Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Michalska

Protokolant: Magdalena Adamska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 grudnia 2022 r. w Warszawie

sprawy B. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wypłatę niezrealizowanego świadczenia (emerytury)

na skutek odwołania B. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 15 marca 2022 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje na rzecz B. S. prawo do niezrealizowanego świadczenia po zmarłym W. R..

Sygn. akt VII U 451/22

UZASADNIENIE

W dniu 5 kwietnia 2022 r. B. S. złożyła za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odwołanie od decyzji z dnia 15 marca 2022 r. znak: (...)

W uzasadnieniu swojego stanowiska odwołująca wskazała, że W. R. był jej bratem, nie posiadał żony ani dzieci. Przez ostatnie 15 lat, pozostawał na utrzymaniu odwołującej się, na tę okoliczność zostały przedłożone w ZUS rachunki oraz przelewy wykonywane z konta odwołującej się na rzecz W. R., a także zaświadczenie z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w K.. W ocenie odwołującej przysługuje jej wypłata niezrealizowanego świadczenia zgodnie z przepisami ustawy emerytalnej tj. art. 136, ponieważ to ona zapewniała bratu środki finansowe i materialne niezbędne do życia (odwołanie, k. 3 – 5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania.

Uzasadniając swe stanowisko w sprawie organ rentowy zaznaczył, że W. R. zmarł w dniu 10 marca 2021 r. Odwołująca przedstawiła dowody, na okoliczność pozostawania brata na jej utrzymaniu. Zdaniem organu rentowego odwołująca jako należąca do III kategorii osób powinna wykazać przesłankę pozostawania zmarłego na jej utrzymaniu, co w ocenie organu nie zostało uczynione. Odwołująca udokumentowała wydatki ponoszone przez siebie w ramach utrzymania brata przedstawiając potwierdzenia przelewów zapłaty za opał, innych wydatków oraz zaświadczenie z GOPS w K.. Odwołująca nie wykazała natomiast, aby sprawowała kompleksowa opiekę nad zmarłym i zaspokajała jego potrzeby dnia codziennego. Odwołująca nie przedłożyła dowodów, aby zapewniała zmarłemu żywność, leki, wizyty u lekarzy, środki higieniczne, bądź ponosiła wszystkie opłaty. Świadczenie pomocy i opieki jaką odwołująca świadczyła zmarłemu bratu stanowiła zwyczajową pomoc rodzinną członkowi najbliższej rodziny. W ocenie organu rentowego można co najwyżej uznać, że odwołująca przyczyniała się do utrzymania zmarłego. Odwołująca nie wykazała również, że miesięczny koszt utrzymania brata przekraczał wysokość jego emerytury, a także, aby na koszt utrzymania składały się jakieś ponadprzeciętne wydatki, typu specjalistyczny sprzęt, drogie nierefundowane leki, czy wizyty u lekarza. Organ rentowy uznał, że miesięczne wydatki zmarłego były w znacznej mierze pokrywane z jego własnej emerytury i nie zostało wykazane aby przekraczały tę kwotę (odpowiedź na odwołanie, k. 6-9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. R. zmarły w dniu 10 marca 2021 r. był kawalerem i osobą bezdzietną oraz bratem B. S.. Zamieszkiwał pod adresem ul. (...), (...)-(...) S. (odpis skrócony aktu zgonu, k. 54 a.r., odpis skrócony aktu urodzenia, k. 53 a.r.).

W. R. był zarejestrowany w Urzędzie Pracy jako bezrobotny w okresach od 10 września 1992 r. do 15 maja 1996 r., od 25 listopada 2003 r. do 30 czerwca 2008 r., od 27 lipca 2010 r. do 2 września 2012 r., od 25 listopada 2015 r. do 3 kwietnia 2017 r., od 12 września 2017 r. do 17 listopada 2019 r. (zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy w W. z 24 sierpnia 2020 r., k. 27 a.r.).

W. R. miał przyznane prawo do emerytury w kwocie zaliczkowej od 20 kwietnia 2020 r., świadczenie wynosiło 1.141,99 zł (decyzja ZUS z 9 września 2020 r., k. 22 a.r.). Dopiero na mocy decyzji organu rentowego z dnia 26 lutego 2021 r. znak: (...), W. R. miał przyznaną emeryturę powszechną od dnia 20 kwietnia 2020 r., emerytura wynosiła 2.528,17 zł (decyzja ZUS z 26 lutego 2021 r., k. 41 a.r.).

W. R. był osobą cierpiącą na chorobę alkoholową, od śmierci matki, z którą mieszkał, nie posiadał zatrudnienia ani stałego dochodu do września 2020 r., kiedy organ rentowy przyznał mu emeryturę w kwocie zaliczkowej. W. R. po śmierci matki, która go utrzymywała nie pracował i nie posiadał emerytury, dorabiał dorywczo na alkohol oraz papierosy, od których był uzależniony. W latach 2015 – 2020 wydatki związane z jego utrzymaniem, zapewnieniem opału, energii elektrycznej, środków higieny oraz leków i żywności zapewniała mu siostra B. S., na wizyty lekarskie był wożony przez syna B. S.. B. S. dokonywała zakupu odzieży zimowej – kurtek i butów na rzecz zmarłego. Odwołujący korzystał z pomocy udzielanej przez Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w K., gdzie wskazywał brak jakiegokolwiek dochodu oraz pozostawanie na utrzymaniu siostry. Odwołująca pomagała W. R. w złożeniu wniosku o emeryturę oraz uzupełniać potrzebną dokumentację w ZUS, ponieważ nie miał on żadnego dochodu. Następnie odwołująca pomagała mu złożyć wniosek o przeliczenie emerytury wraz z uzupełnieniem dokumentacji. Poza odwołującą nikt inny nie pomagał w utrzymaniu W. R. (wniosek o ponowne obliczenie emerytury z 18 stycznia 2021 r. wraz z załącznikami, k. 33 – 38 a.r., zaświadczenie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. z 12 lipca 2021 r., k. 55 a.r., faktura nr (...) z dnia 24 września 2019 r., k. 56 a.r., faktura nr (...) z dnia 17 grudnia 2020 r., k. 57 a.r., faktura VAT nr (...) z 31 grudnia 2020 r., k. 59 a.r., harmonogram opłat za wywóz odpadów komunalnych z 4 stycznia 2021 r. k. 60 a.r., potwierdzenia przelewów, k. 61 – 70 a.r., akt poświadczenia dziedziczenia repertorium A nr 7020/2021 z 19 lipca 2021r., k. 71 – 72 a.r., zeznania świadka E. M., k. 43-44 a.s., zeznania świadka A. T., k. 44 a.s., zeznania świadka P. S., k. 45 a.s., zeznania B. S., k. 45 – 47 a.s.).

W dniu 22 lutego 2022 r. B. S. zamieszkała pod adresem ul. (...), (...)-(...) K. Stary złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po zmarłym W. R. (wniosek z dnia 22 lutego 2022 r., k. 46 – 52 a.s.).

Decyzją z dnia 15 marca 2022 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił B. S. prawa do niezrealizowanego świadczenia po zmarłym W. R. na tej podstawie, że zmarły pobierał emeryturę przekraczającą kwotę minimalnej emerytury i nie był uzależniony finansowo od wnioskodawczyni (decyzja ZUS z 15 marca 2022 r., k. 73 a.r.).

Od wskazanej decyzji B. S. wniosła odwołanie (odwołanie, k. 3 – 5 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy, jak również w aktach organu rentowego oraz w oparciu o zeznania odwołującej i świadków: E. M., A. T., P. S., które były spójne i wzajemnie się uzupełniały. Co prawda świadkowie to osoby bliskie dla odwołującej, niemniej jednak ocena zeznań świadków nie może ograniczać się do rodzaju stosunków łączących świadka ze stroną, ale powinna opierać się na zestawieniu treści zeznań z pozostałymi dowodami naświetlającymi okoliczności sprawy w sposób odmienny i na dokonaniu prawidłowego wyboru, po rozważeniu wynikłych sprzeczności w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 2003r., IV CK 183/02, LEX nr 164006; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 października 2006r., III APa 40/06, LEX nr 214286). W rozpatrywanej sprawie to co zeznali świadkowie zostało potwierdzone przez dokumenty, a nadto przez samą odwołującą. Zdaniem Sądu nie było w związku z tym podstaw, by zeznania świadków i strony negować. Z tych też względów, Sąd ocenił je jako zasługujące na wiarę.

Dokumenty nie budziły wątpliwości w zakresie ich wiarygodności szczególnie, że informacje z nich płynące były spójne i tworzyły jasny obraz okoliczności faktycznych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie B. S. było zasadne.

Istota sporu w rozpatrywanej sprawie koncentrowała się wokół ustalenia, czy odwołującej B. S. przysługuje prawo do niezrealizowanego świadczenia w postaci emerytury, należnej zmarłemu w dniu 10 marca 2021 r. W. R..

Kwestia dotycząca uzyskiwania niezrealizowanych świadczeń przysługujących osobom zmarłym została uregulowana w art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022r., poz. 504 – dalej również jako ustawa emerytalna). Zgodnie z treścią tego przepisu w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenie należne jej od dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi osoba ta prowadziła wspólne gospodarstwo, a w razie ich braku – małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku – innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.

Z analizy akt sprawy wynika, że brak jest osób, które są wymienione w pierwszej, a także w drugiej grupie osób uprawnionych, jakie wymienia art. 136 ust. 1 ustawy emerytalnej, ponieważ W. R. nie miał ani żony, ani dzieci. Odwołująca zaś mieści się w trzeciej grupie ww. osób, ponieważ jest osobą z rodziny - siostrą, na której utrzymaniu pozostawał zmarły W. R..

Użyte w przepisie art. 136 ust. 1 ustawy emerytalnej pojęcie „pozostawania przez zmarłego na utrzymaniu” ma ściśle materialne znaczenie, a miarą jego jest zapewnienie środków pieniężnych koniecznych do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb osoby będącej na utrzymaniu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 marca 2011r., sygn. III AUa 2026/10, Lex nr 1102954). Ponadto za osoby pozostające na utrzymaniu innych członków rodziny w rozumieniu powołanego art. 136 ust. 1 uważa się osoby, które bądź to nie posiadają żadnych własnych świadczeń emerytalno-rentowych (gdyż dopiero wystąpiły z wnioskiem o nie), bądź pobierają wprawdzie takie świadczenia, ale w tak niskiej kwocie, że nie wystarcza ona na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb. Dla zaistnienia sytuacji, którą można określić jako pozostawanie na utrzymaniu konieczna jest bez wątpienia stałość świadczeń oraz silna ekonomiczna zależność od osoby utrzymującej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 24 kwietnia 2013r., III AUa 1439/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 stycznia 2005r., III AUa 2766/03, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 marca 2011r., III AUa 2026/10).

Katalog podstawowych potrzeb może się różnić w zależności od okoliczności w jakich znajduje się dana osoba, jednakże w każdym przypadku będzie można do nich zaliczyć potrzeby najprostsze, takie jak wyżywienie, opieka medyczna, ubranie stosowne do okoliczności, warunki mieszkaniowe i pokrywanie związanych z nimi kosztów (np. media).

Analizując okoliczności rozpatrywanej sprawy Sąd doszedł do przekonania, że brat odwołującej pozostawał na jej utrzymaniu. Zaakcentowania wymaga, iż wskazanej kwestii pozostawania na utrzymaniu nie można ograniczać i sprowadzać wyłącznie do tego, że W. R. pobierał emeryturę. Emerytura z ZUS jaką mu przyznano w kwocie zaliczkowej wynosiła 1.141,99 zł. Nie ulega wątpliwości, iż kwota ta nie była wystarczająca do zaspokojenia jego podstawowych potrzeb. Do stałych wydatków należały koszty mediów, wyżywienia, ubrania, leków oraz inne niezbędne wydatki, które po zsumowaniu przekraczały kwotę pobieranej przez niego emerytury w ostatnich miesiącach przed śmiercią. Niewątpliwie kwota emerytury nie wystarczała na pokrycie tych wydatków. Dom, w którym zamieszkiwał W. R. był ogrzewany węglem. Zakup węgla finansowała odwołująca. Na uwagę zagłosuje również okoliczność, że przed wrześniem 2020 r. W. R. nie posiadał stałego źródła dochodu, ponieważ pracował dorywczo, a pieniądze przeznaczał na używki, od których był uzależniony. Wówczas żywność i niezbędne środki higieny oraz koszty mediów i opału także pokrywała B. S., co wynika z zeznań świadków oraz przedłożonych przez nią do akt organu rentowego faktur, rachunków oraz potwierdzeń przelewów. Nie można więc uznać, aby odwołująca świadczyła na rzecz brata wyłącznie zwyczajowo przyjętą pomoc rodzinną. W. R. pozostawał od dłuższego czasu na utrzymaniu odwołującej, co również potwierdza dowód w postaci oświadczenia Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. z 12 lipca 2021 r.

Wszystkie ww. koszty z całą pewnością były wkładem B. S. w utrzymanie brata i odwołująca, jeśli nie czułaby się odpowiedzialna za W. R., nie musiałaby ich ponosić. Przy tym zaakcentowania wymaga, że ponoszenie tych kosztów nie miało charakteru okazjonalnego, tylko stały, regularny, co nie pozostaje bez znaczenia dla oceny, tego czy zmarły W. R. pozostawał na utrzymaniu B. S..

Reasumując, Sąd ocenił, że odwołująca wykazała w toku postępowania dowodowego swój wkład finansowy w utrzymanie W. R., a także dysproporcję pomiędzy uzyskiwaną przez niego kwotą świadczeń od września 2020 r. oraz jego brakiem przed wrześniem 2020 r., a kosztami zaspokojenia jego usprawiedliwionych potrzeb. Należy zatem przyjąć że zmarły W. R. pozostawał na utrzymaniu odwołującej.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał B. S. prawo do niezrealizowanego świadczenia należnego W. R..