Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 8 maja 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Gospodarczy XX Wydział Gospodarczy

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Joanna Sieradz

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2020 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) S.A. w M. (Hiszpania), (...) S.A. w M. (Hiszpania), (...) S.A. w M. (Hiszpania)

z udziałem (...) spółki akcyjnej w W.

o udzielenie zabezpieczenia roszczenia przed wszczęciem postępowania

postanawia:

1.  zabezpieczyć do czasu prawomocnego zakończenia przyszłego postępowania roszczenie niepieniężne uprawnionych (...) S.A. w M. (Hiszpania), (...) S.A. w M. (Hiszpania), (...) S.A. w M. (Hiszpania) przeciwko obowiązanemu (...) spółce akcyjnej w W.:

1.  o ustalenie, że (...) S.A. nie przysługuje na podstawie umowy nr (...) z dnia 27 stycznia 2016 r. na „Wykonanie robót budowlanych na odcinku K. – K. w ramach projektu „Modernizacji linii kolejowej (...), odcinek Z.-K. K. etap IIb” (dawniej: „Modernizacja linii kolejowej (...) etap II odcinek Z. – K. – K.” (...)”) prawo do żądania od uprawnionych kar umownych za zwłokę w wykonaniu tej umowy lub etapów jej realizacji, w szczególności na podstawie postanowień Subklauzuli 8.7 lit a), b), i c) Warunków Kontraktu;

2.  o ustalenie, że uprawnieni nie mają obowiązku przedłużenia okresu obowiązywania gwarancji bankowej należytego wykonania kontraktu i właściwego usunięcia wad i/lub usterek nr (...) z dnia 25 stycznia 2016 r. udzielonej przez (...) S.A. działający za pośrednictwem swojego oddziału w Polsce pod firmą (...) S.A. (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce z siedzibą w W., ul. (...) (...)-(...) W., nr KRS (...), a następnie zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 25 stycznia 2016 r., Aneksem nr 2 z dnia 22 maja 2017 r., Aneksem nr 3 z dnia 21 czerwca 2018 r., Aneksem nr 4 z dnia 24 października 2018 r., Aneksem nr 5 z dnia 21 grudnia 2018 r., Aneksem nr 6 z dnia 23 stycznia 2019 r., Aneksem nr 7 z dnia 24 kwietnia 2019 r., Aneksem nr 8 z dnia 24 maja 2019 r., Aneksem nr 9 z dnia 24 lipca 2019 r., Aneksem nr 10 z dnia 12 lipca 2019 r., Aneksem nr 11 z dnia 24 lipca 2019 r., Aneksem nr 12 z dnia 23 sierpnia 2019 r., Aneksem nr 13 z dnia 26 września 2019 r., Aneksem nr 14 z dnia 24 października 2019 r., Aneksem nr 15 z dnia 22 listopada 2019 r., Aneksem nr 16 z dnia 19 grudnia 2019 r., Aneksem nr 17 z dnia 22 stycznia 2020 r., Aneksem nr 18 z dnia 03 marca 2020 r.,

poprzez zakazanie obowiązanemu (...) spółce akcyjnej w W. żądania od uprawnionych zapłaty kary umownej za zwłokę w wykonaniu Umowy nr (...) z dnia 27 stycznia 2016 r. na „Wykonanie robót budowlanych na odcinku K. – K. w ramach projektu „Modernizacja linii kolejowej (...), odcinek Z.-K. K., etap IIb” (dawniej „Modernizacja linii kolejowej (...), etap II odcinek Z.-K. K.” (...))” lub zwłokę w wykonaniu któregokolwiek z etapów realizacji tej umowy na podstawie Subklauzuli 8.7 lit a), b), i c) Warunków Kontraktu;

2.  zagrozić obowiązanemu (...) spółce akcyjnej w W. nakazaniem zapłaty kwoty 1.000.000,00 zł (jeden milion złotych) na rzecz uprawnionych, w przypadku każdego naruszenia obowiązków określonych w niniejszym postanowieniu w pkt 1;

3.  w pozostałej części wniosek oddalić;

4.  zakreślić uprawnionym (...) S.A. w M. (Hiszpania), (...) S.A. w M. (Hiszpania), (...) S.A. w M. (Hiszpania) termin dwóch tygodni do wniesienia powództwa przeciwko obowiązanemu;

1.  o ustalenie, że (...) S.A. nie przysługuje na podstawie umowy nr (...) z dnia 27 stycznia 2016 r. na „Wykonanie robót budowlanych na odcinku K. – K. w ramach projektu „Modernizacji linii kolejowej (...), odcinek Z.-K. K. etap IIb” (dawniej: Modernizacja linii kolejowej (...) etap II odcinek Z. – K. – K.” (...) prawo do żądania od uprawnionych kar umownych za zwłokę w wykonaniu tej umowy lub etapów jej realizacji, w szczególności na podstawie postanowień Subklauzuli 8.7 lit a), b), i c) Warunków Kontraktu;

2.  o ustalenie, że uprawnieni nie mają obowiązku przedłużenia okresu obowiązywania gwarancji bankowej należytego wykonania kontraktu i właściwego usunięcia wad i/lub usterek nr (...) z dnia 25 stycznia 2016 r. udzielonej przez (...) S.A. działający za pośrednictwem swojego oddziału w Polsce pod firmą (...) S.A. (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce z siedzibą w W., ul. (...) (...)-(...) W., nr KRS (...), a następnie zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 25 stycznia 2016 r., Aneksem nr 2 z dnia 22 maja 2017 r., Aneksem nr 3 z dnia 21 czerwca 2018 r., Aneksem nr 4 z dnia 24 października 2018 r., Aneksem nr 5 z dnia 21 grudnia 2018 r., Aneksem nr 6 z dnia 23 stycznia 2019 r., Aneksem nr 7 z dnia 24 kwietnia 2019 r., Aneksem nr 8 z dnia 24 maja 2019 r., Aneksem nr 9 z dnia 24 lipca 2019 r., Aneksem nr 10 z dnia 12 lipca 2019 r., Aneksem nr 11 z dnia 24 lipca 2019 r., Aneksem nr 12 z dnia 23 sierpnia 2019 r., Aneksem nr 13 z dnia 26 września 2019 r., Aneksem nr 14 z dnia 24 października 2019 r., Aneksem nr 15 z dnia 22 listopada 2019 r., Aneksem nr 16 z dnia 19 grudnia 2019 r., Aneksem nr 17 z dnia 22 stycznia 2020 r., Aneksem nr 18 z dnia 03 marca 2020 r.,

pod rygorem upadku zabezpieczenia.

SSO Joanna Sieradz

0.8.Sygn. akt XX GCo 55/20

UZASADNIENIE

do postanowienia z dnia 08 maja 2020 r. w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia roszczenia przed wszczęciem postępowania

Wnioskiem z dnia 16 marca 2020 roku uprawnieni (...) S.A. w M. (Hiszpania), (...) S.A. w M. (Hiszpania), (...) S.A. w M. (Hiszpania) wnieśli przeciwko obowiązanemu (...) S.A. w W. o zabezpieczenie roszczenia przed wszczęciem postępowania:

1.  o ustalenie, że (...) S.A. nie przysługuje na podstawie umowy nr (...) z dnia 27 stycznia 2016 r. na „Wykonanie robót budowlanych na odcinku K. – K. w ramach projektu „Modernizacji linii kolejowej (...), odcinek Z.-K. K. etap IIb” (dawniej: „Modernizacja linii kolejowej (...) etap II odcinek Z. – K. – K.” (...)”) prawo do żądania od uprawnionych kar umownych za zwłokę w wykonaniu tej umowy lub etapów jej realizacji, w szczególności na podstawie postanowień Subklauzuli 8.7 lit a), b), i c) Warunków Kontraktu;

2.  o ustalenie, że uprawnieni nie mają obowiązku przedłużenia okresu obowiązywania gwarancji bankowej należytego wykonania kontraktu i właściwego usunięcia wad i/lub usterek nr (...) z dnia 25 stycznia 2016 r. udzielonej przez (...) S.A. działający za pośrednictwem swojego oddziału w Polsce pod firmą (...) S.A. (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce z siedzibą w W., ul. (...) (...)-(...) W., nr KRS (...), a następnie zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 25 stycznia 2016 r., Aneksem nr 2 z dnia 22 maja 2017 r., Aneksem nr 3 z dnia 21 czerwca 2018 r., Aneksem nr 4 z dnia 24 października 2018 r., Aneksem nr 5 z dnia 21 grudnia 2018 r., Aneksem nr 6 z dnia 23 stycznia 2019 r., Aneksem nr 7 z dnia 24 kwietnia 2019 r., Aneksem nr 8 z dnia 24 maja 2019 r., Aneksem nr 9 z dnia 24 lipca 2019 r., Aneksem nr 10 z dnia 12 lipca 2019 r., Aneksem nr 11 z dnia 24 lipca 2019 r., Aneksem nr 12 z dnia 23 sierpnia 2019 r., Aneksem nr 13 z dnia 26 września 2019 r., Aneksem nr 14 z dnia 24 października 2019 r., Aneksem nr 15 z dnia 22 listopada 2019 r., Aneksem nr 16 z dnia 19 grudnia 2019 r., Aneksem nr 17 z dnia 22 stycznia 2020 r., Aneksem nr 18 z dnia 03 marca 2020 r.,

poprzez:

1.  zakazanie obowiązanemu (...) spółce akcyjnej w W. żądania od uprawnionych zapłaty kary umownej za zwłokę w wykonaniu Umowy nr (...) z dnia 27 stycznia 2016 r. na „Wykonanie robót budowlanych na odcinku K. – K. w ramach projektu „Modernizacja linii kolejowej (...), odcinek Z.-K. K., etap IIb” (dawniej „Modernizacja linii kolejowej (...), etap II odcinek Z.-K. K.” (...))” lub zwłokę w wykonaniu któregokolwiek z etapów realizacji tej umowy na podstawie Subklauzuli 8.7 lit a), b), i c) Warunków Kontraktu;

2.  zakazanie obowiązanemu (...) spółce akcyjnej w W. żądania od banku (...) S.A. Oddział w Polskce z siedzibą w W. na podstawie gwarancji bankowej należytego wykonania kontraktu i właściwego usunięcia wad i/lub usterek nr (...)z dnia 25 stycznia 2016 r. zmienionej aneksami wypłaty jakiejkolwiek kwoty przekraczającej 30% sumy gwarancyjnej,

do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie z powództwa uprawnionych.

Dodatkowo składający wniosek zażądali zagrożenia obowiązanemu (...) spółce akcyjnej w W. nakazaniem zapłaty kwoty 1.000.000,00 zł (jeden milion złotych) na rzecz uprawnionych, w przypadku każdego naruszenia obowiązków określonych w niniejszym postanowieniu w pkt 1 oraz zobowiązanie uprawnionych do przedłużenia okresu obowiązywania gwarancji bankowej w zakresie 100% sumy gwarancyjnej na czas trwania postępowania albo do wydania świadectwa przejęcia dla całości robót.

Uprawdopodobniając istnienie roszczenia składający wniosek wskazali, że jako Konsorcjum firm realizowali roboty budowlane na zlecenie obowiązanego dotyczące przebudowy linii kolejowej (...) na odcinku K. –K. w marcu 2019 roku. Wszelkie zlecone na podstawie tego kontraktu roboty zostały wykonane. Pomimo wykonania robót, po stronie obowiązanego nie doszło do podjęcia czynności polegającej na formalnym sfinalizowaniu odbioru końcowego. Obowiązany odmówił bowiem wystawienia wykonawcom wystawiania Świadectwa Przejęcia zgodnie z klauzulą 10, które to stanowiło pokwitowanie wykonania kontraktu. Powyższe w ocenie wnioskodawców rodzi obawę co do tego, czy w przyszłości obowiązany nie postanowi naliczyć wynikającej z kontraktu kary umownej wobec powstania zwłoki w formalnym zakończeniu kontraktu. Brak wystawienia Świadectwa Przejęcia sprawia także, że po stronie wykonawców materializuje się obowiązek przedłużenia wystawionej gwarancji bankowej należytego wykonania umowy. Żądanie ustalenia opiera się na tym, że pomimo dokonania fizycznego odbioru wykonanych prac nie doszło do formalnego wystawienia Świadectwa Przejęcia.

W celu uprawdopodobnienia istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia składający wniosek podniósł, iż brak zabezpieczenia powództwa spowoduje, że cel postępowania nie zostanie osiągnięty. W przypadku braku zabezpieczenia obowiązany może dokonać naliczenia kar umownych z tytułu wykreowanej przez siebie sytuacji skutkującej zwłoką w wywiązaniu się przez uprawnionych z obowiązku przedłużenia trwania gwarancji bankowej. Konsekwencją tego może być w dalszym czasie podejmowanie przez obowiązanego działań w oparciu o wystawioną gwarancję bankową w celu uzyskania kwoty naliczonej kary umownej z ustanowionego zabezpieczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia należało uwzględnić w części.

Stosownie do treści art. 730 i 730 ¹ k.p.c. przesłankami ustawowymi zabezpieczenia roszczenia są:

1.  dopuszczalność drogi sądowej lub postępowania przed sądem polubownym,

2.  uwiarygodnienie roszczenia, tj. uprawdopodobnienie jego zasadności,

3.  uprawdopodobnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.

Te trzy warunki dopuszczalności zabezpieczenia muszą istnieć łącznie, co oznacza, że brak chociażby jednej z nich, powoduje, że zabezpieczenie roszczenia jest niedopuszczalne. Warunkiem zabezpieczenia jest więc, by wymienione przesłanki zostały uprawdopodobnione przez stronę żądającą zabezpieczenia, gdyż ciężar uprawdopodobnienia spoczywa na żądającym. Przy ocenie wniosku o zabezpieczenie w myśl art. 730 ¹ § 3 k.p.c.

Sąd jest ponadto zobowiązany do zapewnienia należytej ochrony prawnej uprawnionego, jak i do nieobciążania obowiązanego ponad miarę. Jednocześnie zgodnie z art. 731 k.p.c. zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, wynika to z celu instytucji zabezpieczenia, którym jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej (por. postanowienie SN z 11.05.1983 r., II CZ 51/83, LEX nr 8532). Dotyczy to zarówno zabezpieczenia roszczeń pieniężnych jak i niepieniężnych (por. postanowienie SN z 17.02.1986 r., IV CZ 17/86, LEX nr 8746), chyba że ustawa stanowi inaczej.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w orzeczeniu z dnia 9 Września 1961 r. sygn. akt IV CZ 54/61 (OSNC 1963, nr 6, poz. 114) iż: „Sąd w postępowaniu zabezpieczającym jest uprawniony oceniać wagę przesłanek uwiarygodniających roszczenie przez ich porównanie z przesłankami, które podważają uprawdopodobnienie powództwa. Przy ocenie, czy roszczenie jest wiarygodne, sąd powinien uwzględnić także znajdujący się w aktach sprawy materiał, który podaje w poważną wątpliwość okoliczności mające uprawdopodobnić żądanie.”.

Oznacza to, że sposób oceny wiarygodności roszczenia z którym wnioskodawca ma zamiar wystąpić może być zależny od stanu materiału dowodowego w sprawie, a więc wpływ na sposób oceny wiarygodności roszczenia ma również to, czy wniosek o udzielenie zabezpieczenia został zgłoszony w toku postępowania, po przeprowadzeniu chociażby częściowo dopuszczonych przez sąd dowodów.

Na aktualnym etapie postępowania, na ocenę przez Sąd stopnia wiarygodności roszczenia uprawnionego wpływ mogą mieć zatem jedynie fakty przedstawione w przedmiotowym wniosku, i zgłoszony na ich poparcie materiał dowodowy w postaci Warunków Umowy wraz z aneksami (k.93-276) na wykonanie robót budowlanych, stanowiącym w treści klauzuli nr 10 , że w celu sfinalizowania odbioru robót zamawiający (tu obowiązany) miał obowiązek wystawić pokwitowanie dla wykonawcy, korespondencji pomiędzy stronami oraz opinii eksperckiej Instytutu (...) (opinia – k.589-611) uprawdopodobniających to, że wszystkie roboty objęte kontraktem zostały wykonane (pisma – k.282, k.287, k.291, k.300, k.310, k.312, k.335-340, k.341, k.344, rozbicie kwotowe – k.564, oświadczenie – k.567-568, k.570-573), pozwoleń na użytkowanie dotyczących całego zakresu robót uprawdopodobniających to, że doszło do faktycznego odbioru i korzystania z wykonanych przez Konsorcjum robót (oświadczenie – k.406, decyzje – k.408-540), pism obowiązanego odmawiającego wystawienia Świadectwa Przejęcia (pismo – k.285, k.295, k.296, k.307, k. 321, k.347), dziennika budowy (k.315-319), wniosków o powołanie komisji odbiorowej (k.350-353, k.355-357, k.359-399), informacji zamieszczonych na stronie (...) o zakończeniu prac budowlanych obejmujących wykonywane przez Konsorcjum w ramach Kontraktu roboty (k.542-543), rozkładu jazdy na trasie objętej wykonywanymi przez Konsorcjum robotami (k.575-587), wezwań obowiązanego do przedłużenia przez uprawnionych gwarancji bankowej należytego wykonania umowy (k.545-562), protokołu odbioru końcowego z dnia 18 września 2019 r. stwierdzającego wykonanie robót (k.622-798), kolejnego wniosku Konsorcjum o wystawienia Świadectwa Przejęcia z dnia 31 grudnia 2019 r. (k.800), odrzucenia wniosku o wystawienie Świadectwa Przejęcia przez obowiązanego (k.802).

W świetle przedstawionych dowodów z dokumentów uprawdopodobniono fakt odmowy wystawienia pokwitowania, o którym mowa w klauzuli nr 10 Warunków Kontraktu w sytuacji wykonania zleconych robót. Jak wynika z treści tej klauzuli jej wystawienia lub nie wystawienie rodzi daleko idące skutki prawne w postaci uprawnienia do dochodzenia odszkodowania za zwłokę w ukończeniu reszty robót. To z kolei w świetle zabezpieczenia jaką jest wystawiona Gwarancja Bankowo sprawia, że przy ewentualnym stwierdzeniu przez obowiązanego podstaw do naliczania kar umownych za opóźnienie, istnieje realne ryzyko potrącenia tej kwoty z sumą zabezpieczenia wynikającej z gwarancji. Pomimo jednak wykonania przez wykonawcę robót strona obowiązana do dnia zgłoszenia wniosku nie podjęła czynności określonych w Warunkach Kontraktu zmierzających do sfinalizowania odbioru wykonanych robót, mimo uzyskania pozwoleń na użytkowanie obejmujących cały zakres zrealizowanych robót.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 189 k.p.c. stwierdzić należało, że składający wniosek skutecznie uprawdopodobnił istnienie po swojej stronie roszczeń o ustalenie wskazanych w petitum wniosku w zakresie ustalenia braku podstaw do żądania zapłaty kar umownych oraz żądania przedłużenia gwarancji bankowej należytego wykonania. Zgodnie bowiem z treścią klauzuli 4.2 Warunków Kontraktu po stronie uprawnionych zachodzi obowiązek przedłużania gwarancji bankowej do czasu uzyskania Świadectwa Przejęcia. O uprawdopodobnieniu okoliczności związanych z tym, czy mogą istnieć podstawy do żądania zapłaty kar umownych oraz żądania przedłużenia gwarancji świadczy fakt, że pomiędzy stronami przedłużają się rozmowy w zakresie uzyskania Świadectwa Przejęcia, przy jednoczesnym żądaniu obowiązanego o przedłużenie Gwarancji Bankowej. Tym samym uprawdopodobniono, że po stornie wnioskodawcy istnieje interes prawny w żądaniu opartym na art. 189 k.p.c. w celu wyeliminowania niepewności stanu prawnego.

W ramach powództwa o ustalenie o którym mowa w art. 189 k.p.c., powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przedmiotem ustalenia w drodze powództwa przewidzianego w tym artykule mogą być prawa i stosunki prawne, dla ustalenia których właściwa jest droga procesu cywilnego (np. ustalenie nieważności umowy, ugody sądowej, testamentu). Przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie jest interes prawny, rozumiany jako potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, którą może uzyskać przez samo ustalenie stosunku prawnego lub prawa. Przesłanka ta, mając na uwadze treść wniosku została uprawdopodobniona, ponieważ wnioskodawca posiada interes prawny przez ustalenie nie istnienia zobowiązania do zapłaty kary umownej i przedłużenia Gwarancji Bankowej.

Należy w tym miejscu również podkreślić, że stanowisko Sądu w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia nie przesądza o zasadności przyszłego powództwa, o ile takie zostanie wytoczone. Prawdziwość i zasadność twierdzeń uprawnionego, oraz ostateczna ocena prawna sprawy, zostanie bowiem rozstrzygnięta przez Sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie, wydanym w szczególności po zaznajomieniu się ze stanowiskiem obowiązanych, a także ich zarzutami oraz po przeprowadzeniu postępowania dowodowego.

W ocenie Sądu spełniono również druga ważną przesłankę w udzielenia zabezpieczenia, w szczególności uprawniony wykazał interes prawny w udzieleniu mu zabezpieczenia.

Nie ma wątpliwości, iż brak zabezpieczenia sprawi, że ochrona przyznana uprawnionemu wskutek uwzględnienia jego powództwa nie będzie tylko iluzoryczna. W przypadku stwierdzenie ewentualnego istnienia umowy najmu, konsekwencja jakie składający wniosek do tego czasu mógłby ponieść sprawią, że cel postępowania o ustalenie istnienia stosunku prawnego pozostanie bezprzedmiotowy. Dojdzie do sytuacji, w której poszukiwana przez uprawnionego ochrona prawna, w ramach powództwa z art. 189 k.p.c. nie zostanie spełniona, a w związku z czym nie dojdzie do spełnienia celu tego postępowania. Okoliczność ta stanowi o istnieniu interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia roszczenia.

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, o którym mowa w art. 730 ¹ k.p.c., określa się jako obiektywną w świetle obowiązujących przepisów, czyli wywołaną rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania orzeczenia sądowego odpowiedniej treści. W związku z tym, iż celem zabezpieczenia jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej podmiotom potrzebującym, interes prawny istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu "należytej ochrony prawnej", zanim uzyska on ochronę definitywną (ostateczną), czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku z którym następuje udzielenie zabezpieczenia. Z kolei "należyta ochrona prawna" polega na usunięciu naruszenia albo zagrożenia naruszenia praw uprawnionego.

Należy również podnieść, iż sposób zabezpieczenia nie obciąża nadmiernie obowiązanego, a wskazany przez uprawnionych i ustanowiony przez Sąd sposób zabezpieczenia nie narusza normy art. 731 k.p.c., bowiem zgodnie z stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w postanowieniu z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt IV CSK 224/10 : „Zakaz wynikający z art. 731 k.p.c. nie dotyczy zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych przez unormowanie praw i obowiązków stron na czas trwania postępowania (art. 755 § 1 pkt 1 k.p.c.)”. Jak już wykazano powyżej składający wniosek uprawdopodobnili iż przysługuje im roszczenie niepieniężne o ustalenie istnienia stosunku prawnego, co z uwagi na powołane wyżej stanowisko nie stanowi kolizji z art. 731 k.p.c. stanowiącym o zakazie udzielenia zabezpieczenia zmierzającym do zaspokojenia roszczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Jednocześnie Sąd oddalił wniosek o udzielenie zabezpieczenia w zakresie sposobu zabezpieczenia polegającego na zakazaniu obowiązanemu zwróceniem z żądaniem do Banku (...) S.A. Oddział w Polsce o wypłatę kwoty przekraczającej 30% sumy gwarancyjnej.

Zgodnie z art. 755 § 1 k.p.c. gdy przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, Sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych do zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. Granice wniosku o zabezpieczenie wyznacza wskazany przez stronę sposób zabezpieczenia co oznacza, że Sąd jest związany wskazanym we wniosku żądaniem uprawnionego co do sposobu zabezpieczenia (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 grudnia 2011 r., VI ACz 2197/11).

Wskazany przez wnioskodawców sposób zabezpieczenia jest jednak niedopuszczalny. Należy bowiem zauważyć, że w trybie zabezpieczenia Sąd nie jest władny zakazać obowiązanemu realizacji uprawnień powstałych na tle stosunku prawnego (gwarancji bankowej) łączącego go z podmiotem trzecim (Bankiem). W szczególności gdy zobowiązanie Banku w tym zakresie ma charakter nieodwołalny i bezwarunkowy. Oznacza to także, że nie ma możliwości zakazania czynności jaką jest zwrócenie się przez obowiązanego o wypłatę sumy gwarancji. Czynność ta w rzeczywistości stanowiła by ingerencję w obowiązki Banku jako podmiotu nie będącego uczestnikiem danego sporu. Stanowisko przeciwne skutkowałoby w całości pozbawieniem instytucji gwarancji bankowej/ubezpieczeniowej doniosłości oraz elementu pewności co do tego, że zobowiązanie oparte na danym stosunku prawnym zostanie spełnione.

Analiza wniosku o udzielenie zabezpieczenia pozwala stwierdzić, że celem tak zaoferowanego sposobu zabezpieczenia było zablokowanie wypłaty przez gwaranta (banku) roszczeń zgłoszonych przez obowiązanego, nie jest nim tym samym definitywne zakończenie sporu między stronami (uprawniony, a obowiązany) (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 2015 r., VI Acz 6485/14). Stanowisko to opiera się na tym, że roszczenie jakie ma być zabezpieczone jest tak naprawdę roszczeniem wynikającym ze stosunku miedzy uprawnionym, a obowiązanym gdzie (jak wynika z treści wniosku) Bank nie jest stroną tego sporu.

Pogląd ten koresponduje ze stanowiskiem wyrażonym w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. akt VI ACz 1448/15 zgodnie z którym „nie można na podstawie ustalenia wzajemnych uprawnień i obowiązków stron, wynikających z określonej kauzalnej umowy modyfikować relacji ustanowionych w innym stosunku prawnym, nadto o charakterze stricte abstrakcyjnym, z woli stron nie poddającym się modyfikacji (bezwarunkowy i nieodwołalny charakter gwarancji)”. Analiza wniosku wskazuje natomiast, że udzielenie zabezpieczenia w takiej formie stanowiło by modyfikację relacji wynikające z treści gwarancji bankowej mającej charakter bezwarunkowy i nieodwołany.

Reasumując, zdaniem Sądu ten konkretny sposób zabezpieczenia nie pozostaje w jakimkolwiek związku prawnym z celem, jaki ma zostać osiągnięty na skutek wszczęcia postępowania o ustalenie między uprawnionym a obowiązanym, co stanowi o jego niedopuszczalności.

Na wniosek uprawnionych Sąd zagroził natomiast obowiązanemu nakazaniem zapłaty kwoty 1.000.000,00 złotych na rzecz składających wniosek, w przypadku każdorazowego naruszenia obowiązków określonych niniejszym postanowieniem w oparciu o art. 756 ² § 1 pkt 1 k.p.c.

Powyższa decyzja wynika z tego, że uregulowanie stosunków na czas trwania postępowania należy wiązać przede wszystkim z wymienionym w art. 755 § 1 pkt 1 k.p.c. sposobem zabezpieczenia polegającym na unormowaniu praw i obowiązków stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania. Są to bowiem pojęcia tożsame. W pierwotnym brzmieniu art. 755 § 1 k.p.c. była mowa właśnie o "unormowaniu stosunków na czas trwania postępowania". Przez uregulowanie stosunków na czas trwania postępowania należy rozumieć w szczególności ustanowienie przez Sąd tytułem zabezpieczenia określonych nakazów lub zakazów adresowanych do stron, albo uczestników postępowania. Tym nakazom lub zakazom odpowiadają z kolei określone prawa lub obowiązki stron i uczestników, o których mowa w art. 755 § 1 pkt 1 k.p.c.

W ocenie Sądu mając na względzie całokształt przedstawionych okoliczności faktycznych, a także dowody na ich poparcie stwierdzić należało, że zachodzi bardzo wysokie prawdopodobieństwo tego, iż obowiązany może występować z żądaniem co do których Sąd orzekł w zakresie ich unormowania na czas trwania przyszłego postępowania. Z przedstawionych pism obowiązanego kierowanych do uprawnionych wynika, że już kilkukrotnie występował on z żądaniem przedłużenia okresu trwania gwarancji bankowej. Zgodzić się także należy z uprawnionymi, że w świetle powstałego sporu co do sfinalizowania realizacji łączącej umowy będą zachodziły okoliczności pozwalające obowiązanemu do naliczenia kary umownej. Przy jednoczesnym zabezpieczeniu w postaci gwarancji bankowej, a także łatwości na tej podstawie otrzymania sumy gwarancyjnej oraz stanowiska tut. Sądu odnośnie tego, że nie jest możliwe udzielenie zabezpieczenia polegającego na wstrzymaniu lub zakazaniu występowania z żądaniem realizacji gwarancji bankowej - może istnieć realne niebezpieczeństwo, że czynności te odbędą się poza kontrolą sądu. W konsekwencji udzielone zabezpieczenie może nie stanowić pełnowartościowej ochrony udzielonej składającym wniosek. Wobec czego zagrożenie nakazaniem zapłaty kwoty wskazanej przez wnioskodawców jest w tej sytuacji uzasadnione i usprawiedliwione. W szczególności w znacznym stopniu przyczyni się ono do wykonania obowiązku wynikającego z niniejszego postanowienia, a co dalej za tym idzie sprawi, że ochrona udzielona uprawnionym nie będzie tylko i wyłącznie iluzoryczna.

Uwzględniając częściowo wniosek Sąd również wyznaczył uprawnionym termin do wystąpienia z powództwem o ustalenie. Zgodnie bowiem z art. 733 k.p.c. udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie, Sąd wyznacza termin w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać dwóch tygodni.

Mając na uwadze powyższe ustalenia w oparciu o art. 730 § 1 k.p.c. oraz art. 730 ¹ § 1-3 i art. 755 § 1 pkt 1 k.p.c. i 756 ² § 1 pkt 1 k.p.c. Sąd Okręgowy uwzględnił wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia przed wszczęciem postępowania w części, o czym orzecozno jak w pkt 1 – 4 sentencji.

SSO Joanna Sieradz

ZARZĄDZENIE

(...)