Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 października 2022 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny- Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Brygida Łagodzińska

po rozpoznaniu w dniu 13 października 2022 w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Fundusz (...) z siedzibą w G.

przeciwko D. L.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gnieźnie

z dnia 1 kwietnia 2022 roku

sygn. akt I C 141/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 450 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Brygida Łagodzińska

UZASADNIENIE

Powód (...) Fundusz (...) z siedzibą w G. wniósł przeciwko pozwanemu D. L. pozew o zapłatę kwoty 2 571,97 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Gnieźnie, uznając żądanie pozwu za uzasadnione, wydał w dniu 14 stycznia 2021 r. nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie o sygn. akt I Nc 2667/20.

Pozwany D. L. wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 1 kwietnia 2022 roku Sąd Rejonowy w Gnieźnie w punkcie I. oddalił powództwo w całości, w punkcie II. zasądził od (...) Funduszu (...) z siedzibą w W. na rzecz D. L. kwotę 917 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Apelację od wyroku wniósł powód zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając Sądowi Rejonowemu niżej wymienione naruszenia:

1.  art. 385 ¹ k.c. poprzez uznanie, iż zapisy umowy pożyczki dotyczące opłaty operacyjnej naruszają interesy konsumenta i stanowią klauzule abuzywne;

2.  art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie co doprowadziło do odmowy zasądzenia kwot z tytułu pozaodsetkowych kosztów kredytu, podczas gdy koszty mieszczące się w limicie wprowadzonym przez ten przepis są wyłączone spod możliwości badania, czy stosowne postanowienia stanowią niedozwolone klauzule umowne;

3.  art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez przyjęcie, że wysokość prowizji, opłaty przygotowawczej i opłaty zawartych w umowie jest niedopuszczalna, podczas gdy łączna kwota powyższych kosztów nie przekracza limitu kosztów pozaodsetkowych zawartych w przepisie;

4.  art. 58 k.c. poprzez uznanie, że zapisy umowy zmierzają do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych;

5.  art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. art. 385 ² k.c. poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, że w umowie wiążącej strony doszło do naruszenia wskazanych przepisów, w sytuacji pełnej akceptacji przez pozwanego warunków umowy w tym wynagrodzenia umownego, opłaty przygotowawczej oraz w sytuacji, gdy postanowienia umowy nie kształtują obowiązków konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami i nie naruszają rażąco interesów konsumenta;

6.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sporu, a to faktów wynikających z treści zawartej na piśmie umowy pożyczki nr (...) z dnia 22 sierpnia 2017r. w zakresie ustalenia warunków związanych z całkowitą kwotą pożyczki oraz całkowitym kosztem pożyczki, a także pozostałymi jej warunkami zaakceptowanymi przez pozwanego a tym samym twierdzenia, że powód nie wykazał wysokości roszczenia z uwagi na kwotę prowizji co skutkowało oddaleniem;

7.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sporu, a to faktów wynikających z treści zawartej i zaakceptowanej przez pozwanego umowy pożyczki nr (...) z dnia 22 sierpnia 2017r. w zakresie poinformowania pozwanego o możliwości odstąpienia od zawartej umowy bez konieczności wskazania przyczyny a co umożliwiło pozwanemu przeanalizowanie zaakceptowanych wcześniej warunków w tym wysokości prowizji i całkowitej kwoty do zapłaty, i ewentualnego odstąpienia a czego pozwany nie uczynił;

8.  art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, a tym samym nieprawidłowe przyjęcie, że kwota prowizji nie może być zaliczona do kwoty pożyczki;

9.  art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 213 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sporu, a to faktów wynikających z treści zawartej umowy pożyczki zaakceptowanej przez pozwanego w zestawieniu z wpłatami pozwanego dokonanymi zgodnie z harmonogramem uwzględniającym w każdej z rat kwotę prowizji a które to stanowią uznanie roszczenia co do zasady oraz wysokości.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości, poprzez zasądzenie roszczenia od pozwanego na rzecz powoda zgodnie z żądaniem pozwu oraz zasądzenie na rzecz strony powodowej kosztów procesu za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Nadto z daleko idącej ostrożności, na wypadek uznania, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, lub że zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed sądem II instancji według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne Sądu Rejonowego, uznając je za własne. Na aprobatę zasługuje przeprowadzona przez Sąd I instancji ocena materiału dowodowego, która odpowiada zasadom wynikającym z art. 233 § 1 k.p.c., a podniesione w apelacji zarzuty naruszenia tego przepisu okazały się chybione.

Apelacja powoda zmierza do podważenia oceny Sądu I instancji odnośnie abuzywności postanowień umowy (...) nr (...) z dnia 22 sierpnia 2017 r. ustalających wysokość prowizji. Wbrew jednak podniesionym zarzutom Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił wysokość prowizji jako rażąco wygórowanej, całkowicie nieadekwatnej do świadczeń wzajemnych powoda. Prowizja w kwocie 5 950 zł stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie zmienia tego okoliczność, że pozwany miał możliwość odstąpienia od umowy bez podania przyczyny, co miało umożliwić pozwanemu przeanalizowanie jej warunków. Prawo do odstąpienia od umowy wynika z obowiązujących przepisów. Sam zaś fakt, że – jak utrzymywał skarżący – naliczona opłata nie przekracza limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego określonych w art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim nie oznacza, że nie może być badana pod kątem zgodności z dobrymi obyczajami oraz czy w konkretnej sytuacji nie narusza rażąco interesu konsumenta. Art. 385 ¹ k.c. zobowiązuje Sąd do przeprowadzenia z urzędu kontroli postanowień umownych pod względem ich ewentualnej abuzywności. Przepisy art. 385 ¹ k.c. - art. 385 ³ k.c. stanowią bowiem element szerszego systemu ochrony konsumenta przed wykorzystywaniem przez przedsiębiorców silniejszej pozycji kontraktowej, związanej z możliwością jednostronnego kształtowania treści wiążących strony postanowień w celu zastrzegania klauzul niekorzystnych dla konsumentów (klauzul abuzywnych) i zarazem stanowią rdzeń tego systemu, wprowadzając instrument wzmożonej, względem zasad ogólnych wyrażonych w art. 58 § 2 k.c., czy też art. 353 ¹ k.c. Zatem, pomimo że w badanej umowie pożyczki kwota wynagrodzenia prowizyjnego mieściła się w limicie określonym w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, Sąd Rejonowy słusznie uznał, że postanowienia umowy w tym zakresie naruszały dobre obyczaje i w sposób rażący naruszały interes pozwanego.

Z tego względu chybiony jest również podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 58 k.c., albowiem przepis ten wprost wskazuje na nieważność czynności prawnej sprzecznej z ustawą albo mającej na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek. W rozpoznawanej sprawie takim przepisem szczególnym jest art. 385 ¹ k.c., który stanowi lex specialis względem przepisu art. 58 § 2 k.c., a zatem wyjątkowo sankcja nieważności ustępuje tu przed sankcją bezskuteczności i brakiem związania wzorcem umownym. W konsekwencji, dane postanowienie umowne co do którego stwierdzono niedozwolony charakter jest bezskuteczne i jako takie nie wiąże konsumenta. Podobnie chybiony jest zarzut naruszenia art. 353 ¹ § 1 k.c., który nie stanowi lex specialis w stosunku do art. 385 ¹ k.c., a przyznana stronom swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega ograniczeniom ze względu na właściwość (naturę) stosunku, przepisy ustawy i zasady współżycia społecznego.

W rozpoznawanej sprawie zapisy umowy określające wysokość prowizji są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i kształtują obowiązki drugiej strony umowy (pożyczkobiorcy) w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ponieważ określone przez pożyczkodawcę koszty nie mają jakiegokolwiek uzasadnienia i powiązana ekonomicznego z poniesionymi rzeczywiście kosztami. Rację ma apelujący wskazując, że przepisy prawa nie nakładają na pożyczkobiorcę obowiązku specyfikowania, w jaki sposób wyliczona została pobrana prowizja. Nie oznacza to jednak, że wysokość prowizji może być ustalona zupełnie dowolnie, w granicach art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim. Opłaty takie winny być ustalone na rozsądnym poziomie, adekwatnym do poniesionych w tym zakresie kosztów. Dodatkowe klauzule umowne naruszające tę zasadę i obejmujące żądanie zapłaty opłat związanych z udzieleniem pożyczki nieznajdujących racjonalnego uzasadnienia, naruszają zasady swobodnego (uczciwego) kontraktowania określone w przepisach Kodeksu cywilnego. Takie opłaty, pobierane niemal w wysokości odpowiadającej kwocie udzielonej pożyczki, bez jakiegokolwiek odniesienia do rzeczywistych i realnych kosztów związanych z jej udzieleniem w sposób oczywisty naruszają zasady swobodnego kontaktowania stanowiąc niczym nieuzasadnioną korzyść dla pożyczkodawcy, całkowicie oderwaną od regulacji art. 353 ¹ k.c. i stanowią próbę obejścia normy z art. 359 § 2 k.c. określającej odsetki maksymalne. Apelujący zupełnie pomija, że niezależnie od uregulowań ustawy o kredycie konsumenckim dotyczących maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych (art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim), koszty te nie mogą stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy, powinny być kształtowane w sposób zgodny z rzeczywistym kosztem dokonywanych czynności, w związku z którymi pozostają. Wprowadzenie natomiast do ustawy limitu rozmiaru całości obciążeń konsumenta z tytułu kosztów pozaodsetkowych kredytu nie może być interpretowane jako uprawnienie pożyczkodawcy do dowolnego określania wielkości poszczególnych składników tych kosztów, a w tym prowizji. Wprawdzie koszty te mogą sięgać określony przez ustawodawcę pułap, ale w sytuacji w której przekraczają one 85% kwoty udzielonej pożyczki, to w ocenie Sądu Okręgowego, pożyczkodawca już w postępowaniu przed Sądem I instancji winien wykazać ich zasadność. Nie wystarczy samo odwoływanie się do ogólnych rozważań, a konkretnie uzasadnienia, którym kierował się ustawodawca wprowadzając do ustawy o kredycie konsumenckim mechanizm ograniczenia pozaodsetkowych kosztów kredytu. Powód winien wykazać, że w jego przypadku koszty pozaodsetkowe mieszczą się w określonym przez ustawodawcę limicie oraz że nie nadużył swojej pozycji wobec konsumenta, czego jednak w niniejszej sprawie zabrakło.

Nie sposób przyznać rację powodowi, aby wynagrodzenie prowizyjne stanowiło główne świadczenie stron, co ewentualnie wykluczałoby przeprowadzenie kontroli jego wysokości pod względem niedozwolonych postanowień umownych. Essentialia negotii umowy pożyczki zostały określone w art. 720 § 1 k.c., w których nie ma mowy o wynagrodzeniu prowizyjnym. Apelujący błędnie spostrzega prowizję jako wynagrodzenie. Z istoty umowy pożyczki wynika bowiem, że dochód pożyczkodawcy stanowią odsetki umowne określone przez strony w odpowiedniej wysokości. Wprowadzenie natomiast do umowy pożyczki postanowień dotyczących prowizji, nie oznacza, że zmianie ulegają jej essentialia negotii.

W rozpoznawanej sprawie prawidłowo Sąd I instancji zastosował art. 385 ¹ § 1 k.c., bowiem wysokość prowizji nie przystaje do faktycznych kosztów poniesionych przez powoda, których w zasadzie powód nie wykazał. W istocie nie stanowi „kosztu pozaodsetkowego”, te bowiem powinny być związane - zgodnie z zasadą ekwiwalentności świadczeń- z określonymi kosztami poniesionymi przez pożyczkodawcę w związku z udzieleniem pożyczki bądź usługami świadczonymi na rzecz pożyczkobiorcy. Jak wyżej wskazano powyższej oceny nie zmienia przyznana pozwanemu możliwość odstąpienia od umowy, ponieważ ocena postanowień umownych w zakresie ich ewentualnej abuzywności uwzględnia się w kontekście wzajemnych świadczeń stron.

Mając na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. obciążając nimi powoda jako stronę przegrywającą. Pozwany poniósł koszty zastępstwa procesowego w kwocie 450 zł ustalone na podstawie §10 ust.1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Brygida Łagodzińska