Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 stycznia 2023 roku

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2023 roku w Człuchowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy

z wniosku C. O.

o odtworzenie akt

postanawia:

oddalić wniosek

Zasadnicze powody rozstrzygnięcia

Z uwagi na fakt, iż postępowanie o odtworzenie akt – na wniosek strony zainteresowanej – może zostać wszczęte jedyne w wypadku, gdy zaginięcie lub zniszczenie akt nastąpiło wskutek siły wyższej, brak było podstaw do uwzględnienia niniejszego wniosku. Nadto odtworzenie akt sprawy prawomocnie zakończonej nie jest konieczne, gdy istnienie orzeczenia ma stanowić jedynie materialnoprawną przesłankę w późniejszym postępowaniu, w którym wszelkimi środkami dowodowymi można wykazywać treść i prawomocność orzeczenia.

Sygn. akt I Co 531/22

UZASADNIENIE

Wnioskodawca – C. O. złożył wniosek o wydanie orzeczenia wraz z klauzulą wykonalności.

W uzasadnieniu wskazał, że w związku z potrzebą wznowienia przez geodetę znaków granicznych i ustalenia miejsca położenia punktów granicznych miedzy nieruchomościami stanowiącymi działki zabudowane nr (...) w K., zgodnie z przebiegiem granicy ustalonym orzeczeniem Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 5 października 1987 roku w postępowaniu rozgraniczeniowym, jako następcy K. O. i właściciele nieruchomości numer geodezyjny (...) w K., koniecznym jest wydanie tego postanowienia wraz z klauzulą wykonalności celem doręczenia go geodecie dla podjęcia czynności wznowienia granicy.

Zarządzeniem z dnia 17 lutego 2022 roku wnioskodawca został poinformowany o zaginięciu akt oraz wezwany o podanie czy, a jeśli tak, to z jakiej przyczyny i w jakim celu niezbędne jest przeprowadzenie postępowania o odtworzenie akt, czy orzeczenie kończące to podstępowanie podlega wykonaniu, a jeżeli wymagane jest tylko w związku z wymaganiem przez geodetę, dookreślenie w jakim postępowaniu odpis ten należy przedstawić i z jakiego powodu jest niezbędny do jego przeprowadzenia (wykazać interes prawny związany z wszczęciem postępowania o odtworzenie akt), a także wykazanie interesu prawnego do żądania uzyskania odpisu orzeczenia, w terminie 14 dni pod rygorem niewszczęcia postępowania o odtworzenie akt.

W odpowiedzi na wezwanie wnioskodawca wskazał, iż między obecnymi właścicielami lub współwłaścicielami nieruchomości zabudowanych nr 183/3 i nr 185 w K. toczy się od 2012 roku spór o granicę i miejsce położenia punktów granicznych (w tym, czy mają być one określone zgodnie z przebiegiem granicy ustalonym w przedmiotowym postępowaniu rozgraniczeniowym, czy w inny sposób lub na podstawie innych materiałów, nie wytworzonych w postępowaniu rozgraniczeniowym, lecz z innych postępowań niebędących postępowaniem rozgraniczeniowym), który obecnie realizuje się w postępowaniu z wniosku C. O. z udziałem A. C. i D. T. o ustalenie miejsca położenia punktów i znaków granicznych oraz wznowienia znaków granicznych przed Sądem Rejonowym w Miastku, w sprawie I Ns 160/21. W postępowaniu tym Sąd Rejonowy w Miastku zobowiązał wnioskodawcę C. O. do przedstawienia protokołu wznowienia przez uprawnionego geodetę znaków granicznych, jednakże uprawniony geodeta, który na zlecenie wnioskodawcy miałby takich czynności geodezyjnych, w oparciu o postanowienie Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 5 października 1987 roku o rozgraniczenia nieruchomości oraz dokumenty i materiały tego postępowania (wytworzone w tym postępowaniu sygn. akt I Ns 36/87, w tym załącznik do postanowienia z dnia 5 października 1987 roku w postaci szkicu z pomiaru dokonanego przez biegłego geodetę inż. H. W., stanowiącego podstawę określenia granicy), się podjąć (i złożyć stosowny operat do Zasobu Geodezyjnego w Starostwie Powiatowym w C.), wymaga przedłożenia mu dla podjęcia swoich czynności odpisu postanowienia rozgraniczeniowego Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 5 października 1987 roku, sygn. akt I Ns 36/87 wraz z klauzulą wykonalności.

Stąd też wnioskodawca ma interes prawny w uzyskaniu odpisu przedmiotowego postanowienia, a jeżeli dla wydania takiego odpisu orzeczenia niezbędne jest też przeprowadzenie postępowania o odtworzenie akt postępowania o sygn. akt I Ns 36/87, również w przeprowadzeniu takiego postępowania o odtworzenie akt.

Wniosek nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 716 kpc odtworzeniu ulegają akta zaginione lub zniszczone w całości lub części. W sprawie prawomocnie zakończonej odtworzeniu podlega orzeczenie kończące postępowanie w sprawie oraz ta część akt, która jest niezbędna do ustalenia jego treści i do wznowienia postępowania.

W myśl natomiast art. 717 § 1 i 2 kpc Sąd wszczyna postępowanie z urzędu lub na wniosek. Przy czym Sąd wszczyna postępowanie tylko na wniosek, jeżeli zaginięcie lub zniszczenie akt nastąpiło wskutek siły wyższej. Jednak również w tym wypadku sąd może wszcząć postępowanie z urzędu, jeżeli sprawa, której akta zaginęły lub uległy zniszczeniu, była lub mogła być wszczęta z urzędu.

W cytowanym przepisie wprowadzono zasadę, że w przypadku zaginięcia lub zniszczenia akt z innej przyczyny niż wskutek siły wyższej, sąd ma obowiązek wszcząć postępowanie z urzędu. W piśmiennictwie słusznie zauważono, że w art. 717 kpc ustawodawca wprowadził niespotykaną na gruncie innych rodzajów postępowania cywilnego dominację trybu wszczęcia procedury z urzędu (por. K. Flaga-Gieruszyńska, w: A. Zieliński, KPC. Komentarz, 2017, uw. do art. 717, Nb 1). Jednakże w przypadku gdy zaginięcie lub zniszczenie akt nastąpiło wskutek siły wyższej, sąd wszczyna (ma obowiązek wszcząć) postępowanie tylko na wniosek. Wniosek ma w tym wypadku charakter konstytutywny, czyli stanowi konieczny warunek dokonania czynności organu procesowego (por. W. Broniewicz, A. Marciniak, I. Kunicki, Postępowanie cywilne w zarysie, s. 101–102, Nb 102). Zatem, co do zasady, sąd nie może wszcząć postępowania z urzędu. Takie rozwiązanie przeciwdziała obciążaniu sądu wszczynaniem postępowania odtworzeniowego, w sytuacji gdy żaden z uczestników nie zgłasza swojego interesu. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy sprawa była lub mogła być wszczęta z urzędu. Będą to przypadki wszczęcia postępowania nieprocesowego, np. art. 570, 579 ¹, 603 § 2 kpc. Dlatego też nie można podzielić stanowiska wyrażonego w piśmiennictwie, iż w sytuacji zaginięcia (zniszczenia) akt z innych przyczyn niż siła wyższa, wszczęcie postępowania może nastąpić tylko z urzędu (por. I. Kunicki, w: K. Piasecki, A. Marciniak, KPC. Komentarz, t. 2, 2016, do art. 717, Nb 7). Trzeba podkreślić, że możność dokonania czynności z urzędu nie wyłącza uprawnienia strony (uczestnika) do zgłoszenia wniosku o jej podjęcie. W takim przypadku, wniosek o dokonanie czynności nie ma charakteru konstytutywnego – nie jest warunkiem dokonania czynności (por. W. Broniewicz, A. Marciniak, I. Kunicki, Postępowanie cywilne w zarysie, s. 101). Należy również zauważyć, że w § 2 zd. 2 komentowanego artykułu – odmiennie niż w § 1 i 2 zd. 1 – stanowi się, że "sąd może wszcząć postępowanie" a nie, że "sąd wszczyna postępowanie". W związku z takim brzmieniem przepisu, w analizowanej sytuacji, sąd powinien rozważyć okoliczności sprawy świadczące o potrzebie odtworzenia akt, w szczególności, czy zachodzi interes jakiegoś podmiotu w rekonstrukcji akt i przez to jest ona potrzebna (por. B. Dobrzański, Z. Resich, W. Siedlecki, KPC. Komentarz, t. 1, 1969, s. 1007).

Wprawdzie ustawodawca nie określa pojęcia siły wyższej, jak również nie wskazuje jakichkolwiek kryteriów, niezbędnych do oceny określonych zdarzeń jako siły wyższej i odróżniających je od zwykłego przypadku, to w nauce przyjmuje się dwa sposoby rozumienia pojęcia „siły wyższej”. Jednym z nich (zwanym subiektywnym) jest uważanie za siłę wyższą zjawisk, którym nie można zapobiec, nawet przy dołożeniu należytej staranności. Wedle drugiego sposobu (zwanego obiektywnym) za kryterium wyróżniające uznaje się kwalifikację samego zdarzenia, a bez znaczenia dla tej oceny jest stopień staranności działającego człowieka (por. Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania..., s. 84). Ponadto w piśmiennictwie powszechnie przyjmuje się, że stanowi ona zdarzenie zewnętrzne, którego skutków nie da się przewidzieć ani też im zapobiec, przy czym wymaga się, aby wszystkie te cechy występowały łącznie. Przykładami siły wyższej są powodzie, huragany, wyładowania atmosferyczne, trzęsienia ziemi, działania wojenne (por. W. Dubis, w: E. Gniewek (red.), Kodeks cywilny, 2006, s. 730; por. także orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 1952 roku, C 962/51, OSNCK 1954, Nr 1, poz. 2).

W przedmiotowej sprawie postępowanie o odtworzenie akt nie mogło nastąpić na wniosek albowiem wnioskodawca nie wykazał aby zaginięcie lub zniszczenie akt nastąpiło wskutek siły wyższej. Sąd nie mógł również wszcząć postępowania z urzędu albowiem przedmiotowa sprawa nie mogła być wszczęta z urzędu.

Należy również podkreślić, że zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie panuje zgodnie przekonanie, że celem postępowania o odtworzenie akt jest usunięcie przeszkody do dochodzenia, zabezpieczenia lub egzekwowania roszczenia (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2005 roku, II CK 748/04, LEX nr 187018). Przy czym odtworzenie akt sprawy prawomocnie zakończonej nie jest konieczne jedynie wówczas, gdy nie chodzi o wykonanie orzeczenia lub o przedstawienie prawomocnego orzeczenia, a samo istnienie orzeczenia ma stanowić wyłącznie materialnoprawną przesłankę rozstrzygnięcia w późniejszym postępowaniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2000 roku, II CKN 652/99, LEX 39931, uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2007 roku, III CZP 147/06).

Z uzasadnienia wniosku bezsprzecznie wynika natomiast, że wydanie postanowienia Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 5 października 1987 roku, sygn. akt I Ns 36/87, wraz z klauzulą wykonalności ma związek z potrzebą wznowienia przez geodetę znaków granicznych i ustalenia miejsca położenia punktów granicznych między nieruchomościami stanowiącymi działki zabudowane nr (...) w K. w innym postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym w Miastku.

Zatem, w ocenie Sądu, uzyskanie tego orzeczenia ma stanowić wyłącznie materialnoprawną przesłankę rozstrzygnięcia w innym postępowaniu.

Dlatego też zasadnym było orzec jak w sentencji postanowienia.