Pełny tekst orzeczenia

WYROK WSTĘPNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2022 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. T.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W.

o zapłatę i rentę

I.  uznaje roszczenie powódki w zakresie renty wyrównawczej za usprawiedliwione co do zasady

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala.

Sygn. akt I C 45/22

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do Sądu Rejonowego w S. w dniu 29 października 2021 r. (data wpływu: 03.11.2021 r.) powódka A. T. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. na swoją rzecz:

a) kwoty 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia otrzymania przez pozwanego odpisu pozwu do dnia zapłaty,

b) kwoty 73.500 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia otrzymania przez pozwanego odpisu pozwu do dnia zapłaty,

c) renty wyrównawczej w kwocie po 1.000 zł płatnej od 1 października 2021 r. z góry do 10-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat.

Nadto, wniosła o orzeczenie o kosztach procesu według norm przepisanych jak również o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu.

W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 21 czerwca 2009 r. uczestniczyła w wypadku komunikacyjnym jako pasażerka. Na skutek zdarzenia doznała wielu obrażeń tj. złamania obojczyka prawego, złamania żeber II i V po stronie prawej oraz VI i XI oraz VI i IX po stronie lewej, wieloodłamowego złamania nasady dalszej kości promieniowej prawej, złamania części dalszej kości łokciowej, złamania trzonu strzałki prawej, złamania podstawy IV kości Śródstopia lewego, urazu głowy i kręgosłupa oraz licznych potłuczeń i zadrapań. Wskazała, że proces leczenia odniesionych obrażeń był bardzo bolesny, uciążliwy i długotrwały. Powódka do chwili obecnej odczuwa skutki przedmiotowego wypadku - nie jest w stanie samodzielnie przejść dłuższych tras, ma problemy z wchodzeniem po schodach, wymaga opieki i pomocy drugich osób, ma problemy z biodrami i nie ma dnia aby nie odczuwała bólu. Od dnia wypadku do dnia dzisiejszego powódka zmuszona jest prowadzić bardzo ograniczony tryb życia albowiem odniesione obrażenia uniemożliwiają swobodne poruszanie się. Zawroty głowy oraz nerwica pourazowa uniemożliwia normalne funkcjonowanie powódce. Wskazała, że przed wypadkiem pracowała zawodowo jako położna i rozwijała swoje umiejętności zawodowe. Na skutek wypadku stała się niezdolna do pracy. Powódka w dniu 13.04.2010 r. oraz 04.04.2011 r. zawarła ugodę oraz porozumienie z (...) S.A. V. (...). Następnie w dniu 23.04.2021 r. złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu – powódka nie rozumiała treści ugody i porozumienia oraz nie była świadoma skutków ich zawarcia tj. że zostanie pozbawiona możliwości dochodzenia dalszych roszczeń. Okoliczności zawarcia ugody tj. działania poprzednika prawnego pozwanego należy zakwalifikować jako zmierzające do wykorzystania przymusowego położenia oraz niedoświadczenia powódki. Ponadto, treść ugody i porozumienia jest lakoniczna i pozostawia duże problemy interpretacyjne w zakresie świadczeń jakich dotyczy, dlatego należy przyjąć, że stanowi nadużycie prawa i wykorzystanie położenia przymusowego powódki. Powódka wskazała jako podstawę prawną dochodzonego zadośćuczynienia art. 445 § 1 k.c., odszkodowania za utracone korzyści w postaci utraty różnicy dochodów art. 444 § 1 k.c. w zw. z art. 361 § 1 i 2 k.c., zaś renty wyrównawczej art. 444 § 2 k.c. (pozew – k. 3-7).

Postanowieniem z dnia 24 listopada 2021 r. Sąd Rejonowy stwierdził swą niewłaściwość i przekazał sprawę według właściwości rzeczowej do Sądu Okręgowego wO. (postanowienie – k. 179).

Pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazał, że powódka w czasie likwidacji szkody była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Powódce zostały wówczas przyznane następujące kwoty: 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia, 784 zł tytułem zwrotu kosztów opieki, 233,89 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia oraz 2.417,67 zł tytułem zwrotu utraconego dochodu. Następnie, w dniu 13.04.2020 r. strony zawarły ugodę na mocy której pozwany przyznał powódce kwotę 65.000 zł tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania. W dniu 04.04.2011 r. strony podpisały porozumienie w zakresie kolejnych roszczeń powódki. Natomiast, dalsze roszczenia powódki spotkały się z odmową pozwanego. Pozwany zaprzeczył, aby powódka w chwili podpisania ugody i porozumienia pozostawała pod wpływem błędu, a nawet jeżeli to ewentualny termin na złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych upłynął najpóźniej w dniu 24.01.2014 r. To na powódce spoczywa ciężar dowodowy wykazania, że ugoda i porozumienia z jakichkolwiek przyczyn są nieważne. Powódka nie wykazała, aby w chwili podpisywania kwestionowanych dokumentów miała ograniczoną czy wyłączoną zdolność rozumienia znaczenia składanych oświadczeń woli. Ponadto, ugoda nie została zawarta z rażącym pokrzywdzeniem interesów powódki, a przyznana kwota rekompensuje doznane przez nią krzywdy. Pozwany zakwestionował uprawnienie powódki do dochodzenia dalszych roszczeń wynikających z zdarzenia szkodowego z dnia 21 czerwca 2009 r. Z najdalej idącej ostrożności zakwestionował wysokość dochodzonego zadośćuczynienia, wysokość i zasadność renty oraz wysokość i zasadność odszkodowania. Pozwany wskazał, że wypłacona powódce kwota w wysokości 82.000 zł została przyznana również w tytułu utraconych dochodów. Ponadto podniósł, że powódka została przez lekarza dopuszczona do wykonywania pracy, a co więcej strona powodowa nie wykazała, żeby nie była niezdolna do pracy i nie mogła jej wykonywać do czasu przejścia na emeryturę. Pozwany wskazał, że powódka nie przedstawiła dowodów potwierdzających wysokości dochodzonej renty na zwiększone potrzeby (odpowiedź na pozew – k. 197-204).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 czerwca 2009 r. na trasie S.-J. kierujący samochodem osobowym A. (...) o nr rej. (...) poruszając się z nadmierną prędkością wykonując manewr wyprzedzania zjechał na lewy pas ruchu gdzie zderzył się z prawidłowo jadącym samochodem osobowym T. (...) w wyniku czego powódka A. T. pasażerka samochodu T. (...) doznała złamania obojczyka prawego, wieloodłamowego zgnieceniowego złamania dalszej nasady kości promieniowej prawej i kości łokciowej, złamania żebra II-go i V-go po stronie prawej oraz V-go i IX-go po stronie lewej, złamania trzonu strzałki prawnej, złamania podstawy V-tej kości śródstopia lewego, które to obrażenia naruszyły prawidłowe funkcjonowanie narządów jej ciała na okres powyżej siedmiu dni.

(dowód: wyrok SR w S.w sprawie (...) - k.14, wyrok SO w O. w sprawie (...) - k. 15).

W momencie wypadku sprawca zdarzenia B. P. posiadał obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych u poprzednika prawnego pozwanego.

( okoliczność bezsporna)

Powódka po wypadku została przewieziona do szpitala, gdzie zostało wdrożone leczenie urazów po przebytym wypadku. Zastosowano u powódki m.in. następujące leczenie: otwarta repozycja i śródszpikowa stabilizacja obojczyka prawego, zamknięta repozycja i stabilizacja złamania p-ramienia prawego drutami K + szyna gipsowa. Hospitalizacja trwała 9 dni tj. do dnia 30.06.2009 r., a następnie powódka została skierowana do leczenia w poradni ortopedycznej.

(dowód: historia choroby za okres od dnia 21.06.2009 r. do 30.06.2009 r. – k. 120-126, k. 143-145, k. 13, k. 151-152 karta informacyjna – k. 128, k. 136, k. 153 indywidualny plan opieki – k. 129-131 oraz k. 148, dokumentacja fotograficzna – k. 162-164)

Powódka po zakończeniu leczenia szpitalnego pozostawała pod opieką poradni urazowo-ortopedycznej oraz korzystała z zabiegów fizjoterapeutycznych.

W dniu 08.04.2010 r. zostało usunięte powódce zespolenie z obojczyka prawego i skierowano powódkę do dalszego leczenia w poradni ortopedycznej.

(dowód: zaświadczenie o stanie zdrowia – k. 103, k. 138-139 oraz k. 166-167, zaświadczenie z dnia 28.09.2009 r. – k. 142, k. 165, zaświadczenie z dnia 12.05.2010 r. – k. 109, zaświadczenie z dnia 08.12.2010 r. – k. 107, karta leczenia i historia choroby – k. 146-147, k. 149-150, k.157-159, k. 172, k. 175-177, faktury VAT – k. 119, k. 155-156, k. 174, zaświadczenie z dnia 08.12.2010 r. – k. 107, karta informacyjna – k. 104, k. 106, wyniki badań diagnostycznych – k. 41-44, 75, k. 100, zaświadczenie nr (...) – k. 99, skierowanie na zabiegi fizjoterapeutyczne – k. 97, dokumentacja leczenia powódki (...) Eskulap – k. 45-71, dokumentacja medyczna powódki z 2021 r. – k. 31-32, k. 37-40)

Powódka była również konsultowana i leczona neurologicznie.

(dowód: karta leczenia – k. 78-92, k. 94-96)

W dniu 24.10.2011 r. powódka została poddana zabiegowi usunięcia przepukliny krążka m-kręgowego L5 S1.

(dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 76, zaświadczenie lekarskie – k. 74)

Powódka korzystała z pomocy psychologa w 2010 r., który rozpoznał u niej zespół stresu pourazowego. W 2009 r. oraz 2014 r. powódka była konsultowana i leczona przez lekarza psychiatrę.

(dowód: informacja dla lekarza POZ – k. 30, rachunki – k. 110-111 oraz k. 240-241, 116, karta wizyty u psychologa – k. 112-113, opinia psychologiczna – k. 117-118, karta leczenia psychiatrycznego – k. 132-133 oraz k. 140-141)

Pismem z dnia 20 lipca 2009 r. powódka w imieniu której działał pełnomocnik w osobie radcy prawnego zgłosiła pozwanemu szkodę w związku z zdarzeniem z dnia 21.06.2009 r. Po rozparzeniu zgłoszenia pozwany decyzją z dnia 15.10.2009 r. przyznał powódce świadczenie tytułem zadośćuczynienia w kwocie 30.000 zł, tytułem zwrotu kosztów opieki w kwocie 784 zł, z tytułu zwrotu utraconego dochodu w kwocie 835,81 zł. Powódka z dniem 03.10.2009 r. rozwiązała umowę z pełnomocnikiem reprezentującym ją w postępowaniu likwidacji szkody.

Następnie pozwany:

- decyzją z dnia 16.11.2009 r. przyznał powódce kwotę 714,08 zł tytułem utraconego dochodu,

- decyzją z dnia 07.01.2010 r. przyznał powódce kwotę 131,14 zł tytułem utraconego dochodu oraz kwotę 73,89 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia,

- decyzją z dnia 23.02.2010 r. przyznał powódce kwotę 536,97 zł tytułem utraconego dochodu,

- decyzją z dnia 18.03.2010 r. przyznał powódce kwotę 199,75 zł tytułem utraconego dochodu oraz kwotę 160 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia,

(dowód: pisma powódki – k. 261-264, 258-260, pisma pozwanego – k. 238-251, 252, 255, oświadczenie powódki – k. 254)

Strony w dniu 13.04.2010 r. zawarły ugodę cywilnoprawną, w której zostały zawarte m.in. następujące postanowienia:

§ 1 ust. 1 przedmiotem porozumienia jest kwota zadośćuczynienia (art. 444, 445, 361 kodeksu cywilnego) należna poszkodowanej w związku ze szkodą z dnia 21.06.2009 r. i zarejestrowana pod numerem PK- (...).

§ 2 ust. 1 w celu zakończenia postępowania likwidacyjnego, prowadzonego w związku wymienioną w § 1 ust. 1 szkodą i niezwłocznego wypłacenia należnego poszkodowanej zadośćuczynienia i odszkodowania za wymienioną szkodę, strony ustalają należne zadośćuczynienie i odszkodowanie w kwocie 65.000 zł. Uwzględniając wcześniejsze płatności w kwocie 33.435,64 zł do dopłaty pozostaje kwota 31.564,36 zł.

§ 2 ust. 2 poszkodowana stwierdza, że powyższa suma stanowi zaspokojenie wszelkich roszczeń z tytułu szkody określonej w § 1 niniejszego porozumienia, jak i wszelkich należności ubocznych i zrzeka się na przyszłość wszelkich roszczeń wynikających ze szkody będącej przedmiotem ugody.

§ 3 ust. 1 poszkodowana oświadcza, że podpisuje przedmiotową ugodę dobrowolnie, działając bez przymusu, w warunkach pełnej swobody podejmowania decyzji.

§ 3 ust. 2 poszkodowana oświadcza, iż ugodzona kwota wyczerpuje jej roszczenia związane z przedmiotową szkodą.

§ 3 ust. 3 strony umowy oświadczają, iż rozumieją sens, cel i istotę przedmiotowej ugody.

(dowód: pismo pozwanego – k. 232, 235-237, ugoda z dnia 13.04.2010 r. – k. 13 oraz k. 233-234)

Powódka pismem z dnia 7 grudnia 2010 r. zwróciła się do pozwanego o wypłatę dodatkowego odszkodowania.

W dniu 04.04.2011 r. strony zawarły porozumienie, w którym zostały zawarte m.in. następujące postanowienia:

§ 1 ust. 1 przedmiotem porozumienia jest kwota świadczenia odszkodowawczego o odszkodowania (art. 444, 445, 447, 361 kodeksu cywilnego) należna poszkodowanej w związku ze szkodą z dnia 21.06.2009 r. i zarejestrowana pod numerem PK- (...).

§ 2 ust. 1 w celu zakończenia postępowania likwidacyjnego, prowadzonego w związku wymienioną w § 1 ust. 1 szkodą i niezwłocznego wypłacenia należnego poszkodowanej świadczenia odszkodowawczego i odszkodowania za wymienioną szkodę, strony ustalają należne świadczenia odszkodowawcze i odszkodowanie w kwocie 82.000 zł. Uwzględniając wcześniejsze płatności w kwocie 65.000 zł do dopłaty pozostaje kwota 17.000 zł.

§ 2 ust. 2 poszkodowana stwierdza, że powyższa suma stanowi zaspokojenie wszelkich roszczeń z tytułu szkody określonej w § 1 niniejszego porozumienia, jak i wszelkich należności ubocznych i zrzeka się na przyszłość wszelkich roszczeń wynikających ze szkody będącej przedmiotem porozumienia.

§ 3 ust. 1 poszkodowana oświadcza, że podpisuje przedmiotowe porozumienie dobrowolnie, działając bez przymusu, w warunkach pełnej swobody podejmowania decyzji.

§ 3 ust. 2 poszkodowana oświadcza, iż ugodzona kwota wyczerpuje jej roszczenia związane z przedmiotową szkodą.

§ 3 ust. 3 strony umowy oświadczają, iż rozumieją sens, cel i istotę przedmiotowego porozumienia.

(dowód: pismo powódki – k. 220-221, 224-227, 230-231, porozumienie z dnia 04.04.2011 r. – k. 12 oraz k. 217, pismo pozwanego – k. 216, 218, 222-223, 228-229, notatka pozwanego – k. 219)

Powódka po zawarciu porozumienia ponownie zwracała się do pozwanego o wypłatę dodatkowej kwoty w związku z powstałą szkodą. Z pozwanym powódka kontaktowała się samodzielnie jak również przez pełnomocnika. Pełnomocnik powódki w osobie radcy prawnego pismem z dnia 26 listopada 2012 r. (data wpływu do pozwanego: 07.01.2013 r.) wezwał pozwanego do przyznania i wypłaty renty wyrównawczej oraz zwrotu kosztów leczenia. Pozwany konsekwentnie odmawiał zapłaty dalszych kwot powołując się na zawartą wcześniej ugodę i porozumienie.

(dowód: pisma powódki – k. 209v, 211, 212, 215, pisma pozwanego– k. 209, 210, 211v, 213, 214)

Powódka pismem z dnia 23.04.2021 r. złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu w przedmiocie 13.04.2010 r. oraz 04.04.2011 r. Pozwany w odpowiedzi wskazał, że brak jest przesłanek powodujących nieważność bądź wzruszalność czynności prawnej, jaką było złożenie woli w sprawie.

(dowód: oświadczenie z dnia 23.04.2021 r. wraz z potwierdzeniem nadania – k. 10-11, pismo pozwanej z dnia 12.05.2021 r. – k. 9 oraz k. 207-208)

Powódka przed wypadkiem była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy, w charakterze położnej w Zespole (...) w S.. Przed wypadkiem powódka pracowała na trakcie porodowym.

Powódka w okresie od 21.06.2009 r. do 19.12.2009 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim, a następnie w okresie od 21.12.2009 r. do 17.06.2010 r. pobierała świadczenie rehabilitacyjne. Powódka została uznana przez orzeczenie lekarza orzecznika ZUS za osobę niezdolną do pracy. Jednak w związku z rokowaniem odzyskania zdolności do pracy w ocenie orzecznika istniały okoliczności do przyznania uprawnienia powódce do świadczenia rehabilitacyjnego.

W dniu 18.06.2010 r. zostało wystawione zaświadczenie lekarskie stwierdzające zdolność powódki do pracy w poradni położniczo-ginekologicznej.

Następnie powódka decyzją z dnia 26.01.2012 r. została uznana przez lekarza orzecznika ZUS za osobę niezdolną do pracy. Jednak w związku z rokowaniem odzyskania zdolności do pracy w ocenie orzecznika istniały okoliczności do przyznania uprawnienia powódce do świadczenia rehabilitacyjnego. Powódka pobierała świadczenie rehabilitacyjne do 01.11.2012 r.

Pismem z dnia 16.11.2012 r. Zakład Opieki Zdrowotnej w S. rozwiązał bez zachowania okresu wypowiedzenia umowę o pracę z powodu wyczerpania się łącznego okresu pobierania zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego.

(dowód: umowa o pracę z dnia 29.07.2005 r. – k. 16, zaświadczenie z dnia 18.09.2009 r. – k. 18, zaświadczenie z dnia 05.10.2019 r. – k. 19, zaświadczenie z dnia 05.02.2010 r. – k. 20, zaświadczenie z dnia 27.01.2011 r. – k. 21, zaświadczenie z dnia 14.11.2011 r. – k. 22, zaświadczenie z dnia 04.11.2009 r. – k. 173,oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę – k. 17, orzeczenia lekarza orzecznika ZUS- k. 23-24, decyzje ZUS w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego - k. 25-28, zaświadczenie z dnia 01.03.2011 r. – k. 221, zaświadczenie z dnia 18.06.2010 r. – k. 226, zwolnienie lekarskie – k. 154, k. 160-161, informacja o niezdolności do pracy – k. 168, wniosek o świadczenie rehabilitacyjne – k. 169-171)

Powiatowy zespół orzekania o niepełnosprawności w stosunku do powódki wydał następujące orzeczenia:

- w dniu 13.10.2010 r. orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, wskazania dotyczącego odpowiedniego zatrudnienia – stanowisko przystosowane,

- w dniu 23.11.2011 r. orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, wskazania dotyczącego odpowiedniego zatrudnienia – stanowisko przystosowane,

- w dniu 27.04.2013 r. orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, wskazania dotyczącego odpowiedniego zatrudnienia – nie wymaga,

- w dniu 13.12.2014 r. orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, wskazania dotyczącego odpowiedniego zatrudnienia – niezdolna do pracy.

(dowód: orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – k. 29, 33-36, zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia z dnia 4.11.2022 r. – k. 77)

Powódka w okresie od 02.03.2013 r. do 03.04.2020 r. pobierała świadczenie rentowe z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, natomiast od 04.04.2020 r. do chwili obecnej otrzymuje emeryturę.

(dowód: zaświadczenie ZUS z dnia 18.10.2021 r. – k. 8)

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powódki w zakresie żądania zasądzenia renty wyrównawczej Sąd uznał za usprawiedliwione co do zasady. Powódka wykazała, że przed wypadkiem pracowała zawodowo i osiągała z tego tytułu dochód, zaś w wyniku zdarzenia w dniu 21.06.2009 r. stała się ostatecznie niezdolna do pracy, co skutkowało zmniejszeniem jej miesięcznego dochodu. Wbrew twierdzeniom pozwanego w ocenie Sądu ugoda oraz porozumienie zawarte miedzy stronami nie jest ważne w zakresie wypłaty jednorazowego odszkodowania zamiast comiesięcznej renty. W związku z powyższym roszczenie powódki jest usprawiedliwione co do zasady. Natomiast roszczenie powódki o wypłatę zadośćuczynienie podlegało oddaleniu. Powódka nie podważyła skutecznie zawartej między stronami ugody oraz porozumienia w zakresie innych roszczeń niż świadczenia rentowe wobec tego nie była uprawniona do dochodzenia jakichkolwiek kwot z tytułu roszczeń objętych wspominanymi dokumentami. To na powódce spoczywał ciężar udowodnienia, że zarówno ugoda jak i porozumienie obarczone są wadą nieważności.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty oraz zeznania powódki w zakresie w jakim były zbieżne z złożonymi do akt sprawy dokumentami.

Formalna zasada odpowiedzialności strony pozwanej nie budziła wątpliwości. Spór sprowadzał się do rozstrzygnięcia kwestii tego czy powódka skutecznie uchyliła się od skutków prawnych zawartej pomiędzy stronami ugody i porozumienia. Ponadto, czy wszystkie dochodzone przez powódkę roszczenia objęte są treścią podpisanych porozumień między stronami. W dalszej kolejności w przypadku uznania, że powódka skutecznie się uchyliła od skutków prawnych czynności prawnej lub jeżeli którekolwiek z dochodzonych roszczeń nie było objęte ugodą ustalenie wysokości przysługującej powódce z tego tytułu kwot. W związku z powyższym, zasadnym było ograniczenie przez Sąd rozprawy do zbadania kwestii zasady i wydania wyroku wstępnego.

Strony niniejszego postępowania zawarły ugodę w dniu 13.04.2010 r. oraz porozumienie w dniu 04.04.2011 r. W obu wskazanych dokumentach powódka oświadczyła przede wszystkim, że suma w nich wskazana stanowi zaspokojenie wszelkich roszczeń z tytułu szkody wynikającej z następstw wypadku z dnia 21.06.2009 r., w którym została poszkodowana i zrzeka się dalszych roszczeń. Ponadto, powódka oświadczyła dwukrotnie że podpisała dokumenty ugodowe dobrowolnie, działając bez przymusu, w warunkach pełnej swobody podejmowania decyzji.

W świetle zgromadzonego materiału dowodowego oraz treści złożonych przez powódkę oświadczeń nie można przyjąć, że podpisała ona którykolwiek z kwestionowanych dokumentów pod przymusem, w stanie wyłączającym świadomie powzięcie decyzji bądź pod wpływem błędu.

Przede wszystkim powódka nie wykazała, aby ugody zostały podpisane przez nią pod przymusem bądź znajdowała się wówczas w takiej sytuacji, w której musiała podpisać oba dokumenty w kształcie zaproponowanym przez pozwanego. Podczas podpisania pierwszej ugody powódka była reprezentowana przez pełnomocnika wykonującego zawód zaufania publicznego. Zasady logiki i doświadczenia życiowego nie pozwalają przyjąć, aby powódka nie została poinformowana przez profesjonalnego pełnomocnika o skutkach jakie wiążą się z podpisaniem dokumentu ugody o treści przygotowanej przez Towarzystwo (...). Ponadto, zwłaszcza dlatego, że powódka była reprezentowana przez pełnomocnika na etapie likwidacji szkody, nie można przyjąć, że nie podpisała dobrowolnie ugody z dnia 13.04.2010 r. Sąd również nie dostrzega, aby powódka podpisała pod przymusem późniejsze porozumienie z dnia 04.04.2011 r. Podkreślić należy, że to powódka skierowała do pozwanego wniosek o przyznanie dodatkowego odszkodowania i otrzymała propozycję zawarcia porozumienia. Wyłącznie od woli powódki zależało, czy podpisze treść przesłanego dokumentu i zgodzi się na zaproponowaną kwotę czy też nie. Nadmienić należy, że treść ugody i porozumienia była tożsama, w związku z tym że powódka zawierała porozumienie bez udziału pełnomocnika, to treść podpisanego przez nią dokumentu była jej znana, a tym samym zrozumiała.

Ponadto, również zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na uznanie, że powódka znajdowała się w trudnym położeniu, które nie pozwalało na spokojne rozważanie propozycji ugodowej. Powódka nie wykazała chociażby tego, że kwota uzyskana od ubezpieczyciela została przeznaczona na wykonanie pilnego prywatnego zabiegu, sfinansowanie leczenia bądź poniesienie innych kosztów, które wymagały natychmiastowego zaspokojenia. Strona powodowa nie wykazała ani nie zgłosiła wniosku dowodowego na okoliczność tego, że stan psychiczny powódki w tamtym okresie nie pozwalał na podjęcie swobodnej decyzji. Również nie zostało wykazane aby leki, które powódka wówczas przyjmowała ograniczały bądź wpływały na podejmowane przez powódkę decyzję, w tym podpisaną ugodę i porozumienie.

W ocenie Sądu również nie doszło do zawarcia zarówno ugody jak i porozumienia pod wpływem błędu wynikającego przede wszystkim z braku zrozumienia treści podpisywanych dokumentów. Podkreślić należy że oba dokumenty są tożsamej treści i w ocenie Sądu ich postanowienia są sformułowane jasnym i prostym językiem, nie zawierają skomplikowanych pojęć oraz nie budzą wątpliwości interpretacyjnych. Powódka podczas podpisywania pierwszej ugody była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, a więc miała zapewnioną właściwą reprezentację i możliwość zapoznania się z wszystkimi skutkami jakie wiążą się z podpisaniem ugody. Mimo, że podczas samego podpisania porozumienia nie korzystała z pomocy prawnika, to właśnie z uwagi na tożsamą treść obu dokumentów nie można przyjąć, że powódka pozostawała w błędzie co treści porozumienia. W ocenie Sądu twierdzenia dotyczące działania pod wpływem błędem nie zostały przez powódkę udowodnione, a tym samym oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych czynności prawnej należy uznać za nieskuteczne. Nawet jeżeli przyjąć, że powódka działała pod wpływem błędu to termin na uchylenie się od jego skutków, jak słusznie wskazał pozwany upłynął. Ustanowiony przez powódkę pełnomocnik pismem z dnia 26.11.2012 r. (data wpływu do pozwanego: 07.01.2013 r.) wystąpił do pozwanego z wezwaniem o zapłatę dodatkowego roszczenia, to najpóźniej w dniu wysłania pozwanemu pisma powódka mogła dowiedzieć się o tym, że działała pod wpływem błędu. Tym samym przyjmując najkorzystniejszy sposób liczenia terminu z punktu widzenia powódki, to termin na złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych czynności prawnej pod wpływem błędu upłynął w dniu 06.01.2014 r. Zgodnie z art. 88 § 2 k.c. uprawnienie do uchylenie się do skutków prawnych oświadczenia złożonego pod wpływem błędu wygasa z upływem roku od jego wykrycia. W związku z powyższym oświadczenie powódki z dnia 23.04.2021 r. zostało złożone po upływie ustawowego terminu. Sąd nie dał wiary twierdzeniom powódki, aby dopiero od pełnomocnika ustanowionego z urzędu dowiedziała się o tym, że podpisała ugodę i porozumienie działając pod wpływem błędu.

W toku postępowania strona powodowa nie zgłosiła żadnego dowodu osobowego czy z dokumentu, który wskazywałby na to, że doszło do zawarcia ugody i porozumienia w okolicznościach powoływanych przez powódkę. Konsekwencją braku inicjatywy dowodowej powódki jest to, że nie udowodniła ona swoich twierdzeń.

Sąd z urzędu jest zobowiązany dokonać zbadania czy dana czynność prawna jest ważna.

Zgodnie z treścią przepisów art. 58 § 1-3 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że ugoda z dnia 13.04.2010 r. oraz porozumienie z dnia 04.04.2011 r. nie są w ocenie Sądu nieważne na podstawie art. 58 § 1 k.c. w zakresie w jakim dotyczą świadczeń innych niż roszczenie rentowe, w tym jednorazowego odszkodowanie zamiast comiesięcznej renty. Obie ugody nie są sprzeczne z ustawą, w tym art. 917 k.c. oraz nie mają na celu obejścia ustawy. Dodatkowo należy wskazać, że oba kwestionowane dokumenty nie są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – wręcz przeciwnie czynią im zadość.

Jednak, w ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie ugoda z dnia 13.04.2010 r. oraz porozumienie z dnia 04.04.2011 r. są sprzeczne z art. 447 k.c. i art. 917 k.c. w zakresie wypłaty jednorazowego odszkodowania zamiast przyznania comiesięcznej renty i w tym zakresie są one nieważne na podstawie art. 58 § 1 k.c. W tym miejscu wskazać należy na wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 31.07.2003 r. sygn. akt I ACa 568/03 w którym została opisana sytuacja w jakiej może znaleźć zastosowanie art. 447 k.c . „Przepis art. 447 k.c. stanowi, że sąd z ważnych powodów może na żądanie poszkodowanego przyznać mu zamiast renty lub jej części odszkodowanie jednorazowe. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy poszkodowany stał się inwalidą, a przyznanie jednorazowego odszkodowania ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu. Z brzmienia tego przepisu wynika, że konieczną przesłanką dopuszczalności odstępstwa od ogólnej zasady przyznania renty odszkodowawczej i zastosowania wyjątku w postaci jednorazowego odszkodowania jest istnienie ważnych powodów. Jeden z nich został wymieniony w cytowanym wyżej przepisie. Ma on jednak charakter przykładowy, na co wskazuje określenie "w szczególności". Ważnym powodem w rozumieniu tego przepisu jest bowiem każda istotna, leżąca w interesie poszkodowanego, potrzeba zaspokojenia wydatków, jako że przepis art. 447 k.c. został przewidziany w celu zapewnienia poszkodowanemu pełniejszej ochrony jego praw do odszkodowania. Innymi słowy, zastąpienie renty jednorazowym odszkodowaniem jest dopuszczalne, gdy w wyjątkowych sytuacjach odszkodowanie wypłacone jednorazowo jest bardziej korzystne dla poszkodowanego niż renta. Ma to w szczególności miejsce wówczas, gdy zapewni mu zaspokojenie tych wszystkich potrzeb tak bieżących, jak i przyszłych, dla których zaspokojenia przeznaczoną była renta, a równocześnie z punktu widzenia szeroko pojętego interesu poszkodowanego będzie to bardziej korzystne od renty.” Ponadto, Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 3 października 1966 r. stanowiącej zasadę prawną o sygn. akt III CZP 17/66 wskazał, że „Uwagi powyższe prowadzą do wniosku, że w świetle prawidłowej wykładni art. 164 § 1 k.z. (jak również art. 447 k.c.) przyjęcie istnienia ważnych powodów uzasadniających przyznanie jednorazowego odszkodowania zamiast renty może mieć miejsce w dwóch grupach wypadków. Po pierwsze - gdy ze względu na ustalone szczególne okoliczności przyznanie jednorazowego odszkodowania zapewni poszkodowanemu zaspokojenie tych wszystkich potrzeb tak bieżących, jak i przyszłych, dla których zaspokojenia przeznaczona była renta, a równocześnie z punktu widzenia szeroko pojętego interesu poszkodowanego będzie dlań korzystniejsze od renty. Po wtóre - jeśli ustalone okoliczności dają podstawę do wniosku, że przyszłe raty renty nie będą mogły być egzekwowane, że zatem prawo do renty nie zostanie w ogóle zrealizowane. Przykład sytuacji objętej pierwszą grupą zawiera art. 447 k.c. Umożliwienie poszkodowanemu inwalidzie, przez zapłatę jednorazowego odszkodowania, uzyskania zdolności zarobkowej w nowym zawodzie dostosowanym do stanu jego inwalidztwa jest dla niego niewątpliwie z każdego punktu widzenia korzystniejsze i daje mu na przyszłość szersze perspektywy i szanse życiowe niż otrzymywanie renty. Przykładem drugiej grupy wypadków będzie sytuacja, gdy zobowiązany do odszkodowania zamierza wyjechać na stałe za granicę, nie pozostawiwszy w kraju żadnego majątku. Zasądzenie wówczas renty może być równoznaczne z faktyczną utratą odszkodowania. Jeżeli istnieją ważne powody, o których mowa w art. 164 § 1 k.z., w rozumieniu wyżej przedstawionym, to nie ma przeszkód do zawarcia umowy, w której poszkodowany zrzeknie się prawa do renty w zamian za jednorazowe odszkodowanie. Jeśli zaś będzie brak dostatecznie ważnych powodów, umowa, jako sprzeczna z przepisem art. 164 k.z., będzie nieważna z mocy art. 58 § 1 k.c. (art. 41 p.o.p.c.), a ewentualnie wypłacona przez dłużnika kwota zostanie zaliczona na poczet rat renty, nadwyżka zaś będzie podlegać zwrotowi na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu (art. 410 k.c.). ”

W niniejszej sprawie nie wykazano, by istniały ważne i przemawiające na korzyść powódki przyczyny, z powodu których zamiast wypłacenia przez pozwanego comiesięcznej renty zasadne byłoby ugodzenie się na jednorazową wypłatę skapitalizowanego świadczenia rentowego powódki. Wręcz przeciwnie niniejsze postępowanie wykazało, że korzystniejsze dla powódki byłoby właśnie przyznanie comiesięcznej renty niż przyznanie jednorazowego świadczenia. Ponadto, ugoda i porozumienie zawarte między stronami nie zawierało wyszczególnienia jaka kwota została wypłacona z tytułu jednorazowego odszkodowania na podstawie art. 447 k.c. i z jakiej comiesięcznej renty powódka rezygnuje. Jak wykazało niniejsze postępowanie powódka w wyniku wypadku ostatecznie utraciła zdolność do pracy przez co otrzymywała niższe świadczenia niż dochód gdyby pracowała. Sąd dał wiarę powódce w tym zakresie, że kontynuowałaby ona pracę zawodową gdyby nie doszło do wypadku. Ponadto, uszczuplenie dochodu powódki z uwagi na brak zdolności do pracy nie jest winą powódki lecz następstwem wypadku z dnia 21.09.2009 r. i pozostaje w nim w związku z przyczynowo-skutkowym. W związku z tym sprzeczne z zasadami współżycia społecznego byłoby to, aby powódka ponosiła konsekwencje finansowe zdarzenia, za które nie ponosiła odpowiedzialności ani do którego nie przyczyniła się w żadnym stopniu. W takim stanie rzeczy Sąd uznał, że niedopuszczalne było zawarcie w omówiony wyżej sposób ugody i porozumienia między stronami niniejszego postępowania w zakresie roszczenia rentowego.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 447 k.c. w zw. z art. 444 § 2 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 917 k.c. uznał za usprawiedliwione co do zasady żądanie powódki o wypłatę renty wyrównawczej, o czym orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

Pozwany zakwestionował wysokości dochodzonego roszczenia. Wobec potrzeby dokonana szczegółowych wyliczeń, oceny zakresu potrzeb i stanu powódki i dodatkowo zbadania czy roszczenie to jest przedawnione, a jeżeli tak to w jakim zakresie, koniecznym stanie się ocena wysokości dochodzonych roszczeń o zapłatę renty dopiero po prawomocnym przesądzeniu kwestii zasady, zgodnie z przepisem art. 318 § 1 k.p.c. rozstrzygniętej w niniejszym wyroku wstępnym. Jednakże można już przesądzić, iż wobec różnicy uzyskiwanych przed wypadkiem poborów, a otrzymanych po wypadku świadczeń rentowych sama zasada roszczenia z tego tytułu nie budzi już na obecnym etapie wątpliwości.

Jednak uznać należy, że w pozostałym zakresie tj. odnośnie wszystkich innych roszczeń niż roszczenia rentowe zarówno ugoda z dnia 13.04.2010 r. jak również porozumienie z dnia 04.04.2011 r. są ważne i skuteczne. Jak wykazało postępowanie sądowe zawarte ugody nie były sprzeczna z ustawą ani nie miały na celu obejścia ustawy. Ponadto, w ocenie Sądu nie są one sprzeczna z zasadami współżycia społecznego – otrzymana przez powódkę kwota z tytułu odszkodowania oraz zadośćuczynienia spełnia funkcję kompensacyjną i nie była to kwota zaniżona (Sąd wziął pod uwagę okres, w którym została przyznana i siłę nabywczą pieniądze w tamtym okresie).

W związku z powyższym Sąd wobec niespełnienia przesłanek z art. 58 k.c. oraz art. 84 k.c. w zw. z art. 88 k.c. oddalił powództwo w pozostałym zakresie, o czym orzekł jak w pkt II sentencji wyroku.