Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2021 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z o.o. (...) Spółki komandytowej w G.

przeciwko Powiatowi (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 4 grudnia 2019 r. sygn. akt VII GC 217/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 8.100 złotych tytułem kosztów procesu instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) spółka komandytowa w G. w pozwie skierowanym przeciwko Powiatowi (...) domagała się zapłaty kwoty 812.986,23 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od dnia 12 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu. Powód twierdził, że łączyła go z (...) sp. z o. o. w M. umowa dostawy z dnia 15 października 2015 r. Spółka (...) wykonywała roboty budowlane na inwestycji (...) Zamawiającym w tej inwestycji był pozwany. Powód przedłożył zamawiającemu – pozwanemu, zgodnie z art. 143b ust 3 pkt 5 prawa zamówień publicznych kopię zawartej umowy o podwykonawstwo w ustawowym 7 - dniowym terminie od dnia jej zawarcia. Pomimo upływu wskazanych na fakturach terminów płatności, do dnia dzisiejszego spółka (...) nie zapłaciła całości ceny za dostarczone towary. Powód, na podstawie art. 143b ust. 1 u prawo zamówień publicznych, bezskutecznie wezwał do zapłaty zamawiającego - pozwanego kwoty 812.986,23 zł należności głównej. Sąd Okręgowy w Białymstoku VII Wydział Gospodarczy nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym w dniu 27 lipca 2016 r., sygn. akt VII GNc 355/16, uwzględnił powództwo w całości.

Pozwany Powiat (...) w sprzeciwie od tego nakazu zapłaty wnosił o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu. Podał, że podwykonawcą w zakresie dostawy i montażu wskazanego w fakturze zbiornika była spółka (...) sp. z o.o., która podpisała umowę dostawy z dalszym podwykonawcą, tj. powodową spółką. Powód nie załączył do pozwu żadnych dokumentów wskazujących na fakt wykonania umowy dostawy z dnia 15 października 2015 r. Fakt istnienia umowy z innym dalszym podwykonawcą, jak również wystawienie faktury VAT, nie świadczą jeszcze o jej wykonaniu. Powód do pozwu nie dołączył żadnego dokumentu wskazującego na realizację dostawy i tym samym wykonanie umowy. Pozwany wskazywał, że dostawę z montażem zbiornika wykonywała podwykonawca spółka (...), która nabyła potrzebny do montażu beton, a także ona dostarczała Powiatowi certyfikaty (aprobaty techniczne), ale wśród producentów i dostawców nie było powoda Nie ma dokumentu, który świadczyłby o fakcie i zasadach dostarczenia spornych komór. Pozwany wskazał na różnicę między rzeczywistym czasem dostawy i montażu zbiorników a zawarciem umowy między spółką (...) i powodem. Z wpisów z dziennika budowy wynika, że już 30 września 2015 r. zbiornik nr 2 był wykonany. Niemożliwe było wykonanie zbiornika z późniejszym montażem komór. Według pozwanego wskazana w będącej podstawą powództwa fakturze kwota nie jest tożsama z wartością przedmiotu sporu. Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 8 listopada 2016 r., sygn. VII GC 294/16, oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 14.417,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ten doszedł do wniosku, iż przewidziana w art. 143 c ust. 1 w powiązaniu z art. 2 pkt 9 b prawa zamówień publicznych ochrona przysługuje jedynie tym podwykonawcom, którzy wykonują odpłatne usługi, dostawy lub roboty budowlane stanowiące część zamówienia publicznego, na podstawie umowy pisemnej zawartej między wybranym przez zamawiającego wykonawcą (generalnym wykonawcą) a podwykonawcą, a więc odnosi się jedynie do tzw. podwykonawców I poziomu, których świadczenie stanowiło jednocześnie wykonanie zamówienia publicznego, podlegające odbiorowi przez zamawiającego. Powód był natomiast dalszym podwykonawcą (podwykonawcą II poziomu), którego umowa dostawy łączyła z podwykonawcą generalnego wykonawcy, więc już z tego powodu nie miał legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa o zapłatę przeciwko pozwanemu.

Ponadto Sąd Okręgowy przyjął, że art. 143 c ust. 1 p.z.p. nie ustanawia dla podwykonawcy (dalszego podwykonawcy) roszczenia do zamawiającego o spełnienie świadczenia wynikającego z zaakceptowanej przez zamawiającego umowy o podwykonawstwo robót budowlanych lub z przedłożonej mu umowy o podwykonawstwo w zakresie dostaw lub usług, w razie uchylenia się od zapłaty przez jego kontrahenta umownego, lecz jedynie przyznaje zamawiającemu kompetencję do dokonania bezpośredniej zapłaty na rzecz podwykonawcy (dalszego podwykonawcy) i zobowiązuje go do skorzystania z tej kompetencji.

Zdaniem Sądu Okręgowego roszczenie powoda w stosunku do pozwanego musiałoby opierać się na wyraźnej podstawie ustawowej lub wynikać z podjętej przez niego czynności prawnej ustanawiającej odpowiedzialność za cudzy dług (np. udzielenie poręczenia za dłużnika albo przystąpienie do długu). W przypadku umów o podwykonawstwo, których przedmiotem są roboty budowlane, podstawę takiego roszczenia może stanowić art. 647 ¹ § 5 k.c., który jednak nie obejmuje umów o dostawy i usługi.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 12 maja 2017 r. oddalił apelację powoda od wyroku Sądu Okręgowego.

Sąd ten przychylił się do koncepcji, zgodnie z którą art. 143c w zw. z art. 2 pkt. 9 p.z.p. chroni podwykonawcę lub dalszego podwykonawcę jedynie poprzez przyznanie zamawiającemu kompetencji do dokonania na ich rzecz zapłaty, sprzężonej z obowiązkiem spełnienia tego świadczenia w wypadku, kiedy z płatnością na ich rzecz zalegają zobowiązani na podstawie umowy podwykonawczej. Uznał za właściwą wykładnię nieposzerzającą przywilejów podwykonawców i zapewniającą w miarę równą pozycję wszystkim uczestnikom zamówienia publicznego, także zamawiającemu, który dysponuje środkami publicznymi i musi się z nich rozliczyć. Wskazał też na przysługujące zamawiającemu instrumenty zaostrzające jego uprawnienia w zakresie kontroli treści umów zawieranych z podwykonawcami i ich wykonywania, które - w połączeniu z możliwością dokonania przez niego bezpośredniej zapłaty podwykonawcom i dalszym podwykonawcom - wystarczająco zabezpieczają ich interesy. Sąd Apelacyjny uznał ponadto, że zawarta przez powoda ze spółką (...) umowa dostawy nie stanowi umowy o podwykonawstwo, o której mowa w art. 2 pkt 9 b p.z.p., ponieważ nie dotyczy robót budowlanych, zdefiniowanych w art. 2 pkt 8 p.z.p.

Od wyroku Sądu Apelacyjnego skargę kasacyjną złożył powód, zaskarżając go w całości.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 20 września 2018 r. uwzględnił skargę kasacyjną, uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania. Przyjął, że przewidziany w art. 143 c ust. 1 p.z.p. po stronie zamawiającego obowiązek bezpośredniej zapłaty stanowi źródło roszczenia podwykonawcy (dalszego podwykonawcy). Tym samym uznał, że koncepcja przyjęta przez Sądy obu instancji błędnie traktuje imperatywnie skonstruowany art. 143 c ust. 1 p.z.p. jako ustanawiający kompetencję zamawiającego, nieprzyznającą roszczenia podwykonawcy.

Rozpoznając kolejny raz sprawę Sąd Apelacyjny w Białymstoku uwzględnił apelację powoda od wyroku Sądu Okręgowego w zakresie wniosku ewentualnego. Wskazał, że wiążąco wyjaśnione zostało, iż powodowi jako podwykonawcy przysługiwała legitymacja procesowa do dochodzenia roszczenia opartego na art. 143c ust. 1 p.z.p. W tej sytuacji kwestią zasadniczą dla rozstrzygnięcia było to, czy na podstawie powyższego przepisu powodowi przysługuje konkretne roszczenie przeciwko pozwanemu Powiatowi. Kwestia ta nie była przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Sądy obu instancji. Strony przedstawiały w tym względzie odmienne twierdzenia, powołując się na swoje wnioski dowodowe. W związku z tym zachodziła potrzeba przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Sąd I instancji nie przeprowadził dowodów na okoliczność stosunku prawnego łączącego strony oraz nie rozpoznał istoty sprawy. To doprowadziło do konstatacji o konieczności uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Apelacyjny wskazał, że ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy dopuści i przeprowadzi zawnioskowane przez strony wnioski dowodowe i w oparciu o wyniki postępowania dowodowego dokona oceny merytorycznej zasadności zgłoszonego przez powoda żądania pod kątem przesłanek z art. 143c ust. 1 p.z.p. Powód w trakcie postępowania cofnął, za zgodą pozwanego, powództwo co do kwoty 7.000 zł wraz z odsetkami. Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 4 grudnia 2019 r., sygn. VII GC 217/19, umorzył postępowanie w zakresie kwoty 7.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 15 czerwca 2016r., oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz obciążył powoda kosztami procesu na rzecz pozwanego. Zgodnie z ustaleniami tego Sądu pozwanego, jako zamawiającego, oraz (...) jako generalnego wykonawcę, łączyła umowa o roboty budowlane na inwestycji(...) zawarta w trybie przetargu nieograniczonego.

W dniu 15 września 2015 r. (...)przekazało Powiatowemu Zarządowi Dróg w P. projekt wykonawczy sieci wodno-kanalizacyjnej oraz projekt wykonawczy zbiornika retencyjnego.

W korespondencji mailowej z tego dnia pozwany wskazał głównemu wykonawcy, iż złożona umowa dostawy nr (...) zawarta z dostawcą (...) sp. z o.o. nie zawiera zapisów wynikających z prawa zamówień publicznych. Pozwany prosił o uzupełnienie umowy.

Na inwestycji prowadzony był dziennik budowy, w którym w dniu 30 września 2015 r. został sporządzony wpis o zgłoszeniu przez kierownika robót sanitarnych do odbioru wykonanie zbiornika retencyjnego nr 2. Tego samego dnia inspektor nadzoru stwierdził kontynuowanie prac w zakresie montażu zbiornika retencyjnego.

W dniu 2 października 2015 r. (...) zawarło z (...) sp. z o.o. umowę podwykonawczą nr (...)Przedmiotem umowy było wykonanie kompletnego zbiornika retencyjnego z montażem w gotowym wykopie określonym w Dokumentacji Projektowej i Specyfikacji (...).

W dniu 14 października 2015 r. pozwany zaakceptował projekt umowy podwykonawczej zawartej pomiędzy Przedsiębiorstwem (...) a spółką (...) na wykonanie zbiornika retencyjnego z montażem w gotowym wykopie za kwotę 1.845.000 zł. Pismo wysłano generalnemu wykonawcy w dniu 19.10.2015 r.

W dniu 15 października 2015 r. powód zawarł ze spółką (...) umowę dostawy nr 1. Na jej mocy powód zobowiązał się dostarczyć odbiorcy dla potrzeb realizowanych przez niego robót budowlanych na inwestycji (...)dla zamawiającego Powiat (...), wyroby budowlane, zgodnie z ofertą z dnia 6 października 2015 r., a odbiorca zobowiązał się do ich odbioru i zapłaty uzgodnionej ceny. W umowie strony postanowiły, że odbiorca zobowiązuje się zapłacić dostawcy za towar będący przedmiotem umowy kwotę zgodnie z ofertą z dnia 6 października 2015 r., tj. 1.425.000 zł. Do ceny, zgodnie z umową miał zostać doliczony podatek VAT, w stawce obowiązującej w dacie wystawienia stosownej faktury.

W dniu 20 października 2015 r. powód przesłał pozwanemu pismo, w którym wskazał, że przedkłada kopię potwierdzoną za zgodność z oryginałem umowy zawartej ze spółką (...). Powód podkreślił, że umowa dotyczy dostaw materiałowych, które powód zamierza realizować dla inwestycji (...)

Protokół z dnia 5 października 2015 r. stwierdzał odbiór robót wykonanych na inwestycji do dnia 30 września 2015 r. Za okres od 1 września 2015 r. do dnia 30 września 2015 r. sporządzony został kosztorys powykonawczy.

Protokół z dnia 5 listopada 2015 r. stwierdzał odbiór robót wykonanych na inwestycji do dnia 31 października 2015 r. Za okres od 1 października 2015 r. do dnia 31 października 2015 r. sporządzony został kosztorys powykonawczy.

Protokół z dnia 10 grudnia 2015 r. stwierdzał odbiór robót wykonanych na inwestycji do dnia 30 listopada 2015 r. Za okres od 1listopada 2015 r. do dnia 30 listopada 2015 r. sporządzony został kosztorys powykonawczy.

W dniu 12 grudnia 2015 r. kierownik robót budowlanych oświadczył zgodność montażu zbiornika z projektem budowlanym.

W dniu 30 listopada 2015 r. powód wystawił dla spółki (...) fakturę VAT (...) tytułem (...) na kwotę 830.250 zł. Z kolei w dniu 7 grudnia 2015 r. powód wystawił dla spółki (...) fakturę VAT (...) tytułem (...) na kwotę 857.925 zł.

W okresie od września 2015 r. do grudnia 2015 r. powód wystawił szereg faktur na dostawę materiałów budowlanych. Część faktur wystawionych została na rzecz spółki (...), część na (...). W adnotacjach zawartych na fakturach wskazywane były miejsca dostaw: C., S., M. L..

Pismem z dnia 9 grudnia 2015 r. spółka (...) oświadczyła, iż nie występują żadne wymagalne należności od firmy (...).

W dniu 1 lutego 2016 r. spółka z o.o. (...) poinformowała pozwanego, że w dniach od 17 października 2015 r. do dnia 10 grudnia 2015 r. zrealizowała zamówienie do spółki (...), którego przedmiotem była sprzedaż betonu towarowego na realizację inwestycji budowa (...) Podstrefa C. budowa zbiornika retencyjnego.

Pismem z dnia 4 kwietnia 2016 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 812.986,23 zł.

Na rzecz powoda zostało wystawionych szereg faktur tytułem transportu realizowanego na trasie B. – C..

Zaświadczeniami z dnia 26 lipca 2019 r. główny księgowy powoda wskazał, że faktura VAT (...) z dnia 30 listopada 2015 r. została częściowo rozliczona poprzez kompensację z fakturą VAT nr (...) z dnia 4 marca (...). Kwota kompensacji wynosiła 30.250 zł. Z kolei faktura VAT nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 r. została częściowo rozliczona poprzez kompensację z fakturą VAT nr (...) z dnia 4 marca 2016 r., nr (...) z dnia 4 marca (...). oraz nr (...) z dnia 30 grudnia 2015. Kwota kompensacji wynosiła 44.938,77 zł.

Z wyciągu z Banku (...) S.A. wynikało, że od spółki (...) w dniu 18 grudnia 2015 r. na rachunek bankowy powoda wpłynęła kwota 200.000 zł tytułem rozliczenia faktur, w dniu 4 stycznia 2016 kwota 430.000 zł tytułem rozliczenia faktur, w dniu 4 marca 2016 r. kwota 170.000 zł tytułem rozliczenie faktur oraz w dniu 15 czerwca 2016 r. kwota 7.000 tytułem zapłaty (...).

Sąd Okręgowy następnie stwierdził, iż pozwanego oraz Przedsiębiorstwo (...) łączyła umowa o roboty budowlane na inwestycji(...) Z kolei w dniu 2 października 2015 r. Przedsiębiorstwo (...) zawarło ze spółką (...) umowę podwykonawczą. Przedmiotem tej umowy było wykonanie kompletnego zbiornika retencyjnego z montażem w gotowym wykopie określonym w Dokumentacji Projektowej i Specyfikacji (...). Powód był natomiast dalszym podwykonawcą spółki (...) i zajmował się dostawą materiałów budowlanych na tej inwestycji.

Powód po wykonanym zadaniu wystawił na rzecz spółki (...) sp. z o.o. dwie faktury VAT o nr (...) tytułem (...) na kwotę 830.250 zł oraz o nr (...) tytułem (...) na kwotę 857.925 zł. Według powoda faktury te zostały opłacone częściowo, dlatego w niniejszym postępowaniu dochodził zapłaty pozostałej do opłacenia kwoty, stanowiącej różnicę pomiędzy ceną wskazanego na fakturze drugiego zbiornika, a kwotą do tej pory uregulowaną.

Pozwany zakwestionował swoją odpowiedzialność za powstałe wobec powoda zobowiązania, wskazując iż nie wiedział o zawartej między nim a spółką (...) umowie dostawy. Inwestor zanegował fakturę, na podstawie której powód dochodził od pozwanego zapłaty ceny oraz fakt wykonania samej umowy.

Roszczenie dochodzone pozwem powód oparł na treści art. 143 c ust. 1 prawo zamówień publicznych, zgodnie z którym zamawiający dokonuje bezpośredniej zapłaty wymagalnego wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, który zawarł zaakceptowaną przez zamawiającego umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane, lub który zawarł przedłożoną zamawiającemu umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy lub usługi, w przypadku uchylenia się od obowiązku zapłaty odpowiednio przez wykonawcę, podwykonawcę lub dalszego podwykonawcę zamówienia na roboty budowlane. W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż powodowi jako podwykonawcy, przysługuje legitymacja procesowa do dochodzenia roszczenia opartego na wskazanej podstawie prawnej. Zgodnie z art. 398 ²⁰ k.p.c. sąd, któremu sprawa została przekazana na skutek uwzględnienia skargi kasacyjnej, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. W toku ponownego rozpoznania sprawy, nie doszło do istotnych zmian podstawy faktycznej wyrokowania.

Sąd Okręgowy przypomniał, iż w dniu 20 października 2015 r. powód przesłał pozwanemu pismo, w którym wskazał, że przedkłada kopię potwierdzoną za zgodność z oryginałem umowy zawartej ze spółką (...). Umowa dotyczyła dostaw materiałowych, które powód zamierzał realizować dla inwestycji(...)Bezpodstawne zatem były twierdzenia pozwanego aby o analizowanej umowie nie wiedział, zatem jej nie zaakceptował. Prawo zamówień publicznych wprost wskazuje, iż w przypadku umów o podwykonawstwo, których przedmiotem są usługi lub dostawa, umowa winna być zamawiającemu jedynie przedłożona. Akceptacji zaś wymagają umowy o roboty budowlane, co nie stanowiło źródła przedmiotowego roszczenia. W ocenie Sądu Okręgowego zostały wypełnione przesłanki z art. 143 c ust. 1 prawa zamówień publicznych, które upoważniały powoda do wystąpienia z przedmiotowym roszczeniem.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na to, że pozwany kwestionował wystawione przez powoda faktury VAT, wskazując, iż nie wynika z nich jakie elementy i materiały zostały dostarczone na budowę celem wykonania zbiornika retencyjnego. Faktury w tytule zapłaty posiadały jedynie określenie (...). Pozwany twierdził, że nigdy nie widział powoda na terenie inwestycji i nie wiedział czy faktycznie powód dostarczał materiały celem zrealizowania budowy. Ponadto część prac związanych z konstrukcją i montażem zbiornika została podjęta jeszcze przed datą zawarcia spornej umowy o podwykonawstwo, faktury natomiast ujmowały wykonanie zadania całościowo, bez podziału na konkretne materiały czy elementy.

Sąd Okręgowy wskazał na zeznania świadków P. M. (dyrektora do spraw handlowych w spółce (...)), K. M., M. K., K. P. oraz W. Z.. Sąd Okręgowy oparł się na zeznaniach świadków P. M., K. M. oraz M. K., z których wynikało, iż powód brał udział w dostawie materiałów na przedmiotową inwestycję. Faktury VAT były wystawione po dokonanej dostawie i w sposób zbiorczy ujmowały wszystkie dostarczone na teren budowy materiały, bez ich wyszczególnienia. Dostawa materiałów na wykonanie zbiornika retencyjnego oraz jego montaż rozpoczął się jeszcze przed zawarciem spornej umowy dostawy w dniu 15 października 2015 r. Pozwany jednak nie może odpowiadać za materiały dostarczone w okresie, kiedy nie powstała jeszcze jego odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę (...), ponieważ dopiero od daty przedłożenia inwestorowi umowy o podwykonawstwo w przedmiocie dostawy, powód uprawniony jest do dochodzenia od pozwanego jakichkolwiek roszczeń.

W ocenie Sądu Okręgowego istotne znaczenie miały wpisy zawarte w dziennikach budowy. Już we wrześniu 2015 r. pojawiały się wpisy dotyczące budowy zbiornika retencyjnego - wylewanie podłoża, robót montażowych zbiornika retencyjnego z prefabrykatów. W dniu 30 września 2015 r. zgłoszono do odbioru wykonanie zbiornika retencyjnego nr 2 na długości 75,0 mb. Tego samego dnia stwierdzono kontynuowanie robót w zakresie montażu zbiornika retencyjnego. W dniu 5 października 2015 r. zakończono montaż ścian zbiornika retencyjnego nr 2 oraz izolację pionową elementów prefabrykowanych ścian i izolację poziomą dylatacji płyty dennej, zgłoszono to do odbioru i rozpoczęto zbrojenie płyty dennej. Inspektor nadzoru M. R. potwierdził wykonanie powyższego. W dniu 16 października 2015 r. zgłoszono do odbioru zbrojenie płyty dennej zbiornika retencyjnego nr 2. Do zawarcia przedmiotowej umowy dostawy, podjęto szereg działań w kierunku wykonania zbiornika retencyjnego, przy użyciu niezbędnych do tego celu materiałów, prefabrykatów.

Według Sądu Okręgowego zgromadzony materiał dowodowy nie pozwalał na ustalenie jakie materiały i elementy i o jakiej wartości zostały dostarczone na teren budowy przed zawarciem umowy dostawy między powodem a spółką (...), a jakie po. Nie umożliwiły tego także złożone w trakcie postępowania faktury wystawione przez powoda w okresie od września 2015 r. do grudnia 2015 r. na dostawę materiałów budowlanych. Sąd Okręgowy nie mógł obciążyć inwestora odpowiedzialnością za zapłatę faktur wystawionych w okresie od września do 20 października 2015 r. Z punktu widzenia bezpośredniej zapłaty istotne znaczenie miało ograniczenie zapłaty do należności powstałych po zaakceptowaniu przez zamawiającego umowy o podwykonawstwo robót budowlanych. Wyłącza to spod obowiązku zapłaty te należności, które powstały przed zaakceptowaniem umowy o podwykonawstwo przez zamawiającego.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na to, iż część faktur wystawionych już po dniu 20 października 2015 r. zawierała informacje, iż zlecenie dostawy nastąpiło w dniu 7 października 2015 r. Zatem powód już tego dnia otrzymał zamówienie na dostarczenie towaru, o którym inwestor mógł nie wiedzieć i tym samym nie mógł ich akceptować. Zamówienie to bowiem nie wchodziło w zakres umowy zawartej w dniu 15 października 2015 r., bowiem udzielone zostało wcześniej. Z tego względu te faktury nie mogły obciążać pozwanego. Część faktur wystawionych została na rzecz spółką (...), część na (...), a zatem podmiot, który nie był stroną w spornym procesie inwestycyjnym. Tym samym nie można było uznać, iż dostarczany na jego rzecz towar był objęty analizowanymi umowami oraz, że zapłata za niego obciąża inwestora. Sąd Okręgowy nie dostrzegł żadnego związku przedłożonego dowodu z dochodzonym roszczeniem. Ponadto w adnotacjach zawartych na fakturach wskazywane były miejsca dostaw: C., S., M. L.. Powyższe wskazywało na to, iż powód współpracował ze spółką (...) także przy realizacji innych inwestycji. W niniejszym postępowaniu nie rozróżniał tych okoliczności, lecz zamierzał do wykazania, iż to pozwany ponosi odpowiedzialność za dostawy towaru do wszystkich tych podmiotów.

Zdaniem Sądu Okręgowego w sprawie niemożliwe było wyodrębnienie z przedłożonych do akt sprawy faktur, tych prefabrykatów, za których zapłatę odpowiadałby pozwany. W tym zakresie powód nie wykazał wystarczającej inicjatywy dowodowej - art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. Sąd Okręgowy wskazał, iż pełnomocnik powoda w trakcie postępowania sprecyzował, iż powód dochodzi kwoty pozostałej do zapłaty z faktury z dnia 7 grudnia 2015 r. W aktach sprawy znajduje się wyciąg z rachunku bankowego powoda w banku (...) S.A., z którego wynika, że od spółki (...) w dniu 18 grudnia 2015 r. na rachunek bankowy powoda wpłynęła kwota 200.000 zł tytułem rozliczenia faktur, w dniu 4 stycznia 2016 kwota 430.000 zł tytułem rozliczenia faktur, w dniu 4 marca 2016 r. kwota 170.000 zł tytułem rozliczenie faktur oraz w dniu 15 czerwca 2016 r. kwota 7.000 zł. Z powyższego nie sposób wysnuć wniosku aby spółka (...) opłaciła jedną z faktur w całości, drugą zaś jedynie w części. Nadto z tytułu przelewów nie wynika także, jakiej inwestycji one dotyczyły. Jedną z przesłanek umożliwiających podwykonawcy dochodzenie zapłaty wynagrodzenia bezpośrednio od zamawiającego na podstawie ust. 1 art. 143 c prawa zamówień publicznych jest brak uregulowania należności przez wykonawcę. Zatem jedynie w przypadku wykazania przez powoda, iż wykonawca uchylił się od odpowiedzialności za wypłatę należnego mu wynagrodzenia, jego roszczenie w świetle w/w przepisu byłoby zasadne. Powód jednakże nie zdołał tej okoliczności wykazać. Sąd Okręgowy oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego, z uwagi na fakt, iż jego przeprowadzenie byłoby niecelowe. W konkluzji Sąd ten przyjął, że powód nie zdołał wykazać jakie materiały zostały dostarczone na teren przedmiotowej inwestycji po dniu 20 października 2015 r., od kiedy to odpowiedzialność za ich zapłatę ponosił pozwany. Nie dowiódł także, ażeby faktury, które zostały przedłożone do akt niniejszej sprawy, nie znalazły pokrycia w kwotach przelanych przez spółkę (...) na jego rachunek bankowy. Tym samym nie sposób było uznać w jakim zakresie inwestor zobowiązany jest do zapłaty przedłożonych faktur. Dlatego też powództwo zostało oddalone na podstawie art. 143 c ust. 1 ustawy prawa zamówień publicznych.

Sąd Okręgowy umorzył postępowanie na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. z uwagi na cofnięcie przez powoda, za zgodą pozwanego, powództwa co kwoty 7.000 zł wraz z odsetkami.

O kosztach postępowania orzekł na mocy art. 98 k.p.c. obciążając nimi powoda. Apelację od tego wyroku wywiódł powód. Zaskarżył go w części oddalającej powództwo (pkt. II i III) i zarzucił Sądowi Okręgowemu:

I. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający istotny wypływ na wynik sprawy, tj.:

1. niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy Sąd I instancji ustalił fakt, że:

- powód twierdził, że faktury VAT nr (...) z dnia 30 listopada 2015 roku i nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 roku zostały opłacone jedynie częściowo, dlatego w niniejszym postępowaniu dochodzi zapłaty pozostałej do opłacenia kwoty, z kolei na rozprawie w dniu 15 lipca 2019 roku pełnomocnik powoda sprecyzował, iż dochodzi ona różnicy pomiędzy ceną wskazanego na fakturze drugiego zbiornika, a kwotą do tej pory nieuregulowaną, podczas gdy powód konsekwentnie od początku wskazywał, że dochodzi zapłaty za fakturę VAT nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 roku, która została uregulowana jedynie w części oraz że faktura VAT nr (...) z dnia 30 listopada 2015 roku została uregulowana w całości;

-powód nie wskazał na poczet jakich faktur VAT zostały zaliczone wpłaty dokonane przez (...) sp. z o.o. w wysokości 200.000,00 złotych z dnia 30 grudnia 2015 roku, wpłatę w wysokości 430.000,00 złotych z dnia 4 stycznia 2016 roku, wpłatę w wysokości 170.000,00 złotych z dnia 4 marca 2016 roku oraz kompensata kwoty 30.250,00 złotych z fakturą VAT nr (...) z dnia 4 marca 2016 roku, która opiewała na kwotę 70.725,00 złotych dokonana w dniu 14 marca 2016 roku, podczas gdy powód w piśmie z dnia 26 lipca 2019 roku wskazał, że powyższe wpłaty zostały zaliczone na spłatę faktury VAT nr (...) z dnia 30 listopada 2015 roku, a także że powód nie wskazał na poczet jakiej faktury VAT została zaliczona wpłata w wysokości 7.000,00 złotych z dnia 15 czerwca 2016 roku oraz kompensata na łączną kwotę 44.938,77 złotych dokonana w dniu 14 marca 2016 roku, podczas gdy powód w piśmie z dnia 26 lipca 2019 roku wskazał, że powyższe wpłata oraz kompensata została zaliczona na spłatę faktury VAT nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 roku, co doprowadziło do błędnego uznania przez Sąd I in-stancji, że nie sposób ustalić, że (...) sp. z o.o. opłaciło jedną fakturę w całości, a drugą jedynie w części;

-powód twierdził, że w niniejszym postępowaniu dochodzi od pozwanego zapłaty za faktury VAT inne niż faktura VAT nr (...) dnia 7 grudnia 2015 roku oraz, że zmierzał do wykazania, iż pozwany ponosi odpowiedzialność za dostawy towarów wskazanych na tych fakturach VAT, podczas gdy powód nigdy nie twierdził, że dochodzi zapłaty za faktury inne niż faktura VAT nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 roku oraz nie twierdził, że pozwany jest zobowiązany do zapłaty faktury VAT;

2.Sąd I instancji nie ustalił poniższych faktów, które mają istotne znaczenie

dla rozstrzygnięcia:

- pozwany po przedłożeniu mu poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii umowy dostawy nr 1 z dnia 15 października 2015 roku nie zgłaszał zastrzeżeń co do treści umowy, w szczególności co do przedmiotu umowy, sposobu określenia przedmiotu umowy oraz wysokości w grodzenia;

- na podstawie umowy dostawy nr 1 z dnia 15 października 2015 : powód zobowiązał się dostarczyć (...) sp. z o.o. zgodnie z o: (...).001 K. ZB1 13100x840x275 cm o wartości 750.00 złotych netto oraz K. ZB2 11600x840x275 cm o war 675.000,00 złotych netto;

- powód był jedynym podmiotem, który dostarczał na realizowaną przez pozwanego inwestycję (...) materiały budowlane - elementy składowe komór ZB1 i ZB2 składających się na zbiornik retencyjny;

- (...) sp. z o.o. był jedynym podmiotem, który wykonywał roboty budowlane montaż zbiornika retencyjnego na inwestycji pozwanego (...)

- materiały budowlane, z których składały się komory ZB1 i ZB2, między stronami bezsporne;

- wszystkie elementy składowe komory ZB2, w tym te, które przed dniem 20 października 2015 roku zostały dostarczone na bud powódka nabyła od (...) w dniu 30 października 2015 roku na podstawie FV nr (...),

-wszystkie elementy składowy komory ZB1, w tym te, które przed dniem 20 października 2015 roku zostały dostarczone na budowę powód nabył od (...) w dniu 241istopada 2015 roku na podstawie FV nr (...),

- powód uregulował należność na rzecz (...) za komorę ZB2 z tytułu FV nr (...) oraz komorę ZB1 z ty FV nr (...);

- powód w ramach umowy dostawy nr 1 z dnia 15 października 2015 roku rozpoczęła transport elementów składowych komór Z ZB2 na budowę w C. od dnia 20 października 2015 roku;

- transport wszystkich elementów składowych komór ZB1 i ZB2 zakończył się 30 listopada 2015 roku;

- (...) sp. z o.o. nie kwestionowała roszczenia powódki tak co do zasady jak i wysokości z tytułu umowy dostawy nr 1 z dnia 15 października 2015roku, tj. faktur VAT nr (...) z dnia 30 listopada 2015 roku na kwotę. 830.250,00 złotych brutto oraz nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 roku na kwotę 857.925,00 złotych brutto;

- należność za komorę ZB2 ujęta na fakturze VAT nr (...) z dnia 30 listopada 2015 roku została w całości uregulowana poprzez: wpłatę w wysokości 200.000,00 złotych z dnia 30 grudnia 2015 roku, wpłatę w wysokości 430.000,00 złotych z dnia 4 stycznia 2016 roku, wpłatę w wysokości 170.000,00 złotych z dnia 4 marca 2016 roku, kompensatę kwoty 30.250,00 złotych z fakturą VAT nr (...) z dnia 4 marca 2016 roku, która opiewała na kwotę 70.725,00 złotych dokonana w dniu 14 marca 2016 roku;

- należność za komorę ZB1 ujęta na FV nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 roku została uregulowana w części, poprzez kompensatę na łączną kwotę 44.938,77 złotych dokonaną w dniu 14 marca 2016 roku oraz wpłatę w wysokości 7.000,00 złotych z dnia 15 czerwca 2016 roku; nieuregulowana część ceny z tej faktury VAT to kwota w wysokości 805.986,23 złotych;

- zbiornik retencyjny składający się z komór ZB1 i ZB2, których elementy składowe dostarczyła powódka został wybudowany, odebrany bez zastrzeżeń i opłacony przez pozwanego;

- (...) sp. z o.o. otrzymało wynagrodzenie z tytułu umowy o roboty budowlane z dnia 2 października 2015 roku;

- pozwany przed dokonywaniem częściowych płatności oraz rozliczeniem całej inwestycji nie uzyskał od (...) sp. z o.o. ani (...) sp. z o.o. potwierdzenia uiszczenia zapłaty wynagrodzenia na rzecz (powódki) (...) sp. z o.o. (...)z tytułu umowy dostawy nr 1 z dnia 15 października 2015 roku,

- pozwany wiedział, że (...) sp. z o.o. wykonywała roboty budowlane na inwestycji pozwanego pn.:(...) jeszcze przed zawarciem umowy z dnia 2 października 2015 roku z (...) sp. z o.o.,

- pozwany zaakceptował wszystkie roboty budowlane wykonane przez (...) sp. z o.o. na inwestycji pozwanego pn.: (...) przed zawarciem umowy z dnia 2 października 2015 roku z (...) sp. z o.o.,

- należność powoda z tytułu faktury VAT nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 roku powstała po dniu 20 października 2015 roku,

- cena jaką powód miał uzyskać za sprzedaż komór ZB1 i ZB2 nie przekraczała wynagrodzenia jakie (...) sp. z o.o. miała otrzymać w ramach umowy z dnia 2 października 2015 roku na montaż kompletnego zbiornika retencyjnego wraz z materiałami budowlanymi, wynagrodzenie między Powiatem (...) a P. wynosiło 23.973.018,43 złotych netto, wynagrodzenie między (...) sp. z c (...) sp. z o.o. ustalono na kwotę 1.500.000,00 złotych netto, wynagrodzenie między (...) sp. z o.o. a powodem ustalono na kwotę 1.425.000,00 złotych netto;

- wynagrodzenie (...) sp. z o.o. obejmowało wszystkie elementy składowe komór ZB1 i ZB2 zbiornika retencyjnego oraz montaż, a wynagrodzenie powódki obejmowało wszystkie elementy składowe komór ZB1 i zbiornika retencyjnego,

- pozwany po wezwaniu przez powoda do zapłaty nie przeprowadzi stępowania wyjaśniającego, tj. nie wystąpił do (...) sp. z o.o. z zapytaniem, czy roszczenie powódki jest zasadne.

II. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na w sprawy, tj. 231 k.p.c., poprzez nieuznanie za udowodnione faktu, że pozwany zaakceptował wszystkie prace budowlane - montaż zbiornika retencyjnego wykonane przez (...) sp. z o.o. na inwestycji przed dniem zawarcia umowy między (...) sp. z o.o. a (...) sp. z o.o. z dnia 2 października 2015 roku a objęte tą umową, co wynika z faktu, że pozwany wiedział, że sp. z o.o. wykonywało roboty budowlane - montaż zbiornika retencyjnego przed dniem 2 października 2015 roku oraz, że w dniu 14 października i roku zaakceptował umowę o roboty budowlane zawartą między (...) sp.; a (...) sp. z o.o. dotyczącą wykonania całego zbiornika retencyjnego, a nie jedynie jego części;

III. naruszenie przepisów prawa procesowego, które ma istotny wpływ wynik sprawy, tj. art. 230 k.p.c. poprzez nieuznanie za udowodnionych faktów niezaprzeczonych przez pozwanego, tj. że dotychczas nieuregulowana należność z faktury VAT nr (...) z dnia 15 grudnia 2015 roku w 805.986,23 złotych, podczas gdy pozwany nie zakwestionował przedstawi go przez powoda w piśmie z dnia 26 lipca 2019 roku sposobu rozliczenia tur VAT nr (...) i (...) oraz wysokości roszczenia powódki z t) faktury VAT nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 roku, a nadto z twierdzeń i dowodów przedstawionych przez powoda wynika, że (...) sp. z o.o. uchyliła się od zapłaty kwoty 805.986,23 złotych z tytułu faktury VAT nr (...) dnia 15 grudnia 2015 roku;

IV. naruszenie przepisów prawa procesowego, które ma istotny wpływ wynik sprawy, tj. art. 299 k.p.c., poprzez uznanie za nieudowodnione fakt pozwany przed dokonywaniem częściowych płatności oraz rozliczeniem inwestycji nie uzyskał od (...) sp. z o.o. ani (...) sp. z o.o. potwierdzenia uiszczenia zapłaty wynagrodzenia na rzecz (...) sp. z o.o. (...) (powoda) z tytułu umowy dostawy nr 1 z dnia 15 października 2015 roku, czas gdy pozwany w toku procesu przyznał, że nie uzyskał od ww. podmiotów twierdzenia uiszczenia zapłaty na rzecz powoda, ani nie twierdził, że takie potwierdzenia zapłaty otrzymał;

V. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 3271 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c., poprzez niewskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia obejmującej ustalenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, które sąd uznał za udowodnione oraz niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem odpowiednich przepisów prawa,

VI. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 143a ust. 1 i 2 pzp w zw. z art. 143c ust. 4 i 5 pzp w zw. z § 15 ust. 5 i 6 umowy 253.22.2015, poprzez ich niezastosowanie,

VII. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 143c ust. 1 i 2 pzp poprzez niewłaściwe zastosowanie,

VIII. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 143c ust. 1 i 2 pzp w zw. z art. 2 pkt 2 pzp poprzez błędną wykładnie polegająca na utożsamieniu terminu transportu materiałów budowlanych na teren budowy z terminem powstania należności podwykonawcy z tytułu umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy, a w konsekwencji uznaniu, że należność z tytułu umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy powstaje w dniu dostarczenia materiału budowlanego na budowę, bez względu na termin nabycia tych materiałów budowlanych przez dostawcę,

IX. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 353 (1) k.c. w zw. z art. 535 k.c. z art. 156 k.c. w zw. w zw. z art. 2 pkt 2 pzp w zw. z art. 143c ust. 1 i 2 pzp poprzez uznanie, że należność powódki z tytułu umowy dostawy nr 1 z dnia 15' października 2015 roku, w tym z tytułu faktury VAT nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 roku powstała w części w dniu transportu materiałów budowlanych wchodzących w skład komory ZB1 na budowę, tj. przed dniem przedłożenia pozwanemu poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii tej umowy - przed 20 października 2015 roku, podczas gdy cała należność powódki z tytułu umowy dostawy nr 1 z dnia 15 października 2015 roku, w tym w szczególności z tytułu faktury VAT nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 roku powstała po dniu 20 października 2015 roku,

X. naruszenie przepisów prawa procesowego, które ma istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. w zw. z art. 143c ust. 4 i 5 pzp w zw. z art. 143a ust. 1 i 2 pzp poprzez przyjęcie, że powód był zobowiązany do udowodnienia, że (...) sp. z o.o. uchyliło się od zapłaty wynagrodzenia powodowi, podczas gdy to pozwany powinien wykazać, że należność została przez (...) sp. z o.o. uregulowana.

Na podstawie tych zarzutów powód domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie jego zmiany i uwzględnienie powództwa wraz z należnymi kosztami procesu za wszystkie instancje. Pozwany wniósł o oddalenie tej apelacji i obciążenie powoda kosztami procesu. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje: Apelacja powoda jest niezasadna. Na wstępie należy zauważyć, iż przedmiotem niniejszej sprawy jest roszczenie powoda o zapłatę kwoty należności z tytułu dostawy w 2015 r. kompletnej komory zbiornika retencyjnego. Powód jako podstawę dochodzonego roszczenia wskazywał konsekwentnie art. 143c c ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004r. - Prawo zamówień publicznych (tj. Dz. U. z 2015 r., poz. 2164, zwana dalej: p.z.p). W trakcie postępowania apelacyjnego doszło do zmiany stanu prawnego w tym zakresie w związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2021 r. nowej ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych ( Dz. U. z 2019 r., poz. 2019 ze zm.), która jednak pozostaje bez wpływu na przedmiot sprawy ponieważ, zgodnie z art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 2020 ze zm.), do umów w sprawie zamówienia publicznego zawartych przed dniem 1 stycznia 2021r. stosuje się przepisy dotychczasowe. Zatem roszczenie powoda podlega ocenie w kontekście poprzedniego stanu prawnego obowiązującego w 2015 r., w którym doszło do zawarcia przez powoda ze spółką (...) umowy dostawy nr 1, przedłożenia jej kopii pozwanemu oraz powoływanych w ramach podstawy faktycznej powództwa okoliczności związanych z realizacją dostawy komory oraz rozliczeń stron zaangażowanych w wykonanie inwestycji pn.(...)Sąd Okręgowy oddalił powództwo ponieważ ostatecznie doszedł do wniosku, iż powód nie wykazał jakie konkretnie materiały składające się na komorę ZB1 zostały dostarczone na teren inwestycji po dniu 20 października 2015 r., od kiedy odpowiedzialność za ich zapłatę na podstawie art. 143 c ust. 1 p.z.p. ponosił pozwany. Ponadto powód nie dowiódł, aby faktury przedłożone do akt sprawy nie zostały uregulowane w kwotach już przelanych przez spółkę (...) na jego rachunek bankowy, co uniemożliwiało ustalenie zakresu odpowiedzialności pozwanego. Powód w apelacji zakwestionował to stanowisko wielokrotnie wskazując na to, że w dniu 24 listopada 2015 r. nabył elementy składowe komory ZB1 od K. M., które były już na placu budowy przed dniem 20 października 2015 r., a następnie zbyła je spółce (...), wystawiając w dniu 7 grudnia 2015 r. fakturę VAT nr (...). Faktura ta w znacznej części nie została opłacona przez nabywcę, a następnie przez pozwanego, który z tego tytułu ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 143 c ust. 1 p.zp. Zdaniem Sądu Apelacyjnego zasadnicze znaczenie w sprawie, obok rozstrzygniętego już przez Sąd Najwyższy zagadnienia legitymacji procesowej powoda na gruncie powołanej w pozwie podstawy prawnej, ma kwestia ustalenia przedmiotu świadczenia powoda, z którym wiąże obowiązek zapłaty przez pozwanego należności pieniężnej. Przedmiot ten bowiem powinien być zidentyfikowany w celu jego kwalifikacji w ramach właściwych przepisów prawa. Sąd Okręgowy, co wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, utożsamił go przede wszystkim z materiałami dostarczonymi na teren inwestycji. Decydujące znaczenie w tym względzie mają więc okoliczności, na które strona powodowa powoływała się w toku procesu. Wymagają one przedstawienia. W uzasadnieniu pozwu powód powoływał się na fakt nieuregulowania przez pozwanego należności za sprzedane towary objęte fakturami VAT: nr (...) z dnia 30 listopada 2015 r. i nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 r. (k.3). Do pozwu zostały dołączone te faktury, które dotyczyły komory ZB2 – (...) 275 cm i ZB1 - (...) 275 cm (k. 13-14). Nie zostały wówczas wyszczególnione przez powoda inne materiały bądź wyroby, objęte sprzedażą (dostawą) ze spółką (...). Z faktem nieuregulowania przez pozwanego należności z tej drugiej faktury powód wywodzi dochodzone pozwem roszczenie (k. 916). W piśmie procesowym z dnia 10 kwietnia 2019 r. powód twierdził, że był sprzedawcą tych komór, składających się na zbiornik retencyjny, w związku z tym nie musiał ich wyprodukować. K. te stanowiły jej własność i nabył je od firmy (...) (k.506 odw.). W tym samym piśmie powód także twierdził, że sprzedał materiały budowlane do budowy zbiornika retencyjnego (k. 509). Do tego pisma dołączył fakturę VAT (...) z dnia 30 października 2015 r. dotyczącą sprzedaży przez (...) K. M. powodowi K. ZB2 oraz fakturę (...) z dnia 24 listopada 2015 r. dotyczącą kolejnej sprzedaży między tymi samymi stronami K. (...) 275 cm (k. 516-517). Powód w tym kontekście wskazywał na sprawę ze spółką (...), K. M. i B. M. o sygn. I Nc 365/16 Sądu Okręgowego w Poznaniu o zapłatę z weksla zabezpieczającego płatność należności z tytułu dostawy przedmiotowych komór spółce (...) (k. 511-514 i k.697 ). W kolejnym piśmie z dnia 25 czerwca 2019 r. powód nawiązał do powyższego i wskazał, że nabył komory ZB1 i ZB2 od K. M. potrzebnych do wykonania zbiornika retencyjnego, a następnie sprzedał je na rzecz spółki (...). Wyjaśnił, że nabył od A. całe komory, a więc wszystkie elementy, które na nie się składały (k. 669-671). Natomiast w piśmie procesowym z dnia 31 października 2019 r. powód twierdził, że nabył całe kompletne komory składające się ze wszystkich elementów niezbędnych do ich wykonania, a nie pojedyncze elementy składowe komór. Wskazywał, że czym innym jest płyta, z której budowane są komory zbiornika, a czym innym są kompletne komory. Są to różne przedmioty sprzedaży (k. 857 odw.). Wreszcie w uzasadnieniu apelacji z dnia 21 stycznia 2020 r. powód twierdził, że odkupił od K. M. wszystkie elementy składowe komór ZB1 i ZB2, które w dniu 20 października 2015 r, znajdowały się na budowie, a by móc wywiązać się ze swojego zobowiązania, polegającego na sprzedaży na rzecz spółki (...) wszystkich, a nie jedynie niektórych elementów składowych komór. Po wykonaniu dostawy – transportu powód przeniósł na (...) własność komór przez wystawienie faktur VAT nr (...) z dnia 30 listopada 2015 r. co do wszystkich elementów składowych komory ZB2 oraz faktury (...) z dnia 7 grudnia 2015 r. co do wszystkich elementów składowych komory ZB1. Należność powoda powstała dopiero z dniem wystawienia faktur VAT na rzecz spółki (...), w których wykonał swoje zobowiązanie, to jest przeniósł na tę spółkę własność komór ZB1 i ZB2 (k. 917 odw.- 918). W świetle powyższego należy uznać, iż powód w toku procesu nie jest konsekwentny i dokładny w swoich twierdzeniach, ponieważ jednym razem wskazuje na to, że przedmiotem sprzedaży od K. M. na jego rzecz, a następnie dalszej sprzedaży (dostawy) na rzecz spółki (...) były wszystkie elementy składowe składające się na komory ZB1 i ZB2, a innym razem kompletne komory, a nie pojedyncze elementy składowe komór. W związku z tym należy zauważyć, iż treść faktur nr o (...), (...), (...) i (...) prowadzi do wniosku, iż przedmiotem transakcji między K. M., powodem oraz spółką (...) były komory, a nie ich elementy bądź materiały, które nie zostały wyszczególnione. Strona powodowa złożyła do akt sprawy dokumentację fotograficzną, z której wynika iż komory stanowiły przedsięwzięcie budowlane o znacznych rozmiarach, składające się z wielu elementów, trwale ze sobą połączonych, umieszczone w wykopach (k. 279-285). Także strona pozwana złożyła dokumentację fotograficzną obrazującą proces realizacji inwestycji oraz montażu zbiornika retencyjnego w dniach 1 i 15 października 2015 r. (k. 575-603). Finalnie powstał obiekt budowlany o wielkich gabarytach, umieszczony w wykopach i trwale połączony z podłożem. Z niewadliwych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż odbiór robót związanych z wykonaniem inwestycji do dnia 30 września 2015 r. miał miejsce w dniu 5 października 2015 r., odbiór robót wykonanych do dnia 31 października 2015 r. miał miejsce w dniu 5 listopada 2015 r., odbiór robót wykonanych do dnia 30 listopada 2015 r. miał miejsce w dniu 10 grudnia 2015 r., zaś w dniu 12 grudnia 2015 r. stwierdzono zgodność wykonania montażu zbiornika z projektem budowlanym. Zatem powyższe zadanie było wykonywane przy zaangażowaniu znacznych środków i nakładów, które wymagało wielokrotnych czynności związanych z odbiorem poszczególnych prac na obiektach inwestycji. Pozwany w toku postępowania podnosił pod adresem drugiej strony szereg zarzutów, w tym także dotyczących nieważności umów zawartych przez powoda, i spółkę (...). Zdaniem Sądu Apelacyjnego kwestia ta wymaga ustosunkowania się w kontekście wskazanych wyżej okoliczności. Jak już o tym była wyżej mowa istotne znaczenie w sprawie ma sprecyzowanie przedmiotu świadczenia, z którym powód wiąże obowiązek pozwanego zapłaty dochodzonej pozwem kwoty. Powód wielokrotnie podnosił w sprawie, że swoje roszczenie wywodzi z faktu nieuregulowania faktury VAT nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 r. Jak już o tym była mowa faktura ta dotyczyła zbycia spółce (...) komory ZB1 o wymiarach 131 m, 8,4 m oraz 2,75, którą wcześniej nabył od K. M. na podstawie faktury nr (...) z dnia 24 listopada 2015 r. K. ta stanowiła część zbiornika retencyjnego, w chwili tych transakcji była już umieszczona w ziemi, w przygotowanym wykopie. Z okoliczności sprawy wynika, iż została zmontowana z wielu elementów wyprodukowanych z betonu i stali przez spółkę (...) i przy pełnym zaangażowaniu finansowym powoda. Analogicznie, nieco mniejsza komora ZB2 o wymiarach 116 m, 8,4m i 2,75 m, została zbyta powodowi przez K. M. na podstawie faktury nr (...) z dnia 30 października 2015 r., a następnie powód zbył ją spółce (...) fakturą nr (...) z dnia 30 listopada 2015 r. Z niewadliwych ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego wynika, iż powód nie wytworzył obu komór, natomiast finansował użyte do nich materiały. W związku z tym nabycie przez niego tych komór i dalsze ich zbycie nie może być traktowane jako umowa dostawy, o której mowa w art. 605 k.c. ponieważ w istocie nie doszło do wyprodukowania rzeczy przez powoda. W piśmiennictwie wyjaśniono, że umowa dostawy nie obejmuje jedynie zobowiązania do sprzedaży rzeczy, ale także zobowiązanie do jej wytworzenia i dostarczenia w określonych terminach ( distantia loci). Podstawowym elementem pozwalającym w praktyce odróżnić ją od umowy sprzedaży jest zakres obowiązku tego, kto ma przenieść własność rzeczy na drugą stronę umowy. Nie będzie umową dostawy taka, której przedmiotami będą dobra niewytworzone przez ten podmiot (por. np. K. Pietrzykowski: Komentarz do art. 605kc, sip. Legalis). Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, iż umowy zbycia przez powoda spółce (...) przedmiotowych komór należy traktować jako umowę sprzedaży (art. 535 k.c.), Umowa taka jest przewidziana w art. 2 pkt 2 p.z.p., który dostawę szeroko definiował w 2015 r. jako nabywanie rzeczy, praw oraz innych dóbr, w szczególności na podstawie umowy sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy oraz leasingu. Wymienione rodzaje umów jako przykładowe, na podstawie których mogą być realizowane dostawy, należy interpretować z uwzględnieniem odnoszących się do nich przepisów kodeksu cywilnego. Dostawa w rozumieniu komentowanego przepisu obejmuje wszelkie przypadki nabycia rzeczy praw lub innych dóbr niezależnie od tego, na podstawie jakiej umowy jest dokonywana. Kluczowym elementem tej definicji jest zatem „nabywanie"; rodzaj umowy ma znaczenie drugorzędne. Mogą to być nie tylko umowy wymienione w komentowanym przepisie jako przykładowe ("w szczególności"), ale też wszelkiego typu umowy nienazwane, na podstawie których następuje nabycie prawa do korzystania z rzeczy jedynie przez jakiś czas, np. leasing bez opcji zakupu (M. Jaworska: Komentarz do art. 2 p.z.p., sip Legalis) Zdaniem Sądu Apelacyjnego szerokie ujęcie dostawy w prawie zamówień publicznych, do której zalicza się także umowę sprzedaży, nie podważa podstawowych zasad prawa cywilnego dotyczących obrotu rzeczami, w szczególności zasady przewidzianej w art. 47 k.c., wykluczającej dopuszczalność obrotu częściami składowymi nieruchomości. Sąd Apelacyjny zwrócił na tę kwestię uwagę stron w toku postępowania odwoławczego. W orzecznictwie przyjmuje się, że różnego rodzaju budynki, w tym budynki niemieszkalne czy gospodarcze, są częściami składowymi nieruchomości (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2016 r., III CZP 70/16, OSNC 2017/7-8/81; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2004r., IV CK 412/03, Lex nr 2711548 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2017 r., I CSK 57/16, Lex nr 2269103). Nawet urządzenia energetyczne, wzniesione na gruncie i nieprzekazane zakładowi energetycznemu, stanowią część składową gruntu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2003 r., Lex nr 301845). O tym czy określone elementy stanowią części składowe jednej rzeczy złożonej, rozstrzyga obiektywna potrzeba gospodarczego znaczenia istniejącego między nimi fizycznego i funkcjonalnego powiązania, która może być zależna od aktualnie panujących poglądów i uwarunkowań technicznych. Jeśli poszczególne części danego urządzenia są powiązane fizycznie i funkcjonalnie tak, że tworzą razem gospodarczą całość, to stanowią części składowe jednej rzecz złożonej, choćby całość tę można było fizycznie łatwo rozdzielić. Taką całość tworzy np. waga wagonowa składająca się z wielu części połączonych fizycznie w sposób trwały z budynkiem niezbędnym do umieszczenia w nim elementów sterowniczych i funkcjonowania całego urządzenia. Tak połączone elementy stanowią rzecz złożoną i wraz z budynkiem – część składową gruntu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2002 r., I CK 5/02, Prawo Bank. (...), s. 17, i z dnia 11 marca 2003 r., V CKN 1715/00, Lex nr 1632212). Materiał skalny stanowiący odpad pogórniczy (powstały jako efekt uboczny eksploatacji węgla oraz rud metali) może być uznany za część składową nieruchomości gruntowej, na której zalega, jeżeli uzasadnia to jego ciężar i objętość oraz stopień zintegrowania z otoczeniem i środowiskiem przyrodniczym, a także koszt i długotrwałość jego usunięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2018 r., I CSK 522/17, B. (...)/6, s. 13). W piśmiennictwie wyjaśniono, że częścią składową rzeczy w rozumieniu art. 47 kc jest wszystko, co należąc do niej jako do całości, nie może być odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo przedmiotu odłączonego. Uszkodzenie całości albo przedmiotu odłączonego nie zawsze oznaczać będzie zepsucie wymagające naprawy części odłączonej lub pozostałej po odłączeniu (np. wymontowanie silnika z samochodu nie powoduje jego zepsucia, lecz jego unieruchomienie do chwili ponownego zamontowania silnika; wymontowanie silnika z samochodu powoduje natomiast istotną zmianę samochodu). Uszkodzenie albo istotna zmiana całości ma miejsce już wtedy, gdy całość nie może funkcjonować bez odłączonej części. Połączenie części składowej z rzeczą musi mieć charakter trwały, fizyczny, funkcjonalny i zarazem ekonomiczny. W wypadkach przewidzianych w ustawie odłączenie części składowej od rzeczy głównej przez jej samoistnego posiadacza nie narusza prawa właściciela rzeczy głównej (por. art. 227 § 1 k.c., według którego samoistny posiadacz może, przywracając stan poprzedni, zabrać przedmioty, które połączył z rzeczą, chociażby stały się jej częściami składowymi). O występowaniu części składowej decydują przesłanki natury obiektywnej, w tym znaczeniu, że połączenie z rzeczą musi mieć charakter materialny (tak W. Pawlak: Komentarz do art. 47 k.c., sip Lex). Wyżej wskazano, że przedmiotem obrotu między K. M., powodem i spółką (...), zgodnie z treścią dokumentów będących podstawą powództwa, były komory o znacznych rozmiarach, trwale osadzone w gruncie. Z chwilą ich wytworzenia z betonu i stali stały się one częściami składowymi nieruchomości gruntowej, na której się znajdują, ponieważ niemożliwe jest odłączenie komór od gruntu bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego (art. 47 § 2 k.c.). Materiał użyty do wytworzenia komór i sposób połączenia jej elementów wskazują, że wykluczone jest doprowadzenie do stanu poprzedniego oraz pozbawione ekonomicznego uzasadnienia. Zespolenia wewnętrznych elementów komór oraz zewnętrzne połączenie komór z gruntem mają cechy nie tylko połączenia w sensie gospodarczym, ale fizycznego – silnego, mocnego oraz trwałego W literaturze wyjaśnione także zostało, że przedmiot połączony staje się częścią składową wskutek stałego, a nie chwilowego połączenia go z rzeczą. Jeżeli połączenie nastąpiło tylko dla przemijającego użytku, to przedmioty połączone nie stają się częściami składowymi, chociażby w razie odłączenia one same albo rzecz, do której zostały przyłączone, miały ulec uszkodzeniu lub istotnej zmianie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4listopada 1963 r., I CR 855/62, OSNCP 1964/10/209). Prawidłowe zakwalifikowanie charakteru tego rodzaju połączenia zależy od oceny okoliczności faktycznych, takich jak: wola stron, gdy połączenie nastąpiło na podstawie umowy albo sposób jej wykonywania, oraz zamiar, cel i sposób połączenia, jako dokonanego w sensie fizycznym, a nie tylko gospodarczym. Ciężar dowodu, że połączenie nastąpiło jedynie dla przemijającego użytku, spoczywa na tym, kto tak twierdzi (W. Pawlak- jw., K. Piasecki: Komentarz do art. 47 kc, Wyd. Prawnicze, W-wa 1989, str. 6-61). Sąd Apelacyjny wskazał obu stronom na kwestię statusu prawnego komór w kontekście art. 47 k.c., a mianowicie czy stanowiły one części składowe nieruchomości na której zostały usytuowane. Strona powodowa w piśmie procesowym z dnia 2 listopada 2020 r. stwierdziła, że same komory, nawet po zmontowaniu ich na placu budowy, nie stanowiły części składowych nieruchomości, był nią natomiast zbiornik retencyjny, który składał się z połączonych ze sobą komór. Tym niemniej strona ta odmawiając komorom charakteru części składowych nieruchomości, co już prima facie wynika choćby z przedstawionej dokumentacji fotograficznej, nie zgłosiła żadnych wniosków dowodowych w tym względzie, zgodnie z art. 6 kc. Natomiast strona pozwana ostatecznie uznała sporne komory za części składowe nieruchomości. W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uznał, że obie komory, w szczególności komora ZB1, z którą powód wiąże odpowiedzialność pozwanego z tytułu nieuregulowanej należności z faktury nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 r., w dniu sprzedaży stanowiła część składową nieruchomości gruntowej, na której została usytuowana. Tego wniosku nie podważa odmienne stanowisko strony powodowej, ponieważ jego uwzględnienie w istocie doprowadziłby do nie dających się do zaaprobowania wniosków, np. do zakwestionowania w kontekście prawa cywilnego statusu poszczególnych części budynków (piwnic, pięter czy strychów budynków jednorodzinnych itd.). Na gruncie art. 47 k.c. przyjmuje się w judykaturze, że przedmiotem umowy sprzedaży mogą być tylko rzeczy, a nie ich części składowe, o jakich mowa w tym przepisie. Umowa przenosząca własność części nieruchomości w zakresie części składowej jest nieważna jako sprzeczna z prawem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2002r., II CKN 829/00, Lex nr 55566 i z dnia 16 czerwca 2009 r., V CSK 479/08, Lex nr 627259). Części składowe nieruchomości traktowane są tak jak nieruchomości wyłączone są z obrotu – res extra commercium (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2016 r., IV CSK 414/15, Lex nr 2053643). Także w piśmiennictwie stwierdzono, iż kategoryczna zasada, że część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych powinna być respektowana w obrocie prawnym. Nie można zatem rozporządzać częścią składową rzeczy, o ile nie podlega ona odłączeniu od rzeczy (chociażby sprzedaż budynku "na rozbiórkę"). Natomiast rozporządzenie rzeczą obejmuje całą złożoną rzecz - z jej częściami składowymi (E. Gniewek: Komentarz do art. 47 k.c., sip Legalis). Sąd Apelacyjny mając powyższe na uwadze doszedł do wniosku, iż umowa sprzedaży (dostawy w rozumieniu prawa zamówień publicznych) komory ZB1, objętej fakturą nr (...), jest nieważna ponieważ dotyczy ona części składowej nieruchomości gruntowej, która nie może być samodzielnym przedmiotem obrotu (art. 58 § 1 kc). Wprawdzie prawo zamówień publicznych szeroko reguluje różne formy umów mających na celu realizację wszelkich dostaw usług i towarów, to jednak umowy takie nie powinny naruszać podstawowych zasad prawa cywilnego, w tym wynikającej z art. 47 kc niedopuszczalności obrotu częściami składowymi nieruchomości. Prawo zamówień publicznych, z uwagi choćby na jego szczególny charakter, rygoryzm oraz bezwzględną konieczność przy jego interpretacji respektowania zasady legalizmu, nie może być obszarem, na którym aprobowane są umowy, które pozostają w sprzeczności z przepisami kodeksu cywilnego. Z tego też względu nie mógł odnieść oczekiwanego przez powoda rezultatu zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego, a mianowicie art. 143 c ust. 1 i 2 w zw. z art. 2 pkt. 2 p.z.p. oraz art. 353 ^{( 1)} w zw. z art. 535 k.c. albowiem umowa będąca podstawą powództwa, na którą się powoływał, nie mogła doprowadzić do uwzględnienia dochodzonego roszczenia. Umowa ta okazała się bezwzględnie nieważna, co Sąd Apelacyjny był obowiązany stwierdzić z urzędu. Nieważność umowy uniemożliwiała zadośćuczynienie żądaniu zapłaty wynikającego z niej świadczenia pieniężnego. W apelacji skarżący eksponował to, że cała jego należność z tytułu umowy dostawy z dnia 15 października 2015 r., w tym w szczególności z tytułu faktury VAT nr (...) z dnia 7 grudnia 2015 r., powstała po dniu 20 października 2015 r., to jest po jej przedłożeniu pozwanemu. Korespondowało to z tym, że zbyte wówczas spółce (...) komory wcześniej nabył od K. M., na podstawie faktur z dnia 30 października 2015 r. i 24 listopada 2015 r. (aktualne są i w tym zakresie powyższe uwagi dotyczące niedopuszczalności zbycia części składowych nieruchomości). Powód w toku procesu wskazywał także na to, że przedmiotowe komory zostały wybudowane przy jego wsparciu, udzielonym spółce (...), przez finasowanie materiałów budowlanych i transportu. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku dokonał analizy tej kwestii i w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy doszedł do wniosku, iż nie sposób ustalić jakich materiałów użyto i jakie usługi zostały zrealizowane przed, a jakie po zawarciu umowy dostawy i jej przedłożeniu pozwanemu. Ma to o tyle znaczenie, że na podstawie art. 143 c ust. 1 i 2 p.z.p. można skutecznie domagać się zapłaty wyłącznie należności powstałych po zaakceptowaniu (lub odpowiednio przedłożeniu) umowy o podwykonawstwo (por. np. J. Bieluk: Komentarz do art. 143 c prawa zamówień publicznych, sip Legslis). W związku z tym, że powód w ramach podstawy faktycznej powództwa powołuje się niekiedy nie tylko na sprzedaż komór, ale i materiałów składających się na nie, to wymagało ustosunkowania się zagadnienie sprzedaży tych ostatnich. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy w tym względzie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i doszedł do trafnych wniosków. Zgodzić się należy z tym Sądem, iż art. 143 c ust. 1 i 2 p.z.p. zapewniał pozwanemu możliwość zapoznania, kontroli i zaaprobowania dostaw na plac budowy materiałów czy wyrobów i warunkiem tego była wiedza o umowie podwykonawczej pomiędzy spółką (...) a powodem. Taką wiedzę pozwany posiadł w dniu 20 października 2015 r. Zatem zrozumiałe jest, że pozwany na tej podstawie nie może ponosić odpowiedzialności za realizację dostaw na plac budowy mających miejsce przed tym dniem. Do akt zostały złożone liczne faktury dotyczące różnego rodzaju dostaw, sprzedaży i usług transportowych pomiędzy powodem i spółką (...) a także K. M. do dnia 20 października 2015 r. oraz obejmujące późniejszy okres (k. 776-838). Słusznie Sąd Okręgowy zauważył w tym kontekście, że powód nie przejawił, zgodnie z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., odpowiedniej inicjatywy dowodowej w celu wyodrębnienia tych należności, za które na podstawie art. 143 c ust. 1 p.z.p. odpowiadałby pozwany. Dlatego trafna jest konstatacja, iż powód nie wykazał jakie materiały bądź wyroby zostały dostarczone na teren inwestycji po dniu 20 października 2015 r., od kiedy odpowiedzialność za ich zapłatę ponosił pozwany. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy kwestia uzyskania przez powoda zapłaty od spółki (...) w dniach 18 grudnia 2015 r.- 15 czerwca 2016 r. łącznej kwoty 807.000 zł. Oba te podmioty były uprawnione zaliczyć tę kwotę na poczet dowolnego długu spółki. W każdym bądź razie kwota ta nie wyczerpywała całej ceny za obie komory i dlatego powód, abstrahując od nieważności umowy sprzedaży, wskazywał że nie została opłacona należność za komorę ZB1. Reasumując, Sąd Apelacyjny po uzupełnieniu ustaleń faktycznych sprawy w zakresie przedmiotu umowy sprzedaży pomiędzy powodem a spółką (...), doszedł do wniosku, iż apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie. Jak już o tym była wyżej mowa powód wywodzi swoje roszczenie z nieważnej umowy sprzedaży części składowych nieruchomości. Powództwo nie mogło być uwzględnione także przy założeniu, iż przedmiotem sprzedaży/dostawy między nim a spółką (...) były poszczególne materiały, wyroby i usługi. Dlatego zaskarżony wyrok, mimo częściowo odmiennego uzasadnienia, ostatecznie odpowiada prawu. W związku z tym apelacja powoda została oddalona na mocy art. 385 k.p.c. O kosztach procesu w instancji odwoławczej Sąd Apelacyjny postanowił zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, to jest art. 98 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 7 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

(...)