Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 505/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Rejonowego w Iławie z dnia 06 kwietnia 2022r. w sprawie o sygn. akt II K 960/21

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońcy oskarżonego

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1,2

- naruszenie przepisów postępowania, mogące mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. naruszenie art. 374 § 1 kpk w zw. art. 117 § 1 kpk oraz art. 6 k.p.k., poprzez błędne uznanie, iż oskarżony D. M. (1) został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy w trybie art. 133 kpk, a tym samym, że istniały przesłanki do prowadzenia rozprawy pod nieobecność oskarżonego, co w konsekwencji doprowadziło do uniemożliwienia oskarżonemu realizacji przysługującego mu prawa do obrony.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja obrońcy oskarżonego D. M. (2) jako zasadna zasługiwała na uwzględnienie. Następstwem rozpoznania wywiedzionej apelacji stała się konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Naruszenie wskazanych w apelacji przepisów prawa procesowego, jakiego dopuścił się Sąd Rejonowy, pozwala na stwierdzenie, że Sąd I instancji w sposób nieprawidłowy przeprowadził przewód sądowy, tj. nie zawiadomił D. M. (1) o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 06 kwietnia 2022r., na którym to terminie wydał wyrok skazujący oskarżonego na karę łączną 10 miesięcy pozbawienia wolności za popełnienie przypisanych mu czynów z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 12 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1kk oraz z art. 288 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk.

Wyprowadzony przez Sąd I instancji wniosek co do winy oskarżonego w popełnieniu przypisanych mu czynów, należy uznać za przedwczesny albowiem postępowanie przeprowadzone przez tenże sąd dotknięte jest istotnymi wadami natury procesowej, a tym samym nie sposób jednoznacznie wykluczyć – wskazywanej przez skarżącego - alternatywy, że gdyby nie doszło do wystąpienia stwierdzonego uchybienia, to ocena wszystkich dostępnych dowodów dokonana w sposób kompleksowy i prawidłowy byłaby zgoła odmienna.

W toku procedowania Sądu I instancji doszło bowiem do rażącego naruszenia przepisów postępowania określonych w art. 374 kpk, art. 117 § 1 i § 2 kpk, art. 133 § 2 kpk i art. 6 kpk, a wyrażającego się w naruszeniu prawa oskarżonego do wzięcia udziału w rozprawie głównej, co mogło mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia. Mianowicie rozpoznano sprawę na rozprawie w dniu 06 kwietnia 2022r. podczas nieobecności oskarżonego D. M. (2), pomimo niezawiadomienia go o tym terminie rozprawy, a które to uchybienie mogło mieć wpływ na treść wyroku. Konsekwencją obrazy przez sąd orzekający powyższych norm określonych w art. 374 § 1 kpk i art. 117 § 1 kpk było naruszenie także prawa oskarżonego do obrony w sensie materialnym (art. 6 kpk). W poddanej kontroli sprawie D. M. (1) już na etapie dochodzenia był poszukiwany celem osadzenia i odbycia kar izolacyjnych orzeczonych w innych sprawach (notatka k. 100). Po zatrzymaniu został on w dniu 09 grudnia 2021r. przesłuchany w charakterze podejrzanego do niniejszej sprawy. Podczas tejże czynności procesowej był już zatem pozbawiony wolności w wyniku zatrzymania, które skutkowało także jego osadzeniem do odbycia kar izolacyjnych orzeczonych w innych sprawach. Stan pozbawienia wolności D. M. (1) trwa nieprzerywanie od momentu jego zatrzymania, co nastąpiło jeszcze przed przesłuchaniem go w charakterze podejrzewanego w dniu 09 grudnia 2021r. aż do chwili obecnej, a tym samym przebywał on w izolacji więziennej także w dniu skierowania aktu oskarżenia do sądu oraz w czasie procedowania i wyrokowania przez sąd I instancji. Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy w Elblągu w postanowieniu z dnia 02 sierpnia 2022r. sygn. akt VI Kz 205/22, rozpoznając zażalenie obrońcy na postanowienie w przedmiocie odmowy przywrócenie termin do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Iławie z dnia 6 kwietnia 2022 r., sygn.. akt II K 960/21, a które to stanowisko podzielił sąd w niniejszym składzie - oskarżony od przesłuchania w charakterze podejrzanego nie zmienił zatem miejsca pobytu związanego z pozbawieniem go wolności i nie miał obowiązku odrębnego zawiadomienia sądu, że jest pozbawiony wolności w innej sprawie zgodnie z treścią art. 75 § 1 k.p.k. Co także nader istotne, a co wyeksponował w swej apelacji obrońca, prokurator kierując akt oskarżenia do sądu, doręczył D. M. (1) korespondencję zawierającą zawiadomienie o tej czynności na adres Zakładu Karnego w G., gdzie odbywa on karę pozbawienia wolności (k. 121). Ponadto oskarżyciel publiczny w części wstępnej aktu oskarżenia także wprost określił miejsce pobytu D. M. (1) jako „obecnie przebywającego w ZK G. do dnia 16.3.2024r”. Pomimo tej jednoznacznej informacji o miejscu pobytu oskarżonego w Zakładzie Karnym w G., zarówno odpis aktu oskarżenia wraz z pouczeniami o prawach i obowiązkach, w tym m.in. o prawie składania wniosków dowodowych, jak i zawiadomienie o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 6 kwietnia 2022r., wysłano nie do tejże jednostki penitencjarnej, ale na adres wskazany przez oskarżonego w dniu 09 grudnia 2021r. do protokołu przesłuchania go w charakterze podejrzanego jako miejsce jego zameldowania i zamieszkania, tj,. ul (...), (...)-(...) G.. Z oczywistych względów korespondencja ta nie została przez oskarżonego odebrana pomimo podwójnego awizowania. Sędzia zarządzaniem uznał zawiadomienie oskarżonego o terminie rozprawy za doręczone (k. 129). Na rozprawie w dniu 06 kwietnia 2022, sąd meriti stwierdzając, że D. M. (1) został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy i nie usprawiedliwił swojego niestawiennictwa, wydał w trybie art. 374 § 1 kpk postanowienie o prowadzeniu rozprawy bez udziału oskarżonego, odczytał na podstawie art. 377 § 4 kpk wyjaśnienia oskarżonego z postępowania przygotowawczego z k. 106, odczytał na podstawie art. 391 § 1 kpk w zw. z at. 350a kpk zeznania wszystkich świadków, zamknął przewód oraz wydał i ogłosił wyrok. Oskarżony pismami z dnia 20 maja 2022r., nadanymi w administracji ZK, wniósł o dorowadzeniu go na termin rozprawy z argumentacją, że „(…) termin rozprawy nie został jeszcze wyznaczony. A uważam, że moja obecność jest niezbędna (…)” oraz złożył wniosek o wyznaczenie mu obrońcy z urzędu.

Przedstawiony stan sprawy wskazuje więc jednoznacznie, że rozpoznając sprawę na rozprawie w dniu 06 kwietnia 2022r., Sąd Rejonowy - pomimo reguły przewidzianej w art. 374 § 1 kpk w zw. z art. 117 § 2 kpk - dopuścił możliwość prowadzenia rozprawy pod nieobecność oskarżonego. U podstaw podjęcia tego rodzaju decyzji procesowej legło założenie, że D. M. (1) został zawiadomiony o terminie rozprawy wyznaczonej na ten dzień. Stanowisko to jednak należy potraktować jako całkowicie nieuprawnione. Skoro oskarżony jeszcze przed podjęciem z jego udziałem pierwszej czynności na etapie dochodzenia, nieprzerwanie przebywał w Zakładzie Karnym, którą to okoliczność oskarżyciel publiczny zaznaczył w akcie oskarżenia, to brak było jakichkolwiek podstaw prawnych do uznania korespondencji wysyłanej na adres domowy za doręczoną. Przeprowadzone zatem w niniejszej sprawie czynności procesowe rażąco naruszyły porządek proceduralny ustanowiony w Kodeksie postępowania karnego. Przytoczone powyżej okoliczności jednoznacznie wskazują, że w poddanej kontroli sprawie D. M. (1) nie został zawiadamiany o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 06 kwietnia 2022r., podczas której sąd orzekający odczytał wyjaśnienia oskarżonego oraz zeznania wszystkich świadków, zamknął przewód sądowy i ogłosił wyrok, a tym samym niedopuszczalne było przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego. Nie przestrzegając porządku czynności i przeprowadzając rozprawę pod nieobecność oskarżonego, Sąd Rejonowy dopuścił się uchybienia z art. 374 § 1 kpk w zw. z art. 117 § 2 kpk.

W tym miejscu godzi się wskazać, że zgodnie z treścią art. 117 § 1 kpk uprawnionego do wzięcia udziału w czynności procesowej zawiadamia się o jej czasie i miejscu, chyba że ustawa inaczej. Z kolei w myśl § 2 tegoż przepisu czynności nie przeprowadza się, m.in jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej zawiadomiona. Organ procesowy musi zatem w pierwszej kolejności stwierdzić, czy uprawniony do wzięcia udziału w czynności został prawidłowo zawiadomiony. Przez prawidłowe zawiadomienia zaś należy rozumieć dokonanie doręczenia zgodnie z przepisami rozdziału 15 Kodeksu postępowania karnego. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9.02.2021 r., „Rozprawę pod nieobecność oskarżonego, którego udział w rozprawie nie był obowiązkowy można prowadzić tylko wówczas, gdy został on prawidłowo, a więc w sposób zgodny z treścią przepisów zawartych w rozdziale 15 kodeksu postępowania karnego, zawiadomiony o jej czasie i miejscu. Nieprawidłowe powiadomienie, polegające m. in. na skierowaniu zawiadomienia pod niewłaściwy adres, jest z kolei równoznaczne z niepowiadomieniem o terminie rozprawy i w rezultacie zawsze rodzi konieczność zaniechania jej przeprowadzenia/’ (Wyrok SN z 9.02.2021 r., IV KK 569/20, LEX nr 3168930.). Przywołać także należy, mające zastosowanie w niniejszej sprawie stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 5.11.2020 r. zgodnie z którym „Przepis art. 374 § 1 k.p.k. przewiduje uprawnienie oskarżonego do wzięcia udziału w rozprawie głównej. Skoro tak, to niezbędne jest prawidłowe zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy, po to, aby mógł on skorzystać z przyznanych mu uprawnień procesowych (art. 117 § 1 k.p.k). Niepowiadomienie o czynności uprawnionego do wzięcia w niej udziału skutkuje koniecznością zaniechania jej przeprowadzenia (art. 117 § 2 k.p.k)” - wyrok SN z 5.11.2020 r., V KK 304/20, LEX nr 3075367.

W tym miejscu należy nadto przypomnieć, że z momentem wejścia w życie ustawy nowelizującej z dnia 27 września 2013r, tj. od dnia 1 lipca 2015r., nastąpiło odwrócenie obowiązującej dotychczas reguły w ten sposób, że obecność oskarżonego na rozprawie jest co zasady jedynie jego prawem. Zasadnicze znaczenie ma bowiem to, czy oskarżony ma rzeczywistą wolę podjęcia akcji obrończej, zgłaszania wniosków dowodowych oraz składania wyjaśnień, czy też nie, a tej jego aktywności w żaden sposób nie zastąpi przymuszanie go do obecności na rozprawie, która nie przyniesienie skutku, jeżeli oskarżony świadomie przybierze postawę bierną. Kodeks postępowania karnego w art. 374 § 1 w obecnym brzmieniu wprowadzonym nowelizacja z 2013r i obowiązującym od dnia 1 lipca 2015r, konstruuje zatem zasadę, że oskarżony ma prawo, a nie obowiązek brać udział w rozprawie. Istotne jest przy tym, by ewentualna nieobecność oskarżonego była wynikiem jego świadomej decyzji woli, a nie braku stosownej informacji czy też nawet wprowadzenia go w błąd przez organ procesowy. Pierwszoplanową kwestią jest więc zapewnienie mu gwarancji procesowych podjęcia oraz zrealizowania rzeczywistej i świadomej decyzji woli, czy chce on wziąć udział w rozprawie. W konsekwencji zapewnienia tych gwarancji oskarżonemu jest przyjęcie domniemania, że nieobecność oskarżonego na rozprawie wynika jedynie z podjętej przez niego decyzji. Domniemanie takie zachodzi, gdy w danej sprawie gwarancje procesowe zostały wobec oskarżonego dochowane i oznacza, że obalenie tego domniemania może mieć miejsce w sytuacji, gdy zostanie przedstawiony – z reguły przez oskarżonego – przeciwdowód. Do gwarancji tych należą obowiązek pouczenia oskarżonego o treści tegoż artykułu przy doręczaniu mu odpisu aktu oskarżenia, obowiązek prawidłowego zawiadomienia oskarżonego o terminie rozprawy, zgodnie z wymogiem ustawy ( art. 117, art. 349 § 8, art. 350 § 2 i 3, art. 402 § 1 kpk), brak należytego usprawiedliwienia nieobecności oskarżonego na rozprawie, który wnosi o nieprzeprowadzanie czynności bez jego obecności lub jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo oskarżonego wynikło z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn. Tylko w razie zachowania wyżej wskazanych warunków należy przyjąć domniemanie (wzruszalne), że nieobecność oskarżonego wynika jedynie z wyrażonej przez niego woli i sąd może prowadzić rozprawę podczas jego nieobecności. Taka sama sytuacja zachodzi pomimo niespełnienia warunków, o których mowa powyżej, jeżeli sąd dysponuje niebudzącym wątpliwości dowodem, że oskarżony jest pouczony o treści niniejszego artykułu oraz został zawiadomiony o terminie rozprawy. W przeciwnym razie rozprawy nie można prowadzić pod jego nieobecność i najpierw należy dopełnić zrealizowania wszystkich powyższych gwarancji. Zasada fakultatywnej obecności oskarżonego dotyczy zarówno oskarżonego odpowiadającego z wolnej stopy, jak i pozbawionego wolności (w tej lub w innej sprawie). W tym ostatnim wypadku, doręczając oskarżonemu zawiadomienie o terminie rozprawy, należy pouczyć go o prawie do złożenia wniosku o doprowadzenie go na rozprawę. Wniosek ten powinien być złożony w terminie 7 dni od daty doręczenia zawiadomienia (zob. Komentarz do art. 374 kpk pod red. S. Steinborna).

Relatywizując powyższego uwagi do realiów niniejszej sprawie, nie ulega wątpliwości, że sąd podejmując opisane powyżej decyzje procesowe związane z rozpoznaniem sprawy pod nieobecność oskarżonego na rozprawie w dniu 06 kwietnia 2022r., dopuścił się rażącego naruszenia przepisów art. 374 kpk art. 117 § 1 i 2 kpk i art. 133 § 2 kpk. W świetle takich okoliczności sprawy jak: wysyłanie odpisu aktu oskarżenia wraz z poruczeniami oraz zawiadomienia o terminie rozprawy na inny adres niźli na wskazane w akcie oskarżenia miejsce pobytu oskarżonego (także w ciągu następnych kilku lat), tj. do Zakładu Karnego; nie odbieranie przez niego żadnej z tej korespondencji; niestawiennictwo oskarżonego na rozprawie, który nie miał ustanowionego obrońcy, a także podniesienie w apelacji zarzutu rozpoznania sprawy pod nieobecność oskarżonego, który nie został zawiadomiony o terminie rozprawy i uniemożliwienie mu złożenia wyjaśnień oraz składanie wniosków dowodowych - nie sposób obronić stanowiska, iż D. M. (1) został zawiadomiony o terminie rozprawy, na której ujawniono wszystkie dowody, zamknięto przewód sądowy i ogłoszono wyrok.

Zaznaczyć jednocześnie należy, że z chwilą nowelizacji art. 374 kpk zmienił się także charakter uchybienia związanego z nieprawidłowym rozpoznaniem sprawy pod nieobecność oskarżonego. Wprowadzenie zasady, że udział oskarżonego w rozprawie nie jest obowiązkowy, powoduje, że uchybienie w tym zakresie nie ma już rangi bezwzględnej przyczyny odwoławczej (art. 439 § 1 pkt 11 kpk). Obecnie jest to względna przyczyna odwoławcza z art. 438 pkt 2 kpk związana z naruszeniem art. 117 § 1 i 2 kpk co do zawiadamiania o czasie i miejscu rozprawy (art. 117 § 1 kpk) i nieprzeprowadzania rozprawy pod nieobecność oskarżonego w warunkach określonych w art. 117 § 2 kpk, które w konsekwencji prowadzi do pozbawienia go prawa do udziału w rozprawie głównej (art. 374 § 1 kpk). To uchybienie procesowe dla skuteczności zarzutu odwoławczego wymaga również wykazania możliwego wpływu na treść orzeczenia. Wobec faktu, że na terminie rozprawy przeprowadzonej w dniu 06 kwietnia 2022r., wbrew wskazanym przepisom pod nieobecność D. M. (1), sąd meriti wydał w trybie art. 374 § 1 kpk postanowienie o prowadzeniu rozprawy bez udziału oskarżonego, odczytał na podstawie art. 377 § 4 kpk wyjaśnienia oskarżonego z postępowania przygotowawczego z k. 106, odczytał na podstawie art. 391 § 1 kpk w zw. z at. 350a kpk zeznania wszystkich świadków, zamknął przewód oraz wyda i ogłosił wyrok, a oskarżony nie miał ustanowionego obrońcy - nie sposób wykluczyć wpływu tego uchybienia na treść zaskarżonego wyroku.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie podkreślano, że naruszenie obowiązku zapewnienia oskarżonemu możliwości osobistego uczestnictwa w rozprawie głównej i obrony na niej swoich praw i interesów trzeba oceniać jako uchybienie o charakterze rażącym (por. wyrok SN z dnia 18.5.2011r., IV KK 119/11). Prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego w sytuacji, gdy jego obecność na rozprawie nie była obowiązkowa, lecz w warunkach naruszenia przepisów gwarantujących mu możliwość wzięcia udziału w rozprawie, godzi w jego prawa do obrony i stanowi względna przyczynę odwoławczą – art. 438 pkt 2 kpk (por. wyrok SN z dnia 18.5.2011r., IV KK 119/11, LEX nr 817548).

W tym miejscu należy także powołać się na orzecznictwie ETPC, w którym podkreśla się, iż wprawdzie warunkiem wstępnym umożliwiającym realizację fundamentalnego dla oskarżonego prawa do obrony jest zapewnienie mu prawa do uczestniczenia w rozprawie głównej, jednakże udział oskarżonego w rozprawie jest jego prawem, a nie obowiązkiem i z realizacji tego prawa oskarżony może zrezygnować. Wyrazem zrzeczenia się prawa do obrony jest m.in. wyraźne zademonstrowanie przez oskarżonego braku woli udziału w rozprawie lub w sposób milczący poprzez niestawiennictwo pomimo świadomości terminu rozprawy odroczonej lub przerwanej. Trybunał strasburski zaznaczał, że ani treść, ani charakter art. 6 EKPC nie uniemożliwiają stronie zrzeczenia się czy to w sposób wyraźny, czy to dorozumiany z prawa do rzetelnego procesu sądowego. Jednakże jeżeli takie zrzeczenie się ma pozostawać w zgodzie z Konwencją, musi zostać wyrażone w sposób jednoznaczny i być obwarowane minimalnymi zabezpieczeniami współmiernymi do jego znaczenia (Krzysztof Dąbkiewicz Komentarz do zmiany art. 374 kpk).

Uwzględniając powyższy standard konwencyjny, ustawodawca – odstępując od modelu obowiązkowego uczestnictwa oskarżonego w rozprawie głównej – wprowadził zarazem wiele zabezpieczeń proceduralnych, m.in. zgodnie z art. 353 § 4 k.p.k., doręczając oskarżonemu wezwanie na rozprawę lub zawiadomienie o jej terminie, poucza się go o treści przepisów art. 374, 376, 377, 422, 427 § 4 i art. 447 § 5 k.p.k., zaś zgodnie z art. 353 § 4a kpk o treści art. 402 § 1 zd. 3 kpk.

Dopuszczając się obrazy powyższych przepisów Sąd I instancji jednocześnie pozbawił oskarżonego jego prawa do obrony w sensie materialnym. Przepis art. 6 kpk konstytuuje jedną z podstawowych gwarancji procesowych oskarżonego, jaką jest prawo do obrony. Warunkiem realizacji obrony w sensie materialnym jest przysługujące oskarżonemu prawo do udziału w rozprawach i posiedzeniach przed sądem, a także do udziału w czynnościach przeprowadzanych na rozprawie lub posiedzeniu oraz poza rozprawą lub posiedzeniem. Oskarżony ma prawo uczestniczenia w rozprawie głównej przed sądem I instancji. Uprawnienie to ograniczone być może jedynie w wypadkach wyjątkowych. Godzi się także przytoczyć zachowujący aktualność pogląd SN, że prowadzenie rozprawy w czasie nieobecności oskarżonego, wbrew obowiązującym przepisom prawa, stanowi naruszenie jego prawa wzięcia udziału w rozprawie, stwarzając domniemanie, że w ten sposób został on pozbawiony możliwości obrony. Domniemanie to można wzruszyć w istocie jedynie w tak oczywistych wypadkach, w których zapadł wyrok dla oskarżonego najbardziej korzystny, to jest w zasadzie wyrok uniewinniający (SN I KZP 14/91, OSNKW 1992, nr 1-2, poz. 11; por. aprobującą glosę J. Grajewskiego, A. Zielińskiej, PS 1992, nr 10, s. 102 i n. oraz akceptujące uwagi R.A. Stefańskiego, Przegląd uchwał Sądu Najwyższego, WPP 1995, z. 2, s. 69 oraz Z. Dody, J. Grajewskiego, Węzłowe problemy..., PS 1996, nr 6, s. 43. Odmiennie G. Artymiak, glosa, OSP 1993, z. 3, s. 149 i n.).

Powyższe okoliczności wynikające z apelacji obrońcy oskarżonego powodują, że wyrażona przez Sąd Rejonowy w pisemnych motywach wyroku ocena wyjaśnień oskarżonego i zeznań świadków, już z powyższych przyczyn, jest przedwczesna.

Wniosek

o uchylenie zaskarżonego wyroku odnośnie oskarżonego D. M. (1) i przekazanie jego sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Stwierdzenie przez sąd odwoławczy zarzucanych w apelacji obrońcy oskarżonego D. M. (1) uchybień określonych w art. 438 pkt 2 kpk, obligowało do uwzględnianie wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku odnośnie tegoż oskarżonego i przekazanie jego sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Konsekwencją powyższego stanowiska było na podstawie art. 437 § 2 kpk uchylenie zaskarżonego wyroku w odnośnie oskarżonego D. M. (1) i przekazanie jego sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Iławie.

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 437 § 2 kpk (w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015r.) uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1 kpk, art. 454 k.p.k. lub jeżeli konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Wymieniona w art. 437 § 2 zdanie drugie k.p.k. podstawa uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania z powodu konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości ma charakter ocenny. Użyte w tym przepisie słowo "przewód" należy potraktować jako skrót pojęciowy, gdyż domyślnie chodzi o "przewód sądowy" (rozdział 45 k.p.k.). W tym zakresie art. 437 § 2 zdanie drugie k.p.k. wprowadza ograniczenie odnoszące się do uchylenia wyroku wydanego na rozprawie głównej. Z kontekstu art. 437 § 2 zdanie drugie k.p.k. wynika, że chodzi o przewód sądowy na rozprawie głównej. Na przewodzie sądowym przeprowadzane są dowody (rozdział 45 k.p.k.). Przepis art. 437 § 2 in fine k.p.k. mówi jednak nie "o powtórzeniu dowodów", ale o powtórzeniu "przewodu". Dlatego też konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości nie odnosi się tylko do potrzeby powtórzenia dowodów. Może też dotyczyć samego przebiegu przewodu sądowego, gdy z uwagi na naruszenie przepisów procesowych należy go przeprowadzić na nowo. Konieczność powtórzenia przewodu sądowego w całości z przyczyn dowodowych wiąże się z podstawą dowodową wyroku. Na przewodzie sądowym przeprowadzane są z reguły dowody z osobowych źródeł dowodowych i dowody z dokumentów. Warunek w postaci konieczności ponowienia wszystkich tych dowodów będzie spełniony dopiero wówczas, gdy sąd pierwszej instancji w ogóle nie ujawnił żadnych dowodów, choć oparł na nich wyrok albo wszystkie te dowody zostały nieprawidłowo przeprowadzone (art. 410 k.p.k.). W zakresie konieczności przeprowadzenia na nowo dowodów na rozprawie głównej należy bowiem wziąć pod uwagę wszystkie dowody, w tym dowody z dokumentów. Konieczność powtórzenia przewodu sądowego w całości może też wystąpić z przyczyn procesowych odnoszących się do prawidłowego jego przebiegu, m.in. postawienie trafnego zarzutu niewyłączenia sędziego z przyczyn określonych w art. 41 § 1 k.p.k. albo niedochowanie gwarancji procesowych odnoszących się do udziału stron i ich przedstawicieli procesowych w rozprawie głównej, np. rozpoznano sprawę pod nieobecność strony, obrońcy, pełnomocnika, którzy nie zostali prawidłowo zawiadomieni o terminie rozprawy. Artykuł 437 § 2 zdanie drugie in fine k.p.k. ma też zastosowanie, gdy zostały naruszone reguły trybu konsensualnego powodujące konieczność rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych. Oznacza to konieczność rozpoznania sprawy na rozprawie, a więc przeprowadzenia przewodu sądowego (tak: Dariusz Świecki, Komentarz do art. 437 kpk).

W poddanej kontroli sprawie wystąpiła określona w art. 437 § 2 in fiine kpk podstawa wydania przez sąd odwoławczy orzeczenia kasatoryjnego w części dotyczącej oskarżonego D. M. (1) albowiem z przyczyn procesowych odnoszących się do prawidłowego przebiegu przewodu sądowego, tj. postawienie trafnego zarzutu niedochowania gwarancji procesowych odnoszących się do udziału oskarżonego w rozprawie głównej, tj. rozpoznano sprawę pod jego nieobecność w sytuacji nie zawiadomienie go o terminie rozprawy - zachodzi konieczność powtórzenia przewodu sądowego w całości.

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy winien przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości, respektując gwarancje procesowe oskarżonego D. M. (1), w tym jego prawo do wzięcia udziału w rozprawie głównej.

Rzeczą Sądu I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie zatem dokonanie rzetelnych ustaleń faktycznych, opartych na całokształcie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a następnie przeprowadzenie gruntownej analizy i dokonanie wyboru prezentowanych wersji zdarzeń, ocenionych w sposób zgodny z regułami procedowania, logiką i doświadczeniem życiowym, a nadto w przypadku takiej konieczności sporządzenie przekonywającego uzasadnienia swego stanowiska, w sposób wolny od uproszczeń i uwzględniający cały materiał dowodowy, zgodnie z wymogami art. 424 kpk.

Dopiero po ponownym przeprowadzeniu postępowania dowodowego z uwzględnieniem powyższych zaleceń, Sąd I Instancji zobowiązany będzie orzec o winie oskarżonego D. M. (1) bądź rozstrzygnąć o braku podstaw do pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej, na podstawie całokształtu okoliczności prawidłowo ujawnionych na rozprawie głównej.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS