Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2015r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2015r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej w K.

przeciwko (...)Spółce Akcyjnej w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 29 maja 2015r., sygn. akt XIII GC 107/15

oddala apelację.

Sygn. akt VACa 762/15

UZASADNIENIE

Powód, obecnie Syndyk Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w K. wniósł o zasądzenie od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w P. kwoty 4 300 000,00 zł z ustawowymi odsetkami od 31 grudnia 2013r. tytułem zapłaty ceny autobusu szynowego sprzedanego pozwanej przez (...) Sp. z o.o., a którą to wierzytelność powódka nabyła na podstawie umowy przelewu wierzytelności zawartej z wierzycielem w dniu 30 grudnia 2013 roku.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, zarzucając w szczególności, iż umowa sprzedaży pojazdu szynowego została zawarta w związku z porozumieniem stron z udziałem (...) Sp. z o.o. jednakże sprzedawca spółka (...) nie wydała pojazdu pozwanej z powodu niedokonania jego naprawy a później zakazu wydania pojazdu przez tymczasowego nadzorcę sądowego. W tym stanie rzeczy umowa sprzedaży pojazdu nie doszła do skutku z powodu braku wydania ruchomości.

Dalej pozwana zarzuciła, że odstąpiła od porozumienia z 30.12.2013 r.

Wyrokiem z 29 maja 2015 roku Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej koszty postępowania w kwocie 7217 złotych.

Sąd Okręgowy ustalił, że (...) Sp. z o.o. w K. zawarła w dnia 6 listopada 2012r. z Bankiem (...) z siedzibą w W. o kredyt krótkoterminowy, zmienioną późniejszymi aneksami. (...) Sp. z o.o. była właścicielem autobusu szynowego (...). (...) sp. z o.o. w związku z zawarciem umowy kredytowej przez (...) Sp. z o.o. dokonała poręczenia spłaty zaciągniętego na jej podstawie kredytu.

W związku z zaprzestaniem spłaty kredytu przez (...) Sp. z o.o. powodowy poręczyciel w dniu 13.12.2013r. złożył wniosek o udzielenie kredytu w Banku celem spłaty kredytu zaciągniętego wcześniej przez (...).

W związku z tym, że pozwana wyraziła zainteresowanie zakupem autobusu (...) w dniu 30 grudnia 2013 r., strony zawarły trójstronne porozumienie. Na jego podstawie pozwana złożyła ofertę zakupu autobusu szynowego (...) za ceną 4 300 000,00 zł brutto. Upadła spółka zobowiązała się do przeznaczenia uzyskanego kredytu na spłatę zadłużenia (...) powstałego w wyniku realizacji umowy z 6.11.2012r. Strony postanowiły, że uzyskany kredyt zostanie zabezpieczony między innymi poprzez zawarcie umowy przewłaszczenia na pojeździe (...) oraz udzielenie poręczenia do kwoty 4 300000,00 zł przez pozwaną.

W związku z zawarciem umowy kredytowej przez upadłą z Bankiem (...) w W. celem spłaty zobowiązania (...) sp. z o.o. – spółka stała się dłużnikiem powoda, co do zapłaty kwoty wynikającej z kredytu z 6.11.2012 r. (...) sp. z o.o. uznała niniejszą wierzytelność zobowiązując się do jej uregulowania, a także za zgodą Banku, zobowiązała się do zbycia na rzecz pozwanej pojazdu (...) za kwotę 4 300 000,00 zł brutto, po wykonaniu jego naprawy. Wierzytelność co do zapłaty ceny z tytułu zbycia na rzecz pozwanej pojazdu szynowego miała zostać przeniesiona na rzecz powoda celem zwolnienia (...) sp. z o.o. z zobowiązania wynikającego z faktu zaciągnięcia nowego kredytu przez powoda uznanego przez (...) sp. o.o., na mocy porozumienia., do kwoty stanowiącej różnicę między zobowiązaniem i ceną sprzedaży pojazdu (...). Cesja miała nastąpić w dniu sprzedaży potwierdzonej fakturą.

W dniu 30.12.2013r. (...) sp. z o.o. wystawiła na rzecz pozwanej fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży autobusu szynowego serii (...) na kwotę 4 300 000,00 zł brutto. Termin zapłaty określony fakturą opiewał na 30.12.2013r.

W tym samym dniu tj. 30.12.2013r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. a powodem zawarta została umowa przelewu wierzytelności, na mocy której (...) przeniósł na (...) wierzytelność w kwocie 4 300 000,00 zł z faktury VAT (...) z dnia 30.12.2013r. W par 2 ust. 2 stwierdzono ,że w związku z przelaniem wierzytelności Cedent czyli (...) Sp. z o.o. zwalnia się z zobowiązania do zapłaty do wysokości przelanej wierzytelności tj. 4 300000,00 zł, co do zapłaty należności wynikających z przejęcia umowy kredytu Cedenta powstałego w wyniku realizacji umowy kredytowej z 6.11.2012r.

W tym samym dniu tj. 30.12.2013r. pozwana przeniosła na rzecz Banku własność autobusu szynowego serii (...). Przewłaszczenie nastąpiło w celu zabezpieczenia należności Banku z tytułu umowy o kredyt krótkoterminowy w wysokości 4 900 000,00 zł , nr (...) z dnia 30.12.2013r zawartej z powodem.

W dniu 31.12.2013r. zawarta została umowa przystąpienia przez pozwaną do długu w celu zabezpieczania wierzytelności Banku z tytułu umowy o kredyt krótkoterminowy w wysokości 4 900 000,00 zł, nr (...) z dnia 30.12.2013r. zawartej z powodem przy czym pozwana przystąpiła do określonego wyżej długu do kwoty 4 300 000,00 zł i zobowiązała się do jej spłaty solidarnie z dłużnikiem.

W związku z tym, że powód nie spłacał kredytu Bank wszczął postepowanie egzekucyjne przeciwko stronie w toku którego z majątku pozwanej komornik wyegzekwował łącznie kwotę 703 816,00 zł.

W dniu 15 grudnia 2014r. pozwana zawarła z Bankiem porozumienie w sprawie spłaty zadłużenia zobowiązując pozwany zobowiązał się do zapłaty na rzecz Banku kwoty 4 300 000,00 zł tytułem kapitału kredytowego oraz odsetek w 24 miesięcznych ratach, które to porozumienie pozwana realizuje.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy zważył, że żądanie powoda nie zasługuje na uwzględnienie, po dokonaniu wykładni porozumienia z 30.12.2013 roku, zgodnie
z art. 65 k.c.

Z treści dokumentów oraz zeznań świadków wynika, że zgodną wola stron porozumienia z 30.12.2013r. oraz jego zasadniczym celem było:

- zwolnienie się powoda ze zobowiązania wynikającego z poręczenia umowy kredytu krótkoterminowego zaciągniętego przez (...) Sp. z o.o. w Banku w dniu 6 listopada 2012r.,

- nabycie przez pozwaną własności pojazdu szynowego (...),

- zwolnienie (...) Sp. z o.o. z długu wobec (...) Banku z tytułu zaciągniętego kredytu na mocy umowy z 6.11.2012r.,

- przyjęcie na siebie odpowiedzialności oraz spłata przez pozwaną zobowiązania powoda, które zaciągnął on w stosunku do Banku tytułem kredytu pobranego na spłatę zadłużenia (...) Sp. z o.o., w części odpowiadającej wartości nabytego pojazdu szynowego (...) tj. do kwoty 4 300 000 ,00 zł.

Cele porozumienia zostały częściowo osiągnięte częściowo znajdują się w toku realizacji. Pozwana realizując swoje zobowiązania wynikające z porozumienia dokonała przewłaszczenia nabytego pojazdu szynowego (...) na rzecz Banku, w którym (...) zaciągnęła kredyt, przystąpiła do długu (...) Sp. z o.o. w części obejmującej wartość przewłaszczonego pojazdu, zawarła z Bankiem odrębne porozumienie regulujące zasady spłaty ciążącego na niej zobowiązania.

W świetle powyższego brak podstaw faktycznych wnioskowania ,że powodowi przysługuje roszczenie o zapłatę ceny z tytułu sprzedaży pojazdu przez (...) sp. z o.o. na rzecz pozwanej, nabytego w drodze cesji wierzytelności.

Treść zawartego porozumienia i umów będących jego konsekwencją pozwala na wnioskowanie, że wystawiona przez (...) na rzecz pozwanej faktura z dnia 30.12.2013r. określająca równocześnie termin zapłaty w dacie jej wystawienia tytułem sprzedaży pojazdu szynowego (...), miała wyłącznie dokumentować przejście własności pojazdu z (...) na rzecz pozwanej, co stanowiło w dalszej kolejności podstawę do jego przewłaszczenia na rzecz Banku tytułem zabezpieczenia zaciągnięte przez powoda kredytu.

W żadnej mierze intencją stron nie było kreowanie po stronie (...) roszczenia o zapłatę w stosunku do pozwanej, wymagalnego z dniem 30.12.2013r.

Świadczą o tym bezpośrednio zapisy porozumienia z 30.12.2013r. ,w szczególności sprecyzowane w par 4 oraz zgodne w tym zakresie zeznania przedstawicieli wszystkich podmiotów kreujących treść porozumienia W. R. reprezentującego
(...) sp. z o. o.,M. D. oraz E. T. reprezentujących upadłą spółkę oraz S. M. i R. K. działających w imieniu pozwanej.

Zdaniem sądu zgodzić należy się z oceną pozwanej, że przyjęcie interpretacji odmiennej rodziłoby wnioskowanie, że skutkiem porozumienia z 30.12.2013r doszło do ewidentnego naruszenia zasady ekwiwalentności świadczeń. Należałoby bowiem przyjąć ,że w jego konsekwencji pozwana w zamian za nabycie własności pojazdu szynowego (...)jest zobowiązana do zapłaty jego ceny na rzecz powoda oraz dodatkowo do spłaty zaciągniętego przez tę spółkę kredytu w wysokości stanowiącej równowartość ceny pojazdu. Równocześnie powód zyskiwałby zwolnienie z zobowiązania kredytowego oraz należność gotówkową stanowiącą równowartość pojazdu. Zdaniem sądu zgromadzone w toku postepowania dowodowy nie uprawniają do takiego wnioskowania.

W doktrynie jak i orzecznictwie sadowym ukształtował się pogląd zgodnie z którym naruszają zasady współżycia społecznego umowy obligacyjne, które kształtują prawa i obowiązki stron stosunku w sposób nieodpowiadający słuszności kontraktowej. W szczególności będą to umowy sprzeciwiające się regułom uczciwości i rzetelności profesjonalnej oraz kontrakty rażąco nierównoważnie kształtujące wzajemne prawa i obowiązki.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją powód, który zarzucając nierozpoznanie istoty sprawy polegające na braku jakiegokolwiek odniesienia się przez Sąd I instancji do poszczególnych zapisów porozumienia z 30 grudnia 2013 roku, których wykładni dokonywał, całkowicie uniemożliwiając dokonanie oceny jej prawidłowości, a w konsekwencji bezkrytyczne oparcie się na przedstawionej przez pozwaną interpretacji działania stron, wbrew niewątpliwej treści porozumienia jednoznacznie potwierdzającej zasadność powództwa, a nadto naruszenie prawa materialnego, a to art. 65 § 2 k.c., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na dokonaniu wykładni oświadczeń woli stron w porozumieniu z 30 grudnia 2013 roku wbrew wynikającym z niniejszego przepisu nakazom, a w szczególności zgodnego zamiaru stron i celu umowy, błąd w ustaleniach faktycznych sprawy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 4300 000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 31 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu za obie instancje ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za swoje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji wtedy gdy Sąd ten ustala fakt związania stron porozumieniem trójstronnym, przy udziale pozostającej poza sporem spółki z o.o. (...), zawartym 30 grudnia 2013 roku oraz treść tego porozumienia, a także to, iż elementem tego porozumienia była umowa sprzedaży przez spółkę (...) na rzecz pozwanej pojazdu szynowego (...) oraz, że wierzytelność pieniężna sprzedawcy z tej umowy sprzedaży została przeniesiona na upadłą spółkę umową cesji.

Okoliczności faktyczne sprawy należy jednak uzupełnić biorąc pod uwagę uregulowanie art. 382 k.p.c. wedle którego, Sąd II instancji orzeka na podstawie materiału zebranego m.in. w postępowaniu w pierwszej instancji, a także to, iż właściwa subsumpcja prawa materialnego możliwa jest tylko w prawidłowo i niewadliwie ustalonych okolicznościach sprawy.

Tak więc, przedmiotowy pojazd szynowy miał być wydany pozwanej, po jego naprawie (bezsporne), przy czym termin wydania przedmiotu sprzedaży nie została ustalony. Pismem z 2 kwietnia 2014 roku, doręczonym adresatowi tj. spółce (...), w dniu 3 kwietnia 2014 roku pozwana wezwała w/w sprzedawcę do podpisania protokołu przekazania pojazdu szynowego do 11 kwietnia 2014 roku z zastrzeżeniem uprawnienia do odstąpienia od porozumienia z 30 grudnia 2013 roku. Wcześniej sprzedawca kierował pisma do przedsiębiorcy dokonującego naprawy o udzielenie informacji co do terminu zakończenia naprawy, a także poinformował tymczasowego nadzorcę sprzedawcy o tym, ze pozwana wyznaczyła sprzedawcy termin wydania pojazdu szynowego do 31 marca 2014 roku. Przedmiot umowy nie został pozwanej wydany także do 11 kwietnia 2014 roku a pozwana pismem z 23 kwietnia 2014 roku oświadczyła spółce (...) o odstąpieniu od porozumienia z 30 grudnia 2014 roku wobec tego, iż pojazd szynowy nie został jej wydany.

Powyższe wynika z treści pism spółki (...) kierowanych do wykonującego naprawę przedmiotowego pojazdu z 14 lutego 2014 roku, 17 marca 2014 roku, a także pisma z 30 marca 2014 roku kierowanego do tymczasowego nadzorcy sądowego oraz pism pozwanej do sprzedawcy z 2 kwietnia 2014 roku i z 23 kwietnia 2014 roku zawierającego oświadczenie o odstąpieniu od umowy (k. 114-112). To, iż pojazd w tym czasie nie został pozwanej wydany potwierdzają także zeznania świadka W. R., prezesa zarządu spółki (...) w czasie objętym sporem, który nadto wskazał, że ostatecznie przedmiotowy pojazd szynowy został pozwanej wydany w styczniu 2015 roku (k. 219-221). Ponadto powyższe okoliczności są w istocie między stronami bezsporne bowiem powód, odnosząc się do twierdzeń pozwanej o braku wydania jej pojazdu szynowego nie zaprzeczył tym faktom ani też nie twierdził, iż przebieg zdarzeń był odmienny (k. 153-155).

Dowody z dokumentów wyżej powołanych Sąd I instancji zaliczył w poczet materiału zebranego w sprawie (k. 217).

Dla rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu wywodzonego z umowy sprzedaży pojazdu szynowego i nabycia w drodze cesji wierzytelności sprzedawcy z tejże umowy, a więc opartego na przepisie art. 535 k.c., istotnym jest odniesienie się i ocena tego czy pozwana skutecznie odstąpiła od umowy sprzedaży, na podstawie oświadczenia złożonego w piśmie z 23 kwietnia 2014 roku.

W pierwszym rzędzie zauważyć trzeba, iż zgodnie z art. 535 § 1 k.c. zobowiązanie sprzedawcy polega nie tylko na przeniesieniu na kupującego własności rzeczy ale także na wydaniu mu rzeczy stanowiącej przedmiot umowy zaś takiemu zobowiązaniu sprzedawcy odpowiada obowiązek kupującego odebrania rzeczy i zapłaty ceny. Ponieważ umowa sprzedaży jest umową konsensualną wydanie rzeczy czy też zapłata ceny są przejawem wykonania umowy sprzedaży.

Stosowanie do art. 491 § 1 k.c. jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej druga strona może jej wyznaczyć odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy.

W tej sprawie sprzedawca nie wykonał umowy gdy nie wydał pozwanemu kupującemu rzeczy-pojazdu szynowego – w terminie wyznaczonym wezwaniem kupującego tj. do 31 marca 2014 roku (przy zastosowaniu art. 455 k.c. jeśli przyjąć, iż świadczenie sprzedawcy było bezterminowe) ani też w dodatkowo zakreślonym terminie do 11 kwietnia 2014 roku. Wprawdzie w piśmie z 2 kwietnia 2014 roku mowa jest o podpisaniu protokołu przekazania pojazdu szynowego lecz trzeba przyjąć, iż w ten sposób zakreślony został sprzedawcy dodatkowy termin wydania rzeczy gdy podpisanie takiego dokumentu, przez obie strony umowy, jest możliwe tylko w sytuacji dokonania czynności wydania przedmiotu umowy. Ponadto z zeznań świadka W. R. prezesa zarządu spółki (...) w czasie którego spór dotyczy, nie wynika by sprzedawca inaczej rozumiał treść wezwania z pisma pozwanej z 2 kwietnia 2014 roku a przeciwnie przyznał, że pojazd szynowy nie został pozwanej wydany, co spowodowało odstąpienie przez pozwaną od umowy sprzedaży
(k. 289-221).

Jeśli więc sprzedawca nie wydał przedmiotu umowy kupującemu, po zakreśleniu mu dodatkowego terminu, to pozwany kupujący uprawniony był do odstąpienia od umowy sprzedaży, zważywszy nadto iż takie uprawnienie zastrzegł w swym piśmie z 2 kwietnia 2014 roku na wypadek bezskutecznego upływu terminu zakreślonego sprzedawcy (k. 118). Tym samym oświadczenie pozwanej o odstąpieniu od porozumienia z 30 grudnia 2013 roku zwarte w piśmie z 23 kwietnia 2014 roku uznać trzeba za prawnie skuteczne w odniesieniu do tego elementu tegoż porozumienia jakim była umowa sprzedaży pojazdu szynowego, skoro jako podstawę tego oświadczenia woli pozwana powołała się na brak wydania jej pojazdu szynowego (k. 120). Wprawdzie w styczniu 2015 roku pojazd szynowy został pozwanej ostatecznie wydany jednakże przyjąć trzeba, że taki stan rzeczy był wynikiem innej umowy sprzedaży niż ta, której dotyczyła umowa przelewu wierzytelności.

Powyższej oceny nie może zmienić to, iż wcześniej pozwana dokonała przewłaszczenia pojazdu szynowego na rzecz kredytodawcy.

Określona przepisem art. 491 k.c. ustawowe prawo wierzyciela do odstąpienia od umowy wzajemnej, jeżeli dłużnik dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania, stanowi jego uprawnienie kształtujące, czyli kompetencję do spowodowania wygaśnięcia zobowiązania przez złożenie jednostronnego oświadczenia woli.

Taki skutek odstąpienia od umowy, polegający na wygaśnięciu stosunku zobowiązaniowego, prowadzi zaś do tego, że odpada podstawa do świadczenia przez każdą ze stron tych świadczeń, które umowa na nią nakładała. Tym samym pozwana nie była zobowiązana do zapłaty ceny, skoro umowa sprzedaży pojazdu szynowego wygasła wobec odstąpienia od niej przez pozwanego kupującego. Zatem żądanie pozwu nie znajduje podstawy faktycznej i prawnej w art. 535 k.c., przy uwzględnieniu art. 509 k.c., skoro przelana wierzytelność nie istnieje wobec wygaśnięcia umowy sprzedaży, którą zbywca wierzytelności zawarł z pozwaną a to wobec tego, iż pozwany kupujący skorzystał z uprawnienia kształtującego i od umowy sprzedaży skutecznie odstąpił (art. 491 k.c.).

Ostatecznie zatem zaskarżony wyrok odpowiada prawu aczkolwiek z odmiennym uzasadnieniem.

Wobec naprowadzonych wyżej okoliczności i wniosków, które czynią apelację nieuzasadnioną nie ma potrzeby odnoszenia się meritii do zarzutów apelacji odnoszących się do wykładni porozumienia z 30 grudnia 2013 roku przeprowadzonej przez Sąd I instancji.

Z tych przyczyn apelacja jako nieuzasadniona podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił wniosku pełnomocnika pozwanej o zniesieniu terminu rozprawy gdy pełnomocnik ten w żaden sposób nie wykazał tego, iż nie może stawić się na rozprawę ani też tego, iż nie może zapewnić zastępstwa (k. 446).