego prowadzącego do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia nie dolicza się okresu posiadania rzeczy jako użytkownik wieczysty. Konsekwentnie nie można dopuścić, aby posiadanie w zakresie użytkowania wieczystego zostało doliczone do okresu faktycznego wykonywania uprawnień właścicielskich. Mimo że w praktyce trudności może nastręczać rozróżnienie posiadania właścicielskiego i posiadania jak użytkownik wieczysty, nie zmienia to jednak faktu, że są to dwa rodzaje posiadania, które mogą prowadzić do nabycia w drodze zasiedzenia różnych praw. W tym miejscu godzi się ponownie przypomnieć na skutek decyzji z dnia 27 marca 2000r prawo wieczystego użytkowania spornej działki zostało przekształcone w prawo własności i stało się to przed upływem terminu zasiedzenia. Tym samym prawo , które w drodze zasiedzenia miałoby zostać nabyte przez pozwanych wygasło zanim upłynął termin .

Mając na uwadze, iż pozwani w niniejszym procesie nie wykazali, aby nabyli w drodze zasiedzenia prawo własności spornej nieruchomości (a w obliczu powyższego obiektywnie uczynić nie mogli, gdyż nie istniał odpowiedni ku temu przedmiot, nieruchomość stanowiła grunt oddany w użytkowanie wieczyste) przed dniem 27 marca 2000 r. tym samym uznać należy, że termin zasiedzenia wobec części działki nr (...) położonej przy ul. (...) w T. rozpoczął bieg przeciw właścicielom tejże nieruchomości (powodom) w dniu 27 marca 2000 r.

Sąd Okręgowy w pełni podziela niekwestionowane przez strony postępowania ustalenia biegłego sądowego z zakresu geodezji zawarte w opinii z dnia 1 czerwca 2013 r. sporządzonej na okoliczność ustalenia granicy prawnej miedzy nieruchomościami należącymi do powodów i pozwanych, a ponadto na okoliczność ustalenia obszaru przygranicznego, który według powodów został zajęty przez pozwanych, a który stanowi własność powodów, a według pozwanych stał się ich własnością w wyniku zasiedzenia, stanowisko Sądu pierwszej instancji, zgodnie z którymi grunt ten obejmuje powierzchnię 0,0195 ha i na sporządzonej przez biegłego mapce ulokowany jest na obszarze zaznaczonym kolorem czerwonym (załącznik nr 1 do opinii).

Tym samym, uznając podniesiony przez pozwanych zarzut pozwanych nabycia przez E. S., M. S. oraz poprzedniczkę pozwanej J. S. – B. J. w drodze zasiedzenia prawa własności spornej części nieruchomości (działki powodów nr (...) położonej przy ul. (...) w T.) za bezzasadny, Sąd Okręgowy uwzględnił żądanie powodów, a zgłoszone przez nich zarzutu apelacyjne pozostawały bez znaczenia dla rozpoznania sprawy. Mając na uwadze wskazane ustalenia biegłego geodety, zasadnym pozostawało uwzględnienie żądania powodów i nakazanie pozwanym, aby wydali powodom części działki nr (...) stanowiącej współwłasność powodów, dla której Sąd Rejonowy w Trzebnicy prowadzi księgę wieczystą nr (...), przylegającą do działki pozwanych nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Trzebnicy prowadzi księgę wieczystą nr (...), o powierzchni 0,0195 ha zaznaczonej kolorem czerwonym na załączniku nr 1 do opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji T. M. z dnia 1 czerwca 2013 r.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy oparł na treści art. 98§1 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 386§1 kpc orzeczono jak na wstępie.