Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 października 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 października 2021 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w O.

przeciwko I. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 2 października 2020 r. sygn. akt V GC 4/18

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 8.868,92 (osiem tysięcy osiemset sześćdziesiąt osiem i 92/100) zł tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

Powód: (...)w O., wystąpił przeciwko pozwanej I. W. z powództwem o zapłatę kwoty 411.342, 47 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lipca 2015 roku do dnia zapłaty.

Pozwana domagała się oddalenia powództwa i zasądzenia na jej rzecz od powoda kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w Olsztynie V Wydział Gospodarczy w wyroku z dnia 2 października 2020 roku o sygn. akt: V GC 4/18 zasądził od pozwanej na rzecz powoda: 411 342,47 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lipca 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty (pkt 1) i 31.387 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (pkt 2) oraz nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa (Kasa Sądu Okręgowego w Olsztynie) 398,86 zł tytułem zwrotu wydatków tymczasowo sfinansowanych przez Skarb Państwa (pkt 3).

Wyrokowi powyższemu towarzyszyły następujące ustalenia faktyczne i prawne:

Dnia 12.05.2014 roku zawarta została umowa pożyczki pomiędzy powodem jako pożyczkodawcą a wspólnikami spółki cywilnej (...) w O., jako pożyczkobiorcami. W dniu zawarcia tej umowy wspólnikami spółki cywilnej byli: J. K. oraz I. W.. Umowę w imieniu wspólników spółki cywilnej zawarł J. K..

Na podstawie wymienionej umowy pożyczkodawca udzielił pożyczkobiorcom pożyczki w wysokości 400 tysięcy złotych, która to suma 12.05.2014 r. przekazana została na rachunek bankowy spółki cywilnej (...). Zgodnie z § 3 umowy od kwoty pożyczki naliczane miały być odsetki umowne w wysokości 2,5 % rocznie. Spłata pożyczki wraz z odsetkami nastąpić miała najpóźniej do dnia 30.06.2015 roku.

W zakreślonym terminie pożyczka nie została zwrócona.

W dniu 13.06.2016 roku powód złożył wniosek do Sądu Rejonowego w Piasecznie o zawezwanie do próby ugodowej. Posiedzenie w tej sprawie odbyło się dnia 8.09.2016 roku, jednakże w jego wyniku nie doszło do zawarcia ugody.

Dnia 1.04.2015 roku J. K. jako wspólnik spółki cywilnej (...), ale jednocześnie przedstawiciel drugiego wspólnika tej Spółki- (...) Sp. z o.o. potwierdził, że zadłużenie wspólników spółki cywilnej (...) wobec powoda wynosi 569.850,69 zł. Na sumę tego zadłużenia składa się m.in. kwota 400 tysięcy złotych z tytułu umowy pożyczki z dnia 12.05.2014 roku.

(...) spółki cywilnej (...) oświadczyli, że uznają zadłużenie w całości, ze wszystkimi należnościami ubocznymi, w szczególności z odsetkami umownymi i odsetkami ustawowymi. Strony porozumienia oświadczyły, że ich wolą nie jest umorzenie dotychczasowych zobowiązań (...) spółki (...), lecz polubowne uregulowanie spraw związanych z zapłatą długów terminowych w niniejszym dokumencie. W § 2 porozumienia powód oraz ówcześni wspólnicy spółki cywilnej (...) ( J. K. oraz (...) Sp. z o.o. w O. ; pozwana przestała być wspólnikiem tej Spółki z dniem 01.09.2014 roku) oświadczyli, że zawierają ugodę w zakresie wysokości i terminu spłaty zadłużenia opisanego w paragrafie pierwszym porozumienia. W świetle tej ugody wspólnicy spółki cywilnej zobowiązali się do spłaty zadłużenia w pełnej wysokości, to jest 569.850,69 zł, obejmującej również kwotę pożyczki, do dnia 31.12.2015 roku wraz z ustawowymi odsetkami. (...) spółki cywilnej (...) oświadczyli, że zobowiązują się zapłacić powodowi w terminie do dnia 31.12.2015 roku z tytułu zadłużenia kwotę 569.850,69 zł.

W § 4 ugody strony oświadczyły, że zabezpieczeniem spłaty wierzytelności opisanej w jej § 1 będzie umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie udziałów (...) O., przysługujących M. K. (1), na rzecz powodowej Spółki. Ugoda zawarta została w formie aktu notarialnego.

Dnia 1 kwietnia 2015 roku zawarta została umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie pomiędzy powodem a M. K. (1), reprezentującym spółkę (...)Umowa zawarta została w celu zabezpieczenia wierzytelności przysługującej powodowi wobec wspólników spółki cywilnej (...): (...) Sp. z o.o. na wypadek niewywiązania się wspólników spółki cywilnej z porozumienia zawartego 1.04.2015 roku. Działający w imieniu (...)w O. M. K. (1) w ramach umowy przewłaszczenia przeniósł na powoda własność 208 udziałów w tej Spółce o wartości nominalnej 104.000 zł, z zastrzeżeniem, że jeżeli wierzytelności dłużnika wynikające z porozumienia spłaty zadłużenia zostaną spłacone w przewidzianym terminie, przeniesienie własności straci moc i przewłaszczający stanie się z powrotem właścicielem przedmiotu przewłaszczenia. Wartość przedmiotu przewłaszczenia strony określiły w dzień zawarcia umowy na 300.000 zł.

Dnia 28.12.2015 roku M. K. (1) złożył oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, mocą którego przeniósł na powoda własność 208 udziałów spółki (...)ponieważ został wprowadzony w błąd, że zabezpieczane wierzytelności faktycznie istnieją. Tymczasem okazało się, że umowy, z których miały wynikać wierzytelności, są pozorne.

W tak ustalonym stanie faktycznych Sąd Okręgowy uznał żądanie pozwu za uzasadnione. Strony zawarły skutecznie umowę pożyczki uregulowaną w art. 720 k.c. Analiza treści umowy prowadzi do wniosku, że zawiera ona wszystkie istotne elementy takiej umowy nazwanej. Powód wykazał ponadto, że kwota pożyczki w wysokości 400.000 zł została przekazana na konto spółki cywilnej (...) dnia 12.05.2014 roku, a zatem w dniu zawarcia umowy.

Bezspornie w dniu zawarcia umowy pożyczki wspólnikami spółki cywilnej (...) byli J. K. oraz pozwana I. W.. Po zawarciu umowy pożyczki skład osobowy spółki cywilnej powiększony został o osobę prawną. W dniu 27.08.2014 roku do spółki cywilnej przystąpiła (...) Sp. z o.o. w O..

Zgodnie z art. 684 k.c. za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie. W chwili zawierania umowy pożyczki wspólników spółki cywilnej reprezentował J. K.. W toku procesu ta reprezentacja ( jej skuteczność) nie była przez strony kwestionowana, co oznacza, że w świetle powołanego wyżej przepisu odpowiedzialność z tytułu zwrotu przedmiotu pożyczki obciąża także pozwaną. Z tego względu Sąd nie podzielił poglądu pozwanej o braku po jej stronie legitymacji procesowej biernej, poglądu uzasadnianego tym, że z dniem 1.09.2014 roku pozwana wystąpiła ze Spółki, a jej zobowiązania wynikające z udziału w tej Spółce przejął nowy wspólnik, w ramach przejęcia długu, (...) Sp. z o.o. w O..

Żadna z opisanych w art. 519 § 2 k.c. sytuacji nie wystąpiła w omawianym stanie faktycznym. Nie została zatem zawarta jakakolwiek umowa pomiędzy wierzycielem, w tym przypadku powodem, a spółką (...), przedmiotem której byłaby zmiana dłużnika. Taką umową nie jest także aneks zawarty dnia 1.09.2014 roku, na podstawie którego pozwana przestała być wspólnikiem spółki cywilnej (...). W aneksie tym brakuje bowiem najbardziej istotnego elementu - oświadczenia wierzyciela, którego przedmiotem byłaby zgoda na zmianę osoby dłużnika. W aneksie tym w ogóle nie występuje powodowa Spółka. Nie miała miejsca także druga sytuacja opisana w ust. 2 § 2 art. 519 k.c., bowiem i w tym przypadku zabrakło oświadczenia wierzyciela wyrażającego zgodę na zmianę dłużnika. Treść aneksu dotyczy wyłącznie zmiany osoby wspólnika, czyli składu osobowego spółki cywilnej, nie obejmuje natomiast kwestii odpowiedzialności za zobowiązania Spółki. Błędnie zatem pozwana upatruje w treści aneksu z dnia 01.09.2014 roku umowy o przejęciu długu. Zmiana podmiotowa w spółce cywilnej nie wiąże się zresztą ze zmianą zasady odpowiedzialności przewidzianej w art. 864 k.c.

Sąd nie podzielił także poglądu pozwanej, iż umowa pożyczki z dnia 12.05.2014 roku była klasyczną umowę pozorną. Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności . Zdaniem pozwanej zawarta umowa pożyczki w istocie miała ukryć inną czynność prawną - nabycie udziałów w spółce (...) W ocenie Sądu takie stanowisko nie może się ostać. Przesłuchany w charakterze świadka J. K. w trakcie swoich zeznań nie kwestionował faktu otrzymania pożyczki wskazując, że „dzięki tym funduszom podnieśliśmy kapitał zakładowy spółki (...)z kwoty bodajże 5 tys. albo 50 tys. złotych do kwoty 280 tys. złotych. Reszta pieniędzy została wykorzystana na remont lokalu przy ul. (...)”. Zatem kwota pożyczki została wykorzystana nie tylko na podwyższenie kapitału zakładowego, ale także na potrzeby remontowanego przez J. K. lokalu. Świadek ten nie kwestionuje także faktu , że pieniądze udzielone tytułem pożyczki miały zostać zwrócone w ten sposób, że spółka (...) przeniesie na spółkę (...) dwie umowy cateringowe, opiewające na kwoty po około 1.200.000 zł i z otrzymanego wynagrodzenia zwróci pieniądze. Pieniądze miały być zwrócone w formie zaliczki na dywidendę dla J. K., który następnie miał je oddać powodowej Spółce. W świetle zeznań wspólnika pozwanej, osoby która zawierała umowę pożyczki, w żaden sposób nie można przyjąć koncepcji pozorności zawartej umowy pożyczki. Umowa pożyczki w świetle tych zeznań nie ,, maskowała’’ żadnej innej umowy. Sam wspólnik wskazuje nie tylko na sposób wykorzystania kwoty pożyczki, ale także przedstawił zasady zwrotu pożyczki powodowej Spółce.

Kierując się też zasadami doświadczenia życiowego, stwierdzić należy, iż nie było żadnych podstaw do ukrywania czynności, przedmiotem której byłoby objęcie udziałów w spółce (...)poprzez zawarcie umowy pożyczki. Istniała bowiem bardzo prosta prawna droga do objęcia udziałów przez osobę wskazaną przez M. H.. Tym rozwiązaniem było ustanowienie nowych udziałów i ich objęcie w drodze podwyższenia kapitału zakładowego. Nie ma i nie było więc żadnej potrzeby ukrywania takiej czynności.

Pozwana w odpowiedzi na pozew podniosła także kwestię zawartej w dniu 01.04.2015 roku umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie. Umowa ta, jak stanowi jej § 1, zawarta została w celu zabezpieczenia wierzytelności przysługującej przyjmującemu-powodowi wobec J. K. oraz (...) Sp. z o.o. O. na wypadek niewywiązania się przez dłużnika z zobowiązań wynikających z tytułu łączącego dłużnika z przyjmującym porozumienia w sprawie spłaty zadłużenia z dnia 01.04.2015 roku. W ocenie Sądu, w świetle solidarnej odpowiedzialności pozwanej nie było przeszkód w dążeniu powoda do uzyskania przeciwko niej tytułu egzekucyjnego. W ewentualnym postępowaniu egzekucyjnym pozwana mogłaby podnieść skuteczny zarzut ( art. 840 k.p.c.) wygaśnięcia zobowiązania na skutek pełnego bądź częściowego zaspokojenia się powoda z tych udziałów. W obecnym postępowaniu stanowisko pozwanej nie przybrało procesowej postaci zarzutu potrącenia. Tym samym umowa przewłaszczenia nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu.

W konsekwencji żądanie powoda jest uzasadnione treścią art. 720 § 1 k.c. oraz art. 864 k.c.

O kosztach procesu orzeczono stosownie do zasady wynikającej z art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana, która zaskarżając orzeczenie w całości zarzuciła mu:

a)  sprzeczność istotnych ustaleń z treścią z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez:

- błędne ustalenie, że między powodem a wspólnikiem spółki cywilnej (...) została w dniu 12 maja 2014 roku zawarta ważna umowa pożyczki, która nie była umową pozorną;

- pominięcie okoliczności, że (...) Sp. z o.o. (poprzednia nazwa (...) Sp. z o.o.) wstąpił w miejsce pozwanej jako dłużniczki i przejął dług pozwanej ciążący na niej z umowy pożyczki jako wspólniczce (...) s.c.;

- pominięcie okoliczności, że świadczenie pozwanej zostało zaspokojone co najmniej do kwoty 300.000 zł w związku z przejęciem przez powoda udziałów w (...)w wyniku realizacji umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wierzytelności wynikających z umowy pożyczki, będącej podstawą roszczenia dochodzonego w niniejszym postępowaniu;

- pominięcie okoliczności, że żądanie zapłaty od pozwanej z tytułu umowy pożyczki jest w świetle całokształtu materiału zgromadzonego w sprawie rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;

a)  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na wynik sprawy:

art. 386 § 4 k.p.c. przez nierozpoznanie istoty sprawy, a mianowicie zarzutów pozwanej w zakresie przejęcia długu pozwanej na podstawie porozumienia z dnia 1 września 2014 roku zawartego między pozwaną, J. K. oraz (...) Sp. z o.o. (poprzednio (...) Sp. z o.o.) oraz ugody z dnia 1 kwietnia 2015 roku zawartej między powodem a (...) Sp. z o.o. i nieodniesienie się w żadnym aspekcie do tych zarzutów, będących kluczowymi dla przyjęcia odpowiedzialności pozwanej;

art. 386 § 4 k.p.c. przez nierozpoznanie istoty sprawy z uwagi na nierozpoznanie zarzutu pozwanej sprzeczności dochodzonego roszczenia z zasadami współżycia społecznego, nadużycia przez powoda prawa poprzez skierowanie żądania do pozwanej - Sąd w uzasadnieniu w ogóle nie odniósł się do wskazanego zarzutu, nie poczynił żadnych ustaleniach faktycznych w tym zakresie oraz nie zawarł choćby lakonicznych rozważań odnośnie do tego zarzutu;

art. 230 k.p.c., polegające na pominięciu okoliczności, że fakt przejęcia długu pozwanej przez (...) Sp. z o.o., wiedzy powodowej Spółki o porozumieniu z dnia 1 września 2014 roku w zakresie przejęcia zobowiązań pozwanej przez (...), egzekwowania w drodze egzekucji należności z umowy pożyczki objętej pozwem od (...) Sp. z o.o., braku zapłaty przez powódkę, M. H. i M. S. w jakiejkolwiek formie za 50% udziałów w spółce (...) niewykonania choćby w najmniejszej części przez powódkę umowy na budowę portalu (...)wynikającego z umowy z dnia 1 czerwca 2014 roku, fakt przeniesienia przez J. K. jako wspólnika (...) s.c. całego majątku oraz know-how do (...)a następnie przejęcie tej Spółki przez powódkę bez ekwiwalentnej zapłaty, został przyznany przez powódkę w sposób konkludentny wobec niekwestionowania przez powódkę tych faktów w toku procesu;

art. 233 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, pominięcie faktu przejęcia długu pozwanej przez (...) Sp. z o.o. i przyjęcie, że pozwana posiada legitymacje bierną w niniejszej sprawie, mimo istnienia ku temu dostatecznej podstawy w zebranym materiale dowodowym w postaci porozumienia z dnia 1 września 2014 roku zawartego między pozwaną, J. K. oraz (...) Sp. z o.o. (poprzednio (...) Sp. z o.o.), ugody z dnia 1 kwietnia 2015 roku zawartej między powodem a (...) Sp. z o.o., bezspornej okoliczności egzekwowania należności od (...), zgody pozwanej na przejęcie długu;

art. 233 § 1 i 2 i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, w sposób świadczący o zupełnie pobieżnym i niekompletnym przeanalizowaniu tegoż materiału, a w konsekwencji całkowicie niezrozumiałym wyprowadzeniu z niego wniosków, w tym m.in. wyprowadzenie z zeznań świadka J. K. wniosku, że umowa pożyczki z dnia 12 maja 2014 roku nie nosiła cech pozorności, przyjęciu, iż w świetle zasad doświadczenia życiowego nie było podstaw, by ukrywać inną czynność pod pozorem zawarcia umowy pożyczki, i nieodniesienie się w kontekście zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania do celu potwierdzenia przez J. K. zobowiązań z umowy pożyczki z dnia 12 maja 2014 roku i zawarcia ugody w dniu 1 kwietnia 2015 roku w sytuacji, gdy nie nastąpił jeszcze nawet termin zwrotu pożyczki, który przypadał na 30 czerwca 2015 roku;

art. 233 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonania jego oceny z pominięciem istotnej części tego materiału, uznania za kluczowe dowody: umowy pożyczki z dnia 12 maja 2014 roku i ugody z dnia 1 kwietnia 2015 roku, a pominięcie zupełnie innych dowodów (Sąd nie odniósł się do nich choćby jednym zdaniem), w tym porozumienia z dnia 1 września 2014 roku zawartego między pozwaną, J. K. oraz (...) Sp. z o.o. (poprzednio (...) Sp. z o.o.) oraz ugody z dnia 1 kwietnia 2015 roku zawartej między powodem a (...) Sp. z o.o., w których to dokumentach doszło do przejęcia długu, pominięcie bezspornej okoliczności, że należność z umowy pożyczki egzekwowana jest od przejemcy (...) Sp. z o.o., pominięcie niezaprzeczonej przez powoda, a przez to przyznanej w świetle art. 230 k.p.c., okoliczności, że porozumieniem zawartym przez powoda ze wspólnikami (...) s.c. (...) sp. z o.o. z dnia 1 kwietnia 2015 roku objęto nieistniejące zobowiązanie z tytułu umowy z dnia 1 czerwca 2014 roku na budowę portalu (...) a co ma niebagatelne znacznie dla oceny stanu faktycznego w świetle zarzutu pozwanej co do pozorności umowy pożyczki;

art. 233 k.p.c. przez wyprowadzenie z materiału dowodowego w postaci przewłaszczenia udziałów w spółce(...) z dnia 1 kwietnia 2015 roku na zabezpieczenie roszczeń z umowy pożyczki błędnych wniosków, że niniejsze przewłaszczenie nie stoi na przeszkodzie w dążeniu powoda do uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko pozwanej, zaś fakt częściowego zaspokojenia się powoda z przewłaszczonych udziałów będzie mogła pozwana podnosić w ewentualnym powództwie przeciwegzekucyjnym;

c) naruszenie prawa materialnego, to jest:

art. 519 k.c. i art. 522 k.c. poprzez przyjęcie, że w niniejszej sprawie nie zachodzi żadna z sytuacji wskazanych w art. 519 § 1 i 2 k.c. podczas, gdy w sprawie tej doszło do przejęcia długu pozwanej przez (...) Sp. z o.o. zarówno na mocy umowy między pozwaną jako dłużniczką a (...) Sp. z o.o. (porozumienie z dnia 1 września 2014 roku) za pisemną zgodą powoda w postaci dochodzenia należności z pożyczki od (...) Sp. z o.o., jak również na mocy umowy między powodem a (...) Sp. z o.o. (ugoda z dnia 1 kwietnia 2015 roku) za zgodą pozwanej, czym wyczerpano obowiązek wynikający z treści art. 522 k.c.;

art. 83 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że umowa pożyczki z dnia 12 maja 2014 roku zawarta przez powoda z J. K. działającym jako wspólnik (...) s.c. była ważna, gdyż nie była umową pozorną;

art. 5 k.c. przez jego niezastosowanie do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, co doprowadziło do wydania wyroku kłócącego się z podstawowym poczuciem sprawiedliwości i skutkowało udzieleniem ochrony prawnej działaniu powoda, pomimo że działanie to stanowi czynienie z przysługującego mu prawa użytku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego, stanowi nadużycie prawa, w tym przede wszystkim równości stron, prowadzi do sytuacji, w której pozwana, będąca aktualnie w bardzo trudnej sytuacji majątkowej, stała się przedsiębiorcą dla jednorazowego przedsięwzięcia, za namową prezesa powódki M. H. oraz J. K., jedynie w celu bezinteresownej pomocy, a teraz ponosi odpowiedzialność za zobowiązania, na które nie miała żadnego wpływu, a o czym powód doskonale wiedział, w dodatku na podstawie umowy, której nie podpisała, ale przede wszystkim, z której nie osiągnęła najmniejszej nawet korzyści i nigdy takiej korzyści nie miała i nie mogła osiągnąć, o czym powód również doskonale wiedział, gdyż sam za pośrednictwem prezesa zarządu M. H. zabiegał o wprowadzenie pozwanej jako tymczasowego wspólnika z marginalnymi udziałami (5%) do spółki cywilnej (...); brak zastosowania art. 5 k.c. w realiach niniejszej sprawy prowadzi do sytuacji, w której powódka przejęła spółkę (...)wraz z całym majątkiem, nie uiszczając w zamian żadnego świadczenia, nie zaliczając na swoje rzekome roszczenia tego, co faktycznie uzyskała w wyniku przejęcia, rozporządzając bezprawnie majątkiem należącym do J. K. (potwierdził to chociażby wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 15 marca 2019 r. w sprawie V GC 213/18, który wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku został w całości utrzymany w mocy i stał się prawomocny), a teraz dochodzi dalszych roszczeń od pozwanej, która nie miała najmniejszego wpływu na stosunki powódki, jej prezesa zarządu, wspólników spółki (...)oraz wspólnika (...) s.c. J. K., a o czym powódka doskonale wiedziała;

art. 65 § 1 k.c. przez jego niezastosowanie i niedokonanie wykładni oświadczeń woli powoda oraz (...) Sp. z o.o. w dniu 1 kwietnia 2015 roku w przedmiocie przejęcia długu I. W., a przez to przyjęcie, że ponosi ona odpowiedzialność względem powódki;

art. 498 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że pozwana mogła potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością powoda i zgłosić zarzut potrącenia, podczas gdy pozwanej nie przysługują żadne wierzytelności w stosunku do powoda, zaś faktu spełniania świadczenia do kwoty 300.000 zł pozwana nie wywodzi z potrącenia wierzytelności lecz z zaspokojenia się przez powoda z przedmiotu przewłaszczenia na zabezpieczenie, tj. z udziałów w (...)o wartości 300.000 zł;

art. 840 k.p.c. poprzez przyjęcie, że pozwana będzie mogła zwalczać tytuł egzekucyjny w postaci orzeczenia wydanego w niniejszej sprawie, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w postępowaniu przeciwegzekucyjnym, powołując się na wygaśnięcie zobowiązania na skutek zaspokojenia się powoda z przewłaszczonych udziałów;

Wskazując na powyższe, na podstawie art. 386 § 1 i 4 k.p.c. w zw. z art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie, z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. Nadto z ostrożności procesowej, na wypadek nieuwzględnienia apelacji, wniosła o zmianę wyroku w zakresie punktu 2 i nieobciążanie pozwanej kosztami procesu na rzecz powódki, w oparciu o treść art. 102 k.p.c.; złożyła poza tym dodatkowe wnioski dowodowe.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie na koszt strony skarżącej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jest niezasadna.

Odnosząc się na wstępie do sformułowanego w niej zarzutu obrazy przez Sąd Okręgowy art. 386 § 4 k.p.c., należy zaznaczyć, że jest to norma procesowa zarezerwowana dla postępowania odwoławczego, co oznacza, że Sąd I instancji nie stosował tego przepisu (czego potwierdzeniem jest uzasadnienie zaskarżonego wyroku) i przez to nie naruszył jego dyspozycji.

Sąd Apelacyjny nie znalazł także w materiale procesowym sprawy przesłanek naruszenia przez Sąd meriti przepisów regulujących ocenę dowodów i okoliczności podlegających dowodzeniu (art. 230 k.p.c., art. 233 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c.) oraz uznał, że ocena ta, jako prawidłowa, podlega recepcji w niniejszym uzasadnieniu. Należy więc stwierdzić, że w świetle umowy z dnia 12 maja 2014 roku i datowanego na ten sam dzień dowodu wpłaty, wynika, że powód udzielił s.c. (...) pożyczki w kwocie 400.000 zł i sumę wymienioną wydał pożyczkobiorcom (k. 7-8). Bezspornie też nie doszło do uregulowania powyższego zobowiązania na zasadach przewidzianych w umowie i zadłużenie z tego tytułu obciąża w zgodzie z art. 864 k.c. dwoje wspólników w/w Spółki: J. K. i pozwaną. Wystąpienie tej ostatniej ze Spółki 1.09.2014 r. nie uwalniało jej przy tym od solidarnej odpowiedzialności za przedmiotowy dług ( por. wyrok S.N. z dnia 24 września 2008 roku, II CNP 49/08, Legalis nr:170349). Istotą solidarnej odpowiedzialności (art. 366 k.c.) jest zaś prawo dochodzenia przez wierzyciela całej jego należności od jednego, wybranego dłużnika solidarnego, bez oglądania się na udział tego ostatniego w majątku i zadłużeniach spółki cywilnej, warunkujący przyszłe rozliczenia regresowe między wspólnikami. Wątpliwości nie budzi również przyznana J. K. w kolejnych aneksach do umowy s.c. (...) zdolność do samodzielnego zaciągania zobowiązań na konto Spółki, czyli jej wspólników (art. 866 k.c.).

Mając na uwadze powyższe, przyjąć należy, że powód udowodnił dochodzone roszczenie tak co do zasady jak i wysokości. Pozwana zgłosiła co prawda w niniejszym procesie szereg zarzutów hamujących żądanie powoda, ale okazały się one niezasadne. Przede wszystkim nie sposób założyć, że w realiach niniejszej sprawy doszło do przejęcia długu przez nowego wspólnika ( (...) Sp. z o.o. w O.) ze skutkiem zwalniającym pozwaną, jako wspólnika ustępującego, w aneksie do umowy s.c. (...) z 1.09.2014 r. (k. 215-222). Z treści tego dokumentu wynika wystąpienie pozwanej ze Spółki i przede wszystkim daleko idące rozszerzenie przedmiotu działalności Spółki. Aneks wypowiada się także o: uchwalaniu zmian umowy Spółki, odpowiedzialności odszkodowawczej, zakazie rozporządzania udziałem, wypowiedzeniu umowy i rozliczeniu wspólnika występującego zgodnie z regulacją zawartą w art. 871 k.c. (przepis ten nie dotyczy kwestii związanych z odpowiedzialnością za zobowiązania spółki cywilnej). W tych warunkach treść analizowanego aneksu, nawet poddana wykładni uwzględniającej wszelkie okoliczności, o których mowa w art. 65 § 1-2 k.c., nie daje jakichkolwiek podstaw twierdzeniu, że (...) Sp. z o.o. przejęła zadłużenie pozwanej.

Podobnie należy ocenić wymowę ugody z 1.04.2015 r., w której próżno szukać elementów umowy o przejęciu długu, czy też innych przesłanek przemawiających za tezą o zwolnieniu pozwanej z zobowiązania na kwotę 400.000 zł (plus skapitalizowane odsetki). W § 1 ust. 3 tej ugody (k. 101), jej strony podkreśliły, że ich wolą nie jest umorzenie dotychczasowych zobowiązań (...) spółki (...) i zastąpienie ich nowym zobowiązaniem lecz polubowne uregulowanie kwestii spłaty zadłużenia. Jeżeli więc z treści ugody (pozwana nie była jej stroną i nie składała w jej treści jakichkolwiek oświadczeń woli) wynika niewątpliwe przystąpienie do długu (...) (wcześniej (...)) Sp. z o.o. jako nowego wspólnika, to w żaden sposób nie wynika z niej zwolnienie pozwanej z przedmiotowego długu. Ocena tych kwestii na gruncie art. 519 § 2 pkt 1 i 2 k.c. przez Sąd Okręgowy jest więc prawidłowa.

Nieprzekonująca jest również narracja pozwanej o domniemanej pozorności umowy pożyczki z 12.05.2014 r., która ukryć miała nabycie przez powoda udziałów w spółce (...)Prawdziwości takiej koncepcji nie potwierdza bynajmniej zawarcie ugody z 1.04.2015 r. jeszcze przed datą wymagalności spłaty przedmiotowej pożyczki, ponieważ wierzyciel ma prawo poszukiwać dodatkowych zabezpieczeń spłaty niepewnej wierzytelności i okoliczność ta w swojej istocie nie dowodzi jeszcze pozorności pożyczki. O pozorności pożyczki nie świadczy także prima facie zawarcie przez powoda 1.04.2015 r. z M. K. (1) umowy przewłaszczenia udziałów w (...)ponieważ umowa ta wpisuje się w cały szereg działań powoda służących uzyskaniu zabezpieczenia wierzytelności (przewłaszczenie nie jest jedynym z tych działań). Gdyby faktycznie pożyczka udzielona blisko rok wcześniej pozorowała nabycie w/w udziałów, to dlaczego przewłaszczenie nie było dokonane wcześniej i czemu miało służyć dodatkowe zabezpieczenie w postaci objęcia długiem spółki (...) ( (...))? Okoliczności powyższe wzmacniają dotyczące tych kwestii stanowisko Sądu I instancji i pozwalają uznać w tym fragmencie argumentację apelacji za gołosłowną.

Oczekiwanego przez apelującą rezultatu nie przyniósł także, jak się wydaje najbardziej sprawdzalny i oparty na miarodajnych dowodach, zarzut uzyskania przez powoda przynajmniej częściowego zaspokojenia roszczenia w ramach toczących się egzekucji i poprzez realizację praw z tytułu przewłaszczenia udziałów. Prowadzone w tej materii przez Sąd Apelacyjny uzupełniające postępowanie dowodowe (Sąd Okręgowy nie dokonał bowiem w tym zakresie dostatecznych ustaleń, co apelacja słusznie wytknęła w zarzutach obrazy art. 233 i 840 k.p.c.) nie przyniosło jednak dowodów potwierdzających sugestie strony skarżącej. Z treści informacji nadesłanej przez Komornika przy Sądzie Rejonowym w Augustowie P. C. ( k. 599) wynika bowiem, że w sprawie egzekucyjnej o sygn. akt: Km 74/18 nie wyegzekwowano od J. (...) Sp. z o.o. jakichkolwiek kwot i egzekucja została umorzona 26.11.2018 r. jako bezskuteczna (k. 600). Z kolei pismo Komornika przy Sądzie Rejonowym w Olsztynie M. K. (2) (k. 833) także potwierdza bezskuteczność egzekucji spornego zadłużenia, przy czym z zaświadczenia, k. 834, wynika, że Komornik ten wyegzekwował co prawda 9.051,60 zł, z czego 8.552,83 zł przekazał wierzycielowi, ale zestawienie tej kwoty z kosztami postępowania oraz odsetkami (k. 601v.), które korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed sumą dłużną (art. 1025 pkt 1 i art. 1026 § 2 k.p.c.), oznacza, że zadłużenie pozwanej dochodzone w niniejszej sprawie nie uległo zmniejszeniu.

Sąd Apelacyjny nie znalazł także podstaw faktycznych do zmniejszenia wartości długu o równowartość przejętych w 2017 roku przez powoda udziałów M. W. (...) w spółce (...) Na wstępie zastrzec należy, że zmniejszenie takie nie uwzględnia wartości nominalnej tych udziałów, albo ich ceny przyjętej w umowie przewłaszczenia (300.000 zł), jak chce strona pozwana. Zgodzić się tutaj trzeba z utrwalonym w praktyce orzeczniczej i komentatorskiej poglądem, że o ile strony inaczej się nie umówią (a takiej umowy próżno szukać w niniejszej sprawie, vide: k. 95-96 i k. 590), w jaki sposób wierzyciel ma zaspokoić się z przewłaszczonej rzeczy i w jaki sposób ma się rozliczyć z dłużnikiem, to zaspokojenie się wierzyciela z przewłaszczonej rzeczy następuje nie z chwilą zawarcia umowy przewłaszczenia (nabycia rzeczy), ale w momencie dokonania czynności powodującej zaspokojenie wierzyciela z tej rzeczy ze skutkiem umorzenia wierzytelności w zaspokojonej części. Wartość takiego zaspokojenia odpowiada więc wartości faktycznego przysporzenia (art. 405 k.c.) uzyskanego w takiej sytuacji przez wierzyciela (por. wyroku S.N. z dnia 27 czerwca 1995 roku, I CR 7/95, OSNC 1995/12/183, z dnia 13 maja 2011 roku, V CSK 360/10, L. i z dnia 22 października 2014 roku, II CSK 784/13, L.).

Powód odpierając zgłoszone w tej materii zarzuty pozwanej, przedłożył dokumentację potwierdzającą „ujemną” wartość przewłaszczonych udziałów w dacie ich zbycia. Z treści raportu z 8.12.2017 r. autorstwa dr. Ł. Ż. (k. 358- 377) wynika, że od 2015 roku (...)funkcjonowała ze znaczną stratą bilansową a jej byt zabezpieczały jedynie środki zewnętrzne, czyli kredyty i pożyczki. O ile sam raport i jego wnioski należy uznać za dokument prywatny, sporządzony na zlecenie powoda i wzmacniający jego stanowisko procesowe, to dokumentacja bilansowa załączona do raportu (k. 401- 419) pochodzi od (...) i korzysta z domniemania prawdziwości (art. 253 k.p.c.). Innymi słowy, pozwana zaprzeczając prawdziwości tych dokumentów, obowiązana jest okoliczności te udowodnić. Ciężar dowodu spoczywający na pozwanej wynika też z ogólnej normy art. 6 k.c. Skarżąca, jako strona powołująca zarzuty hamujące roszczenie powoda (udowodnione co do zasady i wysokości), obowiązana była przedstawić dowody potwierdzające, że powód uzyskał lub miał realną szansę uzyskać jakiekolwiek wpływy finansowe ze sprzedaży przewłaszczonych udziałów. Dowodów takich pozwana nie przedstawiła.

Sąd Apelacyjny z rezerwą odniósł się też do twierdzeń strony apelującej o nadużyciu przez powoda prawa dochodzenia zapłaty spornej kwoty. W pierwszej kolejności podkreślić należy, że klauzule generalne o charakterze aksjologicznym (zasady współżycia społecznego, uczciwość kupiecka, dobre obyczaje itp.) tylko w sytuacjach wyjątkowych mogą hamować realizację przysługującego legalnie wierzycielowi prawa. Szczególnie istotna jest tutaj ocena moralnych przesłanek powstania takiego prawa i jego wykonania. Nieuczciwość wierzyciela nie może przy tym opierać się na subiektywnych oskarżeniach lub ogólnych narracjach, których nie sposób zweryfikować w ramach procedur dowodowych, a z taką sytuacją Sądy obu instancji miały do czynienia w niniejszej sprawie. Ogólne twierdzenia apelującej o celowym działaniu M. H., P. S. i innych na szkodę jej i spółki (...) nie znalazło potwierdzenia w przyznanych faktach lub zebranych dowodach. Trudno jest też z zawiłych powiązań biznesowych łączących wszystkie wymienione w sprawie podmioty gospodarcze wyprowadzać wniosek o istnieniu relacji lojalnościowych między pozwaną a powodem i jego udziałowcami, skoro do zawarcia spornej umowy pożyczki doszło przede wszystkim w następstwie decyzji i działań uprawnionego do jednoosobowej reprezentacji s.c. (...), nota bene bliskiego krewnego pozwanej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny uznał za nietrafione także zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 5 k.c., art. 83 § 1 k.c., art. 498 § 1 k.p.c. i art. 519 oraz 522 k.p.c.). co ostatecznie przesądziło o oddaleniu apelacji na zasadzie art. 385 k.p.c. O kosztach procesu odwoławczego postanowiono w zgodzie z art. 98 i 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015.1800 ze zm.). W sprawie, z przyczyn częściowo już przedstawionych w tym uzasadnieniu, nie zastosowano art. 102 k.p.c. z uwagi na długotrwałość niniejszego procesu i realność oraz potrzebę poniesienia przez powoda wysokich kosztów dochodzenia jego roszczenia.

(...)